I KWASY NUKLEINOWE
Adenina adenozyna =
Ryboza + guanina guanozyna ≡
Cytozyna cytydyna ≡
Uracyl urydyna =
Wiązanie N-glikozydowe - węgiel C1 pentozy z azotem N1/9 zasady
Rodzaje RNA:
mRNA-w cytoplaźmie,5% całego RNA
rRNA-syntet.przez polim.RNA I 18S(m) 28S(d) 5,8S(d)
-syntet.przez polim RNA III 5S (d)
tRNA-50 rodzajów, „spinka” do włosów, 75 nukleotydów, na 3' ma CCA
hnRNA-95% degradowane w jądrze
snRNA-mały jądrowy RNA, 10 typów
scRNA-mały,cytoplazmatyczny-scrups
snoRNA-mały jąderkowy RNA
mt rRNA (2geny w mit), mt mRNA (13 białek w mit), mt tRNA (22 w mit)
primery, skł.telomerazy
Rodzaje DNA:
Helisa B-DNA -prawoskrętna, dwuniciowa helisa
-jeden skręt - 10 par zasad
-płaszczyzny zasad prostopade do osi
-średnica -2,4nm, skok helisy -3,4nm
-DNA w warunkach fizjologicznych
Helisa A-DNA -przy ubytku wody w komórce
-dwuniciowa, prawoskrętna helisa
-szersza i krotsza od B-DNA (skręt- 11 par zasad)
-zasady nie są prostopadłe do osi cząsteczki
Helisa Z-DNA -helisa lewoskrętna, szkielet P przypomina Z
-jednostką powtarzalności dinukleotyd
-jeden skręt -12 par zasad, jeden głęboki rowek
REPLIKACJA
Polimeraza DNA |
α |
β |
γ |
δ |
ε |
Lokalizacja |
J |
J |
Mit |
J |
J |
Funkcja |
Repl |
Napr |
Repl |
Repl |
R/N |
5->3 polimeraza |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
3->5 egzonukleaza |
-/+ |
- |
+ |
+ |
+ |
Primaza |
+ |
- |
- |
- |
- |
Wymaga PCNA |
- |
- |
- |
+ |
- |
Polimeraza RNA:
I -synteza prekursorów rRNA w jąderku
II -synteza mRNA i snRNA w nukleoplazmie
III-synteza prekursora tRNA i 5SRNA w nukleoplazmie
Replikacyjny kompleks enzymatyczny:
-helikaza DNA -rozplata nici, zużywa 1ATP na 1pz.
-topoizomeraza DNA 1 -rozkręca nici (TI2 -1ATP na 2 skręty)
-polimeraza DNA α -(primaza na stałe połączona z polimerazą)
-polimeraza DNA δ -elongacja DNA
-rybonukleaza H -usuwa primer
-5->3 egzonukleaza (MF1) -usuwa kolekne 2 nukleotydy z iDNA
-ligaza DNA1 -łączy fragmenty Okazaki (zużywa ATP)
PRIMAZA ATP + NTP pppApN + PPi
POLIMERAZA DNA DNA + dNTP DNA+1 + PPi
LIGAZA DNA E + ATP E-AMP + Ppi
E-AMP + P-5-DNA E + AMP-P-5-DNA
DNA-3-OH + AMP-P-5-DNA DNA-3-O-P-5-DNA + ATP
DNA-OH + P-DNA DNA-P-DNA (ATPAMP+PPi)
3-5 EGZONUKLEAZA PRIMER-dNTP + H2O PRIMER-dNTP + dNMP
Białka dodatkowe:
-białko rozpoznające sekwencję inicjującą (mogą przyłączać się inne)
-RFA (hSSB, RP-A)-wiąże jednoniciowy DNA, nie pozwala na zwinięcie
dwóch nici, chroni nić przed enzymami
-RFC(zwornik)-rozpoznaje koniec 3'iDNA, zaznacza miejsce do połącznia
polim.DNAδ, odsuwa polim.DNAα, łączy dwie cząsteczki polim.DNAδ
-PCNA -potokowość syntezy DNA, 3 podjednostki tworzą „suwnicę”
-FFA1 -kompleks łączący miejsca ori, zapewnia równoczesną synteze DNA
Naprawy DNA:
-egzonukleaza 3->5 -wstępna korekcja błędów (wycina błędne nukleot.),
polimeraza DNA α γ δ ε mają jej aktywność
System naprawy: -korekta dopasowania (pol.DNA ε)
-przez wycinanie zasad (pol.DNA β)-krótki odc.
-przez wycinanie nukleot.(pol.DNA ε)-długi odc.
XERODERMA PIGM.-choroba skóry,nadwrażliwość na słońce,rak skóry,
-uszkodzenie ekscynukleazy naprawiającej dimery pir.
Enzymy naprawiające dimer tyminowy:
-egzonukleaza,endonukleaza,polim.DNA,ligaza DNA
Enzymy naprawiające DNA zaw. uracyl:
-polim.DNA,ligaza DNA,endonukleaza,egzonukleaza,DNA-glikozylaza urac.
TRANSKRYPCJA
-polimeraza RNA : pppA + pppN pppApN + PPi
Czynniki transkrypcyjne:
-TBP -wiąże się do sekw. TATA, składnik TF IID
-TF -łączą się z konkretną polimerazą (np. z polim.RNA I)
-TF IA (inhib.nukleazy),TF IC,TF ID,UBF I
-TF IID -rozpoczyna proces inicjacji transkrypcji (TBP), później:
-TF IIA i B, polim.RNA II,TF IIE,TF IIH (fosforyluje koniec polimer.-
koniec inicjacji), TF II F i E, czynniki elongacyjne, CTF (CAAT),
CREB (TGACGTCA daleko od promotora)
-TF IIIA -przyłącza się pierwszy za miejscem inicjacji,
potem TF III C i B i polim.RNA III (geny 5S RNA,tRNA)
Promotory: Klasa I -brak boxów
Klasa II -sekwencje TATA, GC, CAAT
Klasa III-leżą w obrębie transkryowanej sekwencji
Terminacja: sekwencja AAUAAA (endonukleaza odcina transkrypt)
Modyfikacje: -czapeczka 7-metyloguanozynotrifosforan
-dokładanie łańcucha poliadenyl. Do końca 3'
-składanie, redagowanie
TRANSLACJA
1) Ligaza aminoacylo-tRNA -aktywacja aminokwasów
Aa + tRNA aminoacylo-tRNA (ATP->AMP+PPi)
2) Musi być: mRNA, rybosomy, Mg2+,ATP,GTP,syntetazy aa-tRNA,Met-tRNAi
czynniki inicjujące, eIF:
-eIF1, eIF2 (aktywny z GTP- doprowadza Met-tRNA do rybosomu)
-eIF2B (GEF, wymienia GDP na GTP w eIF2)
-eIF3 (przyłącza CBP do czapeczki mRNA, odnajduje AUG)
-eIF4 (ATPaza dostarczajaca ener.do szukania AUG przez eIF3)
-eIF5 (po połączeniu Met-tRNA z AUG uwalnia eIF2 i 3, GTP->GDP w
eIF2=>umożliwia dołączenie dużej podjednostki rybosomu)
-CBP (specyf.białko dołączone do cap'u,związane z eIF3)
czynniki elongacyjne, eEF:
-eEF1α (związ.z GTP, dostarcza odpowiedni aa-tRNA do miejsca A)
-eEF1γ (katalizuje wymiane GDP->GTP w eEF1γ)
-eEF2 (w połącz.z GTP powoduje przesunięcie rybosomu o 3 nukl.)
czynniki terminujące, eRF:
-eRF (przyłącza się do kodonów UGA,UAG,UAA, związane z GTP,
zmienia aktyw.peptydylotransferazy na hydrolazę, GTP->GDP
powoduje zmianę konform. ERF=>dysocjacja jedn. rybosomu)
3) Rybosom- miejsce peptydylowe (P,Met-tRNA)i aminoacylowe (A,reszta)
4) Transferaza peptydylowa -
peptydylo-tRNAn + aa-tRNA peptydylo-tRNAn+1 + tRNA
5) Regulacja- na poziomie inicjacji (np. kinaza eIF2B)
-enzymy konstytutywne, indykcyjne i represyjne
6) Transport do ER- sekwencja sygnałowa (+rybonukleoproteina SRP),
NAC (nie zezwala na zwijanie białka),cheparony (BiP
umożliwoają powolne zwijanie łańcucha białka-ATP/ADP),
kompleks TriC (iHsp40/70- też fałdują białka)
7) Modyfikacje posttranslacyjne:
demetionylacja (-Met), swoista hydroliza,hydroksylacja reszt
aa(+OH), glikozylaca(+cukry),acylacja(+tłuszcze),prenylacja,
ADP-rybozylacja, tworzenie mostków S-S
Np. Insulina: preproinsulina proinsulina insulina
Kolagen: -synteza łańcuchów α w RER, wycięcie sekwencji sygn.
-hydroksylacja proliny i lizyny (hydroksylaza proliny i
lizyny kofaktor -wit.C) -w RER (najwięcej glicyny)
-glikozylacja hydroksyproliny w protokolagenie (RER)
-powst.prokolagenu-telomery na końcach łączą 3 łań.α
-transport prokolagenu do aparatu Gollgiego,egzocytoza
-aminoproteinaza prokolagenowa, karboksyproteinaza
(odcięcie telomerów, powstanie tropokolagenu)
-spontaniczna agregacja, stabilizacja -oksydaza lizylowa
KLASYFIKACJA BIAŁEK
1) proste -globularne (albuminy,globuliny,histony)
-fibrylarne (skleroproteiny-kolagen,keratyna,elastyna)
2) złożone (cz.biłkowa-apoproteina,cz.niebiałk-gr.prostetyczna)
-chromoproteiny (zw.barwne-np. Hb)
-metaloproteiny (z metalem-np. ceruloplazmina)
-lipoproteiny (z tłuszczami -np. VLDL)
-glikoproteiny (z cukrem - np. transferyna)
-nukleoproteiny (np. antygeny, rybosomy)
3) Funkcje białek: enzymatyczne (izomerazy),strukturalne (kolagen),
kurczliwe (miozyna), transportujące (Hb),
hormonalne (insulina,VIP,glukagon),obronne (Ig),
odżywcze (kazeina),receptorowe,inne
4) Biologicznie ważne: podwzgórze (tyreoliberyna,somatostatyna)
przysadka (oksytocyna,wazopresyna,kortykotrop.)
inne (angiotensyna,glukagon,kalcytonina)
5) Białka surowicy krwi: (ok. 70 mg/l A-60%,G-35%,Fib-5%):
Albuminy -odpowiedzialne za 80% ciśnienia onkotycznego
-dobrze rozpuszalne w H2O, produkowane w wątrobie
-wiążą i transportują: FFA,hormony steroidowe, barwniki
(bilirubina), jony (Fe,Mg,Ca,Cu-ok. 10%), cz. tryptof.,
leki (penicyline,dikumarol,aspiryna,sulfonamidy)
-stanowią rezerwę białkową organizmu
-[c]↑ odwodnienie,wstrząs,zagęszcz.krwi,po podaniu albumin
-[c]↓ wadliwe żywienie,wchłanianie,zapalenie kłębuszków
nerkowych,zesp.nerczycowy,niewydolność wątroby,
białaczka, nowotwory => ALBUMINEMIA (obrzęki)
Globuliny -α1 5% (antytrypsyna,fotoproteina), β 10% (transferyna)
α2 8% (haptoglobina,ceruloplaz.), γ 12% (immunoglobul.)
-α1 α2 β -synteza w wątrobie, γ (zależnie od antygenów)
-[c]↑ choroby wątroby, toczeń trzewny, szpiczak,choroby
zakaźne ostre i przewlekłe, limfoproliferacyjne
-[c]↓ złe odżywianie, białaczka limfatyczna,
agammaglobulinemia wrodzona, hipogammaglobulinemia
Glikoproteiny-w skład wchodzą: Gal,mannoza,fukoza,GalNAc,GlcNAc,NANA
-cukry przyłącza glikozylotransferaza -O/N-glikozydowe
O-gz: GalNAc + seryna Nacetylogalaktozamina-seryna
N-gz: GlcNAc + asparagina
α1-antytrypsyna-2-5g/l,inhibitor proteaz,↑-zapalenia/złamania
kości, ↓-niedożywienie,uszkodz.wątroby,brak wrodz.
α2-fetoproteina-dużo u płodu, dużo przy raku wątroby i gonad
α2-haptoglobina-0,3-3g/l,wiąże Hb-chroni nerki,↑-urazy,↓-NiedkrwH
α2-ceruloplazm.-02-0,5g/l,wiąże Cu2+(90%),akt.oksydazow(Fe2+>Fe3+)
β-transferyna-2-3g/l, wiąże Fe3+(2mole Fe-1mol transf.),nadmiar
β-hemopeksyna-wiąże wolny tlen transportyna-przenosi sterydy
α2-makroglobulina-inhibitor trypsny
6) Izolacja białek - wysalanie (siarczan amonu),dializa,zmiana pH(PI)
denaturacja,chromatografia(sączenie,jonowymienna
powinowactwa),elektroforeza(warunki denaturujące
i natywne)
7) Kryteria jednorodności -białka jednorodne zachowują się tak samo
I ENZYMY
Cechy:-zwiększają szybkość reakcji (obniżają E aktywacji)
-nie przesuwają równowagi reakcji
-są specyficzne, nie zużywają się, wymagają kofaktorów
Kompleksy wieloenzymowe- DH PIR, DH αKG, łańcuch oddechowy,
syntaza aminoacylo-tRNA
Enzymy wiekofunkcyjne-syntaza kw.tłuszczowych, syntaza/fosfataza
2,3-BPG, fosfofruktokinaza 2
Enzymy: monomeryczne (wiąz.kowalenc.) i oligomeryczne (w.niekowalenc)
Np. e.przewodu pokarmowego np.DH mleczanowa -dysocjuje
Centrum katalityczne- aminokwasy kontaktowe,pomocnicze,stabilizujące
-wiązania Van-der-Walsa,wodorowe
-modele 1)klucz i zamek 2)ręka i rękawiczka
Rodzaje swoistości substratowej:
1)stereoizomeryczne (konformacyjne) -DH jabłczanowa (L-jabłczan)
2)grupowe -aminopeptydazy (grupa aminowa), heksotransferaza
3)bezwzględne -katalaza (H2O2),ureaza (mocznik)
4)wiązaniowe -peptydaza (wiązanie peptydowe)
Kofaktory: -grupa prostetyczna (PAL/PLPP)
-koenzym (NAD, NADP)
-NAD(ADP,ryboza,amid kw.nikotynowego)
-oksydoredyktazy (I) -NAD
-transferazy (II) -PAL
-izomerazy (V) -?
-ligazy (VI) -ATP
GRUPY ENZYMÓW:
I Oksydoreduktazy -r-cje utlenienia i redukcji
-dehydrogenazy,oksydazy,reduktazy,peroksydazy,oksygenazy,
hydroksylazy,katalazy
-np. DH mleczanowe (LDH) : mleczan PIR (NADNADH+H)
II Transferazy -przenoszenie grup chemicznych
-amino-,acylo-,metylo-,fosfo-transf.,fosfomutazy,transaldolazy)
-np. AlAT : Alanina|α-KG PIR|glutaminian (PAL)
III Hydrolazy -r-cje hydrolizy
-esterazy,glikozydazy,peptydazy,fosfatazy,amidazy,fosfolipazy,
deaminazy,tiolazy,rybonukleazy
-np. fruktozobisfosfataza: F-1,6-BP F-6-P (H2OPi)
IV Liazy -niehydrolityczne rozszczepienie cząsteczki
-dekarboksylazy,aldolazy,hydratazy,dehydratazy,liazy
-np. aldolaza F6BP: Fru-1,6-BP DHAP + Aldehyd-3-P-gliceryn.
-np. fumaraza: jabłczan fumaran ( H2O)
V Izomerazy -izomeryzacja cząsteczek
-racemazy,izomerazy,epimerazy
-np. izomeraza 6-P-heksozowa: Glc-6-P Fru-6-P
VI Ligazy -syntezy z użyciem energii ATP
-karboksylazy,syntetazy
-np.karboksylaza PIR: PIR OAA (HCO3-,ATPADP+Pi,biotyna,Mg2+)
ENZYMY WIELOPOSTACIOWE
Gr.enzymów wielopostaciowych |
Przyczyna heteromorfii |
Przykład |
1) białka niezależne genetycznie |
Różne matryce mRNA (izoenzymy) |
DH jabłczanowa mitochondrialna i cytoplazmatyczna |
2) heteropolimery (2 łańcuchy) |
Różne matryce mRNA (izoenzymy) |
DH mleczanowa (tetramer M i H) |
3) warianty genetyczne |
Różne matryce mRNA (izoenzymy) |
DH glukozo-6-P |
4a) białka sprzężone |
Modyfikacje posttranslacyjne |
Fosforylaza glikogenowa |
4b) białka pochadzące z jednego łańcucha |
Modyfikacje posttranslacyjne |
Pepsynogen i pepsyna |
5) homopolimery (różnice w ilości monomerów) |
Modyfikacje posttranslacyjne |
DH glutaminianowa |
6) konformery (różnią się konformacją) |
Modyfikacje posttranslacyjne |
Formy R(relax) i T(tight) e.allosterycznego |
CHOROBY I ENZYMY:
Enzym w surowicy |
Wzrastająca aktywność przy: |
Amylaza |
Ostre zapalenie trzustki |
Kwaśna fosfataza |
Rak gruczołu krokowego |
γ Glutamylotransferaza |
Choroby wątroby, alkoholizm |
AlAT |
Choroby wątroby |
AspAT |
Zawał serca, choroby wątroby |
Kinaza kreatyny (CK) |
Zawał serca, choroby mięśni |
DH mleczanowa (LDH) |
Zawał (choroby wątroby i krwi) |
CUKRY:
Monocukry (trizy->heptozy),oligosacharydy (10 reszt),polisacharydy.
Skrobia - 200g,24h sacharoza - 80g/24h
Laktoza - 20g/24h błonnik - 35g/24h
Monocukry - 0-10g/24h
Trawienie:
α-amylaza ślinowa i trzustkowa (w. α-1,4-glikozydowe):
Skrobia maltoza +maltotrioza +izomaltoza +α-dekstryny +glukoza
α-glukozydazy dwunastnicze:
maltozy,izomaltozy,maltotriozy,α-dekstryny glukozy
Maltoza- Glc(14)Glc Maltotrioza- Glc(14)Glc(14)Glc
α-dekstryny- do 9 Glc (16,14) Izomaltoza- Glc(16)Glc
α-glukozydazy dwunastnicze związane z błoną enterocyta:
α-Glukozydaza (maltaza) 14 α-glikozydowe (maltosa 2x Glc)
β-Fruktofuranozydaza (sacharaza) 12 α-glik (sacharoza glc + fru)
α,α-Trechalaza (grzyby) 11 α-glikozydowe
α-1,3-Glikozydaza 13 α-glikozydowe
β-Galaktozydaza (laktaza) 14 β-glikozydowe (laktoza gal + glc)
Oligo-α(16)glukozydaza (izomaltaza) 16 α-glikozydowe
Kompleks glukoamylazy (maltaza 1i2) -amyloza,maltoza,dekstryny)
Kompleks sacharaza-izomaltaza-sacharoza,izomaltoza, razem->izomaltoza
Kompleks β-glikozydazy-laktaza,glikozyloceramidaza (lak,glikolipidy)
Trechalaza- wiązanie Glc(11)Glc w grzybach
Transportery cukrów:
SGLT1 -Glc i Gal, zprzężona z Na/K ATPazą, transport aktywny
GLUT1 -erytrocyty, bariera krew-mózg, Glc i Gal (wolny ale dużo)
GLUT2 -jelito,wątroba,β trzustki, duża stała Km-szybkie (Glc,Gal,Fru)
GLUT3 -podstawowe pobieranie Glc i Gal,wszędzie, transport ciągły
GLUT4 -insulinozależny, mięśnie, tk.tłuszczowa
GLUT5 -tylko Fru w jelicie i wątrobie
Prędkość transportu Glc:
-nie ogranicza metabolizmu w: wątrob,mózg,erytroc,trzustk,nadnercza
-zależy od obecności insuliny: mięśnie, tk.tłuszczowa
-zależy od sodu: jelita, nerki
Źródło Glc |
I egzog. |
II Gg, glneog. wątrob. |
III glneog. wątrob., Gg. |
IV Glneog. wątrob. i nerkowa |
V Glneog. wątrob. i nerkowa |
Czas |
0-4h |
4-16h |
16-28h |
2-24dni |
24- dni |
Tkanki używaj. Glc |
wszytkie |
Wątroba nie, mięśnie tk.tł. wolniej |
Wątroba nie, m i t.tł powoli |
Mózg, krwinki, rdzeń nerki, mięśnie troche |
Mózg wolno, krwinki, rdzeń nerki |
mózg |
Glc |
Glc |
Glc |
Glc, c.keton |
c.keton, Glc |
Fruktoza glikogen 10%,mleczan 20%,glukoza 50%,inne 20%
Fruktokinaza: fruktoza fruktozo-1-P (ATP ADP)
Aldolaza B: fruktozo-1-P DHAP + aldehyd glicerynowy
Triokinaza: aldehyd glicerynowy aldehyd 3-P-glicerynowy (ATPADP)
mięśnie: FruCO2+H20 tk.tłuszcz.: FruFru-6-P(heksokinazalipidy)
Galaktoza
Galaktokinaza: Gal Gal-1-P (ATPADP, Mg2+)
Urydylilotransf. Gal-1-P: Gal-1-P + UDP-Glc UDP-Gal + Glc-1-P
Epimeraza UDP-Gal: UDP-Gal 4-keto-interm. UDP-Glc (NAD+)
Pirofosforylaza UDP-Glc: Glc-1-P + UTP UDP-Glc + PPi
Fosfoglukomutaza: Glc-1-P Glc-6-P
Reduktaza aldozowa: Gal Galaktitol (toks.) (NADPH+HNADP)
GLIKOLIZA
Heksokinaza: Glc + ATP < Glc-6-P + ADP + H
Izomeraza glukozofosforanowa: Glc-6-P Fru-6-P
Fosfofruktokinaza 1: Fru-6-P + ATP Fru-1,6-P2 + ADP + H
(typ K, -: ATP,cytrynian,H+ +: AMP, Fru-2,6-P2 -znosi ATP)
Aldolaza A/B: Fru-1,6-P2 DHAP + aldehyd 3-P-glicerynowy
Izomeraza fosfotriozowa: DHAP aldehyd 3-P-glicerynowy
DH ald.3-P-glic: Ald.3-P-glic. + NAD + Pi 1,3-BPG + NADH+H
Kinaza fosfoglicerynianowa: 1,3-BPG + ADP 3-P-glicerynian + ATP
Fosfogliceromutaza: 3-P-glicerynian 2-P-glicerynian
Enolaza: 2-P-glicerynian PEP ( H2O)
Kinaza PIR: PEP PIR (ADP,HATP) .
Glc +2ADP +2PPi +2NAD 2PIR +2ATP +2NADH+H +2H2O
DH mleczanowa: mleczan PIR (NADNADH+H)
Syntaza/fosfataza 2,3-BPG: (+:3-P-glicerynian,-:2,3B-PG)
1,3-BPG (H) 2,3-BPG (H2OPi+H) 3-P-glicerynian
Narządy uwalniające mleczan: skóra(30%),erytrocyty(30%),OUN(15%), mm.białe(15%),śluzówka jelit(8%),inne(2%)
GLIKOGENOGENEZA
Fosfoglukomutaza: Glc-6-P Glc-1-P
Pirofosforylaza UDP-Glc: Glc-1-P + UTP UDP-Glc + PPi
Glikogenina: glikogenina + 8U DP-Glc glikogeniana-8Glc... + UDP
Syntaza glikogenu: 8Glc...(n) + UDP-Glc gg(n+1) + UDP
e.rozgałęziający: przenosi 7Glc tworząc wiąz. 1-6 glikozydowe
GLIKOGENOLIZA
Fosforylaza glikogenu: gg(n) + Pi gg(n-1) + Glc-1-P
e.odgałęziający: 4-α-D-glukonotransferaza -odcina 3 Glc przed 1->6
amylo-α-1,6-glukozydaza -rozbija wiąz.1->6 glikoz.
Fosfoglukomutaza: Glc-1-P Glc-6-P
Glukozo-6-fosfataza (hep.): Glc-6-P + H2O Glc + Pi
Regulacja: insulina ↓ cAMP glukagon,A,NA ↑ cAMP
↑cAMP aktywuje kinazę białek A(PKA,C2R2).Aktywna PKA fosforyluje (uaktywnia) inhib.1,który hamuje fosfatazę-1 białek (PP1,podjedn.G łączy się z gg.). Kinaza A uaktywnia,PP1 hamuje kinazę fosforylazy (w mięśniach zdefosfo. akt.częściowo przez ↑Ca2+,w wątrobie PIP2->IP3 ). Kinaza fosforylazy jest inaktyw.przez PP1.Kinaza fosforylazy aktywuje fosforylazę gg. (nieakt b akt.a-P).Syntaza gg. Jest aktywna kiedy zdefosfo.(a).Inaktywacja przez fosforylację (6 kinaz,PKA).
Mięśnie: Fosforylaza gg.b -↑dużo AMP, ↓ATP,Glc-6-P
Fosforylaza gg.a -zawsze aktywna
Wątroba: fosforylaza gg.b -nieaktywowana przez AMP
Fosf.gg.a -po przyłącz.Glc ↑powinowactwo do fosfatazyinakt
Syntaza gg.a -ujemny-glikogen
Syntaza gg.b -Glc-6-P aktywuje enzym zmniejszając Km dla UDP-Glc
POCHODNE HEKSOZ
DH UDP-Glc: UDP-Glc UDP-glukuronian (H2O, 2NAD2NADH+H)
Aminotransf.glutamin:6-P-Fru: 6-P-Fru 6-P-glukozamina (Gln<->Glu)
GAGi: -kw.hialuronowy -GalNAc + GlcUA
-heparyna -GlcUA/iduronowy + N-siarczan Glcam. (GlcN(SO3H))
-Chondroityno-4/6-siarczan -GalNAc + kw.β-glukuronowy
-Dermatosiarczan -GalNAc, kw.L-iduronowy (IdoUA)
-Keratosiarczan -GalNAc + Gal
Kwas 9-fosfo-N-acetyloneuraminowy (NANA):syntaza NANA(9P) (+PEP)
Fru-6-PGlukozamino 6-PN-acetyloglukozamino 6-PN-acet.glcam.1-P
UDP-N-AcetyloglokozaminaN-acetylomannosaminaN-acet.mannosam.6-P
kw.N-acetylomannosamino 9-PNANACMP-NANA
GLUKONEOGENEZA
Prekursory Glc: mleczan,aa.glikogenne(alanina),glicerol,propionian
Karboksylaza PIR: PIR OAA (ATP+CO2ADP+Pi)
Karboksykinaza PEP (PEPCK): OAA PEP (GTPGDP+CO2)
Fruktozobisfosfataza: Fru-1,6-BPG Fru-6-P (H2OPi)
Glukozo-6- fosfataza: Glc-6-P Glc (H2OPi)
MLECZAN
DH mleczanowa: mleczan PIR (NADNADH+H) do mitochondrium
Karboksylaza PIR(mit): PIR OAA (CO2, ATPADP+Pi)
Karboksykinaza PEP(mit): OAA PEP (CO2, GTPGDP) do cytoz.
AspAT (mit): OAA Asparaginian (GluαKG, PAL) do cytoz.
AspAT (cyt) Asp OAA (αKGGlu, PAL)
Karboksykinaza PEP (PEPCK)(cyt): OAA PEP (CO2, GTPGDP)
PEP ---->Glc
GLICEROL (z TAGów)
Kinaza glicerolowa(wątroba,nerki): Glicerol 3-P-glicerol (ATPADP)
DH fosfoglicerolowa: 3-P-glicerol > DHAP (NAD>NADH+H)
DHAP + ald3-P-glicerynowy ---> Glc
PROPIONIAN (z aa.rozgałęzionych)
Syntet.AcyloCoA: prop. propionylo-CoA (CoASH, ATPAMP+PPi, Mg2+)
Karboksyl.propCoA: propCoA malonyloCoA (CO2,ATPADP+Pi,biotyna)
Racemaza metylomalonylo-CoA: malonyloCoA metylomalonylo-CoA
Izomeraza met.mal.CoA: metylomalonylo-CoA sukcynyloCoA (B12)
--->do cyklu kw.cytrynowego--->OAA--->PEP--->Glc
AMINOKWASY
Alanina,cyst,glicyna,ser,treonina,tryptof,PIROAAPEPGlc
Izoleuc,leucyna,tryptofacetyloCoAcykl KrebsaOAAPEPGlc
Leucyna,lizyna,Phe,Tyrozyna,TryptacetoacetyloCoAacetyloCoA
Arginina,glutaminian,glutamina,hist,prolinaαKGOAAPEPGlc
Izoleuc,metionina,treonina,walinabursztynyloCoAOAAPEPGlc
Asparaginian,Phe,TyrozynafumaranOAAPEPGlc
Asparagina,asparaginianOAAPEPGlc
ALANINA: AlAT (cyt): Ala PIR (αKG Glu) do mitochon.
Karboksylaza PIR(mit): PIR OAA (CO2,ATPADP+Pi)
DH jabłczanowa(mit): OAA jabłczan (NADH+HNAD) do cytoz.
Karboksykinaza PEP(mit): OAA PEP (GTPGDP,CO2) do cytoz.
DH jabłczanowa (cyt): jabłczan OAA (NAD NADH+H)
Karboksykinaza PEP(cyt): OAA PEP (GTPGDP,CO2)
BILANS GLUKONEOGENEZY
2PIR +4ATP +2GTP +2NADH+H +H2O Glc + 4ADP +2GDP +2NAD +6Pi
wytworzenie Glc z mleczanu: -6ATP
PIR: -12 ATP
Glicerolu: +4ATP
KOMPARTMENTACJA
MATRIX: karboksylaza PIR
BŁONA ER: Glc-6-Paza
Cykl Corisch (cykl kwasu mlekowego):
Erytrocyt: glukoza-->glikoliza--> 2ATP + 2mleczany
Wątroba: 2 mleczany-->glukoneogeneza -6ATP -->glukoza
Cykla Alaninowo-glukozowy:
Mięsień: glukoza-->glikoliza-->2 PIR + 2ATP +2NADH+H
2PIR + 2 NH2-->2 alanina
Wątroba: 2alanina-->2 PIR (-6ATP glukoneog.)+ 2NH2(-4ATP ureogeneza)
PIR-->Glc 2NH2-->mocznik-->krew-->nerki
CYKLE DAREMNE
Cykl glukozowy:
Glukozo-6-fosfataza: Glc-6-P Glc (H2O Pi)
Glukokinaza - Fru-6-P+białko regul. + F-1-P+białko reg.:
Glc Glc-6-P (ATPADP)
Cykl fosfofruktozowy:
Fruktozobisfosfataza - Fru-1,6-BP,F-26-BP (wątroba),AMP(mięśnie)
+ cytrynian, ATP :
Fru-1,6-BP Fru-6-P (H2OPi)
Fosfofruktokinaza 1 - cytrynian, ATP
+ F-1,6-BP, F-26-BP(wątroba), AMP(mięśnie):
Fru-6-P F-1,6-P (ATPADP)
Cykl pirogronianowy:
Kinaza PIR + F-1,6-BP, Glc-6-P - ATP,alanina:
PEP PIR (ADPATP)
Karboksylaza PIR + AcetryloCoA - ADP:
PIR OAA (CO2,ATPADP+Pi)
Karboksykinaza PEP: OAA PEP (GTPGDP,0CO2)
SZLAK FOSFOPENTOZOWY
-wytwarzanie NADPH+H i fosfopentozy
-NADPH potrzebne do:syntezy FFA,CH i steroidów
FAZA OKSYDACYJNA
DH 6-P-Glc: Glc-6-P 6-P-glukonolakton (NADPNADPH+H)
Glukonolaktonaza: 6-P-glukonolakton 6-P-glukonian (H2OH)
DH 6-P-glukonianowa: 6-P-glukonian rybulozo-5-P (NADPNADPH+H)
Glc-6-P + H2O + 2NADP 2NADPH+H + CO2 + Rybulozo-5-P
epimeraza pentozofosforanowa: Rybulozo-5-P ksylulozo-5-P
izomeraza pentozofosforanowa: rybulozo-5-P rybozo-5-P
FAZA NIEOKSYDACYJNA
Transketolaza - wymaga DPT/TPP (pochodna tiaminy B1):
ksyluloza-5-P + rybozo-5-P 3-Pgald + sedoheptulozo-7-P
Transaldolaza: sedohept-7-P + 3-Pgald erytrozo-4-P + Fru-6-P
Transketolaza: ksylulozo-5-P + erytrozo-4-P 3-Pgald + Fru-6-P
3 rybulozo-5-P 2 Fru-6-P + 3-Pgald
BILANS CYKLU PENTOZOWEGO:
1)F.oksyd.: Glc-6-P +2 NADP + H2O rybulozo-5-P +2 NADPH+H +3 CO2
2)F.nieoksyd.: 2 ksylulozo-5-P + rybozo-5-P 2 Fru-6-P + 3-PGald
G-6-P +6 NADP 3 CO2 +3-Pgald +6 NADPH+H
Potrzeba NADPH (tk.tłuszczowa, erytrocyty):
6 Glc-6-P + 12 NADP + 7H2O 6 CO2 + 12 NADPH+H + Pi
Potrzeba rybozo-5-P (enterocyty-synteza DNA,dzielą się):
5 Glc-6-P + ATP 6 rybozo-5-P + ADP + H
Potrzeba NADPH i rybozo-5-P (wątroba-synteza białek i FFA):
Glc-6-P + 2NADP + H2O rybozo-5-P + 2 NADPH+H CO2
BIOSYNTEZA FRUKTOZY W P.NASIENNYCH I LAKTOZY W GR.MLEKOWYCH:
Fruktoza (p.nasienne,soczewki,nerwy,nerki -np.w cukrzycy-Glc↑)
Reduktaza aldozowa: Glc Sorbitol (NADPH+HNADP)
DH Sorbitolowa: Sorbitol Fruktoza (NADNADH+H)
Laktoza (syntaza laktozy =galaktozylotransferaza + α-laktoalbumina)
Galaktozylotran: UDP-Gal + N-acetyloglukozam.UDP+N-acetlaktozamina
Syntaza laktozy: UDP-Gal + Glc UDP-laktoza
LIPIDY
Trawienie:
1) Lipaza językowa i żołądkowa -ok. 10%
2) Lipaza trzustkowa - 90% TAGów (Ca, kolipaza)
3) Fosfolipaza A2: lecytyna lizolecytyna + FFA (sole żółciwe,Ca)
4) Esteraza cholinowa: estry CH cholesterol + FFA
5) Lipaza MAG (dwinastnica) -w.estrowe MAGów
6) Esteraza kw.karboksylowych - estry alifat.kw.tłuszczowych
Synteza lipidów
Mitochondrium: DH PIR, syntaza cytrynianowa,enzym jabłczanowy...
Liaza ATP cytryianowa: cytrynian OAA (ATPADP+Pi,CoAAcetyloCoA)
Cytosol:
Karboksylaza AcCoA: AcCoA malonyloCoA (ATPADP+Pi,HCO3,biotyna)
Biotyna-E + ATP +HCO3 CO2~Biotyna-E +ADP +Pi
CO2~Biotyna-E +AcCoA malonyloCoA +ADP +Pi
-regulacja szybka -->polimeryzacja,defosforylacjaaktywna
↓-adrenalina,glukagon ↑-insulina,AMP
- palmitoiloCoA + cytrynian,izocytrynian,αKG
-regulacja wolna - na poziomie transkrypcji
Syntaza kwasów tłuszczowych -MAT(malonyloacylotransf.),KS(syntaza
keto-acylo-ACP-e.kondens.),KR(reduktaza ketoacyloACP),
DH(dehydrataza OH-acyloACP),ER(reduktaza enoiloACP),
TE(tioesteraza-deacylaza) .
Acylotransferaza acACP: AcCoA acetyloACP (ACPCoASH)
Acylotransferaza malonyloACP: malonyloCoAmalonyloACP(ACPCoASH)
Syntaza ketoac-ACP: malonyloACP+acACP β-ketoacylo-ACP (ACP,CO2)
Reduktaza ketoacACP: β-ketoac-ACP β-OH-acylo-ACP (NADPH+HNADP)
Dehydrataza β-OH-acACP: β-OH-acylo-ACP enoilo-ACP (H2O)
Reduktaza enoilo-ACP: enoiloACP butyryloACP (NADPH+HNADP)
...syntaza: butyryloACP+malonyloACPketoacyloACP (ACP,CO2)
ilośc węgli /2 -1 = ilość obrotów cyklu
syntaza: AcCoA +7malonyloCoA +14NADPH+H
palmitynian +7CO2+14NADP +8CoASH +6H2O
karboksyl.: 7AcCoA +7CO2 +7ATP 7malonyloCoA +7ADP +7Pi
8AcCoA+7ATP+14NADPH+H palmitynian +14NADP+8CoASH+6H2O+7ADP+7Pi
Pomocnicze -liaza cytrynianowa,enzym jabłczanowy,szlak pentozowy
Elongacja FFA
syntetaza AcyloCoA: palmitynian+CoASH palmitoiloCoA (ATPAMP+PPi)
syntaza ketoacyloCoA: palmitoiloCoA+malonyloCoAketoacyloCoA+CoA+CO2
reduktaza ketoacCoA: ketoacCoA β-OH-acyloCoA (NADPH+HNADP)
dehydrataza β-OH-acyloCoA: β-OH-acyloCoA enoiloCoA (H2O)
reduktaza enoiloCoA: enoiloCoA stearyloCoA (NADPH+HNADP)
Desaturacja
Desaturazy Δ4,Δ5,Δ6 i Δ9
Np. stearyloCoA +O2 +NADPH+H oleiloCoA +NADP + 2H2O
NADH+H E-FAD ↑↑ Fe2+ Fe3+ ↑↑ oleilo-CoA +2H2O
NAD ↓↓ E-FADH2 Fe3+ ↓↓ Fe2+ stearyloCoA +O2
Red.cyt.b5 cyt.b5 desat.
Egzogenne FFA -linolowy (18:2w6,9), α-linolenowy(18:3w3,6,9)
Kw. Arachidonowy (20:4,6,9,12,15) -z kwasu linolowego (des.Δ6)
Syntetaza AcyloCoA: kw.linolowy (9,12)linoliloCoA
Desaturaza Δ6: linoliloCoAC18Δ6,9,12-S-CoA (NADPH+H +O2NADP +H2O)
Syntaza/reduktaza ketoacCoA (elongacja): +malonyloCoAC20:Δ8,11,14
Desaturaza Δ5: C20:Δ8,11,14-S-CoA arachidonyloCoA (C20:Δ5,8,11,14)
Tioesteraza: arachodonyloCoA kw.arachidonowy (H2OCoASH)
LEUKOTRIENY
Arachidonian -- +O2 --> 5-HPETE -- -H2O -->LTA4 -- +H2O -->LTB4
S-transferaza glutaminowa: LTA4 + glutation LTC4
γ-glutamylotransferaza: LTC4 --> LTD4 + Glu
dipeptydaza cysteinoglicynowa: LTD4 --> LTE4 + Gly
PROSTAGLANDYNY
Fosfolipaza A2: P-lipid błonowy --> arachidonian (- kortykosterydy)
Lipaza DAG: DAG --> arachidonian
Cyklooksygenaza: arachodonian +2O2 PGG2 (- acetylosalicylan)
Peroksydaza: PGG2 -- +2e --> PGH2
PGH2 -- izomeraza --> PGE -- reduktaza --> PGF2
PGH2 -- izomeraza --> PGD
PGH2 - syntetaza prostacyklinowa --> PGI2 --> 6-keto-PGF
TROMBOKSANY
PGH2 - syntetaza tromboksanowa --> TXA2 --> TXB2
BIOSYNTEZA TAG
Acylotransf.P-glicerolowa: 3-P-glicerol +acyloCoA kw.lizofosfatyd.
Acylotransf.lizofosfatyd.: kw.lizofosf. + acyloCoA kw.fosfatydowy
Fosfataza fosfatydowa: kw.fosfatydowy + H2O DAG + Pi
Acylotransf.diacyloglicerolowa: DAG + AcyloCoA TAG + Pi
FOSFATYDYLOCHOLINA
Metylotransferazy: Etanolamina cholina (3SAM3SAH)
Fosfatydyloseryna-- -CO2 --> fosfatydyloetanolamina -- [
(metylotransferazy)3SAM3SAH ]--> fosfatydylocholina
Fosfolipaza D: fosfatydylocholina +H2O kw.fosfatydowy + cholina
Kinaza choliny: cholina fosfocholina (ATPADP)
Cytydylotransf.fosfocholinowa: P-cholina CDP-cholina (CTPPPi)
Diacyloglicerotransf.P-cholinowa: CDP-cholina +DAG lecytyna +CMP
FOSFATYDYLOETANOLAMINA
Dekarboksylaza seryny: Seryna etanolamina (CO2)
Kinaza etanolaminy: etanolamina P-etanolamina (ATPADP)
Cytydylotransf.P-etanam.-owa: P-etanolamina CDP-etanolamina (p.↑)
CYKL FOSFATYDYLOINOZYTOLOWY
PA---------->CDP-DAG
↑ | inozytol<---- 1) fosfolipaza C
| | ↓ Pi | 2) fosfataza
| ↓ CMP ↑ | 2
H2O | ADP PI H2O |
↓ | ↑ Pi ↑ ATP IP
Pi | ATP ↑ | ↓ Pi ↑
| H2O ↓ ADP ↑ | 2
| PIP H2O |
| Pi ↑ ATP IP2
| ↑ | ↓ Pi ↑
| H2O ↓ ADP ↑ | 2
↓ PIP2 H2O |
DAG<---1-\_____________/------>IP3
↓
lecytyna .
syntaza 1-P-inozytolu: Glc-6-P (NADNADH+H) cyklizacja
myo-inozyt-okso-2-1-P (NADH+HNAD)
myo-inozytolo-1-P (1-fosfoinozytol)
Fosfataza 1-P-inozytolu: 1-P-inozytol inozytol (H2OPi)
FOSFOLIPIDY BŁON
KARDIOLIPINA
Cytydylotransf CDP-fosfatydowa: Kw.fosfatydowy CDP-diglicerol
(CTPPPi)
CDP-digliceryd + fosfatydyloglicerol kardiolipina + CMP
SFINGOZYNA
Syntaza ketosfinganinowa: palmitoilo-CoA + Ser 3-ketosfinganina
(fosforan pirodoksalu,Mn,CO2,CoASH)
reduktaza ketosfinganinowa: ketosfing. dihydrosfingozyna
(NADPH+HNADP)
reduktaza sfinganinowa: diHsingozyna sfingozyna (FpFpH2)
CEREBROZYDY,CERAMIDY,SFINGOMIELINY,GANGLIOZYDY
Sfingozyna--------------------->sfingozynofosfocholina
| CDP-cholinaCMP |
acyloCoA | ↑ | | AcyloCoA
↓ | | | | ↑
CoASH | | ↓ | CoASH
↓ CDP-cholinaCMP ↓
ceramid<------------------------>sfingomielina
↑
Glc(GAL) | UDP-Glc(UDP-Gal)
↑ | ↓
H2O | UDP PAPS
↓ \
cerebriozyd------------------>sulfatyd
UDP-Gal |
UDP-Gal|
UDP-NANA ↓
gangliozyd
KATABOLIZN LIPIDÓW
Lipaza triacyloglicerolowa: TAG DAG (H2OFFA)
Lipaza diacyloglicerolowa: DAG MAG (H2OFFA)
Lipaza monoacyloglicerolowa: MAG glicerol (H2OFFA)
Lipaza |
Miejsce |
Funkcja |
Lipaza trzustkowa |
dwunastnica |
Trawienie egzog.TAG |
HSL |
adipocyt |
Mobilizacja TAG z tk.tł |
Kwaśna lipaza |
Lizosomy |
Wewnątrzkom.rozkład TAG |
Wątrobowa lipaza |
Kapilary |
Rozpad lipoprotein |
LPL |
Wątroba |
Rozpad lipoprotein |
REGULACJA
A,NA,glukagon,hor.adrenokortykotrop.,TSH,hormon wzrostu,tyroksyna
↑cAMP w adipocycie kinaza białek Lipaza-P aktywna
insulina fosfodiesteraza (PDE) rozkład cAMP
FOSFOLIPAZAY A1
Rodzaj |
Produkty |
A1 |
Lizofosfolipid + FFA (arachidonowy) |
A2 |
Lizolecytyna + FFA (stearynowy) |
C |
DAG + P-zasada (fosfocholina) |
D |
PA + cholina |
↓
H2C-O-CO-R1
|
|
R2-CO-O-CH
↑ |
A2 | C
| ↓
H2C-O-P-O-R3
↑
UTLENIANIE FFA D
Syntetaza acylo-CoA: FFA + CoASH acyloCoA (ATPAMP+PPi)
Palmitoilotransferaza karnitynowa I (cytosol)
Translokaza karnityna/acylokarnityna
Palmitoilotransferaza karnitynowa II (mitochondrium)
β-Oksydacja mitochondrialna
DH acyloCoA: AcyloCoA trans-Δ2-enoiloCoA (FADFADH2)
Hydrataza enoiloCoA: Δ2-enoiloCoA β-hydroksyacyloCoA (H2O)
DH β-hydroksyacyloCoA: β-OH-acyloCoA β-ketoacyloCoA (NADNADH+H)
β ketotiolaza: β-ketoacyloCoA +CoASH acetyloCoA + AcyloCoA(-2C)
palmitoiloCoA +7FAD +7NAD +7H2O +7CoA8AcetryloCoA +7FADH2 +7NADH+H
-razem 131 (-2 na aktywacje) = 129 moli ATP z 1 mola palmitynianu
β-oksydacja peroksysomalna
oksydaza acyloCoA: acyloCoAΔ2-enoiloCoA (FADFADH2)(O2H2O2)
-reszta jak w mitochondrium
KWASY TŁUSZCZOWE O NIEPARZYSTEJ ILOŚCI C
FFA -- β-oksydacja --> acetyloCoA + PropionyloCoA
Karb.prop.CoA:prop.CoAmetylomalonyloCoA(HCO3,ATPADP+Pi,biotyna)
Mutaza metylomal.CoA: metylomal.CoA bursztynyloCoA (B12)
do cyklu Krebsa
β-OKSYDACJA KWASÓW WIELONIENASYCONYCH
e: +izomeraza enoiloCoA, +reduktaza 2-4-dienoiloCoA
-normalnie aż do
DH AcyloCoA: AcyloCoA 2,4-dienoiloCoA (FADFADH2)
Reduktaza dien.CoA:2,4-dienoiloCoAcis-Δ3-enoiloCoA (NADPH+HNADP)
Izomeraza enoiloCoA: cis-Δ3-enoiloCoA trans-Δ2-enoiloCoA
LIPOPROTEINY
Chylomikrony świeży: B-48,A -parę minut
Chylomikron : B-48,C,A,E -kilkadziesiąt minut (<1h)
Remnanty: B-48,E
VLDL: B-100, E, C
IDL: B-100,E
LDL: B-100 -kilka godzin
HDL: A,C,E -kilka dni
METABOLIZM STEROLI:
Synt.acetoacetyloCoA: Acetooctan acetoac.CoA (CoA,ATPAMP+PPi)
Tiolaza: 2*acetyloCoA acetoacetyloCoA (CoASH)
Syntaza HMG-CoA: acetoac.CoA HMG-CoA (H2O,acetyloCoACoASH)
Reduktaza HMG-CoA: HMG-CoA mewalonian (2NADPH+H2NADP+CoASH)
- cholesterol,mewastatyna,lowastatyna .
kinaza mewalonianowa: mewalonian 5-P-mewalonianu (ATPADP,Mg)
kinaza P-mewalonianowa: 5-P-mewalonian 5-piro-P-mewalonian (p.↑)
kinaza: 5-piro-P-mewalonian 3-P-5-piro-P-mewalonianu (p.↑)
dekarboksylaza pirofosfomewalonianowa:
3-P-5-piro-P-mewalonianu piro-P-izopentynylu (CO2+Pi)
izomeraza izopentynylodifosforanowa: piro-P-3,3-dimetyloallilu
cis-prenylotransferaza:
piro-P-izopentynylu + piro-P-3,3-dimetyloallilu piro-P-geranylu
cis-prenylotransferaza:
piro-P-geranylu + piro-P-izopentynylu pirofosforan farnezylu
syntetaza skwalenu: 2*piro-P farnezylu skwalen (NADPH+HNADP,Mg)
oksydocyklaza skwalenu: skwalenu lanosterol (H2O,NADPH+HNADP)
lanosterol -- demetylacja CH3 w poz.14 --> 14-desmetylolanostertol
-- 2*demetylacja CH w poz.4α --> zymosterol
reduktaza Δ24: zymosterol zymosteron
izomeraza sterolowa: zymosterol latosterol
oksyd.latosterolu: latosterol 7-dehydrocholest.(NADPH+HNADP,O2)
reduktaza: 7-dehydrocholesterol cholesterol (NADPH+HNADP)
Izomeraza: zymosterol Δ7,24-cholestadienol
Izomeraza: Δ7,24-cholestadienol dezmosterol
Reduktaza Δ24: dezmosterol cholesterol (NADPH+HNADP)
ACAT: Cholesterol + acyloCoA CoASH + ester CH (PAL)
LCAT: cholesterol + fosfatydylocholina ester CH + lizolecytyna
Hydrolaza estrów CH: ester CH +H2O cholesterol + FFA
KWASY ŻÓŁCIOWE
CH 7α-hydroksy-CH
chenodeoksycholoiloCoA kw.litocholowy
choloiloCoA kw.taurycholowy
choloiloCoA kw.glikocholowy kw.deoksycholowy
MITOCHONDRIA
Skład błony zewnętrznej:
-50% lipidy (glicerofosfolipidy,fosfatydyloinozytol,cholesterol,
MAG,DAG,TAG,sfingolipidy,białka transpor.-poryna)
-funkcje -elongacja FFA,synteza fosfolipidów,transport białek
Skład błony wewnętrznej:
-80% białka (enzymy fosforyl.oksyd.), 20% tłuszcze (MAG,DAG,TAG
glicerofosfolipidy,fosfolipidy-fosfatydylocholina,
etanolamina,kardiolipina
-nieprzepuszczalna dla Na,K,Cl,glukozy
przepuszcza CO2,O2,NH3,H2O
-funkcje -generacja gradientu proton,fosforyl.oksyd,transport FFA
Enzymy błony zewnętrznej:
-MAO (monoaminooksydaza),reduktaza cytochromu c/b5, syntetaza
acyloCoA, Fosfolipaza A2,Palmitoilotransf.,hydroksylaza kinureniny
Enzymy przestrzeni międzybłonowej:
-kinaza adenylanowa(miokinaza),kinaza difosfonukleozydowa,kinaza
kreatyny
Enzymy błony wewnętrznej:
-cytochromy b/c/c1/a/a3 (I,II,III,IV),DH NADH,syntaza ATP,translok.,
DH bursztynianowa,palmitoilotransferaza II,DH β-hydroksymaślanowa,
DH glicerolo-3-P (FAD-zależna)
Enzytmy matrix:
-enzymy cylku Krebsa(syntaza cytrynianowa,akonitaza,fumaraza,
DH izocytrynianowa,DH αKG,DH jabłczanowa),enzymy β-oksydacji
(DH acyloCoA,hydrataza enoiloCoA,DH β-OH-acyloCoA,β-ketotiolaza)
DH glutaminianowa,glutaminaza,enzymy biosyntezy cytruliny, hemu,
ciał ketonowych,AspAT,DH PIR,karboksylaza PIR,karboksykinaza PEP,
enzymy syntezy białek mitochondrialnych
Cząsteczki submitochondrialne:
-spalają: β-OH-maślan,bursztynian,3-P-glicerol,NADH
-generują gradient protonowy,fosforylacja oksydacyjna,transport FFA
syntetyzują ATP (bo to wszystko w błonie wewnętrznej)
Transport przez błonę wewnętrzną -przenośniki:
PRZENOŚNIK |
NA ZEWNĄTRZ |
DO WEWNĄTRZ |
INHIBITOR |
1)fosforanowy |
OH |
H2PO4 |
Mersatyl, NEM,Hg |
2)translokaza ATP-ADP |
ATP |
ADP |
Atraklozyd Kw.bongkrekowy |
3)dikarboksylowy |
HPO4 |
Jabłczan |
Butylo- malonian |
4)anionów di-karboksylowych |
Kw.dwukarboks. |
Kw.dwukarb. |
Butylo- malonian |
5)trikarboksylowy |
Jabłczan |
Cytrynian+H |
Trójkarboksy- benzen |
6)anionów tri-karboksylowych |
Kw.dwukarboks. |
Kw.trójkarb. |
Trójkarboksy- benzen |
7)glutaminianowy |
Glutaminian |
Asparaginian |
Avenaciolid |
8)αKG |
αKG |
Jabłczan |
Kw.ftalowy |
9)antyport PIR |
OH |
PIR |
Kw.cynamonowy |
10)symport PIR |
- |
H,PIR |
|
MOSTEK GLICEROFOSFORANOWY
Cytosol - DH glicerolo-3-P:
NADH+H + DHAP NAD + glicerolo-3-P (mitochondrium)
Mitichondrium - DH gliceroloP3-P:
Glicerolo-3-P + FAD DHAP (do cytosolu) + FADH2 (łańcuch oddech)
MOSTEK JABŁCZANOWY-ASPARAGINOWY
Cytosol - DH jabłczanowa
NADH+H + OAA NAD + jabłczan (do mitochondrium)
- aminotransferaza
αKG + Asp OAA + glutaminian (do mitoch,symport z H)
Mitochondrium - DH jabłacznowa
Jabłczan + NAD OAA + NADH+H (do łańcucha oddechowego)
-aminotransferaza
OAA + glutaminian αKG (do cyt,antyport z jabłczanem)
+ Asp (do cyt.,antyport z glutaminianem i H)
ŁAŃCUCH ODDECHOWY
½ O2 + NADH+H H2O + NAD E=1,14V
NADH+H -> (I) (FMNFeS)CoQ(III)(cyt.bFeS—cyt.c1)cyt.c
FADH2 -> (II)(FADFeS) ↓
½ O2+2H->H2O(cyt.a3cyt.a)(IV)
I,II,IV -H do przestrzeni międzybłonowej (powstaje ATP)
KOMPLEKS I
-NAD-zależne substraty: PIR,αKG,glutaminian,jabłczan,izocytrynian,
β-OH-maślan,β-hydroksyacyloCoA
-reduktaza NADH-CoQ 4 protony:
NADH + CoQ +5H wew NAD + CoQH2 + 4H zewn
NADH+H FMN ↑↑ FeS red CoQ utl(ubihinon)
NAD ↓↓ FMNH2 FeS utl ↓↓ CoQred (hydrohinon)
KOMPLEKS II
-FAD-zależne (bursztynian,3-p-glicerol,acyloCoA)
-reduktaza bursztynian-CoQ
-bursztynian + CoQ Fumaran + CoQH2
KOMPLEKS III
-reduktaza CoQ-cyt.c 2 protony,2 e
CoQH2 + 2H wew + 2cyt.c utl CoQ + 4H zewn + 2cyt.c red
CoQ utl ↑↑ cyt.b red cyt.c1 utl ↑↑ cyt.c red
CoQ red cyt.b utl ↓↓ cyt.c1 red cyt.c utl
KOMPLEKS IV
-oksydaza cytochromowa
4cyt.c red + 8H wew + O2 4cyt.c utl + 2H2O + 4H zewn
Glc + 36ADP + 36Pi + 36H + 6O2 6CO2 + 36ATP + 42 H2O
INHIBITORY ŁAŃCUCHA ODDECHOWEGO
1)arsenin : PIR,αKG --/-->NADH (I)
2)rotenone,amytal,barbiturany : (I)(FeS)--/-->CoQ
3)antymycyna,BAL : (III)--/-->cyt.c
4)cyjanki,siarczki,azotki,CO : (IV)--/-->O2
5)malonian : bursztynian --/--> (FAD)(II)
INHIBITORY TRANSPORTU SUBSTRATÓW
1)butylomalonian : bursztynian, jabłczan
2)trójkarboksybenzen : kw.trójkarboksylowe (cytrynian,izocytrynian)
3)kw.cyjano-hydroksycynamonowy : PIR
INHIBITORY DEHYDROGENAZ
1)malonian : DH bursztynianowa
2)arsenin : DH PIR i αKG
INHIBITORY FOSFORYLACJI OKSYDACYJNEJ
1)oligomycyna,DCCD,efrapeptyna,rutamycyna,aurowertyna :
H-ATPaza - ADP+Pi--/-->ATP
INHIBITORY TRANSPORTU ADP I ATP
1)atraklozyd,kw.bongkrekowy
INHIBITORY TRANSPORTU Pi
1)Mersalyl,NEM,zw.rtęci
Związki rozprzęgające -jonofory i protonofory
1)walimycyna, nigerycyna (K), gramicydyna (kanał dla 1-wartość.)
2)DNP (2,4-dinitrofenol), FCCP, CCCP
MIOKINAZA (KINAZA ADENYLANOWA):
ATP + AMP ADP + ADP
KINAZA KREATYNOWA:
Kreatyna fosfokreatyna (ATPADP)
CYKL KREBSA
Tłuszcze3FFAβ-oksydacjaAcCoA
TłuszczeglicerolglikolizaPIRAcCoA
EtanoloctanAcCoA
CukryGlukozaPIRAcCoA
DH PIR: PIRAcetyloCoA (NADNADH,CoACO2)
- ATP,AcetyloCoA,NADH
syntaza cytrynianowa: OAA + AcetyloCoA Cytrynian (CoA,H2O)
- ATP,NADH,bursztynyloCoA,AcyloCoA
akonitaza: Cytryniancis-akonitan(H2O)izocytrynian (FeS,H2O)
- fluoropochodne izocytrynianu
DH izocytrynianowa: Izocytrynian αKG (Mn,NADNADH+H,CO2)
- ATP,NADH + ADP,Ca
DH αKG: αKG bursztyn.CoA (CoASHCO2,NADNADH+H,DPT,Liponian,FAD)
+ Ca - burszt.CoA,ATP,NADH,arszenik
syntetaza sukc.CoA: burszt.CoAbursztynian(GDP+PiGTP,CoASH,Mg)
DH burszt.: bursztynianfumaran (FADFADH2, FeS)
- malonian, OAA
fumaraza: fumaran jabłczan (H2O)
DH jabłczanowa: jabłczan OAA (NADNADH+H)
AcetCoA +3NAD +FAD +GDP +Pi +2H2O 2CO2 +3NADH+H +FADH2 +GTP + CoASH
12ATP
Spalanie:
1 mol Glc 36/38 ATP
1 mol Glicerolu 22 ATP
1 mol mleczanu 18 ATP
1 mol PIR 15 ATP
1 mol AcetyloCoA 12 ATP
1 mol FFA z aktywacją 8,5n-7
1 mol FFA 8,5n-5
Reakcje anaplerotyczne (produkcja OAA do cyklu Krebsa)
Karboksylaza PIR: PIR OAA (CO2, ATPADP+Pi, biotyna)
Enzym jabłczanowy: PIR jabłczan (CO2,NADPNADPH+H)
Karboksykinaza PEP (cytozol): PEP OAA (CO2,GDPGTP)
Cykl nukleotydów purynowych (w mięśniach):
IMP SAMP AMP IMP
(GTP,AspGDP+Pi) (fumaran) (H2ONH3)
Asp + GTP + H2O fumaran + GDP + Pi + NH3
CIAŁA KETONOWE
Tworzenie:
Tiolaza: 2*acetyloCoA acetoacetyloCoA (CoASH)
Syntaza HMG-CoA: acetoacetyloCoA + AcCoA +H2OHMG-CoA + CoASH
Liaza HMG-CoA: HMG-CoA acetooctan (acetyloCoA)
Spontanicznie: acetooctan aceton (CO2)
DH β-OH-maślanu: acetooctan β-OH-maślan (NADH+HNAD)
Spalanie:
DH β-OH-maślanu: β-OH-maślan acetooctan
CoA-transfer.3-oksokwasów: acetooctanacetoacCoA(bursztCoAburszt)
Tiolaza: AcetoacetyloCoA2*acetyloCoA (CoASH) -->cykl Krebsa
Alternatywnie:
Syntetaza acetoacet.CoA: acetooctan +CoASHacetoacCoA (ATPAMP+PPi)
SYNTEZA HEMU:
Syntaza δ-aminolewulinianowa (mitochondrium):
Gly+bursztCoAα-amino-β-ketoadypinian(PLP,CoASH)
kw.δ-aminolewulinowy (CO2)
Syntaza porfobilinogenu (Zn) (cytosol):
2* kw.δ-aminolewulinowy porfobilinogen (2H2O)
Syntaza uroporfirynogenu I (cytosol):
4* porfobilinogen hydroksymetylobilan (4NH3)
syntaza uroporfirynogenu I/kosyntaza uroporfirynogenu III:
hydroksymetylobilan uroporfirynogen III
dekarboksylaza uroporfirynogenu (cytosol):
uroporfirynogen III koproporfirynogen (4CO2)
oksydaza koproporfirynogenu III (matrix):
koproporfirynogen III protoporfirynogen IX (III) (O22CO2)
oksydaza protoporfirynogenu (matrix):
protoporfirynogen IX protoporfiryna IX (6H)
Ferrochelataza (syntaza hemu) (matrix):
Protoporfiryna HEM (Fe)
AZOTOWCE
Deaminacje aa:
DH glutaminianowa: glutaminian αKG (H2O,NH4,NADNADH+H)
Oksydaza L-aa: α-aminokwas α-iminokwas (FMNFMNH2)
α-iminokwas α-ketokwas (H2ONH4)
Glutaminaza: glutamina glutaminian (H2ONH4) +ADP -GDP
Transaminacje aa:
AlAT: PIR + Glu Alanina + αKG (PAL)
AspAT: OAA + Glu Asp + αKG (PAL,PLP)
Transaminaza glutaminianowa: α-ketokwas+Glutaminianα-aa+αKG (PAL)
Syntetaza karbamiolofosforanowa I (mit-NH4, cyt-glutamina)
CO2,H2O +NH4 karbamoiloP I (CAP) (2ATP2ADP+Pi)
-niedobór -hiperamonemia, zespół Rey'a
syntetaza glutaminy (ER): Glu +NH4 Gln (ATPADP+PI, Mg)
CYKL MOCZNIKOWY
Karbamoilotransferaza ornitynowa:
CAP + ornityna cytrulina (Pi) -->do cytoplazmy
Syntetaza argininobursztynianowa:
Cytrulina + asparaginian argininobursztynian (ATPAMP+Pi,2mole)
Liaza argininobursztynianowa:
Argininobursztynian fumaran + arginina
Arginaza: arginina + H2O mocznik + ornityna (-->do mitochondrium)
NH4 +HCO3 + 4ATP +Asp +H2) mocznik + fumaran + 4ADP+Pi
Regulacja cylku mocznikowego:
Syntaza N-acetyloglutaminian: AcCoA+Glu CoASH + N-acetylo-Glu
Arg (z cyklu moczn.)+ ↑ ↓ + syntet.CAP I
TU BRAKUJE RESZTY...
INHIBITORY:
Replikacji - mitomycyna C, arabinozylocytozyna
Transkrypcji - aktynomycyna D,rifamycyna,α amanityna
Translacji - streptomycyna,erytromycyna,tetracykliny,chloramfenikol,
puromycyna,cykloheksimid
-2,3-bisfosfoglicerynian -bisfosfogliceromutaza |
-antybiotyki -inhibitory transkrypcji,replikacji,translacji |
-asparaginaza -leczenie białaczek |
-aspiryna -cyklooksygenaza |
-azalanstatyna -14-0α-demetylaza-lanosterolu |
-AZT-trifosforan (3P azydo-2,3-dideoksytymidyny) -polimeraza DNA |
-choleyramina (colestipol) -wiąże kwasy zółciowe w jelicie |
-DIPF (diizopropylofluorofosforan) -acetylocholinesterazy |
-fluorek -enolaza (glikoliza) |
-fluoromewalonian -dekarboksylazy PP-mewalonianu |
-fosfoniany -degradują reduktazę HMG-CoA |
-inhibitory ACE, captopril -e.konwertujący angioten.Iangiotens.II |
-inhibitory MAO -leki przeciwdepresyjne |
-jodooctan -DH aldehydu 3-P-glicerynowego (glikoliza) |
-jodooctan/jodoacetamid -DH aldehydu 3P-glicerynowego |
-L-fenyloalanina -fosfataza alkaliczna |
-lowastatyna,mewinolin -reduktaza HMG-CoA |
-malonian,jony metali ciężkich -DH bursztynianowa |
-piperazyna -reduktaza 7-dehydroksycholesterolu |
-skwalenostatyna, kw. zaragozinowy -epoksydazę skwalenu |
-streptokinaza -(plazminogenplazmina) -leczenie zawału |
-strofantyna -NA/K ATP-aza (lek nasercowy) |
Enzymy aktywowane przez:
Modyfikacje proteolityczną proenzymów:
-insulina
-trypsyna,chymotrypsyna,pepsyna
-karboksypeptydaza
-elastaza
-kolagenaza
Ufosforylowane: Defosforylowane:
-fosforylaza glikogenowa -karboksylaza acetyloCoA
-liaza cytrynianowa -syntaza glikogenowa
-kinaza fosforylazy B -DH pirogronianowa
-kinaza reduktazy HMG-CoA -reduktaza HMG-CoA
-ATP-aza miozynowa -kinaza pirogronianowa
-lipaza TAG
Enzymy allosteryczne:
Typ V - karboksylaza acetyloCoA +cytrynian
- acyloCoA
Typ K - fosfofruktokinaza +AMP,fru-2,6-BP
- ATP,cytrynian
CHOROBY:
GLIKOGENOZY
(serce,wątroba,mm.,nerki,kości,mózg,śledziona)
TYP I - choroba von Gierkego
E: Glukozo-6-fosfataza
Glc-6-P --/-->Glc PIRmleczankwasica mleczanowa
GG: zwiększenie ilości,struktura prawidłowa
Obj: powiększona wątroba, niedorozwój, utrata wapnia
TYP II - choroba Pompego
E: α-1,4-glukozydaza (kwaśna maltaza lizosomalna)
GG(n) + H2O --/--> Glc + GG(n-1)
GG: koncentracja we wszystkich tkankach
Obj: kardiomegalia, przerost mięśni, uszkodzenie ukł.oddech., śmierć
TYP III - choroba Corich
E: amylo-1,6-glukozydaza -2-gi odgałęziający
GG: zwiększenie ilości, nieprawidłowa budowa
Obj: jak typ I ale łagodniejsze
TYP IV - choroba Andersena
E: enzym rozgałęziający
GG: prawidłowa ilość, zły kształt-->uszkodzenie hepatocytów
Obj: marskość wątroby, splenomegalia,żółtaczka,zgon\
TYP V - choroba McArdle'a
E: mięśniowa fosforylaza gg
GG: prawidłowy,troche za dużo w mięśniach
Obj: niemożliwość do większego wysiłku po 20 roku życia
TYP VI - choroba Hersa
E: wątrobowa fosforylaza gg
GG: zwiększenie ilości
Obj: Jak typ I
TYP VII - choroba Tarui
E: fosfofruktokinaza (blokowanie glikolizy beztlenowej)
GG: zwiększenie ilości
Obj: Jak typ V
TYP VIII - choroba Huga (VIa)
E: kinaza fosforylazy
GG: zwiększenie ilości
Obj: Jak typ VI
TYP O - choroba Lewisa
E: syntaza glikogenu
GG: znacznie zmniejszenie ilości
Obj: narastająca hipoglikemia,hiperlipidemia,kwasica ketonowa
GALAKTOZEMIE
1) Właściwa galaktozemia
E: urydylilotransferaza 1-P-Gal
Gal-1-P + UDP-Glc --/--> Glc-1-P + UDP-Gal
Obj: galaktozuria,marskość wątroby,niedorozwój,zaćma
2) Niedobór Galaktokinazy
E: Galaktokinaza
Gal + ATP --/--> Gal-1-P + ADP
Obj: Galtoksyczny galaktitol (jak wyżej)
3) Niedobór epimerazy UDP-Gal
E: Epimeraza UDP-Gal
UDP-Gal <--/-->UDP-Glc
Obj: bezobjawowa, tylko erytrocyty
FRUKTOZURIE
1) Łagodna fruktozuria
E: ketoheksokinazy/fruktokinazy
Fru + ATP --/--> Fru-1-P + ADP
Obj: bezobjawowa
2) Dziedziczna nietolerancja fruktozy
E: aldolaza B
Fru-1-P --/--> DHAP + ald.glicerynowy
Obj: hipoglikemia,niewydolność wątroby,hiperurykemia i inne
3) Brak fruktozo-1,6-bisfosfatazy
E: Fru-1,6-BPaza
Fru-1,6-BP + H2O --/--> Fru-6-P + Pi
Obj: hiperwentylacja,drgawki,powiększenie wątroby
NIEDOKRWISTOŚĆ HEMOLITYCZNA
E: DH 6-P-glukozowej
Glc-6-P + NADP --/--> Glukonolakton +NADPH+H
-zaburzenie cyklu pentozowego -potrzeba NADPH+H do redukcji glutationu przez reduktaze glutationową
PORFIRIE
Wada enzymu |
Typ i klasa |
Objawy |
Synt. Uroporfir. I |
Ostra przerywana porfiria (wątrobowa) |
bóle brzucha, zaburzenie neuropsych. |
Kosynt. uroporfirynog.III |
Wrodzona porfiria erytropoetyczna |
nadwrażliwość skóry na światło |
Dekarboks.uroporfir. |
Porfiria skórna późna (wątrobowa) |
nadwrażliwość skóry na światło |
Oksydaza koproporf. |
Koproporfiria wrodzona (wątrobowa) |
bóle brzucha, zaburzenie neuropsych., nadwrażliwość skóry na światło |
Oksydaza protoporf. |
Porfiria mieszana (wątrobowa) |
bóle brzucha, zaburzenie neuropsych., nadwrażliwość skóry na światło |
Ferrochelataza |
Protoporfiria erytropoet. erytropoetyczno-wątrobowa |
nadwrażliwość skóry na światło |
HIPERLIPOPROTEINEMIE:
TYP I
Hiperchylomikronemia rodzinna
-brak lipazy liproteinowej w śródbłonku, brak aktywatora (apo.C)
-CH -niskie, TG-wysokie
TYP II
Hipercholesterolemia rodzinna
-brak receptora LDL,brak Apo B-100
-CH-b.wysokie, TG-podwyższone
TYP III
Hiperlipoproteinemia typu III (dysbetalipoproteinemia)
-nieprawidłowy wariant apoE
-CH-podwyższone, TG-podwyższone
TYP IV
Hipertrójglicerydemia endogenna (hiper-β-lipoproteinemia)
-nieznana przyczyna (wzmożona prod lub brak degradacji VLDL)
-CH-wysokie, TG -wysokie
TYP V
Hipertrójglicerydemia egzo i -endogenna (mieszana)
-obniżona degrad.chylomik i VLDL,brak apoC
-CH-podwyższone, TG-wysokie
HIPOLIPOPROTEINEMIE
Abetalipoproteinemia
-CH-niski,TG-nikie,chylomik,VLDL,LDL-brak
-brak syntezy B-48 lub B-100
LIPIDOZY
1) Choroba Tay-Sachsa
-e: heksoamidaza, zaburzenia przemiany gangliozydów
- GalNAc-GAL(NANA)-Glc(ceramid) --/--> X + GalNAc
2) Choroba Gauchera
-e: β-glukozydaza, zaburzenia przemian cerebrozydów
- ceramid-Glc --/--> ceramid + Glc
3) Choroba Niemanna-Picka
-e: fosfodiesteraza sfingomielinowa, zaburzenia przemian sfingom.
- ceramid-O-P-O-cholina --/--> ceramid + P-cholina
Kwasice związane z cyklem mocznikowym:
Hiperamonemia I -zespół Rey'a
-syntetaza karbamoilofosforanowa I
Hiperamonemia II
-karbamoilotransferaza ornitynowa
acyduria argininoburszt
-liaza argininoburszt.
Hiperarginemia:
-arginaza
WITAMINY:
Witamina |
koenzym |
reakcje |
Tiamina (B1) |
Difosfotiamina (DPT) |
-szlak fosfopentozowy |
Ryboflawina (B2) |
FAD FMN |
-cykl krebsa,βoksyd, łańcuch oddech. |
Niacyna, kw.nikotyn., (PP) |
NAD NADP |
Glikoiza, c.Krebsa, i inne |
Pirodoksyna PN, pirodoksyamina PM, (B6) |
5-P-pirodoksalu (PLP) |
-transaminacje -biosynteza porfiryn |
Kw.pantotenowy (B5) |
Koenzym A (CoA) |
β-oksydacja, aktywacja, oksyd. dekarboksylacja |
Biotyna (H) |
Biotyna -gr.prostetyczna karboks. |
-synt FFA, karboks. propionyloCoA,glneo. |
Kw.foliowy |
Kw.tetrahydrofoliowy (H4F) |
Przemiany reszt jednowęglowych |
Kobalamina (B12) |
Koenzym B12 5-deoxadenoz.kob.am.
|
Katabolizm aa,FFA, metylacja homocys. |
Stężenia w surowicy:
Amoniak - 5,9-65 μmol/l (10-110 μg/l)
Aceton,acetooctan - 3-20 mg/l
Mocznik - 3,5-9 mmol/l (21-53mg/l)
Białko - 60-80 g/l w tym:
Albuminy - 52-68% (35-55 g/l)
α1Globul. - 2,4-4,4% (20-36 g/l)
α2Globul - 6,1-10,1%
β Globul - 8,5-14,5%
γ Globul - 10-21% (20-36 g/l)
Fibrynogen - 2-6 g/l
Bilirubina - 3,5-20,4 μmol/l (0,2-1,2 mg/dl)
Glukuronidy - 1,7-6,8 μmol/l
Wolna bilirub. - 3,4-11,9 μmol/l
Ceruloplazmina (Cu) - 25-43 mg/l (100-200 μg/dl)
Chlorki (Cl) - 96-106 mmol/l
Cholesterol - 3,9-7,2 mmol/l (150-280 mg/dl)
Estry - 65-75% całkowitego
CO2 - 24-29 mmol/l
Cynk (Zn) - 7,65-22,95 μmol/l (50-150 μg/dl)
Fosfor (P) - 1-2,3 mmol/l (3-4,7 mg/dl)
Glukoza - 3,6-6,1 (4,5) mmol/l (65-110 mg/dl)
Kreatynina - 62-132 μmol/l (0,7-1,5 mg/dl)
Kw.moczowy - mężczyźni kobiety
surowica 3-9 mg/dl, 2,5-7,5mg/dl
mocz 350-600 mg/dobę
Lipidy całkowite - 4,5-10 g/l
Cholesterol HDL >1,04 mmol/l (>40mg/dl)
Cholesterol LDL <4,68 mmol/l (<180 mg/dl)
Cholesterol VLDL <1,04 mmol/l (<40 mg/dl)
Magnez - 0,75-1,25 mmol/l (1,8-3 mg/dl)
Potas - 3,5-5 mmol/l
Sód - 136-145 mmol/l
TAG - 1,4-1,9 g/l
Wapń - całkowity 2,1-2,6 mmol/l (8,4-10,4mg/dl)
Zjonizowany 1,05-1,3 mmol/l (4,2-5,2 mg/dl)
Wodorowęglany (HCO3) - 24-28 mmol/l
Witaminy: A - 0,53-2,1 μmol/l (15-60 μg/dl)
B12 - >148 pmol/l (>200 pg/ml)
C - 23-85 μmol/l (0,4-1,5 mg/dl)
D3 - 1,3-47 nmol/l
25(OH)D3 - 19,4-137 nmol/l
1,25(OH2)D3 - 62-155 pmol/l
Żelazo (Fe) - 9-31,3 μmol/l (50-175 μg/dl)