Krzyż Harcerski

Krzyż Harcerski zaprojektował w 1912 roku ks. Kazimierz Lutosławski wzorując go na najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym - Krzyżu Virtuti Militari

Wg "Regulaminu Odznak i Oznak" jest odznaką organizacyjną harcerzy i instruktorów. Krzyż Harcerski nosi się 2 cm nad lewą kieszenią munduru (choć lepiej twierdzić, że nosi się go na sercu). Prawo noszenia Krzyża Harcerskiego zyskuje się przy złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego. Na ubraniu cywilnym można nosić jego miniaturki.

Krzyż Harcerski ma bogatą symbolikę. Różnie tłumaczy się jego kształt i poszczególne elementy. Dla wszystkich jednak pozostaje czymś niezwykle wartościowym, cennym. Czymś co przechowuje się z pietyzmem przez całe życie i nierzadko przekazuje dzieciom i wnukom jako rodzinną świętość. Patos? Może, ale spróbujcie poprosić harcerza, aby dał Wam go na pamiątkę...

Zawołanie "Czuwaj"

Harcerskie pozdrowienie "Czuwaj" używane było dawniej przez rycerzy polskich stojących na warcie. Wtedy miało zapobiec zaśnięciu na posterunku. Teraz przypomina o stałej gotowości każdego harcerza do służby ojczyźnie, pracy dla innych, niesienia pomocy i ustawicznej pracy nad sobą.

Krąg

Lilijkę otacza krąg - symbol doskonałości do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi i panują braterskie relacje. Inni dodają, że to oznaka ogromnej woli tworzenia kręgu, z którego promieniować będzie prawość myśli, słów i czynów.

Lilijka

Lilijka od początków chrześcijaństwa sybolizuje czystość i cnotę. Nosili ją na swych szatach królowie, na sztandarach książęta, na herbach rycerze. Harcerska lilijka podobno ma swym kształtem przypominać zakończenie igły magnetycznej kompasu. Tak jak igła wskazywała żeglarzom bezpieczną drogę do domu, tak lilijka symbolizuje jedną z najważniejszych powinności harcerza: postępowanie zgodnie z prawem harcerskim. Inni twierdzą, że tak jak kompas północ, tak lilijka ma harcerzom wskazywać drogę do osiągania ideałów. Trzy literki ONC na ramionach lilijki są skrótem hasła filaretów: "Ojczyzna, Nauka, Cnota". Na węźle widnieje skrót nazwy naszej organizacji ZHP. Na lilijce z krzyża nie ma żadnych liter, są za to dwie gwiazdki. Symbolizują one oczy harcerza, zawsze szeroko otwarte, uważnie obserwujące świat, gotowe dostrzec dobro i zło. Są symbolem oczu patrzących i widzących kiedy i gdzie harcerz może być pomocny

Promienie

Promienie biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały świat wartościami, radością, dobrem.

Węzeł

Węzeł na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie. Są jeszcze takie środowiska, w których wolno rozwiązać chustę (a więc rozebrać się i pójść na spoczynek) dopiero po spełnieniu dobrego uczynku.

Wieniec z liści dębowych

Liście dębowe od dawien dawna symbolizują męstwo i dzielność. Wieniec z liści dębowych mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą - ducha, mięśni, czy magii. Cechy te - męstwo i dzielność - powinny być również udziałem każdego harcerza.

Wieniec z liści lauru

Liście laurowe są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy największych wiktorii, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają tryumf nad własnymi słabościami.

Ziarenka piasku

Ramiona Krzyża Harcerskiego wypełnione są ziarenkami piasku, które symbolizują liczną rodzinę harcerską. Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki jakie harcerz spotyka na swojej drodze życia.

Krzyż Harcerski

Międzywojenne Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz, który oznajmiał iż Krzyż Harcerski jest jedyną odznaka cywilną jaką można nosić na mundurze wojskowym.
Statutową oznaką organizacyjną ZHP jest krzyż harcerski, kształtem wzorowany na najstarszym bojowym odznaczeniu Polski. W centralnym punkcie krzyża znajduje się lilijka otoczona kręgiem. Od lilijki w kierunku kręgu biegną promienie. Na poziomych ramionach krzyża widnieje napis „Czuwaj”. Ramiona krzyża są koncentrycznie przeplecione wieńcem z liści lauru i dębu.

KRZYŻ HARCERSKI - Jest odznaką wzorowaną na najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym, Orderze Virtuti Militari, przyznawanym za wyjątkowe męstwo na polu walki. Projekt krzyża opracował w 1912 r. ks. Kazimierz Lutosławski. Początkowo krzyż był odznaką skautów w zaborze rosyjskim, a od 1918 r. jest odznaką całego ZHP. Poszczególne elementy krzyża mają dla nas znaczenie symboliczne. Na poziomych ramionach znajduje się napis "Czuwaj" - tradycyjne harcerskie pozdrowienie. W środku krzyża umieszczona jest lilijka, której symbol łączy nas ze wszystkimi skautami. Lilijkę otacza krąg, ku któremu biegną  od środka promienie. Promienie wyobrażają pozytywne oddziaływanie harcerstwa, a okrąg - łączenie się we wspólnym kręgu. Ramiona krzyża oplata wieniec z liści laurowych (symbolizują zwycięstwo) i dębowych (symbolizują męstwo). Drobne punkty na powierzchni ramion krzyża oznaczają niezliczoną, jak ziarna piasku, rzeszę harcerzy i harcerek.

Początkowo przyjęto go jako odznakę Naczelnej Komendy Skautowej w zaborze rosyjskim.. Od 1918 roku jest odznaką całego ZHP

Krzyż Harcerski zaprojektował w 1912 roku ks. Kazimierz Lutosławski wzorując go na najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym - Krzyżu Virtuti Militari. Początkowo zamiast lilijki w kręgu widniała ośmioramienna gwiazda. Wymowę tej odznaki podał Lutosławski jako „przez cierpienia- sam krzyż do gwiazd”, ale jeszcze w tym samym roku na gwiazdę nałożono lilijkę. Ta wersja krzyża przetrwała do dziś, zaś ślady gwiazdy pod lilijką można dostrzec na krzyżach najstarszych.

Wg "Regulaminu Odznak i Oznak" jest odznaką organizacyjną harcerzy i instruktorów. Krzyż Harcerski nosi się 2 cm nad lewą kieszenią munduru (choć lepiej twierdzić, że nosi się go na sercu). Prawo noszenia Krzyża Harcerskiego zyskuje się przy złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego. Na ubraniu cywilnym można nosić jego miniaturki.

Krzyż Harcerski ma bogatą symbolikę. Różnie tłumaczy się jego kształt i poszczególne elementy. Dla wszystkich jednak pozostaje czymś niezwykle wartościowym, cennym. Czymś co przechowuje się z pietyzmem przez całe życie i nierzadko przekazuje dzieciom i wnukom jako rodzinną świętość. Patos? Może, ale spróbujcie poprosić harcerza, aby dał Wam go na pamiątkę...

W okresie międzywojennym i powojennym do 1963r na krzyżu nosiło się oznaki stopni instruktorskich a obecnie od 2003r na krzyżu nosi się oznaki stopni harcerskich.

 

Zawołanie "Czuwaj"

Harcerskie pozdrowienie "Czuwaj" używane było dawniej przez rycerzy polskich stojących na warcie. Wtedy miało zapobiec zaśnięciu na posterunku. Teraz przypomina o stałej gotowości każdego harcerza do służby ojczyźnie, pracy dla innych, niesienia pomocy i ustawicznej pracy nad sobą.

 Na dwóch ramionach umieszczony jest napis "CZUWAJ". Jest to pozdrowienie harcerskie, wywodzące się z zawołania wartowników, którzy dawniej na murach zamków i miast w ten sposób nawoływali się, sprawdzając czy pełniący wartę w pobliżu nie zasnął.

Krąg

Lilijkę otacza krąg - symbol doskonałości do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi i panują braterskie relacje. Inni dodają, że to oznaka ogromnej woli tworzenia kręgu, z którego promieniować będzie prawość myśli, słów i czynów.

 W ramiona Krzyża wpleciony jest wieniec z liści laurowych, oznaczających zwycięstwo, i dębowych, oznaczający siłę i męstwo. Krąg oznacza dążenie do doskonałości i łączenie się we wspólnotę wszystkich harcerzy.

Lilijka

Lilijka od początków chrześcijaństwa symbolizuje czystość i cnotę. Nosili ją na swych szatach królowie, na sztandarach książęta, na herbach rycerze. Harcerska lilijka podobno ma swym kształtem przypominać zakończenie igły magnetycznej kompasu. Tak jak igła wskazywała żeglarzom bezpieczną drogę do domu, tak lilijka symbolizuje jedną z najważniejszych powinności harcerza: postępowanie zgodnie z prawem harcerskim. Inni twierdzą, że tak jak kompas północ, tak lilijka ma harcerzom wskazywać drogę do osiągania ideałów. Trzy literki ONC na ramionach lilijki są skrótem hasła filaretów: "Ojczyzna, Nauka, Cnota". Na węźle widnieje skrót nazwy naszej organizacji ZHP. Na lilijce z krzyża nie ma żadnych liter, są za to dwie gwiazdki. Symbolizują one oczy harcerza, zawsze szeroko otwarte, uważnie obserwujące świat, gotowe dostrzec dobro i zło. Są symbolem oczu patrzących i widzących kiedy i gdzie harcerz może być pomocny.

W lilijce umieszczono dwie gwiazdki jako symbol oczu harcerza szeroko otwartych na świat

Promienie

Promienie biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały świat wartościami, radością, dobrem.

 Promienie symbolizują pozytywne oddziaływanie harcerza na innych. Na środku znajduje się lilijka harcerska, czyli właściwa harcerska droga.

Węzeł

Węzeł na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie. Są jeszcze takie środowiska, w których wolno rozwiązać chustę (a więc rozebrać się i pójść na spoczynek) dopiero po spełnieniu dobrego uczynku.

 

Wieniec z liści dębowych

Liście dębowe od dawien dawna symbolizują męstwo i dzielność. Wieniec z liści dębowych mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą - ducha, mięśni, czy magii. Cechy te - męstwo i dzielność - powinny być również udziałem każdego harcerza.

 

Wieniec z liści lauru

Liście laurowe są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy największych Wiktorii, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają tryumf nad własnymi słabościami.

 

Ziarenka piasku

Ramiona Krzyża Harcerskiego wypełnione są „drobinkami”, przypominającymi ziarenka piasku, które symbolizują liczną rodzinę harcerską. Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki jakie harcerz spotyka na swojej drodze życia

Na ramionach znajdują się ziarnka piasku. Oznaczają one, że harcerzy na świecie jest tak dużo, jak ziaren piasku. (Według innej wersji: Są to dobre uczynki każdego harcerza, których jest tak dużo, jak ziaren piasku.)

Symbolika krzyża

Lilijka od, której biegną promienie symbolizuje dążenie do objęcia przez harcerstwo jak największej ilości dzieci i młodzieży. Wybite w ramionach lilijki gwiazdki oznaczają oczy harcerza patrzącego śmiało i odważnie w przyszłość. Napis „Czuwaj” prócz tego, że jest tradycyjnym pozdrowieniem harcerskim przypomina o gotowości harcerza do działania i zachowania wzorcowej postawy - czy w nauce, czy w pracy, czy też w życiu codziennym, zgodnej z zasadami Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego. Wieniec laurowo-dębowy symbolizuje dążenie do zwycięstwa i męstwa.

W ciągu lat wzór krzyża harcerskiego zmieniał się wiele razy, zachowywał jednak zawsze symboliczne elementy wskazane przez ks. Kazimierza Lutosławskiego. Dawniej powszechne było wybijanie na odwrocie krzyża kolejnych, indywidualnych numerów odznaki, do dziś taki zwyczaj przetrwał jeszcze w niektórych środowiskach harcerskich. Krzyż harcerski wykonany jest z oksydowanego metalu.

Otrzymuje go każda harcerka i każdy harcerz po złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego, raz na całe życie.

Nosi się go 2 cm nad środkiem lewej kieszeni munduru. 

Materiał edukacyjny rozdawany bezpłatnie w ramach szkolenia.

---