Geografia turystyczna świata

Region turystyczny - (wg S. Liszewskiego) stosunkowo jednolity obszar, który wyróżnia się z otoczenia określonymi cechami naturalnymi i nabytymi. To obszar, który charakteryzuje się atrakcyjnymi walorami turystycznymi, naturalnymi lub odpowiednim zagospodarowaniem, na którym koncentruje się ruch turystyczny. Ważną cechą regionu jest jego wewnętrzna spójność i powiązanie których intensywność wyznacza granice regionu.

Regiony wg WTO

1. Afryka - w statystykach wyróżnia się Afrykę Północną i Subsaharyjską

1. Północna Afryka (Algieria, Maroko, Sudan, Tunezja)

2. Zachodnia Afryka (Benin, Burkina Faso, Gambia, Niger, Somalia, Togo)

3. Środkowa Afryka (Angola, Czad, Kamerun, Kongo)

4. Afryka Wschodnia (Burundi, Etiopia, Kenia, Madagaskar)

5. Afryka Południowa (Lesotho, Namibia, RPA)

Przyjazdy turystów zagranicznych

Świat - 842 mln (2006 rok), wg prognoz w 2010 r. - 1 mld

Stała tendencja wzrostowa (jest ona obserwowana we wszystkich regionach na świecie)

Lp.	Kontynent	Przyjazdy turystów	Odsetek ogółu	Uwagi
1	Europa	456,9 mln	54,3%	-
2	Azja i Pacyfik	167,4 mln	19,9%	Olbrzymia dynamika zmian
3	Ameryki	136 mln	16,1%	Najmniejsza dynamika zmian
4	Afryka	40,9 mln	4,9%	-
5	Bliski Wschód	40,7 mln	4,8%	-

Najważniejsze cechy:

• Zmienność ruchu turystycznego w czasie

• Zmienność ruchu turystycznego w przestrzeni (z dominacją Europy)

• Duża dynamika zmian w regionach azjatyckim, afrykańskim i Bliskiego Wschodu; spadek zainteresowania Amerykami (w 2003 roku Azja i Pacyfik wyprzedziły Ameryki)

Kraje przyjmujące najwięcej turystów zagranicznych (w mln turystów)

1.	Francja	79,1		11.	Turcja
2.	Hiszpania	58,5		12.	Kanada
3.	USA	51,1		13.	Ukraina
4.	Chiny	49,6		14.	Malezja
5.	Włochy	41,1		15.	Hongkong
6.	Wielka Brytania	30,1		16.	Polska
7.	Niemcy	23,6		17.	Grecja
8.	Meksyk	21,4		18.	Tajlandia
9.	Austria	20,3		19.	Portugalia
10.	Rosja	20,2		20.	Holandia

Najważniejsze cechy:

• Prawie połowa przyjazdów turystycznych świata to przyjazdy do krajów należących do pierwszej 10-tki listy

• Silna reprezentacja Europy

• Wysoka pozycja Ameryk

• Coraz większe znaczenie Azji i Pacyfiku

• Pojawiające się „nowe kraje” - Ukraina, Polska, Rosja, Chiny, Malezja

• Duże zróżnicowane w ramach grup

* te same wartości mają inny wymiar, gdy odnieść je do powierzchni i liczby mieszkańców danego kraju

Wpływy z turystyki międzynarodowej (w mld $)

Także zauważalna jest tendencja wzrostowa, co ma silny związek z liczba odwiedzających.

Europa	377,6	51,3%
Azja i Pacyfik	153,4	20,9%
Ameryki	153,4	20,9%
Bliski Wschód	26,8	3,6%
Afryka	24,2	3,3%
Świat	735	100%

1.	USA	81,7		11.	Grecja
2.	Hiszpania	47,9		12.	Kanada
3.	Francja	42,3		13.	Japonia
4.	Włochy	35,4		14.	Meksyk
5.	Wielka Brytania	30,7		15.	Szwajcaria
6.	Chiny	29,3		16.	Holandia
7.	Niemcy	29,2		17.	Hongkong
8.	Turcja	18,2		18.	Belgia
9.	Australia	16,9		19.	Tajlandia
10.	Austria	15,5		20.	Malezja

Portugalia

• powierzchnia - 92 tys. km²

• ludność - 10,5 mln

• gęstość zaludnienia - 114os/km²

• coraz bardziej popularna wśród turystów

• ze względu na małą powierzchnię łatwo dostępna do dokładniejszego zwiedzania w kilka dni

• 10 mln turystów/rok

• plusy: dobrze rozwinięta sieć autostrad, dobry promocja - podobne wydawnictwa o obiektach

REGIONY TURYSTYCZNE

LIZBONA I OKOLICE

Opisać dzielnice Belem:

Lizbona

• stolica, największe miasto Portugalii, 600 tys. miesz., zespół miejski Lizbony - 3 mln osób

• położona nad Tagiem, nad jego dolnym odcinkiem, gdzie rzeka tworzy ogromne rozlewiska przecinające miasto; poszczególne części miasta łączą mosty (np. most Vasco da Gama)

• dzielnica Alfama - wznosi się na stokach wzdłuż wybrzeży Tagu, dobry punkt widokowy, dobrze wyeksponowana, kolorowa zabudowa, najstarsza dzielnica Lizbony (powstała za panowania Maurów), nieregularna zabudowa, kręte uliczki, zaułki, typowe dla miast arabskich, to tutaj Alfons I Zdobywca pokonał Maurów; znajduje się tutaj zamek Sao Jorge (dawna cytadela); do XVI w. siedziba królów; dużo kafejek i klubów, tradycyjna muzyka fado, stare tramwaje z drewnianym wyposażeniem, katedra romańska z czasów Alfonsa I (na murach dawnego meczetu)

• dzielnica Baixa (dolne miasto) - część dzielnicy ma bardzo regularną siatkę ulic - konsekwencja trzęsienia ziemi, po którym stworzono nowe założenia urbanistyczne (autor: Markiz de Pombal); windy uliczne - Elevatore

• Bairo Alto

• Belem - dawniej przedmieścia Lizbony, teraz dzielnica; usytuowana poza centrum, u wybrzeży Tagu, miejsce, z którego wyruszano na krucjaty; klasztor Hieronimitów (UNESCO) wybudowany dla upamiętnienia wyprawy Vasco da Gamy, groby Manuela I oraz Vasco da Gamy; styl manueliński (późny gotyk) - mieszanka architektury wschodniej (arabskiej) i elementów morskich, pomnik odkryć geograficznych z 1960 roku; wieża Belem z XVI wieku (UNESCO); Muzeum Azulejos - znajdujące się w starym klasztorze, płytki ceramiczne przedstawiające jakąś treść, element dekoracji budynków itp.; Most 25. kwietnia - z 1960 roku, wybudowany z inicjatywy Salazara; statua Chrystusa nad Lizboną, na wzór Rio de Janeiro

REGION PÓŁNOCNY

Z jakimi zakonami związane są te miasta:

Tomar - UNESCO

• klasztor templariuszy z XII w, główna siedziba zakonu w kraju (ziemie Alfonsa I) - rotunda, krużganki, okna (styl manueliński); przywódcami zakonu byli Henryk Żeglarz i Manuel I

Batalha - UNESCO

• klasztor dominikanów z XIV w., zw. klasztorem bitwy, kaplice grobowe (dyn. Aviz - Jan I); krużganek królewski, styl manueliński, obiekt nieukończony

Alcobara - UNESCO

• klasztor cystersów z XII w. (założony za sprawą Alfonsa I, który sprowadził cystersów z Burgundii) - architektura cysterska, fasada barokowa, z zachowanym gotyckim portalem i rozetą

Regiony Produkcji Wina portugalskiego:

Dolina Douro (Duero) - UNESCO

• ważny region winiarski, od XVIII w.

• zbiór winogron quinta

• wielkie gospodarstwa, plantacje - I etap produkcji; wytwórnie w Porto

Porto - UNESCO

• miasto związane z Henrykiem Żeglarzem

• położone u ujścia rzeki Duero, nad oceanem

• Stare Miasto - Ribera (ruiny starożytnej cytadeli, katedra z XII w. , Pałac Biskupi z XVIII w.)

• cechą charakterystyczną miasta są barki (barcos rabelos) z beczkami wina - dzielnica Vila Nova de Gaia - „miejsce, do którego płyną barki”

MADERA

• archipelag, stolica - Funchal

• wyspa górzysta, wyżynna, klimat określany mianem - “wiecznej wiosny”

• lasy wawrzynowe - UNESCO

• produkcja - wina słodkie, wysokoprocentowe, z brandy

AZORY

• położone w obrębie strefy sejsmicznej - wulkaniczny krajobraz

• podzielone na 3 grupy wysp: grupa zachodnia: Flores i Corvo, grupa centralna: Faial, Pico, São Jorge, Graciosa i Terceira, grupa wschodnia: São Miguel i Santa Maria)

• stolica wyspy Terceira, Angra do Heroismo została wpisana na listę UNESCO: dobrze zachowany układ i zabudowa renesansowa; ponadto miejsce walk narodowowyzwoleńczych

• na listę UNESCO wpisano także szczyt Pico (na wyspie Pico) - krajobraz winnic na zbocza

Austria

• powierzchnia - 85 tys. km²

• ludność - 803 mln

• gęstość zaludnienia - 97os/km²

Sąsiedzi:

Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Włochy, Szwajcaria, Niemcy

Opisać co to za rezydencja lub co to za kościół (chowano Habsburgów) :

Zabytki Wiednia

UNESCO - zabytkowe centrum miasta

• Katedra św. Stefana (Szczepana) - obiekt o rodowodzie romańskim - XII w. (zachowany portal i wejście), odbudowana w XIV w. jako świątynia gotycka (Rudolf IV), od XV wieku siedziba biskupstwa, a od XVIII arcybiskupstwa; katakumby Habsburgów (mauzoleum królewskie), gotycka ambona Pilgrama z XV wieku

• Kościół Kapucynów - mały kościół, najbardziej znany z Krypty Cesarskiej, w której znajduje się 139 sarkofagów Habsburgów, m.in. Marii Teresy, Józefa II, Franciszka Józefa

• Kościół Augustianów - dawny kościół dworski z XIV w., wchodzący w skał Hofburga, składano tu serca Habsburgów

• Hofburg

• zimowa rezydencja Habsburgów (XIII-XX w.) na Placu św. Michała; był główną siedzibą władców przez ponad 7 wieków, składającą się z zespołu budowli, rozbudowywanych i przebudowywanych przez kolejnych władców, w różnych stylach, jednak przeważającymi są barok i klasycyzm

• mieści się tutaj (od XVI w.) Hiszpańska Szkoła Jazdy - szkolono lipicany (konie sprowadzane z dawnej Jugosławii, szkolone specjalnie na pokazy)

• Wiedeński Chór Chłopięcy

• Plac Bohaterów - pomniki konne księcia Eugeniusza Sabaudzkiego (1663-1736) i arcyksięcia Karola (1771-1841)

• za czasów Franciszka Józefa wybudowano Forum Cesarskie

• kaplice, skarbiec

• obecnie częściowo udostępniony do zwiedzania, kilka muzeów, galeria

• Schönbrunn

• „austriacki Wersal”; letnia rezydencja Habsburgów

• zlokalizowany na zachód od centrum Wiednia, w Parku Schönbrunn

• wpisany na listę UNESCO

• zbudowany w XVIII w. - po odsieczy wiedeńskiej (za panowania Marii Teresy i Franciszka Lotaryńskiego), architekt - Johann Bernhard Fischer von Erlach

• powstał w miejscu pałacyku myśliwskiego Babenbergów (duże tereny łowieckie)

• kompleks mieszkalny w założeniu ogrodowo-parkowym

• wystrój barokowy

• w Schönbrunn urodził się i zmarł Franciszek Józef

• udostępniony do zwiedzania (jedynie 45 z 1441 komnat), muzeum, galeria

• Wielka Galeria

• obrady kongresu wiedeńskiego

• Górny Belweder

• letnia rezydencja księcia Eugeniusza Sabaudzkiego, zasłużonego przywódcy

• architekt - Johann Lukas Hildebrandt

• wybudowany na przełomie XVII i XVIII w. w stylu barokowym

• założenia ogrodowo-parkowe

• przeznaczony na uroczystości i bankiety (funkcję mieszkalną spełniał Dolny Belweder)

• Austriacka Galeria Sztuki XIX/XX w.

• Dolny Belweder

• położony około 500 metrów od Górnego Belwederu

• funkcja mieszkalna

• obecnie - Austriackie Muzeum Baroku

• Kościół św. Boromeusza

• kościół barokowy z XVIII w., kościół wotywny po epidemii dżumy

• nawiązuje do budowli antycznych

• architekt - Johann Bernhard Fischer von Erlach

• św. Karol Boromeusz - patron chorych

Wymienić zbytki położone przy Ringu

Zabytki zlokalizowane przy Ringu:

Ring - w połowie XIX wieku zdecydowano się wyburzyć mury obronne, otaczające Wiedeń (wzrost liczby ludności oraz zniszczenie bariery oddzielającej lud od władzy). W ten sposób stworzono główny bulwar miasta. Budowle powstałe wzdłuż Ringu nawiązywały do konkretnych stylów architektonicznych - neogotyckie, neobarokowe. Ulica ma długość około 4 km, jest jednokierunkowa i można z niej podziwiać najważniejsze budowle miasta.

plac Marii Teresy

• wybudowany w latach 1872-1881

• przy placu znajdują się: Muzeum Historii Sztuk Pięknych i Muzeum Przyrodnicze

• na placu znajduje się pomnik Marii Teresy, patrzącej na Hofburg

budynek parlamentu

• powstawał w latach 1874-1883

• styl antycznych świątyń

Ratusz

• 1872-1883

• w stylu neogotyckim

• stary ratusz znajdował się w centrum starego miasta, jednak była za mały na potrzeby stolicy

Teatr Dworski

• wybudowany w latach 1874-1888

• włoski renesans

Kościół wotywny

• wzniesiony w latach 1855-1879 na polecenie arcyksięcia Franciszka Józefa (ojca cesarza Franciszka Józefa I) jako dar dla Boga za ocalenie go z zamachu (wg różnych źródeł darczyńcą był arcyksiążę Franciszek Józef / jego syn Franciszek Józef I, późniejszy cesarz / jego drugi syn Maksymilian, także celem zamachu mogła być jedna z tych trzech postaci, są różne konfiguracje, chyba najlepiej trzymać się tej wykładowej)

• nawiązanie do francuskiego gotyku

Opera wiedeńska

• 1861-1869

• francuski renesans

• pierwszą wystawioną operą był „Don Giovanni” Mozarta

Park Miejski

• Dom Kuracyjny - nazywany „świątynią walca”

• pomnik Straussa

budynek Kasy Oszczędności

• wybudowany w latach 1904-1906

• modernistyczny

• architekt: Otto Wagner (główny przedstawiciel secesji wiedeńskiej)

Pawilon Secesji

• powstał w latach 1897-1898

• centrum secesji - budynek stał się wzorem jej architektury

wejście do stacji kolejki

• wybudowane w latach 1894-1904

• architekt: Otto Wagner

• secesja

Pozostałe zabytki Wiednia

• dzielnica Hundertwassera - Czech Stowoda (tworzył pod nazwiskiem Hundertwasser) przeniósł się do Wiednia, zaprojektował kompleks budynków w Wiedniu; jego projekty cechowały: falista linia, jaskrawe kolory, a także krzewy czy drzewa posadzone na najwyższych kondygnacjach

Opisać narciarstwo w Alpach Austriackich:

narciarstwo w Alpach Austriackich

→ Tyrol (Innsbruck, Kitzbühel), Salzburg (Zell am See, Kaprun), Vorarlberg (Lech ma Arlberg)

→ cechy stacji narciarskich:

• małe

• zbudowane w obrębie wsi, dosyć nisko

• budowane z inicjatywy lub z udziałem społeczności lokalnych

• własność rodzinna

• przyjazne środowisku (tak jak w Szwajcarii)

turystyka

• regiony turystyczne są małe

• ogromne dochody - 15 mld $ wpływów

• ponad 20 mln turystów rocznie

Turcja

Wymienić bizantyjskie lub islamskie zabytki Stambułu:

Stambuł - UNESCO - stara część miasta

• według legendy miasto założył Grek Byzas w VII w. p.n.e.

• w IV wieku Konstantyn Wielki poszukując miejsca na nową stolicę wybrał Konstantynopol, nazywany także Nowym Rzymem

• położony nad cieśniną Bosfor i zatoką Złoty Róg

• stolicą Turcji od 1923 roku

• zabytkowa część miasta - część europejska

Bizantyjskie zabytki Stambułu:

Hagia Sophia

• kościół Mądrości Bożej

• zbudowany z VI wieku z polecenia cesarza Justyniana

• po zajęciu Konstantynopola przez Turków w 1453 roku zamieniona na meczet (dobudowane minarety)

• liczne mozaiki (związane z islamem)

• obecnie Muzeum Narodowe (za sprawą Atatürka)

Zatopiony Pałac

• nazywany Cysterną Bazylikową

• ogromne podziemne zbiorniki na wodę, zlokalizowane w pobliżu Hagia Sophia

• wodę gromadzono na wypadek oblężenia

• zbudowane w czasach Konstantyna Wielkiego i Justyniana

• udostępnione do zwiedzania

Kościoły bizantyjskie

• Mała Hagia Sophia

• Kościół Pokoju Bożego

• Kościół Zbawiciela na Chorze („na chorze” = „na wsi”, czyli poza murami miasta)

Hipodrom

• zbudowany w III w. n.e.

• cesarz Septymiusz Sewer

• pomniki: obelisk Faraona Totmesa (łup wojenny przywieziony z Egiptu), kolumna Wężowa, kolumna Konstantyna VII Porfirogenety

Islamskie zabytki Stambułu:

Meczet Sulejmana

• XVI w.

• wykonawca - Sinan

• grobowce Sulejmana i Roksolany

Meczet Selima

• XVI w.

Błękitny Meczet

• XVII w.

• Sułtan Ahmed I

• szkoła, szpital, pałac

• wnetrze - motywy roslinne, geometryczne

• fajans z Izniku

• miał być konkurencją dla świątyni Hagia Sophia

Pałac sułtański - Topkapi

• związany z Sulejmanem Wspaniałym

• pierwsze budynki powstały w XV wieku

• od XV do XIX wieku - siedziba sułtanów

• pałac z haremem

• pawilony pałacowe, dziedzińce

Muzeum Sztuki Tureckiej i Muzułmańskiej

• zbiór dywanów tureckich z XIV-XIX wieku

Wymienić miejscowości regionu zachodniego:

REGION ZACHODNI (EGEJSKI)

• wybrzeże Morza Egejskiego

• wpływy kultury greckiej

Bergama (Pergamon)

• ośrodek kultury greckiej - III/II w. p.n.e.

• Akropol

• Asklepiejon - funkcja lecznicza, jedno z pierwszych uzdrowisk greckich (gorące źródła)

• Światynia Trojana

• kult Zeusa - Ołtarz Zeusa (obecnie w Muzeum Pergamońskim w Berlinie)

• teatr

Efez

• datowany na XI w. p.n.e.

• Artemida z Efezu - bogini płodności

• świątynia Artemidy z IV w. p.n.e. - nie przetrwała do dziś, jeden z siedmiu cudów świata

• Wielki Teatr

• Biblioteka Celsusa

Milet

• XI w. p.n.e.

• ośrodek jońskiej szkoły filozoficznej

• teatr grecko-rzymski

Bodrum (Halikarnas)

• grobowiec Mauzolosa z IV w. p.n.e., zaliczany do siedmiu cudów świata

• miejscowość wypoczynkowa nad M. Egejskim; zorganizowane rejsy wycieczkowe

Izmir (Smyrna), Didyma, Afrodyzja - pałace, mauzolea, etc.

Hierapolis - Pamukkale - UNESCO

• Hierapolis - jedno z antycznych miast

• Pamukkale - zespół kaskad (wodospady, kaskady, tarasy); z wody, wypływającej z gorących źródeł, wytrąca się węglan wapnia

• Pamukkale zwane są „bawełnianą twierdzą”

Marmaris

• miejscowość wypoczynkowa nad M. Egejskim

• przystań jachtowa dla indywidualnych turystów

Tajlandia

Co to i gdzie to?

Bangkok (Krung Thep)

• Świątynia Leżącego Buddy (Wat Po) - uniwersytet

• Świątynia Złotego Buddy

• Thon Buri - dzielnica Bangkoku, nazywana „Wenecją Tajlandii”, ujście rzeki Menam, sieć kanałów; różnorodne formy zabudowy: domy na palach i rezydencje

• Patpong - „dzielnica grzechu”, związana z seksturystyką

• dom Jima Thompsona - prywatna kolekcja sztuki azjatyckiej

Ajutthaja - UNESCO

• „azjatyckie Pompeje”

• druga stolica Tajów

• zespół pałaców, świątyń, kaplic - XIV-XVIII w.

Chiny

Święte miejsca w Chinach:

Pekin - UNESCO - kilka wpisów

• Stolica kraju

• Zakazane Miasto - (Złote Miasto) związane z dynastią Ming, oś północ-południe, na niej najważniejsze obiekty, wejścia do nich

• Plac Tiananmen - miejsce protestów 1919, 1976 i 1989 roku; przy placu m.in. Narodowe Muzeum Historii Chin, Wielka Hala Ludowa

• Świątynia Nieba (Tiantan) i cesarski ołtarz ofiarny

• Letnia rezydencja cesarska - pałace i ogród cesarski z XVIII/XIX w.

• Shisan Ling - grobowce dynastii Ming

Tai Shan - UNESCO

• Święta Góra Wschodu (1550 m n.p.m.)

• Świątynia Niebiańskiej Księżniczki

• inne świątynie góry taoizmu - Nanyue (Południa), Tai (Wschodu), Sung (Środka), Hua (Zachodu), Heng (Północy)

• Świątynia Góry Tai

• Pawilon Niebiańskich Darów

Qufu - UNESCO

• świątynia Konfucjusza (Mistrz Kong z Fu, 551-479 r. p.n.e.) - Pawilon Wielkiej Doskonałości

• cmentarz Konfucjusza

• rezydencja rodziny Kong

Longmen - UNESCO - Jaskinie Longmen

• Jaskinie Dziesięciu Tysięcy Buddów (zwane także Jaskiniami Smoczych Wrót)

• pochodzące z V-VIII w. wyżłobione w skale świątynie, poświęcone Buddzie

• około 2 500 jaskiń

• związane ze sztuką buddyjską Dynastii Północnej Wei-Tang

Shaolin

• klasztor

• zwany Świątynią Młodego Lasu

• centrum sztuk walk wschodu

Yungang - UNESCO - groty Yungang

• kompleks skalnych świątyń buddyjskich z V w.

• sztuka buddyjska

Emei Shan - UNESCO - wpis wspólny z Wielkim Buddą z Leshan

• święta góra buddyzmu

• 3100 m. n.p.m.

Groty Mogao - UNESCO

• sztuka buddyjska - IV-XIV w.

• groty zaadaptowane na cele religijne - gł. modlitwy dotyczące szczęśliwej podróży (położenie przy szlaku jedwabnym)

• bogato zdobione wnętrza

Co określa się mianem Perły Orientu?

Szanghaj

• zwany „Perłą Orientu” lub „Paryżem Wschodu”

• miasto portowe

Meksyk

• powierzchnia - 1958 tys. km²

• ludność - 96 mln

• gęstość zaludnienia - 57 os/km²

Ameryka Środkowa

Ocean Spokojny

Zatoki

Kalifornijska, Meksykańska

Półwyspy

Kalifornijski, Jukatan

Napisać coś o kulturach okresu przedkolumbijskiego:

HISTORIA

1. okres przedkolumbijski

• kultura Olmeków 1200-300 r. p.n.e.

• kultura Majów 300 r. p.n.e.-800 r. n.e.

• kultura Tolteków 900-1000 r.

• kultura Azteków 1300-1400 r.

okres konkwisty - 1517-1521 r.

okres kolonialny - 1521-1823 r.

1823 r. - republika federacyjna

Bardzo duże wpływy z turystyki, jeden z najchętniej odwiedzanych krajów.

Meksyk - UNESCO

• dawne miasto Azteków (zalożona w 1325 roku siedziba Montezumy - Tenochtitlan)

• miasto trzech kultur - dziedzictwo Azteków (świątynie), osadników hiszpańskich (kościoły) i współczesnych mieszkańców

• osadnictwo hiszpańskie - w pobliżu osad Azteków

• miasto bardzo regularne, stworzone na niezagospodarowanym terenie, liczne kościoły i założenia klasztorne

• Plac Konstytucji - Zocalo - katedra, ratusz. Pałac narodowy, miejsce spotkań, targowiska

• Plac Trzech Kultur - kościół św. Franciszka, dawna świątynia Azteków, współczesna zabudowa

• muzea: Miasta Meksyku, Narodowe Muzeum Kultury, Narodowe Muzeum Antropologii, Pałac Sztuk Pięknych, Muzeum Fridy Kahlo

• Sanktuarium Matki Boskiej z Gwadelupy

• Xochimiko - dzielnica Meksyku, wpisana, obok zespołu zabytkowego, na listę UNESCO - sieć kanałów, po których można pływać, jednocześnie zwiedzając okolicę, pływające ogrody, Park Ekologiczny - głównie działalność rekreacyjna

Teotihuacan - UNESCO - stanowisko archeologiczne

• miasto przedkolumbijskie z I-VII w.

• „miasto, w którym ludzie stali się Bogami”

• osobna kultura, najwyższy poziom rozwoju - III-IV w.

• Quetzalcoatt - świątynia Pierzastego Węża

• Dzielnica Monumentalna - Aleja Umarłych (świątynie, grobowce), piramidy - Piramida Słońca, Piramida Księżyca

• Cytadela - centrum administracyjne

Tula

• dawna stolica państwa Toltenów IX-XIIw.

• Toltenowie - myśliwi z północy, cywilizacja o krótkiej historii, kult Pierzastego Węża, ośrodki - Tula, Chichen, Itza

• motywy - węża, atlanci, orły, jaguary

• świątynia Pierzastego Węża

Puebla - UNESCO

• „Miasto Aniołów”

• miasto kolonialne przy azteckiej budowli

• bardzo regularna zabudowa

• katedra

• katedra św. Franciszka

• dawny prywatny pałac - obecnie Muzeum

Popocatepetl - UNESCO

• pierwsze XVI-wieczne klasztory na zboczach wulkanu

• etapy powstawania klasztoru:

• atrium - dziedziniec z kaplicami

• otwarta kaplica

• właściwy kościół

• zabudowania klasztorne

• zakony - franciszkanie, dominikanie, augustianie

Jalisco - UNESCO alkohol%%%%%

• plantacje agawy i tradycyjne wytwórnie tequili

Oaxaco - UNESCO - zespół zabytkowy (wpis wspólny z Monte Alban)

• miasto kolonialne

• klasztor dominikanów San Domingo

REGION ZATOKI MEKSYKAŃSKIEJ

El Tajin - UNESCO

• siedziba bogów burz

• miasto Totonaków - 800-1200 r.

• zniszczone przez Tolteków

• świątynie i pałace - skupione przy głównej ulicy w mieście

• widoczne wpływy innych miast - np. w wyglądzie świątyń

• Piramida Nisz - piramida z kasetonami (było ich 365, zgodnie z liczbą dni w kalendarzu słonecznym) z rzeźbionymi motywami geometrycznymi

• często stosowano motyw nisz w innych budowlach

• boisko do gry, na którym także składano ofiary

Zacataces - UNESCO

• miasto kolonialne, górnicze - srebro

• związane z dominikanami, jezuitami i augustianami (opłacani za pieniądze z handlu srebrem)

• katedra - arcydzieło meksykańskiego baroku, bogate zdobienia, motywy kwiatowe, wnętrze katedry - dużo skromniejsze

El Vizcaino - UNESCO

• rezerwat pływaczy szarych

Wymienić miejscowości wypoczynkowe Meksyku:

Acapulco

• nad Zatoką Acapulco (Ocean Spokojny)

• na bazie dawnej wioski rybackiej

• rozwój - lata 60-te XX w.

• odkryte przez gwiazdy Hollywood

• duży wybór sportów

Cancun

• na Półwyspie Jukatan, nad Morzem Karaibskim

• wzdłuż wybrzeża - laguna

• rozwój w latach 70-tych XX w.

• założone zostało celowo - inwestycja rządowa i prywatnego kapitału

• turystyka wypoczynkowa, specjalistyczna, krajoznawcza

• hotele tworzące ogromne kompleksy

• ok. 2,5 mln turystów rocznie

Peru

Wymień krainy lub rodzaje klimatów w Peru:

Krainy

Costa - pas wybrzeża o długości około 2500 km

Sierra - fragment Andów, podzielony na Kordyliery (Huascaran - 6768 m n.p.m.)

Montania - selwa, przedgórza i równiny, Nizina Amazonki

Klimat

Costa - zwrotnikowy (chłodny, suchy), wpływ Prądu Peruwiańskiego, garua - mgiełka, mżawka, występująca cały rok

Sierra - górski

Montania - tropikalny

LIMA - UNESCO - zespół zabytkowych obiektów

• stolica od 1535 roku (wczesniej - Cuzco)

• założona praktycznie od podstaw przez F. Pizarra w dolinie rzeki Rimac (w roku 1535)

• „la ciudad de los reyes” - miasto królów

• dawna stolica Wicekrólestwa Hiszpanii, centrum kolonii w Ameryce Łacińskiej, centrum polityczne, handlowe i religijne do XVIII w.

• reprezentuje XVII-wieczny styl kolonialny - elementy kultury inkaskiej i iberyjskiej

• regularna siatka ulic

• głównymi budowlami są świątynie i pałace

• świątynie - wydłużona fasada, dwie wieże, bogata dekoracja w portalach (Lima, Cuzco, Arequipa - typowe miasta kolonialne)

• pałace - dwukondygnacyjne, arkadowe patio, loggie, balkony

• nowoczesna zabudowa, bogate dzielnice - Miraflores, San Isidro, La Molina

• Pałac Prezydencki - XX w., barok francuski, w miejscu dawnej siedziby Pizarra i miejscu jego śmierci

• Ratusz - XX w., w kolorze żółto-pomarańczowym, drewniane wykusze, podcienia

• Katedra - z czasów Pizarra, drewniane wykusze, budowla monumentalna, kaplica Pizarra

• Klasztor i kościół św. Franciszka - bogate zdobienia, nawiązuje do budowli hiszpańskich okresu arabskiego

• Pałac Arcybiskupi - styl kolonialny, wykusze, balkony, loggie, krużganki

• Dworzec Kolejowy - XIX w., pierwsza linia kolejowa w Peru

Centralna Kolej Transandyjska

• „pociąg do nieba”, „kolej w chmurach”

• cud techniki XIX wieku

• trasa: Lima - Huancayo (Andy)

• długość: 346 km,

• różnica wysokości: 4818 m

• najwyższy punkt - Przełęcz Ticlio

• liczne tunele, mosty, wiadukty, obrotnice

• cel - transport surowców i produktów rolnych; czas przejazdu - 12 h

• pierwszy fragment oddany do użytku - 1878 rok

• obecnie trasa rowerowa; przewozy pasażerskie uruchamiane są okazjonalnie, np. kursy weekendowe

• twórca - inżynier Ernest Malinowski - na emigracji po Powstaniu Listopadowym, inżynier kolejowy i drogowy, profesor uniwersytetu w Limie, organizował wyższe uczelnie techniczne w Peru; honorowy obywatel Peru, bohater narodowy

ICA = alco %%%%%

• najbogatszy region winiarski Peru

• peruwiańska brandy - Pisco

Co to jest?

kultura Paracas

• kultura preinkaska

• 1300 r. p.n.e. - 200 r. n.e.

• nekropolis - cmentarzysko, jamy grobowe, „kokony pogrzebowe”, korytarze prowadzące do jam grobowych - ciała były mumifikowane, owijane w tkaniny, bardzo bogato zdobione

• modelowanie czaszek

• technika tkania

• rezerwat Pustynia Paracas

• symbol - stylizowany kaktus (symbol władzy w kulturze Chavin)

Płaskowyż Nazca - UNESCO

• linie i rysunki naziemne pustyni Nazca i Pampas de Jumana

• ogromna grupa rysunków przedstawiających linie, zwierzęta, figury geometryczne, wyżłobione na powierzchni pustyni około 2 tys. lat temu

• rysunki sporządzono, usuwając z powierzchni czerwony żwir i odsłaniając jaśniejszą, żółtobiałą glebę

• prawdopodobnie jest to część kalendarza astronomicznego wykonanego przez ludy Nazca

• druga teoria mówi, iż są to rytualne ścieżki związane z oddawaniem czci bogom

Canon del Colca

• kanion rzeki Colca (Rio Colca)

• długość - 120 km

• głębokość - 3200-4200 m (najgłębszy na świecie)

• różnica poziomów - 1100 m

• odkryty w latach 80-tych XX w.

• terasy - uprawy zbóż

• „Canoandes 79” - polska ekspedycja, która zdobyła w 1981 kanion; przepłynęli ponad 100 km dzikiej Rio Colca w 133 dni (rekord Guinessa)

Jezioro Titicaca

• najwyżej położone żeglowne jezioro świata - 3856 m n.p.m.

• największe z jezior wysokogórskich - 8,3 km²

• kolebka cywilizacji Inków (legendarne miejsce narodzin pierwszego Inki), miejsce kultu Inków

• pływające wyspy trzcinowe

• Wyspy Taquile - ośrodek tkacki, wyroby z wełny i alpaki

Cuzco - UNESCO

• qosqo = pępek świata

• klejnot inkaskiej i kolonialnej architektury

• z miasta „trawy i gliny” stało się metropolią

• miasto pałaców, świątyń, potężnych budowli, miasto rzemieślników

• zabudowa kolonialna, budowle barokowe

• powstało ok. 1200 r.

• pierwsza stolica państwa Inków, pierwsza stolica Peru

• baza wypadowa do Machu Picchu

• Inkowie - Dzieci Słońca, stworzyli małe państwo o zasięgu regionalnym, jednak później objęło swoim wpływem tereny od Kolumbii po Chile; przyłączane ludy otrzymywały autonomię pod warunkiem składania czci Słońcu i hołdu inkaskim władcom

• Plaza de Armas - niegdyś symboliczny środek imperium kraju „czterech stron świata”, ceremonie militarne i religijne

• Świątynia Słońca - obecnie kościół Santo Domingo, pozostałość po Inkach, wyłożona wewnątrz złotem i kamieniami szlachetnymi

Machu Picchu - UNESCO

• Stary Szczyt

• miasto z okresu inkaskiego, wybudowane w XV-Xvi wieku, za panowania Inki - Pachacuti

• powstało w okresie największego rozkwitu państwa Inków, zamieszkiwane przez około 1000 mieszkańców

• funkcjonowało przez około 100 lat

• odkryte w 1911 roku przez Hirama Binghama

• główne wejście - Dom Strażników

• Pałac Królewski

• Świątynia Słońca - piramida, święte nisze, obserwatorium astronomiczne

• Świątynia Trzech Okien

• Cytadela - podkreśla obronny charakter miasta

• Funkcje: ośrodek rytualno-obrzędowy, administracyjny, centrum regionu rolniczego (tarasowe uprawy)

• monumentalna architektura

Chan Chan - UNESCO - stanowisko archeologiczne

• stolica kultury Chimu 1000-1470 r.

• miasto zbudowane z cegły adobe (mieszanka gliny, trzciny, suszona na słońcu; z niej budowano głównie puebla, czyli miasta w Meksyku i na południu USA)

• otoczone murami

• zbudowane z kompleksów - cytadel

• posiadało akwedukty i system wodociągów

• zdobione ornamentami wyciskanymi za pomocą drewnianych form

• motywy zoomorficzne, także symbole rodów

• podbite przez Inków w XV wieku

Egipt

HISTORIA

1. Okres Wczesnych Dynastii

2. Stare Państwo (2686-2181 r. p.n.e.)

Memfis, Giza, Sakkara

3. Średnie Państwo

4. Nowe Państwo (1570-1070 r. p.n.e.)

Karnak, Luksor

5. Imperium ptolemejskie (IV-I w. p.n.e.)

Aleksandria

6. Okres rzymski (30 r. p.n.e.-395 r.)

7. Okres bizantyjski (395-639 r.)

8. Imperium arabskie (642-878 r.)

9. Imperium Tulumidów - IX w.

10. Imperium Fatymidów (XII-XIII w.)

pochodzili z Tunezji, centra władzy w Egipcie

11. Imperium Ajjubidów (XII-XIII w.)

12. Imperium Mameluków (XIII-XVII w.)

ludność turecka

13. Okres osmańskie (XVII-XX w.)

14. Protektorat - republika

15. 1953 - niepodległość

KAIR - UNESCO

Stary Kair

Twierdza Babylon - związana z kolonizacją rzymską, I w. n.e.

Dzielnica Koptyjska - kościoły (IV-VII w.), bardzo małe, skromne, niewidoczne, by nie płacić podatków: św. Sergiusza, Panny Marii, św. Barbary

Muzeum Koptyjskie - bardzo ważne dla całego Egiptu; w Kairze Koptowie znaleźli schronienie w czasach rywalizacji między Konstantynopolem a Kairem o wpływy

Al Fustat - pierwsza dzielnica arabska z VII w., dała początek Wielkiemu Kairowi

Co to jest ?

Souqi - ulice starego miasta, pełniące funkcje handlowe, zadaszone

GIZA - UNESCO

• jeden z siedmiu cudów świata

• obecnie część Kairu, dawniej była osobnym miastem

• Wielka Piramida Cheopsa, Piramida Chefrena i Piramida Mykerinosa

• datowane na 2500 lat p.n.e.

• kult boga Re - piramidy zbliżały do Słońca

• zespół kilkunastu piramid, ale te trzy są najbardziej znane

• przy Piramidzie Chefrena - Sfinks (ciało lwa z twarzą faraona)

MEMFIS - UNESCO - wpis wspólny z Sakkarą

• pierwsza stolica starożytnego państwa (po zjednoczeniu)

• kult Apisa

• posąg Ramzesa II (z późniejszego okresu)

SAKKARA - UNESCO - wpis wspólny z Memfis

• nekropolia Memfis, miejsce pochówku królów i ich rodzin

• Piramida Dżesera - najstarsza piramida, schodkowa, wzorcowa

• Serapeum - miejsce pochówku byków (kult Apisa)

• mastaby

KARNAK - UNESCO

• dawna stolica Nowego Państwa (Teby)

• największy zespół sakralny starożytnego Egiptu

• kult Amona-Re

• najważniejszą częścią kompleksu była Wielka Świątynia Amona

• aleja sfinksów

• wielki hypostyl

LUKSOR - UNESCO

• stolica Nowego Państwa (Zachodnie Teby)

• Dolina Królów

• Dolina Królowych

• Grobowce: Totmes I, Totmes II, Totmes III, Hatszepsut, Seti (malowidła), Ramzes II (świątynia Ramesseum), Tutenhamon (złota maska, obecnie w Muzeum Egipskim)

ASUAN

• położony przy jednej z katarakt Nilu, pełnił rolę portu

• feluki - żagłowki dopływające do Asuanu, atrakcja turystyczna

• Hydrowęzeł asuański

• Regulacja Nilu

• Budowa tamy asuańskiej - retencja wód w porze deszczowej

• Zbiornik Nasera

• Budowa zbiornika wiązała się z zalaniem woda historycznej krainy - Nubii i utraceniem wielu cennych zabytków

• UNESCO podjęło akcję ratowania zabytków - przeniesienie ich na bezpieczne tereny, działalność m.in. prof. K. Michałowskiego

ABU SIMBEL - UNESCO

• Wielka Świątynia Ramzesa II, przeniesiona z obszaru Nubii do Abu Simbel

• dwa razy w roku wschodzące słońce oświetla wizerunek Amona-Ra i Ramzesa, po chwili także Re-Horachte; po przeniesieniu świątyni udało się zachować to zjawisko, ale przesunięte o 1 dzień

• Mała Świątynia

PÓŁWYSEP SYNAJ

Klasztor św. Katarzyny - UNESCO

• z VI w.

• wybudowany za czasów cesarza Justyniana (Bizancjum)

• wciąż funkcjonuje jako zakon

• punkt wypadowy na Górę św. Katarzyny i Górę Mojżesza (Dżabal Musa; miejsce symboliczne dla chrześcijan)

Miejscowości wypoczynkowe

• Sharm el Sheikh - zabudowa hotelowa, ogromne kompleksy hotelowe

• Hurghada - na wschodnim wybrzeżu Egiptu, dawna wioska rybacka, podobna dp Sharm el Sheikh

• El Gouna - miejscowość ekskluzywna

ALEKSANDRIA

• miasto Aleksandra Wielkiego, z IV w.

• starożytne centrum nauki i kultury

• Latarnia w Faros (III w. p.n.e.) - jeden z siedmiu cudów świata, nie przerwała do dziś (Faros obecnie w granicach administracyjnych Aleksandrii)

• XV-wieczny fort na wybrzeżu

• rezydencja królewska

• muzeum grecko-rzymskie

Tunezja

1. Panowanie dynastii:

Aghlabidów 800-909 r.

Fatymidów 909-1159 r.

Almohadów 1159-1269 r.

Hafsydów 1269-1574 r.

TUNIS - UNESCO

• stolica kraju od czasów Hafsydów

• największa i najlepiej zachowania w Tunezji Medyna (Medina, Stare Miasto)

• medina:

• kształt owalny, otoczona murami z kasbą (zamkiem, twierdzą)

• bardzo nieregularna siatka ulic, ślepe uliczki

• wysoka, gęsta zabudowa

• meczety - Wielki Meczet (główny meczet w mieście), meczety dzielnicowe

• medresy (madrasy) - szkoły koraniczne

• zawije - mauzolea

• funduki - miejsca handlu

• bazary

• Wielki Meczet - Meczet Drzewa Oliwnego - VIII w.; największy i najstarszy w mieście, wybudowanyw czasie podbojów arabskich, odbudowany w XX w.

• souqi - wyspecjalizowane bazary, np. Bazar Zapachów, Bazar Tkanin, Bazar Turecki; im bliżej meczetu tym bardziej eleganckie bazary, często przy bazarze funkcjonuje warsztat

• kolor dominujący w zdobnictwie - niebieski

• Ville Nouvelle - nowe dzielnice wokół Starego Miasta, budowane na wzór francuski - szerokie wysadzane drzewami aleje, budynki z kolumnadami, parki na wzgórzach; Tunis kolonialny - styl tunezyjski: białe elewacje budynków, liczne balkony i tarasy, niebieskie akcenty

• Muzeum Bardo - zbiory archeologiczne, mozaiki z czasów rzymskich, największa kolekcja na świecie

KARTAGINA - UNESCO - stanowisko archeologiczne

• osada punicka z IX w. p.n.e.

• rywalizowała ze starozytnymi Atenami i Rzymem

• obecnie w granicach Tunisu

• wojny punickie - 261-241 r. p.n.e., 218-201 r. p.n.e., 149-146 r. p.n.e.

• Karkahna - dawna osada punicka na wyspie u wybrzeży Tunezji

• Katedra św. Ludwika (XIX w.) - obecnie centrum kulturalne (zbiory związane z Kartaginą)

• Muzeum Narodowe

Kairuan - UNESCO

• stolica w czasach Aghlabidów

• duchowe i religijne centrum Tunezji - obecnie ważny ośrodek pielgrzymkowy

• najważniejsze ze świętych miast Maghrebu

• medina - o podłużnym kształcie, nieregularna siatka ulic

• Wielki Meczet - dziedziniec z IX w., mogący pomieścić 200 tys. osób; minaret - piękna kopuła, krużganki; Haram - sala modlitw, architektura hypostylowa, Mihrab - nisza wyznaczająca kierunek na Mekkę

• Sanktuarium - Meczet Fryzjera, centrum pielgrzymkowe, centrum rytualnego obrzezania, miejsce spoczynku przyjaciela Mahometa, ok. 3 mln pielgrzymów rocznie

• centrum produkcji dywanów

• Basen Aghlabidów - cysterna na wodę

Miejscowości wypoczynkowe Tunezji

Hammamet

• miejscowość wypoczynkowa nad Małą Syrtą

• tunezyjskie „Saint Tropez”

Port el Kantaoui

• miejscowość wypoczynkowa

• miejscowość wypadowa na pustynię

Sousse (Susa)

• dawna osada punicka

• Wielki Meczet - XI w.

• Ribat - warowny klasztor dla „wojujących mnichów” broniących północnego wybrzeża przed Berberami i chrześcijanami, z VIII w.; część arabskiego systemu obronnego

Monastir

• dawna osada punicka

• ośrodek wypoczynkowy

• nadmorskie fortyfikacje z VIII w. (ribat)

• rodzinne miasto Habiba Burgiby (prezydenta Tunezji)

• mauzoleum Habiba Burgiby

Mahdia (Mahdija)

• stolica w czasach Fatymidów

• medina na półwyspie

• brama do pałacu Fatymidów

Matmata

• zagłębienie terenu wykorzystane jako dziedzińce domów, a zbocza tych zagłębień zagospodarowano jako domy, budynki

• część miasta pod ziemią

• obecnie ludność berberyjska

• tło do filmu „Gwiezdne Wojny”

Iszkeul (Aszkal) - UNESCO

• PN Aszkal

• rejon zabagniony

• konwencja ramsarska

• migracje ptaków z Europy

Wyspa Djerba

• w zatoce Mała Syrta

• od czasów rzymskich połączona z kontynentem groblą

• popularny region turystyczny

• Fort Dżerba z XIII-XIV wieku

18

---