PLAN - PRACY

do przeprowadzenia zajęć z terenoznawstwa

ZAGADNIENIA: Określanie odległości na podstawie kątowych wymiarów przedmiotów terenowych.

Posługiwanie się Busolą AK.

CZAS: regulowany zmianą grup

MIEJSCE: pas taktyczny

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE:

- lornetka

- linijka milimetrowa

- busola AK

- plan pracy

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA:

1. Nie oddalać się samowolnie z miejsca prowadzenia zajęć

2. O wszelkiego rodzaju urazach meldować natychmiast instruktorowi lub Kierownikowi Zajęć

PRZEBIEG SZKOLENIA

Lp.	Czynności instruktora	Czynności szkolonych	Czas
1 2 3 4	BACZNOŚĆ uczył Was będe określania odległości na podstawie kątowych wymiarów przedmiotów terenowych. Bedzie Wam to potrzebne do określania odległości do celów na polu walki oraz odległości do przeciwnika. Przypominam pojęcie tysięcznej wymieniam przyrządy optyczne i podręczne do pomiarów odległości i ich podziałki. Pomiar odległości różnymi sposobami Pomiar odległości wg tabeli widoczności. Odległość na oko określa się wg stopnia widoczności przedmiotów terenowych, bądź przez porównanie z utrwalonymi w pamięci wzrokowej typowymi odległościami w terenie np. 100,200,500m. Małe przedmioty wydłużają odległość (kamienie, krzaki, drzewa) a więc wydają się dalsze niż w tej samej odległości przedmioty duże (las, osiedle, góra). Przedmioty o konturach w kolorze jasnym wydają się bliższymi niż przedmioty w kolorze ciemnym, jeśli znajdują się na ciemnym tle. Teren równinny pozornie skraca odległość. Doliny, wąwozy i jary pozornie ją zmniejszają. Przedmioty terenowe obserwowane od podnóża wzniesienia do wierzchołka wydają się bliższe niż obserwowane z góry. PRZEPROWADZAM WZOROWY POKAZ Pomiar odległości krokami Mierząc odległości krokami, należy znać długość własnego kroku w metrach. Długość własnego kroku w metrach wylicza się maszerując wzdłuż uprzednio zmierzonego odcinka i odliczając ilość par kroków. Pomiar długości kroku należy wykonać co najmniej dwukrotnie na odległości nie mniejszej niż200-300 m. Ostateczną długość kroku przyjmuje się jako średnią z wykonanych pomiarów. Mierząc odległość krokami liczy się podwójne kroki (przeważnie na lewą nogę). Liczenie każdej nowej setki podwójnych kroków rozpoczyna się od początku. Każdą setkę podwójnych kroków należy sobie zaznaczyć np. kreskami na kwałku papieru. Na ogół długość podwójnego kroku przyjmuje się w przybliżeniu za równą 1,6 m. Należy pamiętać, że przy pomiarze odległości krokami w kierunku opadania terenu krok się wydłuża, a przy pomiarze pod górę - krok się skraca, ponadto krok staje się coraz krótszy w miarę męczenia się. Dokładność pomiaru odległości krokakmi przy zachowaniu równego i sprawnego kroku, waha sie w granicach od 2 do 5% w stosunku do przebytej odległości. Określanie długości według wielkości kątowych przedmiotów terenowych Sposób ten polega na określeniu kąta obserwacji przedmiotu terenowego o znanej długości, szerokości lub wysokści w metrach. Odległość określa się według wzoru: L(D) = 1000 * h(W) / K gdzie: L(D) - określana odległośc w metrach; h(W) - wielkość liniowa przedmiotu (długość, szerokość, wysokość), w metrach; K - wielkość kątowa przedmiotu tj. kąt w tysięcznych, pod którym widać przedmiot z danej odległości L(D); 1000 - wartość stała. Kąt obserwacji przedmiotu terenowgo określa się za pomocą przyrządu kątomierniczego, linijką milimetrową lub środkami podręcznymi. Natomiast wyskość, szerokość lub długość przyjmuje się na podstawie znanych wymiarów (np. słup telegraficzny - 6 m, odległość między słupami telegraficznymi - 50 m, długość czołgu - 6 m, średnia wysokość żołnierza - 1,7 m) lub określa się na oko. Sposób wyżej podany jest dość łatwy w praktycznym stosowaniu i może być szeroko wykorzystywany do określania odległości na współczesnym polu walki. Określanie odległości za pomocą linijki milimetrowej i znanej wielkości przedmiotu Sposób ten polega na pomiarze linijką milimetrową przedmiotów terenowych (obiektów), których szerokośc, długośc lub wysokość jest znana. W tym celu na linijce trzymanej w odległości 50 cm od oka odczytuje się liczbę milimetrów pokrywających dany przedmiot terenowy o znanym wymiarze ,a następnie wyznacza się odległość za pomocą wzoru: h / n = L / 1 stąd L = 1 * h / n gdzie: L - określana odległość w metrach; 1 - długość wyciągniętej ręki (50 cm) 0,5 m; h - wysokość (szerokość, długość) przedmiotu o znanych wymiarach; n - liczba milimetrów na linjice. W celu wyliczenia odległości należy znany wymiar przedmiotu (h) wyrazić w centymetrach i podzeilić przez liczbę milimetrów (n), awynik dzielenia pomnożyć przez stałą 5, którą otrzymnuje się z pomnożenia przez 10 licznika mianownika wzoru 1 * h / n, wtedy h wyrażone będzie w centymetrach, a n - w milimetrach. Obliczenia odległości można również dokonać wstawiając do powyższego wzoru wielkości h i n wyrażone w tych samych jednostkach np. cm. Dokładność pomiaru odległości za pomocą wielkości kątowych i linjiki milimetrowej zależy od dokładności pomiaru kąta i zgrania na linijce wielkości przedmiotu oraz przyjęcia poprawnych wielkości przedmiotów. Określanie odległości tymi sposobami charakteryzuje się mniejszymi błędami niż określanie „na oko”. Określanie długości według prędkości rozchodzenia się światła i dźwięku Sposób ten stosjue się najczęściej podczas określania odległości do strzelających środków ogniowych. Wiadomo, że prędkość rozchodzenia się dźwięku w powietrzu wynosi około 330 m/s, czyli 1 km na 3 sekundy, a prędkość światła jest tak duża (300 000 km/s), że obserwując strzelające działo lub czołg, spostrzega się błysk w momencie wystrzału. Jeżeli więc policzy się liczbę sekund, które upłyną od ujrzenia błysku do chwili usłyszenia wystrzału , to łatwo można określić odległość od strzelajćego środka ogniowego według wzoru: L = t * 330 m gdzie: L - okrślana odległość do strzealającego środka ogniowego; t - liczba sekund od chwili ujrzenia błysku do chwili usłyszenia wystrzału; 330 - wartośc stała (prędkość rozchodzenia się dźwięku w powietrzu). Jeżeli nie posiadamy czasomierza sekundowego, to sekundy wtedy można określać za pomocą powtarzania liczb, poczynając od 121. Każda wypowiedziana liczba w przybliżeniu odpowiada jednej sekundzie. Pomiar odległości według czasu trwania marszu Określając odległość tym sposobem należy znać średnią prędkość w km/h oraz czas trwania marszu. Średnia prędkośc marszu pieszego w terenie , w którym kąt nachylenia zboczy nie przekraczają 5^0 wynosi około 5 km/h. Do określania odległości wykorzystuje się wzór: S = v * t gdzie: S - przebyta droga marszu w km lub w m; v - prędkość marszu w km/h lub w m/min; t - czas trwania marszu. Wykonując marsz pojazdami,odległość określa się według licznika samochodowego (wozu bojowego) wskazującego długość przebytej drogi. W tym przypadku należy w znanych punktach na drodze marszu zapisywać wartości licznika i odejmować je od wartości aktualnych. Nakazuję wykonanie pomiaru wszystkimi sposobami. Busola AK: 1. Pudełko 2. Przykrywka 3. Lustro 4. Limbus 5. Pierścień z podziałką 6. Bok z podziałką mm W busoli AK podziałka na limbusie podana jest tylko w tysięcznych. Wartość każdej działki wynosi 100 tysięcznych, co w mierze stopniowej odpowiada 6^o. Działki opisane są co 500 tysięcznych, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W busoli AK obraca się limbus, co umożliwia - nie zmieniając położenia busoli - zgrywanie nastawy zerowej podziałki z północnym końcem strzałki magentycznej. Ta właściwość busoli ułatwia pomiar azymutu magnetycznego i wyznaczenie kierunku w terenie. Ustawienie busoli w takim położeniu, przy zwolnionej igle magnetycznej, nazywa się orientowaniem według busoli. Busola AK posiada przykrywkę ochronną, wewnątrz której znajduje się lustro. Podczas celowania pod takim kątem ustawia się lustro, by móc w nim widzieć igłę magnetyczną oraz pierścień z podziałką w tysięcznych. Przy celowaniu na przedmiot w terenie, pozwala to na jednoczesne sprawdzenie orientacji busoli oraz odczytywanie kątów. Urządzenia celownicze (muszka i przeziernik) są nieruchome i umocowane na stałe do pudełka busoli. Zacisk igły magnetycznej działa automatycznie przy zamykaniu i otwieraniu ochronnej przykrywki busoli. Na ochronnym szkle busoli naniesiona jest biała linia (luminescencyjna), przechodząca przez środek limbusa i służąca do ułatwienia orientacji według busoli w nocy. Jeden bok pudełka posiada naniesioną podziałkę milimetrową. Bok ten, ścięty ukośnie, pozwala bardziej dokładnie ustawić busolę wzdłuż linii na mapie oraz mierzyć odległości. W celu przygotowania busoli do pracy należy przede wszystkim sprawdzić czułość igły magnetycznej. W tym celu zwalniamy zacisk igły i ustawiamy busolę w położeniu poziomym. Po uspokojeniu się igły należy kilkakrotnie wyprowadzić ją z położenia północ-południe, przez zbliżanie metalowego przedmiotu. Jeżeli po każdym wyprowadzeniu z położenia północ-południe igła szybko powraca na ten sam odczyt na podziałce oznacza to, że czułość jej jest dostateczna. Jeśli odczyty będą różne, albo jeśli igła powraca do swego położenia zbyt wolno, znaczy to, że czułość igły jest niedostateczna. Busolę taką należy oddać do naprawy. Aby określić kierunek północy za pomocą busoli należy zwolnić igłę magnetyczną i zaczekać aż się uspokoi. W busoli AK północ wskaże koniec igły pokryty żółtą, fosforyzującą masą. Ściśle biorąc igła magnetyczna busoli prawie nigdzie i nigdy nie wskazuje rzeczywistego kierunku północy, to znaczy kierunku północy geograficznej (na biegun geograficzny Ziemi), lecz wskazuje tylko kierunek północy magnetycznej (na biegun magnetyczny Ziemi), o ile nie ulega wpływom ubocznym zmieniającym jej właściwe położenie. Posługując się busolą należy przestrzegać następujących zasad: 1. W celu zabezpieczenia ostrza igły przed szybkim zużyciem należy igłę unieruchamiać w czasie przenoszenia busoli. 2. Przed pracą w nocy busolę najlepiej naświetlić w ciągu 1-2 minut w promieniach świtła słonecznego, elektrycznego, zapałki lub świecy, by nafosforyzowane części busili dobrze świeciły w ciemności. 3. Podczas pracy z busolą należy unikać aby w pobliżu nie było przedmiotów stalowych lub żelaznych, które odziałowują na położenie igły magnetycznej. Także telefony komórkowe powodują odchylanie igły magnetycznej i niedokładny pomiar. 4. Należy unikać pracy z busolą w czasie burzy oraz w pobliźu linii wysokiego napięcia. Wykonuję zbiórkę omawiam błędy i wskazuję najlepiej ćwiczących	Stoją na zbiórce i słuchają. Stoją na zbiórce i słuchają. Stoją na zbiórce i słuchają. Określają odległość. Stoją na zbiórce i słuchają. Stoją na zbiórce i słuchają.

---