ZATWIERDZAM Wrocław, dn.26.08.2003 r.

Kierownik KSR

mjr Andrzej HEILMAN

ZEZWALAM NA PONOWNE WYKORZYSTANIE
DATA
PODPIS

PLAN - KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z topografii z grupą podchorążych KSR.

TEMAT: 2/2 Mapy topograficzne i ich wykorzystanie. Praca na mapie.

CEL: W wyniku opanowania treści tematu słuchach potrafi:

• określić współrzędne prostokątne obiektów na mapie;

• rozpoznać zasadnicze formy terenu przedstawione rysunkiem warstwicowym;

• posługiwać się siatką meldunkową UTM;

• poprawnie interpretować umowne znaki topograficzne na mapach;

• wykonać pomiary na mapach.

FORMA: zajęcia praktyczne na mapie

CZAS: 2 x 40'

MIEJSCE: Sala Wykładowa

LITERATURA: Topografia wojskowa.

Polskie wojskowe mapy w standardach NATO. .

Topografia Wojskowa

Wojskowe mapy topograficzne dostosowane do standardów NATO.

Znaki umowne map topograficznych.

Współczesne wojskowe mapy topograficzne.

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE:

• mapy topograficzne zgodne ze standardami NATO

• tablice poglądowe do nauki topografii wojskowej

• plan konspekt

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE:

• podczas nauczania terenoznawstwa zdobytą wiedzę słuchacze będą

wykorzystywać na zajęciach ze szkolenia taktycznego i specjalistycznego;

• słuchacze, którzy nie uczestniczyli w określonych zajęciach, zobowiązani są do ich zaliczenia w trybie indywidualnym;

• zajęcia prowadzi instruktor (zastępca kierownika grupy)

ZAGADNIENIA:

1. Określanie na mapie współrzędnych prostokątnych obiektów.

2. Wyznaczanie wyniosłości punktów.

3. Pomiar azymutu topograficznego.

4. Czytanie mapy.

ORGANIZACJA ZAJĘCIA:

Część wstępna - 10'

instruktor

Zagadnienie 2 - 15'

instruktor

Zagadnienie 3 - 15'

instruktor

Zagadnienie 4 - 15'

Instruktor

Część końcowa - 5'

instruktor

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

CZĘSĆ WSTĘPNA - 10'

1. Przyjęcie meldunku;

2. Sprawdzenie obecności;

3. Zapoznanie słuchaczy z zasadniczymi wymogami dotyczącymi tematu;

4. Podanie tematu, celów;

5. Podanie zagadnień;

6. Przegrupowanie w rejon ćwiczeń.

CZĘŚĆ GŁÓWNA - 65'

ZAGADNIENIE 1: Określanie na mapie współrzędnych prostokątnych obiektów

Układ współrzędnych prostokątnych płaskich na mapie tworzy siatka linii prostych równoległych do osi E i N. Linie wykreślone są w jednakowych odstępach, np. co 1 km lub co 10 km (zależy to od skali mapy). Tak wykreślone linie tworzą siatkę kilometrową która występuje na każdym arkuszu mapy topograficznej.

Zasięg arkuszy mapy wyznacza siatka kartograficzna południków i równoleżników, określając jednoznacznie położenie arkusza na powierzchni Ziemi.

Narożniki poszczególnych arkuszy map nanosi się na siatkę kilometrową UTM według wartości współrzędnych prostokątnych płaskich obliczonych w systemie WGS - 84.

Wartości występujących na mapie linii siatki kilometrowej oraz południków i równoleżników opisane są na ramce i wewnątrz arkusza mapy.

Określanie położenia na mapie punktu na podstawie współrzędnych prostokątnych płaskich UTM możemy wykonać za pomocą:

• cyrkla i podziałki;

• współrzędnika;

• linijki milimetrowej (linijkę umieszcza się tak aby ) leżało na linii siatki kilometrowej o najbliższej (określonego punktu) najniższej wartości, punktu powinien leżeć na skraju linijki);

• paska papieru i podziałki .

Położenie punktu wg współrzędnych prostokątnych płaskich UTM wyznacza się na mapie w kwadracie siatki kilometrowej. W pierwszej kolejności określa się wartość E (w kier. Wsch.), współrzędnych, w drugiej kolejności określa się wartość N (w ker. Płn.), odpowiednio w stosunku do zachodniej i południowej linii siatki kilometrowej. Wartości te zapisuje się cyframi w sposób ciągły. Ilość cyfr oznacza dokładność określenia współrzędnych, np. cztery cyfry to dokładność do 1 km, sześć cyfr to dokładność do 100 m, a osiem do 10 m. Przykładowy zapis współrzędnych np. 34UDA62425278 (43U to oznaczenie pola strefowego a DA to określony kwadrat stukilometrowy.

Uwaga !!! Po poznaniu zasad określania współrzędnych prostokątnych punktu na mapie słuchacze ćwiczą w parach określanie współrzędnych punktów.

Określenie położenia punktu według GEOREF na mapie operacyjnej

w skali 1 : 250 000

Siatka meldunkowa GEOREF (Geographic Reference System) - służy do określania pozycji (położenia) na powierzchni Ziemi. Stosowana jest w rozkazach i meldunkach podczas operacji (działań) lotniczych i obrony powietrznej. Nie zastępuje ona siatki meldunkowej UTM. Pozycje są wyrażone w postaci dogodnej do meldowania i wykreślania na jakiejkolwiek mapie mającej siatkę południków i równoleżników, niezależnie od odwzorowania kartograficznego zastosowanego na mapie.

System meldunkowy GEOREF jest zbudowany na podstawie siatki geograficznej Ziemi, siatka meldunkowa pokrywa się z siatką kartograficzną układu współrzędnych geograficznych.

Zapis współrzędnych punktu (pozycji) w systemie meldunkowym składa się z grupy liter (oznaczenie czworokątów 15⁰ x 15⁰ i czworokątów 1⁰ x 1 ⁰ ) grupy cyfr (oznaczenie minut). Podobnie jak w systemie meldunkowym UTM ilość cyfr świadczy o dokładności mapy. Pierwsza połowa określa zawsze odległość od lewego boku kwadratu, druga od boku dolnego, (stosuje się zasadę right and up - w prawo i w górę. Niezależnie od ilości liter i cyfr nie stosuje się pomiędzy nimi żadnych znaków przestankowych i odstępów.

Współrzędne punktu na mapie określa się w piętnastominutowym czworoboku. Łącząc odpowiednie jednominutowe wartości równoleżników i południków kreślimy czworobok, w którym znajduje się dany punkt. Wykorzystując opisy pozaramkowe określamy kolejno wartości długości a następnie szerokości geograficznej punktu w minutach np. 4545. Wewnątrz jednominutowego czworoboku poprzez interpolację można określić położenie punktu z dokładnością do 0,1', np. 078076. Pełny zapis współrzędnych wyrażamy w minutach poprzez szereg cyfr (bez miana) poprzedzonych oznaczeniem literowym np. PKFJot8076. litery oznaczają PK czworobok 15⁰ w systemie GEOREF oraz położony w nim czworobok jednominutowy FJ obejmujący zachodnią częśćarkusza mapy operacyjnej, na której określono współrzędne geograficzne punktu.

ZAGADNIENIE 2: Wyznaczanie wyniosłości punktów.

1. Określanie wysokości punktu nad poziomem morza.

Wysokość punktu nad poziomem morza (n.p.m.) określa się na mapie za pomocą warstwic (poziomic). W praktyce mogą występować tylko dwa przypadki:

• Punkt leży na warstwicy i wtedy jego wysokość odpowiada wartości danej warstwicy;

• Punkt leży między dwoma warstwicami (w tym przypadku ustalamy cięte warstwowe - czyli co ile milimetrów pociągnięto warstwice - i w drodze interpolacji określamy przybliżoną wysokość punktu)

Czasami zdarza się, że punkt leży na wierzchołku wzniesienia, wtedy jego wysokość określamy na zasadzie ekstrapolacji.

2. Określanie kierunku nachylenia (spadu) stoku według warstwic.

Kierunek stoku jest to kierunek jego największego spadku. Kierunek największego spadku na mapie określa się tak, z danego punktu prowadzi się krzywą, która przecina najbliższe warstwice pod kątem prostym. Krzywa taka nazywa się linią spadu.

Kierunek spadku ustala się za pomocą wskaźników (kresek) spadu lub kierunku malejącej wartości warstwic. Wskaźniki spadu są to krótkie kreseczki, które wykreśla się na niektórych warstwicach w kierunku spadku.

3. Określenie spadku stoku według mapy.

Wielkość nachylenia stoku możemy określić za pomocą :

• podziałki kątów nachylenia (która znajduje się poza ramką mapy);

• wzoru na tg α

Podziałka kątów nachylenia nazywamy specjalny diagram w którym cyfry i opisane na podstawie określają wielkość nachylenia w stopniach. Linie poziome oznaczają odstępy pomiędzy sąsiednimi warstwicami. Podziałkę kątów nachylenia skonstruowano w formie diagramu umożliwiającego interpolację wartości warstwowej; jeden dotyczy wysokości między warstwicami pogrubionymi. Ma to miejsce gdy warstwice przebiegają bardzo gęsto. Sposób określania spadku jest następujący:

Cyrklem lub paskiem papieru mierzymy odległość między dwiema warstwicami zasadniczymi (lub pogrubionymi). Odcinek ten przykładamy do odpowiedniej linii prostopadłej na diagramie i odczytujemy wartość nachylenia stoku.

Tangens α nachylenia stoku:

h

Tg α = ____________

D

α - kąt nachylenia stoku

D - podstawa stoku (zmierzone na mapie odległości pomiędzy warstwicami, przeliczona

na metry)

H - wysokość stoku (czyli różnica wysokości pomiędzy warstwicami)

ZAGADNIENIE 3: Pomiar azymutu topograficznego.

A) Podstawowe kierunki i azymuty.

Płn. M. - północ magnetyczna - azymut magnetyczny

Płn. G. - północ geograficzna - azymut geograficzny

Płn. T. - północ topograficzna - azymut topograficzny

Zboczenie magnetyczne (δ) - kąt poziomy zawarty między południkiem geograficznym a południkiem magnetycznym. Jeżeli igła magnetyczna odchyla się na wschód od południka geograficznego - to mamy zboczenie magnetyczne dodatnie (+), jeżeli na zachód to mamy zboczenie magnetyczne ujemne (-).

Zbieżność południków (γ) - kąt poziomy zawarty pomiędzy południkiem geograficznym danego punktu a pionową linią siatki kilometrowej. Jeśli pionowa linia siatki kilometrowej odchyla się na wschód od południka geograficznego to nam zbieżność przybiera znak (+), czyli jest dodatnia, jeżeli na zachód to zbieżność jest ujemna.

Uchylenie magnetyczne (∆) - kąt zawarty między pionową linią siatki kilometrowej a południkiem magnetycznym. Jeżeli południk odchyla się na wschód od linii siatki kilometrowej to uchylenie magnetyczne jest dodatnie (+), jeżeli zaś na zachód to jest ujemne (-).

∆= (δ) - (γ)

B) Zależność między azymutem geograficznym a magnetycznym.

Azymut geograficzny równa się sumie algebraicznej azymutu magnetycznego i zboczenia magnetycznego. G = M + (δ)

Azymut magnetyczny równa się różnicy algebraicznej azymutu geograficznego i zboczenia magnetycznego. M= G - (δ)

3. Zależność między azymutem magnetycznym a topograficznym.

Mierząc na mapach topograficznych azymuty topograficzne, należy je przy wyznaczeniu kierunków w terenie przeliczyć na azymuty magnetyczne.

Azymut magnetyczny równa się różnicy algebraicznej azymutu topograficznego i uchylenia magnetycznego. M = T - ∆= [ (δ) - (γ)]

4. Pomiar azymutów na mapie

1. Określamy punkt początkowy P ₀ i łączymy z punktem końcowym P₁ a punktu P₀ wykreślamy kierunek płn. Geogr. (płn. topogr).

2. Kątomierzem linijki dowódcy - kątomierz położyć tak, aby jego środek znajdował się nad punktem początkowym i linia podstawy kątomierza pokrywała się z kierunkiem północy topograficznej . Linia łącząca P₀ i P₁ wyznaczy na podziałce kątowej wartość azymutu topograficznego w stopniach.

Azymut topograficzny przelicza się na azymut magnetyczny, wykorzystując szkic z wielkościami kątowymi zbieżności południków oraz uchylenia magnetycznego, umieszczony jest na południowym marginesie arkusza mapy.

ZAGADNIENIE 4 : Czytanie mapy.

Podchorążowie samodzielnie określają współrzędne prostokątne płaskie, wysokość oraz azymut wskazanych punktów na mapie.

CZĘŚĆ KOŃCOWA - 5'

1. Podanie stopnia realizacji zajęć,

2. Omówienie błędów i niedociągnięć stwierdzonych podczas zajęć,

3. Podanie ocen indywidualnych oceny ogólnej za zajęcia,

4. Powrót do rejonu zakwaterowania.

OPRACOWAŁ:

..................................

Zagadnienie 1 - 20'

instruktor

---