prawo wyklady Barczyk, Studia, Uczelnia, Prawo rodzinne i nieletnich


MAŁOLETNI, MŁODOCIANI I NIELETNI

OSOBA FIZYCZNA - każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci, z chwilą śmierci zwłoki ludzkie przymiot społeczeństwa i w rozumieniu prawa stają się rzeczą wyłączną z obrotu gospodarczego.

OSOBA PRAWNA - jednostka organizacyjna której przepisy prawa przyznały osobowość prawną.

ZDOLNOŚĆ PRAWNA - zdolność do posiadania praw i obowiązków cywilnoprawnych, np. możliwość bycia spadkobiercą i wierzycielem czy właścicielem. Zgodnie z prawem polskim każdy człowiek od chwili poczęcia aż do śmierci ma zdolność prawną. Z tym, że dziecko poczęte zdolność prawną
w zakresie praw i obowiązków majątkowych nabywa pod warunkiem, że urodzi się żywe.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH - zdolność do kształtowania swoich praw i obowiązków cywilnoprawnych poprzez własne działania. Osoby fizyczne mogą mieć zdolność do czynności prawnych pełną, ograniczoną lub mogą być jej pozbawione.

Pytanie 60

MAŁOLETNI - pojęcie z dziedziny prawa cywilnego, za małoletnią uznaje się osobę, która nie ukończyła 18-go roku życia, wyjątkiem są dziewczęta, które po ukończeniu 16-go roku życia wyszły za mąż, z chwilą zamążpójścia uzyskują one status osoby pełnoletniej, a więc mają pełną zdolność do czynności prawnej. W zależności od zakresu zdolności do czynności prawnych małoletnich można podzielić na dwie grupy wiekowe: 0 - 13 roku życia, 13 - 18 roku życia.

Osoby w wieku 0 - 13 nie mają zdolności do czynności prawnych, za taką osobę może działać jej przedstawiciel ustawowy, tj. rodzic, ewentualnie opiekun lub kurator wyznaczony przez sąd.
W niektórych jednak przypadkach przedstawiciel ustawowy na dokonanie czynności prawnej musi uzyskać zgodę sądu, np. rodzice sprawują co prawda zarząd majątkiem dziecka, ale nie mogą bez zgody sądu dokonywać czynności przekraczających zwykły zakres zarządu, np. zrzeczenie się przysługującego dziecku odszkodowania, sprzedaż nieruchomości należącej do dziecka. Czynność przekraczająca zwykły zarząd bez ważnego zezwolenia jest nieważne. Również czynności prawne dokonywane przez dziecko poniżej 13-go r. ż. z zasady są nieważne, wyjątkiem są tu sytuacje, gdy taki małoletni zawrze umowę w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, o ile nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia małoletniego.

Osoby z w wieku 13 -18 mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych pod warunkiem, że zostały całkowicie ubezwłasnowolnione nie będąc w stanie kierować swoim postępowaniem z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innych zaburzeń psychicznych. Jeśli małoletni nie został całkowicie ubezwłasnowolniony to może samodzielnie dokonywać pewnych czynności prawnych. Są to:

We wszystkich pozostałych przypadkach do ważnego dokonania czynności prawnej przez małoletniego w wieku 13-18 lat wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego, ważność umowy zawartej bez takiej zgody zależ od jej późniejszego potwierdzenia przez przedstawiciela lub samego

małoletniego po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych takie późniejsze potwierdzenia skutkują konwalidacją umowy (unieważnienie). Na gruncie prawa pracy osoba małoletnia pomiędzy 15 a 18 r. ż. (młodociany pracownik) może bez zgody rodziców nawiązywać stosunek pracy z tym, że jeżeli stosunek ten będzie sprzeczny z zasadą dobra dziecka to każdy z rodziców może go rozwiązać za zgodą sądu opiekuńczego.

pytanie 67

MŁODOCIANY - pojęcie z zakresu prawa karnego jest to sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 r. ż. I w czasie orzekania w sądzie pierwszej instant nie miał skończonych 24 lat. Zasadniczo młodociani ponoszą pełną odpowiedzialność karną, z tym że jest ona modyfikowana przez uwzględnienie ich cech psychofizycznych i położenie nacisku na wychowawcze działanie kary, w związku z tym sąd wymierzając karę młodocianemu przede wszystkim powinien kierować się tym, aby go wychować, zgodnie bowiem z założeniami nowoczesnego ustawodawstwa do 21 r. ż. Nie następuje jeszcze ukształtowanie w pełni dojrzałej osobowości, istnieje więc możliwość wychowawczego wpływu na jednostkę. Sąd wymierzając karę może zastosować w stosunku do młodocianego jej nadzwyczajne złagodzenie jeśli przemawiają za tym cele wychowawcze. Stosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary jest zawsze fakultatywne a jego zastosowanie zależy od swobodnej oceny sądu. Wobec młodocianego sprawcy, które w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat nie można orzec kary dożywotniego pozbawienia wolności. Ponadto wobec sprawy, który popełnił występek poniżej 18 r. ż. , a więc nie będąc już nieletnim sąd jeśli przemawiają za tym okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste sprawy może orzec środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze. Argumentem na rzecz takiego rozwiązania będzie stopień rozwoju psychicznego sprawcy. Ustawodawca nałożył, że ze względu na to, iż rozwój jest cechą indywidualną sprawcą mimo ukończenia 17 r. ż. Może pozostawać na poziomie rozwoju właściwym osobom nieletnim, a w Takim przypadku wskazana jest rezygnacja z represji karnej i zastąpienie jej środkami z ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (UPN).

Pytanie 61

NIELETNI - ustawowa definicja pojęcia nieletniego została zawarta w UPN-ie, ustawa ta wyróżnia 3 kategorie:

  1. Osoby do 18 r. ż. , które przejawiają objawy demoralizacji

  2. Osoby, które po ukończeniu 13 r. ż., a przed ukończeniem 17 r. ż. Popełniły czyn karny, czyli przestępstwo, ewentualne przestępstwo skarbowe bądź wskazane w UPN-ie wykroczenie.

  3. Osoby do 21 r. ż. Wobec których wykonywane są środki wychowawcze bądź poprawcze orzeczone wcześniej na postawie UPN, poza UPN prawnymi zagadnieniami dotyczącymi osób nieletnich zajmuje się również kodeks karny, który za górną granicę nieletności przyjmuje 17 r. życia. Jak wynika z powyższego pojęcie nieletności nie pokrywa się z pojęciem niepełnoletności (małoletniości), zgodnie bowiem z kodeksem cywilnym pełnoletnim jest ten kto ukończył 18r.ż. bądź przed ukończeniem 18r.ż. zawarł związek małżeński najczęściej więc nieletni będzie jednocześnie niepełnoletni, ale nie zawsze. Podstawowym celem UPN jest dążenie do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz stawianie im warunków powrotu do normalnego życia jeśli popadli w konflikt z prawem i zasadami współżycia społecznego. UPN unika takich pojęć jak skazane przestępstwo czy odpowiedzialność karna, takich pojęć dla prawa karnego materialnego. Nakazuje przy tym, aby w sprawach nieletniego uwzględniać jego dobro. Konsekwencją tego jest masowe skazanie wobec nieletnich środków wychowawczych bądź poprawczych a wyjątkiem jest orzekanie kary jeśli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego wg UPN

Pytanie 64

odstępstwa od masowego niekarania nieletnich dotyczą osób które:

Pytanie 65

Odstępstwo od zasady niekarania nieletnich przewiduje również kodeks karny. Jego przepisy pozwalają na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej nieletniego, który po ukończeniu 15r.ż. popełnił jeden z czynów enumeratywnie wyliczonych w kodeksie karnym. Do czynów tych należą:

- zamach na życie prezydenta polski lub jego publiczne zniesławienie

- zabójstwo

- umyślne ciężkie uszkodzenie ciała + ze skutkiem śmiertelnym.

- katastrofa komunikacyjna w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym jeśli zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób lub mieniu w wielkich rozmiarach + skutek śmiertelny

- porwanie statku

- przetrzymywanie zakładnika + skutek śmiertelny lub ciężki uszczerbek na zdrowiu

- zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą

- rozbój

Za pociągnięcie nieletniego do odpowiedzialności karnej muszą przemawiać okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste sprawy a zwłaszcza to, że stosowane wcześniej środki wychowawcze i poprawcze nie odnosiły zamierzonego skutku. Pamiętać jednak należy, że wcześniejsze stosowanie tych środków nie jest ani warunkiem niezbędnym tej odpowiedzialności ani też nie musi tej odpowiedzialności powodować. Pociągnięcie nieletniego do odpowiedzialności karnej na zasadach ogólnych jest fakultatywne. Orzeczona w takich przypadkach kara nie może przekraczać dwóch trzecich górnej granicy kary przewidzianej dla dorosłych. Sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Ponadto podobnie jak w przypadku młodocianych sąd wymierzając karę kieruje się przede wszystkim tym aby sprawcę wychować i wobec sprawcy, który w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Pytanie 66

Idea szczególnego traktowania nieletnich sprawców czynów karalnych zawarta jest również w przepisach procesowych UPN, które powierzają orzekanie w sprawach nieletnich sądowi rodzinnemu a prowadzenie postępowania wyjaśniającego w tym również o czym karalny sędziemu rodzinnemu. Wyjątki od tej zasady dzielą się na 4 podstawowe kategorie:

  1. Pierwsza z nich dotyczy wyposażenia w kompetencje do rozpatrzenia sprawy nieletniego sądu właściwego wg kodeksu postępowania karnego (kpk), jeżeli:

- istnieją podstawy do orzeczenia kary na podstawie kodeksu karnego wobec nieletniego, który ukończył 15 lat

- postępowanie przeciwko nieletniemu sprawcy czynu karalnego wszczęto po ukończeniu przez niego 18r. ż.

  1. Druga kategoria mediacji - sytuacja, kiedy sąd przekazuje część swoich kompetencji w sądzie bądź instytucji godnej zaufania.

  2. Trzecia kategoria regulacji dopuszczających tryb dyscyplinarny i właściwości dyrektora zakładu poprawczego w sprawie wychowanka takiego zakładu, który popełnił czyn karalny przed ukończeniem 17r. ż. o ile nie jest to czyn, który pociągnął za sobą obniżenie granicy odpowiedzialności karnej do 15r. ż.

  3. Czwarta kategoria ustala kompetencje prokuratora, przede wszystkim jest to ustalenie w jakiej sytuacji prokurator może z własnej inicjatywy bez oczekiwania na stanowisko sędziego rodzinnego wszcząć i przeprowadzić postępowanie przygotowawcze przeciwko nieletniemu sprawcy czynu karnego. Jest to możliwe tylko wówczas jeśli nieletni po ukończeniu 15r. ż dopuścił się jednego z czynów enumeratywnie wymienionych w kodeksie karnym przy czym czyn ten był ściśle związany z czynem osoby dorosłej a łączne prowadzenie spraw nie godzi w dobro nieletniego. Brak którejkolwiek z tych przesłanek zobowiązuje prokuratora do przekazania sprawy nieletniego sądowi rodzinnemu.

Pytanie 55 i 54

ORGANIZOWANIE POLSKIEGO WYMIARU SĄDOWNICTWA

Zgodnie z konstytucją sądy tworzą oddzielny pion organów państwowych sprawujących sądowy wymiar sprawiedliwości. Ich cechą charakterystyczne jest to, że orzekanie w powierzonych im sprawach należy do niezawisłych sędziów podlegających wyłącznie ustawom. Polski system sądownictwa obejmuje 3 kategorie sądów:

STOPIEŃ POKREWIEŃSTWA - LICZENIE

Zlicza się liczbę urodzeń w obu szeregach z pominięciem wspólnego przodka.

Wstępni - przodkowie

Zstępni - potomkowie

Pytanie 56

Co do zasady jawności sądy rozpoznają sprawy w postępowaniu jawnym o ile przepisy nie stanowią inaczej. Wyjątkiem jest m.in. postępowanie z nieletnimi gdzie rozprawa odbywa się z wyłączeniem jawności o ile jawność nie jest uzasadniona ze względów wychowawczych. Ponadto jeżeli jednym ze współoskarżonych jest nieletni to sąd może wyłączyć jawność rozprawy w całości lub części. Zasadę jawności można wyrazić za pomocą dwóch dyrektyw:

  1. Zasada publiczności godnie z którą sprawa powinna być rozpatrywana jawnie wobec osób postronnych tak aby mogła ją obserwować każda zainteresowana osoba,

  2. Zasada jawności wewnętrznej zgodnie z którą sprawa powinna być rozpoznana wyłącznie z udziałem stron i ich przedstawicieli, tj. osób bezpośrednio zainteresowanych jej rozstrzygnięciem.

Zasada jawności umożliwiając społeczną kontrolę działalności sądu sprzyja wydawaniu rozstrzygnięć zgodnych z prawem. Stanowi ona również gwarancję niezawisłości i bezstronności sędziego, ponieważ jego działalność odbywa się pod kontrolą społeczną. Jawność rozprawy ma wzmacniać poczucie ładu i porządku prawnego oddziaływując wychowawczo zarówno na uczestników postępowania jak i osoby postronne. Stanowi ona także gwarancję realizacji jednej z podstawowych zasad postępowania sądowego ZASADY KONTRADYKTORYJNOŚCI. Klasyczna zasada kontradyktoryjności przejawia się tym, że sąd rozstrzyga sprawę wyłącznie na podstawie dowodów przeprowadzonych na wniosek stron oraz opierając się na faktach powszednie znanych i faktach znanych sądowi z urzędu. Sądy okręgowe i apelacyjne są organizacyjnie podzielone na wydziały a sądy rejonowe mogą być na nie podzielone. Wydziały te kierowane przez przewodniczących zajmują się rozpoznawaniem spraw określonego rodzaju. W sądach rejonowych mogą być tworzone przez sprawiedliwości w drodze rozporządzenia wydziały rodzinne i nieletnich, tzw. wydziały bądź sądy rodzinne. Rozpoznają one sprawy z zakresu postępowania w sprawach nieletnich i są to zarówno sprawy dotyczące demoralizacji jak i czynów karalnych, następnie z zakresu prawa rodzinnego
i opiekuńczego, postępowania w stosunku do osób uzależnionych od alkoholu.

Pytanie 59 - co do tego właśnie nie jestem pewna

Właściwość sądu

Przez właściwość sądu rozumie się zakres jego uprawnień do rozpoznania i rozstrzygania spraw sądowych oraz do dokonywania czynności w zakresie tego postępowania. W zależności od przyjętego kryterium podziału wyróżnia się 3 rodzaje właściwości sądu:

Pytanie 58

W przypadku sądów cywilnych wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje właściwości miejscowych: właściwość ogólną i właściwość szczególną. Podstawą do określenia właściwości ogólnej stanowi miejsca zamieszkania pozwanego powództwo wytacza się przed sądem 1 instancji okręgu, którego pozwany ma miejsce zamieszkania. Przy czym miejsce zamieszkania określa się wg przepisów kodeksu cywilnego.

Miejsce zamieszkania - miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.

Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej wg kryterium miejsca zamieszkania określa się je wg miejsca pobytu pozwanego w Polsce a jeżeli nie jest ono znane lub nie leży w Polsce to wg ostatniego znanego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce przy czym zasady nie dotyczą wyłącznie osób fizycznych. Natomiast w obrębie właściwości szczególnej wyróżnia się właściwość przemienną
i właściwość wyłączną. Z właściwością przemienną mamy do czynienia , gdy kodeks postępowania cywilnego daje powodowi prawo wyboru sądu przed którym może on przytoczyć powództwo. Jest to wybór pomiędzy sądem właściwości ogólnej a sądem wskazanym w przepisach kodeksu. W sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia powództwa można wytoczyć przed sądem właściwym dla osoby uprawnionej. Z kolei przepisy dotyczące właściwości wyłącznej mają charakter przepisów imperatywnych, tj. takich od których nie ma odstępstwa, oznacza to wyłączenie zarówno właściwości ogólnej jak i przemiennej. W sprawach z zakresu prawa rodzinnego dotyczy to m.in.:

W przypadku sądów cywilnych właściwość rzeczowa należy z zasady do sądów okręgowych stanowi tu wyjątek i dotyczy tylko 5 kategorii spraw, tj. spraw o ochronę praw autorskich, spraw o roszczenia wynikające z prawa prasowego, spraw o prawa niemajątkowe i dochodzenie łącznie z nimi roszczenia majątkowe przy czym nie dotyczy to spraw o ustalenie ojcostwa, zaprzeczenia macierzyństwa
i przysposobienia. Czwarta kategoria to sprawy o prawa majątkowe o znacznej wartości sporu przy czym nie dotyczy to m.in. spraw o alimenty i zniesienia wspólności majątkowej między małżonkami. Piąta kategoria to sprawy o orzeczenie przepadku świadczenia na rzecz skarbu państwa jeżeli zostało ono spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego lub w celu niegodziwym.

Pytanie 62

Wyodrębnienie samodzielności nieletnich sprawców czynów karalnych nastąpiło na przełomie XIX i XX wieku przed wpływem rozwoju kryminologii. Wcześniej istniał dualizm w podejściu do nieletnich, których traktowano albo jako nieodpowiedzialne dzieli podlegające władzy rodzicielskiej, szkolnej i kościelnej albo jako małych dorosłych podlegających złagodzonemu karaniu przez władzę państwową. Pierwsze reformy nastąpiły w obrębie wykonania kary. Dążąc do ochrony nieletnich przed demoralizacją jakiej ulegali w więzieniach przebywając wspólnie z dorosłymi przestępcami zaczęto tworzyć odrębne zakłady karno-poprawcze lub reformatoria, do których kierowano nieletnich przestępców. Angielska ustawa o postępowaniu z nieletnimi z 1854 r. wprowadziła praktykę kierowania nieletnich przestępców do specjalnych szkół poprawczych lub poddawanie ich dozorami kuratora w ramach tworzącej się probacji. Punktem zwrotnym w dziedzinie odrębnego traktowania nieletnich było utworzenie w 1899 r. w Chicago pierwszego sądu dla nieletnich.
W I połowie XX wieku nastąpił szybki rozwój sądownictwa dla nieletnich. Wówczas to popracowano m.in. odrębne zasady i odpowiedzialności tzw. program marburski Franza Lischta. W trakcie prac nad zasadami postępowania z nieletnimi wysunięto koncepcję odrębnego prawa nastawionego na ochronę nieletnich, którą początkowo realizowano tylko w nielicznych krajach. W Polsce koncepcja ta nie uzyskała akceptacji a zasady odpowiedzialności oraz środki stosowane wobec nieletnich sprawców czynów karalnych uregulowano w specjalnym rozdziale kodeksu karnego z 1932 r. Rozwiązania przyjęte w kodeksie karnym z 1932 r. były wytworem tradycyjnych poglądów wyrażających się w rozstrzygnięciu kwestii odpowiedzialności nieletnich a nie w nastawieniu na ich ochronę. Szczególną krytykę powodowało kryterium rozeznania, które opierało się na ocenach odnoszących się do chwili czynu a nie na diagnozie osobowości nieletniego, jego środ. I potrzeb wychowawczych. W okresie 20-lecia międzywojennego następował powolny rozwój sądownictwa dla nieletnich, po II wojnie światowej początkowo nastąpiło jego załamanie a następnie ponownie powolny rozwój. Podjęto również pracę nad reformą prawa i postępowania z nieletnimi. Przepisy wprowadzające nowy kodeks karny z 1969 r. utrzymały w mocy przepisy kodeksu karnego z 1932 r. dotyczące nieletnich do czasu zakończenia reformy, której uwieńczeniem było uchwalenie 26 X 1982r. ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (UPN).

Pytanie 63

Naczelną zasadą postępowania z nieletnimi jest ochrona przed demoralizacją i przestępczością. Zgodnie z nią sąd rodzinny powinien kierować się dobrem nieletniego oraz zmierzać do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekunów ich obowiązków wychowawczych. Podstawą interwencji sądu rodzinnego jest wystąpienie objawów demoralizacji lub dopuszczenie się przez nieletniego czynu karalnego. Ustawa nie definiuje pojęcia demoralizacji, wskazuje jedynie że do jej objawów zalicza się m.in. włóczęgostwo, naruszanie zasad współżycia społecznego (np. ustaniczne uniemożliwianie prowadzenia lekcji), prostytucję, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia narodowego, udział w grupach przestępczych, dopuszczenie się czynu karalnego, używanie alkoholu lub innych środków odurzających, natomiast przez czyn karalny rozumie się przestępstwo skarbowe oraz poważniejsze wykroczenia. Podstawowym celem działań objętych zakresem UPN-u jest dobro nieletniego stanowiące podstawowe kryterium w rozpoznawaniu spraw nieletnich. Realizacji tego celu sprzyjają założenie UPN-u w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnich takie jak:

- depenalizacja sposobów walki z demoralizacją i przestępczością nieletnich,

- elastyczność postępowania w zależności od osobowości nieletniego,

- ciągła ochrona prawa.

O tym, że UPN charakteryzuje depenalizacja sposobów walki z demoralizacją i przestępczością nieletnich świadczy przede wszystkim katalog środków przewidzianych w UPN wśród których przeważają środki wychowawcze i to również takie, które przewiduje kodeks rodzinny i opiekuńczy. Ze względu na to, że dobro nieletniego wymaga podejmowania różnorodnych czynności prowadzących do korzystnych zmian jego osobowości i zachowania oraz w miarę potrzeby do nakłaniania rodziców do prawidłowego wypełniania ich obowiązków wobec nieletnich. Dla osiągnięcia tego celu UPN nakazuje przy rozpoznaniu spraw nieletnich brać pod uwagę przede wszystkim ich osobowość. Wg UPN-u składają się na nią wiek, stan zdrowia psychofizycznego, stopień rozwoju fizycznego i psychicznego, a w szczególności jego zgodność z poziomem inteligencji i wiekiem oraz cechy charakteru, ponadto przy ocenie osobowości należy uwzględnić również potrzeby nieletniego, jego dążenia, postawy, zdolności i temperament oraz sposób postrzegania świata, nie bez znaczenia jest również płeć. Różnego rodzaju sytuacje wychowawcze wymagają różnych środków oraz ich elastycznego stosowania przez sądy rodzinne. Ta różnorodność środków oraz możliwość ich stosowania wpływają na regulację sposobu postępowania w sprawach nieletnich. Zgodnie z zasadą elastyczności postępowania tryb rozpoznania sprawy nie jest ustalony raz na zawsze i może ulec zmianie w zależności od wyników postępowania.

Kolejną podstawową zasadą przyjętą w postępowaniu w sprawach nieletnich jest zasada ciągłej ochrony prawnej zwana również zasadą ciągłości bądź kontynuacji postępowania. Jest ona realizowana przez zatarcie różnic pomiędzy poszczególnymi stadiami postępowania oraz przez ciągłość i spójność wszystkich jego fragmentów. Zwłaszcza dotyczy to procesu resocjalizacji, który może się rozpocząć już na etapie postępowania wyjaśniającego. W przypadku zastosowania środków o charakterze tymczasowym (np. umieszczenie w schronisku dla nieletnich) i kontynuowanego w dalszym postępowaniu zwłaszcza w postępowaniu wychowawczym. Wyrazem zasady ciągłej ochrony prawnej jest również możliwość zmiany orzeczonego środka. UPN przewiduje dwie podstawowe grupy środków tj. środki stosowane wobec nieletnich i środki stosowane wobec rodziców bądź opiekunów nieletnich. Do tej pierwszej grupy zalicza się środki wychowawcze a więc środki opiekuńczo-wychowawcze i leczniczo-wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym. Poza środkami zapobiegania i zwalczania demoralizacji nieletnich wprowadza się również środki stosowane w toku postępowania tymczasowo. Do drugiej grupy zalicza się zawiadomienie pracodawcy o niewłaściwym wywiązywaniu się z obowiązków rodzica czy opiekuna oraz zobowiązanie do:

- naprawienia szkody wyrządzonej przez nieletniego,

- ścisłej współpracy ze szkołą, przychodnią, lekarzem lub pracodawcą,

- poprawę warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego

Pytanie 68

Stadia postępowania w sprawach nieletnich

        1. Postępowanie wyjaśniające, które rozpoczyna się wydaniem postanowienia o jego wszczęciu. Postanowienie to wszczyna sąd rodzinny. W przypadku wystąpienia objawów demoralizacji lub podejrzenia popełnienia czynu karalnego ma ona na celu ustalenie czy istnieje potrzeba zastosowania środka przewidzianego w UPN. Sędzia rodzinny przeprowadza w tym celu postępowanie dowodowe sam lub też zleca je policji, zawsze jednak powinien wysłuchać nieletniego, jego rodziców lub opiekunów. Jeżeli potrzeba orzeczenia wyżej wspomnianego środka nie występuje to sędzia umarza postępowanie. Może również przekazać sprawę szkole lub organizacji do której nieletni należy w celu zastosowania mniej formalnych środków wychowawczych, w tej ostatniej możliwości przejawia się zasada celowości oraz ograniczenia interwencji sądowej, natomiast w przypadku stwierdzania potrzeby orzeczenia takiego środka sędzia kieruje sprawę do postępowania rozpoznawczego.

        2. Postępowanie rozpoznawcze

UPN przewiduje 2 podstawowe rodzaje postępowania tj.

Postępowanie opiekuńczo wychowawcze i poprawcze toczą się przed sądem I instancji, rozpoczyna je postanowienie o rozpoznaniu sprawy a kończy albo orzeczenie merytoryczne dotyczące przedmiotu postępowania albo orzeczenie formalne umarzające postępowanie

        1. Postępowanie odwoławcze - ma ono miejsce w sądzie okręgowym po wniesieniu środka odwoławczego a jego celem jest skontrolowanie zaskarżonego orzeczenia sądu I instancji.

        2. Postępowanie wykonawcze - wykonywane są środki wychowawcze i poprawcze

Pytanie 74

Postępowanie w sprawie zastosowania środków leczniczo wychowawczych

Postępowanie w sprawie zastosowania tych środków przebiega w trybie postępowania opiekuńczo wychowawczego z tym, że nieletni musi mieć obrońcę, jeżeli nieletni nie ma obrońcy z wyboru to prezes sądu wyznacza mu go z urzędu. Środki leczniczo wychowawcze stosuje się wyłącznie wobec nieletnich którzy popełnili czyn karalny i występuje u nich choroba psychiczna upośledzenie umysłowe bądź inne zakłócenie czynności psychicznej, nie ma przy tym znaczenia moment wystąpienia tych zaburzeń. Możliwość stosowania środków leczniczo wychowawczych zachodzi bowiem zarówno gdy zaburzenia istniały już w chwili czynu jak i wówczas gdy wystąpiły w późniejszym czasie , nawet w trakcie postępowania przed sądem.

Do środków leczniczo - wychowawczych zalicza się umieszczenie nieletniego w odpowiednim zakładzie leczniczym (zakład leczenia odwykowego lub ogólnej opieki zdrowotnej) bądź w domu pomocy społecznej lub odpowiedniej placówce oświatowej. W szpitalach psychiatrycznych umieszczani są nieletni u których stwierdzono upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną lub inne zakłócenie czynności psychicznych, ewentualnie używanie narkotyków lub innych środków odurzających, Z kolei w domach pomocy społecznej umieszcza się nieletnich u których stwierdzono upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym lub głębokim, którzy nie kwalifikują się do leczenia w szpitalu psychiatrycznym, ale wymagają opieki wychowawczej. Z kolei przez odpowiednią placówkę oświatową rozumie się specjalny zakład wychowawczy oraz specjalny ośrodek szkolno - wychowawczy. W placówkach tych umieszcza się nieletnich upośledzonych w stopniu lekkim i umiarkowanym, którzy kwalifikują się do nauki w szkole specjalnej i nie wymagają leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Ponadto nieletniego można umieścić w innym zakładzie opieki zdrowotnej w przypadku gdy żadna z wyżej wymienionych instytucji nie jest w stanie zapewnić mu specjalnej opieki zdrowotnej, której nieletni w danym momencie potrzebuje.

Cel środków leczniczo wychowawczych może być w pełni zrealizowany tylko wtedy gdy ich stosowanie następuje z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb leczniczych bądź wychowawczych nieletniego sprawcy, a zatem jeżeli wszelkie decyzje co do zastosowania omawianych środków opierają się na zasadzie indywidualizacji dlatego też przed wydaniem postanowienia o umieszczeniu nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym zakładzie dla osób z zaburzeniami psychicznymi, sąd rodzinny zarządza przeprowadzenia badania nieletniego przez co najmniej 2 biegłych psychiatrów, jeżeli jednorazowe badanie okaże się niewystarczające do sformułowania ostatecznej opinii przez biegłych to sąd rodzinny może zarządzić przeprowadzenie obserwacji w odpowiednim zakładzie leczniczym. Czas takiej obserwacji nie powinien być dłuższy niż 2 tygodnie. W wyjątkowych przypadkach na wniosek placówki przeprowadzającej obserwację sąd rodzinny może ją przedłużyć do 6 tygodni.

Zasady funkcjonowania placówek opiekuńczo - wychowawczych

Placówki opiekuńczo - wychowawcze dzielą się na:

Pytanie 80

Placówki wsparcia dziennego to placówki działające w najbliższym wsparciu lokalnym dziecka, które wspierają rodzinę w sprawowaniu ich podstawowych funkcji, zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonych demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami. Placówka ta współpracuje ze szkołą, ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. Placówki wsparcia dziennego pracują przez cały rok we wszystkie dni robocze co najmniej 4 godziny na dobę. Czas pracy placówki powinien być dostosowany do potrzeb dzieci i rodziców. Do form pracy środowiskowej realizowanej przez te placówki należy:

    1. zajęcia