Diagnozowanie Problemów Społecznych
Wykład I
Definicje diagnozy.
Diagnoza społeczna oznacza ukierunkowane rozpoznanie uwarunkowań losów jednostki w jej najbliższym środowisku, a diagnostyka społeczna stosowana jest w celu ustalenia przyczyn niezadowalających stanów jednostki ludzkiej, jej niedostosowania społecznego, zdarzeń w zachowaniu się, wykolejeń, degradacji społecznej.
/A. Kamieński, 1974/
Diagnozą określa się jako rozpoznanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian. (tj. diagnoza w pracy socjalnej).
/H. Radliska, 1961/
Diagnoza w pedagogice społecznej to rozpoznanie na podstawie zebranych i ocenionych danych z różnych źródeł poszczególnego stanu i jego genezy lub przyczyn oraz wyjaśnienie znaczenia i etapu rozwoju, a także ocena możliwości jego zmiany lub utrzymania w kierunku pedagogicznie pożądanym.
/E. Mazurkiewicz, 1993/
Diagnoza społeczna to rozpoznanie przyczyn niepokojącego stanu danej jednostki i jej najbliższego środowiska, na którym można oprzeć postępowanie przywracające stan pożądany.
/G. Firlit, 1993/
Diagnoza społeczna jako proces.
TRZY modele socjotechniki wg Kubina:
Klasyczny - dobór problemów >system wartości i oczekiwania.
Kliniczny - badacz działa na zlecenie.
Interwencyjny - badacz samodzielnie bada, poddaje wyniki ocenie.
Diagnoza wg Podgóreckiego jao I ogniwa postępowania celowościowego.
OPIS (zestawienie danych empirycznych).
OCENA (zestawienie ocen z danych).
KONKLUZJA (stwierdzenie potrzeby).
TŁUMACZENIE (genetyczne i przyczynowe).
POSTULOWANIE (zobrazowanie stanów rzeczy).
STAWIANIE HIPOTEZ (określenie związków).
Trzy pierwsze składają się na diagnozę często rozumianą
diagnozowanie w pracy socjalnej.
Diagnoza to pierwszy etap w procesie interwencji socjalnej, obejmuje ona:
Analizę potrzeb (rodziny)
Analizę możliwości (rodziny)
Analizę skutków, jakie powstały
Ocenę danej sytuacji
Ocenę możliwości przemian
Diagnoza sytuacyjna…
to diagnoza sporządzona:
na podstawie pobieżnego oglądu sytuacji aktualnej
dot. konkretnej jednostki, rodziny, grupy społecznej
nie wymaga nakładów czasu, środków finansowych, przygotowania
Diagnoza tego typu może mieć formę opisu diagnostycznego
sprawozdanie
reportaż (np. o bezdomnych)
art. prasowy
raport służbowy
program TV
Warunki dobrej diagnozy. Stanowiska.
Diagnoza społeczna jak wskazuje A. Kamiński, nie bywa zabiegiem jednorazowym, bowiem rozpoznanie przyczyn kłopotów danej jednostki jest na ogół hipotetycznym wskazaniem przypuszczalnych przyczyn i dopiero postępowanie praktyczne nakierowuje na wyciągnięcie jednostki z kłopotów, może potwierdzić lub podważyć trafność hipotezy wskazującej przyczynę zaburzeń.
W diagnozie społecznej zachodzi konieczność przeprowadzenia ponownej diagnozy sprawdzającej czy zabiegi na rzecz jednostki dają pożądane skutki. Weryfikacja hipotez diagnostycznych wymagają kilkakrotnych powtórzeń diagnozy. /A. Kamiński/
Głównym zabiegiem profilaktycznym jest właściwe ustalenie diagnozy, co oczywiście wymaga właściwych kompetencji (wiedzy, wykształcenia, odpowiedniej postawy etycznej badacza), Kompetencje te są konieczne zarówno przy stawianiu diagnozy społecznej indywidualnych przypadków jak i przy stawianiu diagnozy grup społecznych i diagnozowaniu społeczności lokalnych.
Badania diagnostyczne.
Celem jest ustalenie cech czy zasad funkcjonowania pewnego wycinka rzeczywistości. W badaniach takich wymagane są szczególnie:
ogólna wiedza o tej klasie zjawisk
umiejętność wyjaśniania zasad funkcjonowania (instytucji, środowiska, społeczności)
umiejętność budowania hipotez
umiejętność wykrywania zależności
umiejętność uogólniania (syntetyzowania)
umiejętność prognozowania (3 Fala…)
/Badania prognostyczne jako szczególny przypadek diagnostycznych./
Zbieranie danych do diagnozy.
Dane statystyczne ogólnopolskie.
Dane statystyczne regionalne (woj.)
Dane statystyczne lokalne (powiat, gmina).
Dane statystyczne miasta.
Dane statystyczne dot. danego problemu społecznego.
liczba gospodarstw domowych zagrożonych problemem
liczba biorców pomocy społecznej z tytułu tego problemu
stan niezaspokojonych potrzeb
Diagnozowanie problemu społecznego w środowisku wielkomiejskim.
Ustalenie liczby osób dotkniętych problemem.
Ustalenie liczby osób odczuwających skutki danego problemu.
Ustalenie dynamiki wzrostu danego problemu.
Ustalenie przyczyn jednostkowych i społecznych.
Rozmiar dolegliwości na tle innych problemów społecznych.
Dostępność źródeł pomocy i wsparcia.
Efektywność pomocy w środowisku.
Deficyty infrastrukturalne i społeczne.
Stosunek mieszkańców do problemu społecznego (opinie, postawy, doświadczenia).
Szczegółowe rozpoznanie potrzeb wśród reprezentatywnej populacji doświadczającej konkretnego problemu społecznego.
Opracowanie raportu.
Wyniki badań jako „narzędzie” w budowaniu postaw społecznych.
Zdefiniowanie problemu badawczego.
Uzasadnienie rangi wybranego problemu na tle innych.
Ustalenie wskaźników na podstawie których problem będzie anulowany.
Opracowanie narzędzi badawczych.
Pilotaż narzędzi badawczych.
Przeprowadzenie badań wśród wylosowanych lub celowo wybranych osób, rodzin, grup.
Dokonanie obliczeń wyników badań.
Dokonanie interpretacji uzyskanych rezultatów.
Opracowanie raportu z badań.
Zainteresowanie raportem odpowiednich instytucji, organizacji itp.
Nagłośnienie, upublicznienie, upowszechnienie rezultatów badań diagnostycznych.
Diagnoza potrzeb indywidualnych.
Ankieta audytoryjna (zestaw 15-20 pytań prostych zamkniętych, kilku otwartych)
Wywiad kwestionariuszowy (zestaw 30-50 pytań otwartych i kilku zamkniętych)
Wywiad swobodny (wokół kilku punktów dyspozycyjnych)
FOCUS - wywiad zbiorowy
Wywiad narracyjny
Wywiad pogłębiony (swobodny lub kwestionariuszowy)
Technika projekcyjna
Modele BADAŃ.
Etapy części diagnostycznej w monograficznym projekcie socjalnym.
Określenie problemu badań i jego postawienie. Problemem badawczym jest pytanie, na które szukamy odpowiedzi np. dlaczego tak jest?
Poszukiwanie źródeł wiedzy o problemie, studiowanie literatury przedmiotu, analizowanie wyników zawartych w raportach, piśmiennictwie fachowym, w prasie codziennej i innych środkach masowego przekazu, analiza treści dostępnych materiałów źródłowych m.in. dokumentów urzędowych, dokumentów socjologicznych.
Ocena stanu rozpoznania problemu przez dotychczasowych badaczy, ocena wnikliwości rozpoznania. Ocena ta może prowadzić do konstatacji, że problem jest rozpoznany zbyt powierzchownie, wybiórczo albo, że w dotychczasowych studiach empirycznych dominowała koncentracja tylko na jednym aspekcie problemu.
Określenie celów badanych - jakim celom ma służyć postępowanie badacza, czy badaniom przyświeca cel diagnostyczny, czy również poznawczy albo porównawczy czy aplikacyjny. Cele badawcze wyznaczają w dużym stopniu dalszy tok postępowania.
Przełożenie celów badawczych i problemu badawczego na pytania. Sporządzenie listy pytań, na które pragniemy uzyskać odpowiedź ułatwia przełożenie podproblemów na konkretne wskaźniki badawcze.
Wybór metod i technik badawczych adekwatnych do postawionego problemu. Niezbędna jest tutaj dobra znajomość metodologii badań społecznych, badań socjologicznych (analiza socjologiczna jest szczególnie preferowana przez teoretyków pracy socjalnej czy badań pedagogicznych, psychologicznych, etnologicznych, politologicznych.
Przygotowanie narzędzi badawczych zgodnie z zalecanymi regułami budowy narzędzi (kwestionariusza wywiadu, kwestionariusza ankiety, dyspozycji do wywiadu swobodnego, testów itp.)
Przeprowadzenie zasadniczych badań (mogą być one poprzedzone badaniami pilotażowymi, testującymi poprawność skonstruowanego narzędzia badawczego). Badania na ogół polegają na zbieraniu informacji wg ustalonych technik (wywiad, ankieta, obserwacja, analiza itp.0
Opracowanie statystyczne rezultatów badań (statystyczne zestawienie danych, opracowanie analityczne, analiza jakościowa treści, analiza wielozmiennowa, inne , wynikające z celów badawczych analizy pogłębionej. W ramach tego etapu następuje weryfikacja hipotez badawczych, które na ogół stawia się w badaniach diagnostycznych.
Opracowanie opisowe rezultatów badań w formie raportu z badań, w formie komunikatu, w formie monografii lub w formie opisu diagnostycznego lub dojrzałej diagnozy socjologicznej czy pedagogicznej.
diagnozowanie w pracy socjalnej.
Diagnoza to pierwszy etap w procesie interwencji socjalnej, obejmuje ona:
Analizę potrzeb (rodziny)
Analizę możliwości (rodziny)
Analizę skutków, jakie powstały
Ocenę danej sytuacji
Ocenę możliwości przemian
Ranga diagnozy w badaniach nad pracą socjalną.
Badania nad pracą socjalną:
studia nad instytucjami
badania kwalifikacji personalnych
studnia nad zależnością między pracą socjalną, a kwestiami społecznymi
studia wyjaśniające rezultaty interwencji socjalnej
Diagnoza wymaga:
Wiedzy z zakresy metodologii.
Wielu źródeł informacji.
Umiejętności w ich wykorzystaniu.
Rzetelności w interpretacji zebranych danych.
Umiejętności w prezentowaniu rezultatów diagnozy.
Diagnoza jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znacznych ogólnych prawidłowości badanego, złożonego stanu rzeczy przyporządkowanego do typu albo gatunku, przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego obecnej formy oraz przewidywanego rozwoju.(S. Ziemski).
-> złożoność pojęcia diagnoza wynika z faktu, że obejmuje ona proces zbierania i przetwarzania informacji jak i wnioskowania na podstawie stanu wiedzy zastanej, łącznie z programowaniem.
Rozwinięta diagnoza posiada 5 etapów. /wg Ziemskiego/
Diagnoza klasyfikacyjna.
Na jej podstawie orzekamy do jakiej klasy albo jakiego typu należy badany stan rzeczy (czy to jest dysfunkcja, patologia…)
Diagnoza Genetyczna.
Na jej podstawie ustalamy, jakie są przyczyny… geneza.
Diagnoza celowościowa.
To udzielenie odpowiedzi na pytanie „jakie znaczenie ma dany składnik dla całości?”
Diagnoza fazy.
To ustalenie dzięki badaniom diagnostycznym, w jakiem fazie znajduje się dany stan rzeczy.
Diagnoza rozwojowa.
To diagnoza, która stawia sobie za cel udzielenie odpowiedzi na pytanie „jak dalej będzie rozwijał się dany stan rzeczy?” /prognozowanie/
Wsparcie w 5 płaszczyznach.
1). Wsparcie emocjonalne- polegające na dawaniu komunikatów werbalnych „jesteś nasz, kochamy cię”
2). Wsparcie wartościujące- polega na dawaniu jednostce komunikatu typu „jesteś dla nas ważny”
3). Wsparcie instrumentalne- dostarcza konkretnej pomocy, świadczeń, usług np. w formie materialnej, porad, załatwiania ważnych spraw
4). Wsparcie informacyjne- czyli udzielanie informacji, wskazówek, porad prawnych i terapeutycznych.
5). Wsparcie duchowe- to ważna forma okazania zainteresowania w stanach rezygnacji, apatii, wyczekiwania, iluzji itp.
4 układy wsparcia:
1). CZŁOWIEK-CZŁOWIEK:
-relacje rodzinne, rówieśnicze, sąsiedzkie, zawodowe, koleżeńskie, przyjacielskie, towarzyskie.
2). CZŁOWIEK-GRUPA:
-rodzina, stowarzyszenia, grupa kościelna, grupy hobbystyczne klubowe itp.
3). CZŁOWIEK -INSTYTUCJE:
-instytucja prawna, socjalna, medyczna, edukacyjna
4). CZŁOWIEK-SZERSZE UKŁADY:
-grupy i instytucje w środowisku lokalnym i regionalnym.
Pentagonalny model polityki i pomocy społecznej:
1). Państwo, podstawy prawne, struktury, instytucje, kształcenie
2). Glokalność, regionalne postawy np. Sapard, kształcenie kadr, organizacje pozarządowe
3).lokalność, programy aktywizacji, interwencje, stowarzyszenia, grupy eklezjalne
4). Rodzina „inni znaczący” -jej rewitalizacja
5). Jednostka, np. bezdomna, kontakt indywidualny ku samodzielności
Kwadropolowy model polityki:
1). Państwo, podstawy prawne i struktury, kształcenie kadr
2). Glokalność, programy np. PHARE, AJAX, organizacje pozarządowe, strategie regionalne
3). Lokalność, programy aktywizacji np. „bezpieczne miasto” TRATWA, stowarzyszenia wspólnoty
4). rodzina , osoby bliskie, sąsiedzi, koledzy.
Odmiany znaczeniowe potrzeb.
Potrzeba jako aktualny stan człowieka lub jego organizmu, polegający na niespełnieniu określonych ważnych warunków.
Potrzeba jako subiektywne odczucie braku, niezaspokojenia lub też pożądania przedmiotów.
Potrzeba jako trwała właściwość człowieka, polegająca na tym, że bez spełnienia określonych warunków człowiek nie może osiągnąć lub utrzymać pewnych ważnych stanów lub celów.
Potrzeby wg Abrahama Herolda MASLOWA.
estetyczne
wiedzy i zrozumienia
samourzeczywistnienia
uznania
przynależności i miłości
bezpieczeństwa
fizjologiczne
Potrzeby psychiczne wg Murraya
unikania urazu fizycznego
unikania urazu psychicznego ze strony innych
unikania urazu psychicznego we własnych oczach
poniżania się
wyczynu
stowarzyszania
agresywności
autonomii
kompensacji
uległości
usprawiedliwiania siebie
dominacji
ekshibicjonizmu
żywienia i opiekowania się
porządku
zabawy
izolacji
przyjemnych doznań zmysłowych
seksualna
doznawania opieki i wsparcia
rozumienia
nabywania
poznawcza
tworzenia
informowania innych
doznawania aprobaty i uznania ze strony innych
zatrzymywania
Potrzeby wg Kocowskiego.
Potrzeby egzystencji
pokarmowe
ekologiczne
zdrowotne
bezpieczeństwa
wypoczynku
mieszkaniowe
odzieżowe
Potrzeby prokreacji
reprodukcji
opieki
dydaktyczne
wychowawcze
Potrzeby społeczne
przynależności
łączności (wymiany inform.)
normatywne
integracji
kooperacji
socjalizacji
konformizmu
uczestnictwa
demokratyzmu
Potrzeby funkcjonalne
praworządności
zorganizowania
informacyjne
sprawnościowe ????
instrumentalne
dyslokacji (przemieszczania)
swobody
innowacji
Potrzeby subiektywno - psychiczne
samorealizacji
organizacji osobowości
erotyczne
estetyczne
aktywnej rekreacji
ludyczne (zabawy)
odwzorowane potrzeby egzystencji (świadomość i motywy własnych potrzeb egzystencji)
odwzorowanie potrzeby prokreacji, świadomość potrzeb i motywy aktywności prokreacyjnej
odwzorowanie potrzeby koegzystencji - świadomość potrzeb i motywacja aktywności prospołecznej
odwzorowanie potrzeby funkcjonalnej (efektywności i rozwoju)
Potrzeby osób bezdomnych.
Potrzeba zaspokojenia głodu, czystości
potrzeba schronienia
potrzeba leczenia
potrzeba posiadania dokumentów
potrzeba informacji pomocy
potrzeba usamodzielnienia się
potrzeba akceptacji środowiska
potrzeba zapewnienia kontaktu z rodziną
odbudowania własnej wartości (poczucia społecznej użyteczności)
potrzeba godnej śmierci (w odpowiednich warunkach)
Potrzeby osób bezrobotnych.
potrzeba zarobkowania
potrzeba dokształcenia, przekwalifikowania się, awansu
zaspokojenia podstawowych potrzb życiowych
potrzeba pomocy finansowej
potrzeba odbudowania poczucia własnej wartości (wsparcie emocjonalne, potrzeba minimalizowania stresu, potrzeba relaksacji)
potrzeba odzyskania straconej pozycji w systemie rodzinnym
potrzeba kontaktu społecznego
Projektowanie zmian społecznych.
Odchodzenie od zcentralizowanych programów pomocy społecznej
tendencja do prowadzenia eksperymentów socjologicznych
poszukiwanie nowych modeli strategii społecznych
poszukiwanie nowych sposobów działania
redefiniowanie cech społeczności lokalnej
integrowanie działań środowiskowych dziedzinie profilaktyki
Projektowanie zmian społecznych to:
Świadome modelowanie zmian
Dążenie do przekształcenia sytuacji
Tworzenie antycypowanego obrazu
Symulowanie zachowań niezbędnych
Projekty socjalne mogą przyjmować różne formy:
Prosty wykaz czynności
obszerna monografia instytucji
scenariusz sprawdzonych procedur
plan działań zgodny z ustawą o pomocy społecznej
autorski, twórczy projekt wychodzący poza schematy, w którym autor jest menedżerem, animatorem, kreatorem, zarządzającym projektem
zbiurokratyzowany mum działań o charakterze nowatorskim (zespołowy lub autorski)
Projekty socjalne różnią się:
Wnikliwością badawczą autorów
Umiejętnościami badawczymi autorów
Stosowanymi zasadami metodologicznymi
celami rozpoznania sytuacji
zakresem wiedzy ogólnej (głównie w dziedzinie problemów i kwestii społecznych)
umiejętnością korzystania z istniejących źródeł (raporty, diagnozy, GUS)
sposobem opracowania materiałów empirycznych
zakresem wiedzy o zasobach środowiska
formą opracowania (projekt, raport, ekspertyza, plan działania, monografia, prosty wykaz, autorski projekt itp.)
Projekty socjalne mają na celu:
Niwelowanie skutków zaistniałej sytuacji
redukowanie napięć wywołanych deprywacją potrzeb określonych grup, zbiorowości, przedstawicieli grup społecznych
naprawianie najbardziej widocznych zaniedbań
zapobieganie rozpowszechniania się skutków negatywnych
ochroną innych jednostek w grupie
poprawę funkcjonalności instytucji
likwidacja źródła trudnej sytuacji lub dysfunkcjonalności
Projektowanie zmian jest warunkowane:
populacją
rozumieniem problemu
kompetencjami instytucji
stanem kadrowym
statusem zawodowym
przygotowaniem zawodowym
kompetencją zawodową
specyficznymi celami instytucji
doświadczeniami praktycznymi pracowników socjalnych
Projekt socjalny.
Indywidualny - odnosi się do osób i stosowany jest w indywidualnym toku prowadzenia przypadku. Może być uzupełnieniem metody (umowy) z osobą podopieczną.
Instytucjonalny - odnosi się do placówek, przygotowany z intencją kreowania lub modyfikacji już funkcjonujących placówek
Projekty socjalne.
klasyczny
podejście sieciowe - opracowane przez zespół z Noordelijke HogeSchool w Leewarden (Holandia)
Na podstawie już istniejącego w rzeczywistości
Klasyczny połączony z podejściem sieciowym
eksperymentalny
Modele rozwiązywania problemów.
I MODEL - rozwoju lokalnego
Zaangażowanie obywateli w definiowaniu problemów i ich rozwiązywanie poprzez budowanie własnych programów oraz poczucie wspólnoty lokalnej.
II MODEL - planowanie społeczne.
Wykorzystuje się strukturę organizacji formalnych oraz rezultaty badań do podejmowania racjonalnych decyzji
III MODEL - działania społeczne
Poprzez taktyki i techniki stosowane podczas konfliktów konfliktów konfrontacji do obrony sprawiedliwości oraz doonywania zmian (Rothman 1968)
Charakterystyka typów projektów socjalnych
1. Projekt klasyczny, najstarszy, najczęściej stosowany, jest jednym z szybciej konstruowanych, nie wymaga pogłębionych badań diagnostycznych. Zawiera, na ogół, jasno określone cele, tym bardziej określone jeśli dokładniej zostały przeanalizowane przyczyny danego problemu czy sytuacji.
Zawiera wyszczególnienie etapów i ich kolejność realizacji (kolejność realizacji jest istotna). Najczęściej, w modelu klasycznym najpierw projektujemy zadania, które mają łagodzić zastaną sytuację, a następnie zapobiegać rozprzestrzenianiu (działania korekcyjne, profilaktyczne).
W projekcie klasycznym istotna jest również sprawa podziału ról dla realizatorów pomocy (pielęgniarki środowiskowe, psychiatra, terapeuta, poradnia uzależnień).
Podział zadań według dostępnych sił i środków. Pomocniczych, korekcyjnych, pielęgnacyjnych.
Wyszczególnienie form działania (materialne, instrumentalne, poradnicze). Najczęściej występujące formy działań:
1. terapeutyczne
2. resocjalizacyjne
3. kontrolne
4. korekcyjne
5. usprawniające funkcjonowanie (rodziny, instytucji, grupy osób)
6. ewaluacyjne (wyjaśniające, oceniające efekty)
2. Projekt sieciowy specyficzne podejście oparte na sieci podmiotów opartych na kooperacji.
Projekt sieciowy jest metodą pozwalającą na wyraźniejsze uświadomienie sobie własnej pozycji w sytuacji zewnętrznych uwarunkowań przy rozwiązywaniu konkretnego problemu społecznego.
Metoda ta daje większe możliwości opanowania, rozwiązania działań w umocnieniu własnej pozycji w osiągnięciu pożądanego rezultatu.
W konstruowaniu projektu socjalnego w oparciu o tę metodę określa się takie ważne elementy jak:
sieć
aktora, głównego aktora
siły
źródło siły
formy zależności
analizy zależności
strategię
strategiczne zmiany zależności
zachowania strategiczne oraz opcje
Elementy projektu sieciowego
Sieć traktowana jako ogólna liczba aktorów związanych ze sobą i skupiająca swoją uwagę na konkretne zadanie czy problem.
Aktorem może być osoba lub grupa, która decyduje się i działa po to by uzyskać wpływ na swoje otoczenie społeczne. Aktorzy w ten, czy inny sposób są ze sobą związani. Głównym aktorem jest aktor będący w centrum sieci, bowiem z jego punktu widzenia patrzy się na związki z poszczególnymi aktorami a także pomiędzy nimi.
Siła to zdolność osoby, grupy lub organizacji do zmiany lub utrwalania zachowań innych aktorów na równi z jego własnymi zainteresowaniami lub celami.
Ważnym elementem w metodzie sieciowej są źródła siły. Są one oparte zarówno na podstawach prawnych, jak i na ekspertyzach, informacjach środkach finansowych, wartościach, kompetencjach, liczbie osób, które wspierają, zdolnościach do karania i nagradzania, powszechnym uznaniu, dobrej reputacji oraz sile fizycznej.
Analiza kogo zaprosić do siebie. - Uwzględnienie partnerów, których w razie czego można zastąpić.
4 źródła zależności między aktorami sieci.
Zależności
Strategie - koalicje (kolaboracje) z podmiotami
- ukryte wywieranie nacisku na podmioty, które nie chciały wejść
Bardzo ważne funkcje aktora głównego, jego umiejętności przekonywania do swoich celów.
Strategie
1. tworzenie koalicji
2. współpraca i konsultacja
3. kontrola i krytyka (tylko w początkowym stadium)
4. negocjacje
5. konfrontacje i nacisk
6. samodzielność i samopomoc (w metodzie sieciowej niewskazana)
7. unikanie i ignorowanie (niekorzystne)
Wybór strategii możemy zmieniać strategie w zależności od etapu. Początkowo możemy wywierać nacisk by przez krytykę zwrócić uwagę na techniki działania i np. odwieść ich od dotychczas stosowanych praktyk wciągnięte do sieci podmioty.
Zależności - jednostronne
- symetryczne
- asymetryczne
- niezależność
Kroki podejmowane w projekcie sieciowym
Formułowanie problemu (np. pomoc rodzinom alkoholików, profilaktyka młodych z rodzin alkoholowych)
Określenie głównego aktora
Sporządzenie listy aktorów
Selekcja, wybór najbardziej wpływowych aktorów
Opis każdego z aktorów pod względem jego zaangażowania, posiadanych źródeł siły aktorów
Umiejscowienie, umieszczenie aktorów w zaangażowanych w rozwiązanie problemu w odległości najbliższej i najdalszej od głównego aktora
Klasyfikacja - zakwalifikowanie aktorów wg chęci działania na: przeciwników, współpracowników podejmujących decyzje, neutralnych
Przedstawienie na wykresie kołowym pozycji aktorów w stosunku do głównego aktora
Zobrazowanie związków pomiędzy głównym aktorem a pozostałymi aktorami
Zobrazowanie istoty powiązań między głównym aktorem a pozostałymi aktorami
Określenie kto jest najbardziej ważny w danym związku
Zaznaczenie związków od mniej zależnych do bardziej zależnych aktorów (sieć jest hierarchiczna, uporządkowana)
Tworzenie sieci
Makrostruktury
Fundacje Centralne
Państwowe Mezostruktury Stowarzyszenia
Centra Władze
Fundacje Regionalne
Regionalne
Organizacje Kościół
Państwowe
Partie
Organizacje Regionalne Sejm
Fundacje Ministerstwa
Społeczne Resortowe
Społeczeństwo
Państwo
Opcje strategiczne w podejściu sieciowym
1. tworzenie koalicji
2. współpraca i konsultacje współpraca
3. kontrola i krytyka
4. negocjacje walka
5. konfrontacje i nacisk
6. samodzielność unik
7. unikanie, ignorancja
Siły ważne
zaangażowanie
pomoc
kompetencje
metody działania
świadczenie usług
umiejętność kierowania
zapał do pracy dla innych
wsparcie materialne
finansowanie projektu
kontrola bezpieczeństwa
zasięg wiedzy prawnej
informacje
dostęp do źródeł wiedzy
znajomość danego problemu
zasięg oddziaływań
Pracownik socjalny jako koordynator sieci
3. Projekt na podstawie już istniejącego w rzeczywistości polega na kopiowaniu już istniejących rozwiązań.
Zbadaniu czy występują sposoby rozwiązywania wybranego problemu w środowisku podobnym do tego, w którym taki projekt chcemy zastosować. Nakłada to konieczność dokonania wnikliwego rozeznania jakie instytucje, jakie organizacje, mają doświadczenie w organizowaniu pomocy grupie dotkniętej danym problemem. Wiąże się to z koniecznością nawiązania kontaktów z sektorem pozarządowym, z centrami informacji pozarządowych i wszystkimi innymi centrami dysponującymi bankiem informacji „KLON”, „JAWOR”.
Trzeci typ projektu socjalnego daje możliwość oceny efektywności zastosowanych rozwiązań przez inny podmiot i daje możliwość uniknięcia błędów w konstrukcji projektu. Ten trzeci typ projektu sprzyja poszerzaniu oferty pomocowej a jednocześnie wprowadzenie drobnych innowacji. Daje też gwarancje, że kopiowanie takiego rozwiązania zakończy się powodzeniem. Projekt „nie wyważania otwartych drzwi”.
4. Połączenie klasycznego z sieciowym bez powtarzania pewnych mankamentów wpisanych w ideologię podejścia sieciowego. Nie jest to prosta suma. Może być inspiracją do tworzenia nowatorskiego projektu przewidującego nie tylko skuteczne rozwiązanie problemu, ale również może stanowić okazję do wstępnej oceny sił i środków czyli zasobów w środowisku lokalnym i ponadlokalnym.
Człon sieciowy daje możliwość zdobycia w krótkim czasie informacji jakie są zasoby. Jesteśmy zobligowani do wyjścia poza klasykę. Z sieci wykorzystujemy tylko filozofię sieci, wybieramy to, co najcenniejsze.
Połączenie podejścia sieciowego z podejściem klasycznym daje możliwość bardziej wnikliwego rozważenia etapów realizacji projektu.
Drugi walor to możliwość rozpisania zadań pierwszo i drugoplanowych na instytucje, organizacje, stowarzyszenia oraz inne podmioty wg ich znaczenia w środowisku.
Jest to zbiór najlepszych cech projektu klasycznego i sieciowego bez skomplikowanej analizy.
Nie wszyscy partnerzy w owej sieci muszą cały czas tkwić jako realizatorzy. Mogą być zapraszani tylko na teraz (tylko w określonej sytuacji).
5. Eksperymentalny jest stosowany rzadko jako niezwykle odpowiedzialny (nie zawsze możemy przewidzieć skutki). Eksperymenty były stosowane w MONARze, Kotański - urodzone eksperymentator.
W działalności resocjalizacyjno - terapeutycznej eksperymenty najbardziej się sprawdzają.
Metoda eksperymentalna polecana jest w środowiskach trudnych ze względu na zbiór jednostek o różnych cechach (więzienia, ośrodki MONAR, itd.).
Strategie rozwiązywania problemów
Strategie są czymś więcej niż projekty, są najczęściej długotrwałym podejściem do rozwiązania jednego lub kilku problemów i dotyczą programowego niwelowania skutku problemu, ale też mogą wiązać się z zespołami działań o charakterze interwencyjnym. Wśród teoretyków polityki socjalnej o pracy socjalnej nie ma jednolitej opinii o tym kiedy projekt ma charakter projektu socjalnego, a kiedy jest strategią.
Strategie
Strategie rozwiązywania problemów to uogólnienie stosunkowo trwałe i często realizowane w toku działalności wzory interwencji społecznych. (K.W. Frieske, P. Poławski)
Strategie i projekty socjalne odnoszą się do doraźnych interwencji mających na celu rozładowanie problemu lub do systematycznie podejmowanych zespołów interwencji.
Interwencję można porównać do gaszenia pożaru.
Zasady ogólne budowy strategii rozwiązywania problemów społecznych
1. ustalenie modelu
2. ustalenie kto będzie autorem strategii
3. ustalenie adresatem strategii
4. wzmacnianie perspektywy czasowej
5. wybór metod tworzenia i działania (taktyka)
6. przewidywanie w zakresie zasobów i barier
Sposoby budowania strategii
1. sposób to strategie zsynchronizowane z katalogiem zadań ustawowych
2. sposób to strategie rozwiązywania problemów społecznych w trzech etapach: diagnoza, prognoza, projektowanie zmian
3. sposób to strategia rozwoju środowiska lokalnego (np. gminy, miasta, powiatu).
I wariant strategii Strategia zsynchronizowana z katalogiem zadań ustawowych
1. zakres wyznaczają ustawowe zadania (np. dla MOPR, CPR)
2. podstawą tej strategii jest ustalenie rangi problemów
3. istnienie możliwości ustalenia hierarchii zadań
4. współodpowiedzialność partnerów za realizację
5. koncentracja wysiłków partnerów na efektywność
6. kontrola dystrybucji środków
Strategia zsynchronizowana z katalogiem zadań ustawowych
1. rozpoznanie możliwości w trzech sektorach (chęci siły doswiadczenia)
2. utworzenie bazy danych
3. określenie stopnia rozpoznanie problemów przez wszystkie podmioty
4. sporządzenie listy problemów
5. podzielenie zadań w dziedzinie diagnozy problemów do rozwiązania
6. ustalenie rangi problemów środowiskowych i kolejność ich rozwiązania
7. dokonanie podziału ról wśród wykonawców
8. akceptacja propozycji wśród wykonawców
9. wyznaczenie etapów realizacji oraz systemu kontroli
10. zabezpieczenie środków na realizację strategii z zakresie przewidywanych ustawą
11. przygotowanie wniosków o granty
II wariant strategii tworzenie lepszej wizji Pomocy Społecznej
1 etap - diagnoza systemu pomocy społecznej
2 etap - prace niezbędne do wykonania prognozy potrzeb
3 etap - tworzenie wizji pomocy społecznej w perspektywie czasowej
1 Etap diagnoza
1. opracowanie danych dotyczących środowiska i instytucjonalnej pomocy społecznej w postaci wszystkich możliwych danych liczbowych pozwalających ustalić dynamikę rozwoju form pomocy oraz zaspokojenia potrzeb w środowisku
2. opracowanie danych dotyczących zakresu działań pozarządowych organizacji społecznych, charytatywnych oraz instytucji wspierających działania podmiotów pomocowych w celu ustalenia efektywności pomocy i sfery wpływu na środowisko
3. opracowanie diagnozy w zakresie stanu infrastruktury, kadry, kwalifikacji oraz środków finansowych w pomocy instytucjonalnej i środowiskowej.
2 Etap prognoza
1. oszacowanie zapotrzebowania na usługi opiekuńcze w podstawowych typach gospodarstw domowych osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych, owdowiałych, bezrobotnych, w starszym wieku, samotnych matek, alkoholików, narkomanów, niewydolnych wychowawczo i psychicznie chorych.
2. oszacowanie zapotrzebowania na konkretne formy pracy socjalnej w poszczególnych typach gospodarstw domowych w środowiskach lokalnych.
3. opracowanie mapy potrzeb w środowisku lokalnym
3 Etap prace nad globalną siecią pomocy społecznej w określonej perspektywie czasu
1. prace nad budową „mapy potrzeb” w zakresie infrastruktury socjalnej, edukacyjnej, opiekuńczo wychowawczej
2. prace nad budową „mapy potrzeb” w zakresie wykwalifikowanej kadry wolontariatu i innych sił wspierających realizację programu pomocy
3. opracowanie projektów socjalnych dla środowiska dla każdego z problemów i każdego typu rodzin
4. opracowanie projektu zmiany społecznej w postaci zsynchronizowanych działań większości podmiotów pomocowych w środowisku lokalnym
Diagnoza sytuacji
obserwacja
informacje szczegółowe
opis sytuacji
Diagnoza sytuacji
obserwacja
informacje szczegółowe
opis sytuacji
WSPÓŁPRACA
Mentalność polityków
Problem społeczny
Kto ma rozwiązać
Wykazanie własnej kompetencji
Ile będzie to kosztowało
Przedstawienie projektu diagnostyczno interwencyjnego
Jakie będą efekty
Określenie współdziałania
Z czego zrezygnować
MENTALNOŚĆ EKSPERTÓW
Mikro
struktury