Teoria zróżnicowanych możliwości Clowarda i Ohlina. Choć przyjmuje się że „właściwą” teorię zróżnicowanych możliwości stanowi analiza typologii podkultur dewiacyjnych to jest to raczej uzupełnienie ogólnej koncepcji podkultur w której autorzy chętnie nawiązują do koncepcji wyłaniania się podkultur Cohena. Kształtowanie się podkultur dewiacyjnych. Cloward i Ohlin wychodzili założenia że wykształcenie się podkultur jest uzależnione od tego czy jednostka zgodnie z panującą ideologią sukcesu przypisuje swe niepowodzenie własnym wadom lub ułomnością charakteru czy też postrzega że to istniejący porządek społeczny uniemożliwia jej osiągnięcie kulturowo wyznaczonych celów. W pierwszym przypadku rozwiązania podkulturowe są mało prawdopodobne jeśli już dewiacja to samotnicza a zachowaniom dewiacyjnym zawsze będzie towarzyszyć poczucie winy bo jednostka (dewiant-indywidualista) czuje się związana konformistycznym systemem norm. W drugim przypadku gdy jednostka dostrzega strukturalne bariery na drodze do sukcesu wówczas łatwiej o zachowanie dewiacyjne. W tej części koncepcji istotne są pojęcia prawomocności oraz zasadności moralnej. Zdaniem autorów teorii można uważać że jakiś sposób postępowania jest słuszny z moralnego punktu widzenia i jednocześnie uważać że w danej sytuacji jest nieskuteczny, bezużyteczny. Można zatem odbierać prawomocność danemu sposobowi postępowania nie negując jego zasadności moralnej. I to jest zdaniem autorów warunkiem zaangażowania dewiacyjnego bowiem odbierając prawomocność danej normie problem poczucia winy zostaje rozwiązany np. norma „nie kradnij” jest uważana za moralnie zasadną ale jej naruszanie nie rodzi już poczucia winy. Z chwilą odebrania prawomocności obowiązującym normą jednostka w stanie gotowości do dewiacji ale też stoi w opozycji do społeczeństwa co powoduje stan napięcia, niepewność, lęku. Rodzi to tendencję do poszukiwania innych osób które mają podobne problemy. I właśnie w taki sposób dochodzi do rozwiązań podkulturowych. Koncepcja Clowarda i Ohlina jest przede wszystkim próbą połączenia pewnych wątków orientacji kulturowej i strukturalnej. Stanowi również jedną z pierwszych prób połączenia tych nurtów z orientacją teorii reakcji społecznej. Autorzy nawiązywali do koncepcji dramatycznej zła F.Tannenbauma - większość zachowań dewiacyjnych młodzieży z podkultur ma niewinny zabawny charakter ale jest sztucznie wyolbrzymiana przez reakcje społeczną. Idąc tym tropem Cloward i Ohlin twierdzili że nieprzychylne reakcje na błahe występki mogą wywołać skutki odwrotne do zamierzonych a separowanie i segregowanie młodzieży noszącej już dewiacyjną etykietkę prowadzi do wzrostu solidarności poczucia odrębności i tożsamości grup dewiacyjnych. Na podstawie powyższych założeń odnośnie podkultur dewiacyjnych autorzy stworzyli typologię podkultur dewiacyjnych opartą na dwóch założeniach: -adaptacja do sytuacji rozdźwięku między kulturowo wyznaczonymi celami a możliwościami ich realizacji ma charakter grupowy nie inwidualny, - również ważny jak dostęp do środków konformistycznych umożliwiających realizację kulturowo wyznaczonych celów ważny jest dostęp do środków nonkonformistycznych (środków przestępczych).Typologia podkultur (gangów młodzieżowych) podkultura przestępcza Ma ona szansę rozwinąć się na obszarze zamieszkiwanym przez przestępców z różnych grup wiekowych gdzie dewiacyjne normy i wzory zachowania stanowią trwały element kultury środowiska. Chodzi tu o wzory kariery przestępczej dostarczane najmłodszym przez dorosłych przestępców -profesjonalistów. W środowiskach gdzie możliwości osiągnięcia sukcesu są bardzo ograniczone młodzież od najmłodszych lat zaczyna się orientować na nielegalne możliwości osiągania sukcesu. W wyniku bezpośredniego kontaktu z wzorami zachowań przestępczych następuje proces uczenia się przez modelowanie. Młodzież z dzielnic przestępczych uczy się roli społecznej zawodowego przestępcy: gangstera, pasera, właściciela domów publicznych etc. Wzory kariery np. prawnika czy polityka choć znane tam stanowią raczej wzorce abstrakcyjne. Bezpośrednio obserwowalne i namacalne są natomiast wzory zachowań przestępczych z którymi młodzież styka się na co dzień. Ale uczenie się roli społecznej przez modelowanie jest niewystarczające trzeba te rolę również próbować grać. I tak np. bezsensowne kradzieże (bez motywu materialnego) wg Clowarda i Ohlina nie są bezsensowne są po prostu treningiem elementem uczenia się roli. W tym punkcie teoria zróżnicowanych możliwości różni się diametralnie od teorii Cohena. Inaczej niż Cohen autorzy interpretowali złośliwe czy agresywne bez wyraźnego powodu zachowania młodzieży z grup przestępczych. W doborze zintegrowanych środowisk przestępczych istnieje rozbudowana hierarchia grup uzależniona od wieku stopnia profesjonalizacji. Młodzi jeszcze do nich nie należą choć bardzo tego pragną. Są na to jeszcze za młodzi zbyt słabi psychicznie czy fizycznie. Starając się udowodnić że tak nie jest są agresywni złośliwi huliganią i tylko dla obserwatora z zewnątrz takie zachowania są bezsensowne. Kiedy jednak jednostka awansuje w przestępczej hierarchii takie zachowania mają tendencję do zanikania. Nie są dalej tolerowane. Warto podkreślić że Cloward i Ohlin negowali pogląd iż obszary upośledzone ekonomicznie i ekologicznie „dzielnice nędzy”,„obszary przestępcze” są zdezorganizowanie-przeciwnie odznaczają się one dużym stopniem integracji silnymi więzami spójnymi i przestrzeganym kodeksem postępowania. Podkultury konfliktowe. Wyłaniają się one na obszarach w dzielnicach w dzielnicach miast odznaczających się dużym stopniem ruchliwości pionowej i poziomej tam gdzie nie wytworzyły się trwałe więzi międzyludzkie ani nie powstał wspólny system aksjologiczno-normatywny. Jedynie o takich obszarach można mówić że cechuje je stan względnej dezorganizacji społecznej. Społeczeństwo zdezorganizowane nie jest w stanie zapewnić młodzieży dostępu do konformistycznych kanałów osiągania sukcesów co zwiększa jej niezadowolenie z powodu braku szans. Ograniczone są też możliwości nabywania wzorów przestępczych ponieważ zdezorganizowane otoczenie nie integruje przestępców. Młodzieży brak zarówno konformis -tycznych jak i przestępczych możliwości. Przestępczość jest tu raczej słaba i nieformalna. Dlatego młodzież nie ma na kim się wzorować zatem sama rozwiązywać swoje problemy przystosowawcze. Sytuacja ta rodzi tendencję do wyznaczania siły i agresji fizycznej jako kryterium statusu. Agresja więc jest nie tylko wyrazem nagromadzonej frustracji. Siła fizyczna umiejętność walki i odporność na bóle są wszak cechami swoiście egalitarnymi. Podkultury konfliktowe gdzie główną formą aktywności są wzajemne utarczki trwają dopóki nie wyłonią się nowe struktury przestępcze. Wówczas ten rodzaj podkultur ma tendencję do zanikania. Podkultury wycofania. Zjawisko tworzenia się podkultur wycofania których aktywność jest zorganizowana przede wszystkim wokół konsumpcji narkotyków wiąże się najczęściej z takim czynnikami społecznymi jak wzmożona ruchliwość poziomu mała kontrola społeczna. Przyczyna leży też w zakłóceniach interpersonalnych jednostki. Wycofujące się jednostki przyciąga do siebie zapotrzebowanie na narkotyki. Cały ich „świat” skupia się właśnie wokół tego. Choć zasady rządzące tego typu podkultura są takie same jak w przypadku innych podkultur to podkultury wycofania łączy mniejsza solidarność ponieważ rozbija ją walka o dostęp do ograniczonych źródeł narkotyków. Cloward i Ohlin próbowali też wyjaśnić przyczyny pojawiania się podkultur rozwijając założenie teorii anomii. Otóż Merton uważał że wycofujące się jednostki to takie które w wyniku głębokiej internalizacji wartości i norm konform. nie potrafią sięgnąć po innowacyjne środki jak i środków. Autorzy tej teorii uważają że fakt ten nie odnosi się do młodzieży z warstw niższych ponieważ większość z nich ma zwykle za sobą konflikt z prawem - zatem byki już innowatorami (odrzucili konformistyczne środki realizacji celów). Cloward i Ohlin wprowadzili pojęcie struktur okazjonalnych - konformistycznych lub nonkonformistycznych dróg osiągania kulturowo usankcjonowanych celów/ grupa młodzieży z warstw niższych którzy nie osiągnęli sukcesu na drodze konformistycznej ani też drogą przestępczą czy konfliktową („podwójnie przegrani”)- tworzy podkultury wycofania. Nie wszyscy jednak sięgają po narkotyki - dotyczy to raczej tej młodzieży która mimo doznanych porażek nie potrafi obniżyć poziomu swych aspiracji lub nie potrafi przystosować się do życia w „dorosłym świecie”. Autorzy uważają że momentem krytycznym w którym decydują się dalsze losy młodzieży z podkultur jest okres wkraczania w dorosłość. Analiza krytyczna. Autorom zarzucono że ich teoria jest niepełna szczególnie krytykowano rozróżnienie prawomocności i zasadności moralnej norm - mianowicie starali się oni oddzielić to co jest raczej nieseparowalne - prawny i moralny aspekt norm.