Diagnozowanie Problemów Społecznych

Wykład I

Definicje diagnozy.

1. Diagnoza społeczna oznacza ukierunkowane rozpoznanie uwarunkowań losów jednostki w jej najbliższym środowisku, a diagnostyka społeczna stosowana jest w celu ustalenia przyczyn niezadowalających stanów jednostki ludzkiej, jej niedostosowania społecznego, zdarzeń w zachowaniu się, wykolejeń, degradacji społecznej.

/A. Kamieński, 1974/

2. Diagnozą określa się jako rozpoznanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian. (tj. diagnoza w pracy socjalnej).

/H. Radliska, 1961/

3. Diagnoza w pedagogice społecznej to rozpoznanie na podstawie zebranych i ocenionych danych z różnych źródeł poszczególnego stanu i jego genezy lub przyczyn oraz wyjaśnienie znaczenia i etapu rozwoju, a także ocena możliwości jego zmiany lub utrzymania w kierunku pedagogicznie pożądanym.

/E. Mazurkiewicz, 1993/

4. Diagnoza społeczna to rozpoznanie przyczyn niepokojącego stanu danej jednostki i jej najbliższego środowiska, na którym można oprzeć postępowanie przywracające stan pożądany.

/G. Firlit, 1993/

Diagnoza społeczna jako proces.

TRZY modele socjotechniki wg Kubina:

1. Klasyczny - dobór problemów >system wartości i oczekiwania.

2. Kliniczny - badacz działa na zlecenie.

3. Interwencyjny - badacz samodzielnie bada, poddaje wyniki ocenie.

Diagnoza wg Podgóreckiego jao I ogniwa postępowania celowościowego.

1. OPIS (zestawienie danych empirycznych).

2. OCENA (zestawienie ocen z danych).

3. KONKLUZJA (stwierdzenie potrzeby).

4. TŁUMACZENIE (genetyczne i przyczynowe).

5. POSTULOWANIE (zobrazowanie stanów rzeczy).

6. STAWIANIE HIPOTEZ (określenie związków).

Trzy pierwsze składają się na diagnozę często rozumianą

diagnozowanie w pracy socjalnej.

Diagnoza to pierwszy etap w procesie interwencji socjalnej, obejmuje ona:

• Analizę potrzeb (rodziny)

• Analizę możliwości (rodziny)

• Analizę skutków, jakie powstały

• Ocenę danej sytuacji

• Ocenę możliwości przemian

Diagnoza sytuacyjna…

to diagnoza sporządzona:

• na podstawie pobieżnego oglądu sytuacji aktualnej

• dot. konkretnej jednostki, rodziny, grupy społecznej

• nie wymaga nakładów czasu, środków finansowych, przygotowania

Diagnoza tego typu może mieć formę opisu diagnostycznego

• sprawozdanie

• reportaż (np. o bezdomnych)

• art. prasowy

• raport służbowy

• program TV

Warunki dobrej diagnozy. Stanowiska.

Diagnoza społeczna jak wskazuje A. Kamiński, nie bywa zabiegiem jednorazowym, bowiem rozpoznanie przyczyn kłopotów danej jednostki jest na ogół hipotetycznym wskazaniem przypuszczalnych przyczyn i dopiero postępowanie praktyczne nakierowuje na wyciągnięcie jednostki z kłopotów, może potwierdzić lub podważyć trafność hipotezy wskazującej przyczynę zaburzeń.

W diagnozie społecznej zachodzi konieczność przeprowadzenia ponownej diagnozy sprawdzającej czy zabiegi na rzecz jednostki dają pożądane skutki. Weryfikacja hipotez diagnostycznych wymagają kilkakrotnych powtórzeń diagnozy. /A. Kamiński/

Głównym zabiegiem profilaktycznym jest właściwe ustalenie diagnozy, co oczywiście wymaga właściwych kompetencji (wiedzy, wykształcenia, odpowiedniej postawy etycznej badacza), Kompetencje te są konieczne zarówno przy stawianiu diagnozy społecznej indywidualnych przypadków jak i przy stawianiu diagnozy grup społecznych i diagnozowaniu społeczności lokalnych.

Badania diagnostyczne.

Celem jest ustalenie cech czy zasad funkcjonowania pewnego wycinka rzeczywistości. W badaniach takich wymagane są szczególnie:

1. ogólna wiedza o tej klasie zjawisk

2. umiejętność wyjaśniania zasad funkcjonowania (instytucji, środowiska, społeczności)

3. umiejętność budowania hipotez

4. umiejętność wykrywania zależności

5. umiejętność uogólniania (syntetyzowania)

6. umiejętność prognozowania (3 Fala…)

/Badania prognostyczne jako szczególny przypadek diagnostycznych./

Zbieranie danych do diagnozy.

1. Dane statystyczne ogólnopolskie.

2. Dane statystyczne regionalne (woj.)

3. Dane statystyczne lokalne (powiat, gmina).

4. Dane statystyczne miasta.

5. Dane statystyczne dot. danego problemu społecznego.

1. liczba gospodarstw domowych zagrożonych problemem

2. liczba biorców pomocy społecznej z tytułu tego problemu

3. stan niezaspokojonych potrzeb

Diagnozowanie problemu społecznego w środowisku wielkomiejskim.

1. Ustalenie liczby osób dotkniętych problemem.

2. Ustalenie liczby osób odczuwających skutki danego problemu.

3. Ustalenie dynamiki wzrostu danego problemu.

4. Ustalenie przyczyn jednostkowych i społecznych.

5. Rozmiar dolegliwości na tle innych problemów społecznych.

6. Dostępność źródeł pomocy i wsparcia.

7. Efektywność pomocy w środowisku.

8. Deficyty infrastrukturalne i społeczne.

9. Stosunek mieszkańców do problemu społecznego (opinie, postawy, doświadczenia).

10. Szczegółowe rozpoznanie potrzeb wśród reprezentatywnej populacji doświadczającej konkretnego problemu społecznego.

11. Opracowanie raportu.

Wyniki badań jako „narzędzie” w budowaniu postaw społecznych.

1. Zdefiniowanie problemu badawczego.

2. Uzasadnienie rangi wybranego problemu na tle innych.

3. Ustalenie wskaźników na podstawie których problem będzie anulowany.

4. Opracowanie narzędzi badawczych.

5. Pilotaż narzędzi badawczych.

6. Przeprowadzenie badań wśród wylosowanych lub celowo wybranych osób, rodzin, grup.

7. Dokonanie obliczeń wyników badań.

8. Dokonanie interpretacji uzyskanych rezultatów.

9. Opracowanie raportu z badań.

10. Zainteresowanie raportem odpowiednich instytucji, organizacji itp.

11. Nagłośnienie, upublicznienie, upowszechnienie rezultatów badań diagnostycznych.

Diagnoza potrzeb indywidualnych.

1. Ankieta audytoryjna (zestaw 15-20 pytań prostych zamkniętych, kilku otwartych)

2. Wywiad kwestionariuszowy (zestaw 30-50 pytań otwartych i kilku zamkniętych)

3. Wywiad swobodny (wokół kilku punktów dyspozycyjnych)

4. FOCUS - wywiad zbiorowy

5. Wywiad narracyjny

6. Wywiad pogłębiony (swobodny lub kwestionariuszowy)

7. Technika projekcyjna

Modele BADAŃ.

Etapy części diagnostycznej w monograficznym projekcie socjalnym.

1. Określenie problemu badań i jego postawienie. Problemem badawczym jest pytanie, na które szukamy odpowiedzi np. dlaczego tak jest?

2. Poszukiwanie źródeł wiedzy o problemie, studiowanie literatury przedmiotu, analizowanie wyników zawartych w raportach, piśmiennictwie fachowym, w prasie codziennej i innych środkach masowego przekazu, analiza treści dostępnych materiałów źródłowych m.in. dokumentów urzędowych, dokumentów socjologicznych.

3. Ocena stanu rozpoznania problemu przez dotychczasowych badaczy, ocena wnikliwości rozpoznania. Ocena ta może prowadzić do konstatacji, że problem jest rozpoznany zbyt powierzchownie, wybiórczo albo, że w dotychczasowych studiach empirycznych dominowała koncentracja tylko na jednym aspekcie problemu.

4. Określenie celów badanych - jakim celom ma służyć postępowanie badacza, czy badaniom przyświeca cel diagnostyczny, czy również poznawczy albo porównawczy czy aplikacyjny. Cele badawcze wyznaczają w dużym stopniu dalszy tok postępowania.

5. Przełożenie celów badawczych i problemu badawczego na pytania. Sporządzenie listy pytań, na które pragniemy uzyskać odpowiedź ułatwia przełożenie podproblemów na konkretne wskaźniki badawcze.

6. Wybór metod i technik badawczych adekwatnych do postawionego problemu. Niezbędna jest tutaj dobra znajomość metodologii badań społecznych, badań socjologicznych (analiza socjologiczna jest szczególnie preferowana przez teoretyków pracy socjalnej czy badań pedagogicznych, psychologicznych, etnologicznych, politologicznych.

7. Przygotowanie narzędzi badawczych zgodnie z zalecanymi regułami budowy narzędzi (kwestionariusza wywiadu, kwestionariusza ankiety, dyspozycji do wywiadu swobodnego, testów itp.)

8. Przeprowadzenie zasadniczych badań (mogą być one poprzedzone badaniami pilotażowymi, testującymi poprawność skonstruowanego narzędzia badawczego). Badania na ogół polegają na zbieraniu informacji wg ustalonych technik (wywiad, ankieta, obserwacja, analiza itp.0

9. Opracowanie statystyczne rezultatów badań (statystyczne zestawienie danych, opracowanie analityczne, analiza jakościowa treści, analiza wielozmiennowa, inne , wynikające z celów badawczych analizy pogłębionej. W ramach tego etapu następuje weryfikacja hipotez badawczych, które na ogół stawia się w badaniach diagnostycznych.

10. Opracowanie opisowe rezultatów badań w formie raportu z badań, w formie komunikatu, w formie monografii lub w formie opisu diagnostycznego lub dojrzałej diagnozy socjologicznej czy pedagogicznej.

diagnozowanie w pracy socjalnej.

Diagnoza to pierwszy etap w procesie interwencji socjalnej, obejmuje ona:

• Analizę potrzeb (rodziny)

• Analizę możliwości (rodziny)

• Analizę skutków, jakie powstały

• Ocenę danej sytuacji

• Ocenę możliwości przemian

Ranga diagnozy w badaniach nad pracą socjalną.

Badania nad pracą socjalną:

• studia nad instytucjami

• badania kwalifikacji personalnych

• studnia nad zależnością między pracą socjalną, a kwestiami społecznymi

• studia wyjaśniające rezultaty interwencji socjalnej

Diagnoza wymaga:

1. Wiedzy z zakresy metodologii.

2. Wielu źródeł informacji.

3. Umiejętności w ich wykorzystaniu.

4. Rzetelności w interpretacji zebranych danych.

5. Umiejętności w prezentowaniu rezultatów diagnozy.

Diagnoza jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znacznych ogólnych prawidłowości badanego, złożonego stanu rzeczy przyporządkowanego do typu albo gatunku, przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego obecnej formy oraz przewidywanego rozwoju.(S. Ziemski).

-> złożoność pojęcia diagnoza wynika z faktu, że obejmuje ona proces zbierania i przetwarzania informacji jak i wnioskowania na podstawie stanu wiedzy zastanej, łącznie z programowaniem.

Rozwinięta diagnoza posiada 5 etapów. /wg Ziemskiego/

1. Diagnoza klasyfikacyjna.

Na jej podstawie orzekamy do jakiej klasy albo jakiego typu należy badany stan rzeczy (czy to jest dysfunkcja, patologia…)

2. Diagnoza Genetyczna.

Na jej podstawie ustalamy, jakie są przyczyny… geneza.

3. Diagnoza celowościowa.

To udzielenie odpowiedzi na pytanie „jakie znaczenie ma dany składnik dla całości?”

4. Diagnoza fazy.

To ustalenie dzięki badaniom diagnostycznym, w jakiem fazie znajduje się dany stan rzeczy.

5. Diagnoza rozwojowa.

To diagnoza, która stawia sobie za cel udzielenie odpowiedzi na pytanie „jak dalej będzie rozwijał się dany stan rzeczy?” /prognozowanie/

Wsparcie w 5 płaszczyznach.

1). Wsparcie emocjonalne- polegające na dawaniu komunikatów werbalnych „jesteś nasz, kochamy cię”

2). Wsparcie wartościujące- polega na dawaniu jednostce komunikatu typu „jesteś dla nas ważny”

3). Wsparcie instrumentalne- dostarcza konkretnej pomocy, świadczeń, usług np. w formie materialnej, porad, załatwiania ważnych spraw

4). Wsparcie informacyjne- czyli udzielanie informacji, wskazówek, porad prawnych i terapeutycznych.

5). Wsparcie duchowe- to ważna forma okazania zainteresowania w stanach rezygnacji, apatii, wyczekiwania, iluzji itp.

4 układy wsparcia:

1). CZŁOWIEK-CZŁOWIEK:

-relacje rodzinne, rówieśnicze, sąsiedzkie, zawodowe, koleżeńskie, przyjacielskie, towarzyskie.

2). CZŁOWIEK-GRUPA:

-rodzina, stowarzyszenia, grupa kościelna, grupy hobbystyczne klubowe itp.

3). CZŁOWIEK -INSTYTUCJE:

-instytucja prawna, socjalna, medyczna, edukacyjna

4). CZŁOWIEK-SZERSZE UKŁADY:

-grupy i instytucje w środowisku lokalnym i regionalnym.

Pentagonalny model polityki i pomocy społecznej:

1). Państwo, podstawy prawne, struktury, instytucje, kształcenie

2). Glokalność, regionalne postawy np. Sapard, kształcenie kadr, organizacje pozarządowe

3).lokalność, programy aktywizacji, interwencje, stowarzyszenia, grupy eklezjalne

4). Rodzina „inni znaczący” -jej rewitalizacja

5). Jednostka, np. bezdomna, kontakt indywidualny ku samodzielności

Kwadropolowy model polityki:

1). Państwo, podstawy prawne i struktury, kształcenie kadr

2). Glokalność, programy np. PHARE, AJAX, organizacje pozarządowe, strategie regionalne

3). Lokalność, programy aktywizacji np. „bezpieczne miasto” TRATWA, stowarzyszenia wspólnoty

4). rodzina , osoby bliskie, sąsiedzi, koledzy.

Odmiany znaczeniowe potrzeb.

1. Potrzeba jako aktualny stan człowieka lub jego organizmu, polegający na niespełnieniu określonych ważnych warunków.

2. Potrzeba jako subiektywne odczucie braku, niezaspokojenia lub też pożądania przedmiotów.

3. Potrzeba jako trwała właściwość człowieka, polegająca na tym, że bez spełnienia określonych warunków człowiek nie może osiągnąć lub utrzymać pewnych ważnych stanów lub celów.

Potrzeby wg Abrahama Herolda MASLOWA.

1. estetyczne

2. wiedzy i zrozumienia

3. samourzeczywistnienia

4. uznania

5. przynależności i miłości

6. bezpieczeństwa

7. fizjologiczne

Potrzeby psychiczne wg Murraya

1. unikania urazu fizycznego

2. unikania urazu psychicznego ze strony innych

3. unikania urazu psychicznego we własnych oczach

4. poniżania się

5. wyczynu

6. stowarzyszania

7. agresywności

8. autonomii

9. kompensacji

10. uległości

11. usprawiedliwiania siebie

12. dominacji

13. ekshibicjonizmu

14. żywienia i opiekowania się

15. porządku

16. zabawy

17. izolacji

18. przyjemnych doznań zmysłowych

19. seksualna

20. doznawania opieki i wsparcia

21. rozumienia

22. nabywania

23. poznawcza

24. tworzenia

25. informowania innych

26. doznawania aprobaty i uznania ze strony innych

27. zatrzymywania

Potrzeby wg Kocowskiego.

1. Potrzeby egzystencji

1. pokarmowe

2. ekologiczne

3. zdrowotne

4. bezpieczeństwa

5. wypoczynku

6. mieszkaniowe

7. odzieżowe

2. Potrzeby prokreacji

8. reprodukcji

9. opieki

10. dydaktyczne

11. wychowawcze

3. Potrzeby społeczne

12. przynależności

13. łączności (wymiany inform.)

14. normatywne

15. integracji

16. kooperacji

17. socjalizacji

18. konformizmu

19. uczestnictwa

20. demokratyzmu

4. Potrzeby funkcjonalne

21. praworządności

22. zorganizowania

23. informacyjne

24. sprawnościowe ????

25. instrumentalne

26. dyslokacji (przemieszczania)

27. swobody

28. innowacji

5. Potrzeby subiektywno - psychiczne

29. samorealizacji

30. organizacji osobowości

31. erotyczne

32. estetyczne

33. aktywnej rekreacji

34. ludyczne (zabawy)

35. odwzorowane potrzeby egzystencji (świadomość i motywy własnych potrzeb egzystencji)

36. odwzorowanie potrzeby prokreacji, świadomość potrzeb i motywy aktywności prokreacyjnej

37. odwzorowanie potrzeby koegzystencji - świadomość potrzeb i motywacja aktywności prospołecznej

38. odwzorowanie potrzeby funkcjonalnej (efektywności i rozwoju)

Potrzeby osób bezdomnych.

1. Potrzeba zaspokojenia głodu, czystości

2. potrzeba schronienia

3. potrzeba leczenia

4. potrzeba posiadania dokumentów

5. potrzeba informacji pomocy

6. potrzeba usamodzielnienia się

7. potrzeba akceptacji środowiska

8. potrzeba zapewnienia kontaktu z rodziną

9. odbudowania własnej wartości (poczucia społecznej użyteczności)

10. potrzeba godnej śmierci (w odpowiednich warunkach)

Potrzeby osób bezrobotnych.

1. potrzeba zarobkowania

2. potrzeba dokształcenia, przekwalifikowania się, awansu

3. zaspokojenia podstawowych potrzb życiowych

4. potrzeba pomocy finansowej

5. potrzeba odbudowania poczucia własnej wartości (wsparcie emocjonalne, potrzeba minimalizowania stresu, potrzeba relaksacji)

6. potrzeba odzyskania straconej pozycji w systemie rodzinnym

7. potrzeba kontaktu społecznego

Projektowanie zmian społecznych.

1. Odchodzenie od zcentralizowanych programów pomocy społecznej

2. tendencja do prowadzenia eksperymentów socjologicznych

3. poszukiwanie nowych modeli strategii społecznych

4. poszukiwanie nowych sposobów działania

5. redefiniowanie cech społeczności lokalnej

6. integrowanie działań środowiskowych dziedzinie profilaktyki

Projektowanie zmian społecznych to:

Świadome modelowanie zmian

Dążenie do przekształcenia sytuacji

Tworzenie antycypowanego obrazu

Symulowanie zachowań niezbędnych

Projekty socjalne mogą przyjmować różne formy:

1. Prosty wykaz czynności

2. obszerna monografia instytucji

3. scenariusz sprawdzonych procedur

4. plan działań zgodny z ustawą o pomocy społecznej

5. autorski, twórczy projekt wychodzący poza schematy, w którym autor jest menedżerem, animatorem, kreatorem, zarządzającym projektem

6. zbiurokratyzowany mum działań o charakterze nowatorskim (zespołowy lub autorski)

Projekty socjalne różnią się:

1. Wnikliwością badawczą autorów

2. Umiejętnościami badawczymi autorów

3. Stosowanymi zasadami metodologicznymi

4. celami rozpoznania sytuacji

5. zakresem wiedzy ogólnej (głównie w dziedzinie problemów i kwestii społecznych)

6. umiejętnością korzystania z istniejących źródeł (raporty, diagnozy, GUS)

7. sposobem opracowania materiałów empirycznych

8. zakresem wiedzy o zasobach środowiska

9. formą opracowania (projekt, raport, ekspertyza, plan działania, monografia, prosty wykaz, autorski projekt itp.)

Projekty socjalne mają na celu:

1. Niwelowanie skutków zaistniałej sytuacji

2. redukowanie napięć wywołanych deprywacją potrzeb określonych grup, zbiorowości, przedstawicieli grup społecznych

3. naprawianie najbardziej widocznych zaniedbań

4. zapobieganie rozpowszechniania się skutków negatywnych

5. ochroną innych jednostek w grupie

6. poprawę funkcjonalności instytucji

7. likwidacja źródła trudnej sytuacji lub dysfunkcjonalności

Projektowanie zmian jest warunkowane:

1. populacją

2. rozumieniem problemu

3. kompetencjami instytucji

4. stanem kadrowym

5. statusem zawodowym

6. przygotowaniem zawodowym

7. kompetencją zawodową

8. specyficznymi celami instytucji

9. doświadczeniami praktycznymi pracowników socjalnych

Projekt socjalny.

Indywidualny - odnosi się do osób i stosowany jest w indywidualnym toku prowadzenia przypadku. Może być uzupełnieniem metody (umowy) z osobą podopieczną.

Instytucjonalny - odnosi się do placówek, przygotowany z intencją kreowania lub modyfikacji już funkcjonujących placówek

Projekty socjalne.

1. klasyczny

2. podejście sieciowe - opracowane przez zespół z Noordelijke HogeSchool w Leewarden (Holandia)

3. Na podstawie już istniejącego w rzeczywistości

4. Klasyczny połączony z podejściem sieciowym

5. eksperymentalny

Modele rozwiązywania problemów.

I MODEL - rozwoju lokalnego

Zaangażowanie obywateli w definiowaniu problemów i ich rozwiązywanie poprzez budowanie własnych programów oraz poczucie wspólnoty lokalnej.

II MODEL - planowanie społeczne.

Wykorzystuje się strukturę organizacji formalnych oraz rezultaty badań do podejmowania racjonalnych decyzji

III MODEL - działania społeczne

Poprzez taktyki i techniki stosowane podczas konfliktów konfliktów konfrontacji do obrony sprawiedliwości oraz doonywania zmian (Rothman 1968)

Charakterystyka typów projektów socjalnych

1. Projekt klasyczny, najstarszy, najczęściej stosowany, jest jednym z szybciej konstruowanych, nie wymaga pogłębionych badań diagnostycznych. Zawiera, na ogół, jasno określone cele, tym bardziej określone jeśli dokładniej zostały przeanalizowane przyczyny danego problemu czy sytuacji.

Zawiera wyszczególnienie etapów i ich kolejność realizacji (kolejność realizacji jest istotna). Najczęściej, w modelu klasycznym najpierw projektujemy zadania, które mają łagodzić zastaną sytuację, a następnie zapobiegać rozprzestrzenianiu (działania korekcyjne, profilaktyczne).

W projekcie klasycznym istotna jest również sprawa podziału ról dla realizatorów pomocy (pielęgniarki środowiskowe, psychiatra, terapeuta, poradnia uzależnień).

Podział zadań według dostępnych sił i środków. Pomocniczych, korekcyjnych, pielęgnacyjnych.

Wyszczególnienie form działania (materialne, instrumentalne, poradnicze). Najczęściej występujące formy działań:

1. terapeutyczne

2. resocjalizacyjne

3. kontrolne

4. korekcyjne

5. usprawniające funkcjonowanie (rodziny, instytucji, grupy osób)

6. ewaluacyjne (wyjaśniające, oceniające efekty)

2. Projekt sieciowy specyficzne podejście oparte na sieci podmiotów opartych na kooperacji.

Projekt sieciowy jest metodą pozwalającą na wyraźniejsze uświadomienie sobie własnej pozycji w sytuacji zewnętrznych uwarunkowań przy rozwiązywaniu konkretnego problemu społecznego.

Metoda ta daje większe możliwości opanowania, rozwiązania działań w umocnieniu własnej pozycji w osiągnięciu pożądanego rezultatu.

W konstruowaniu projektu socjalnego w oparciu o tę metodę określa się takie ważne elementy jak:

1. sieć

2. aktora, głównego aktora

3. siły

4. źródło siły

5. formy zależności

6. analizy zależności

7. strategię

8. strategiczne zmiany zależności

9. zachowania strategiczne oraz opcje

Elementy projektu sieciowego

Sieć traktowana jako ogólna liczba aktorów związanych ze sobą i skupiająca swoją uwagę na konkretne zadanie czy problem.

Aktorem może być osoba lub grupa, która decyduje się i działa po to by uzyskać wpływ na swoje otoczenie społeczne. Aktorzy w ten, czy inny sposób są ze sobą związani. Głównym aktorem jest aktor będący w centrum sieci, bowiem z jego punktu widzenia patrzy się na związki z poszczególnymi aktorami a także pomiędzy nimi.

Siła to zdolność osoby, grupy lub organizacji do zmiany lub utrwalania zachowań innych aktorów na równi z jego własnymi zainteresowaniami lub celami.

Ważnym elementem w metodzie sieciowej są źródła siły. Są one oparte zarówno na podstawach prawnych, jak i na ekspertyzach, informacjach środkach finansowych, wartościach, kompetencjach, liczbie osób, które wspierają, zdolnościach do karania i nagradzania, powszechnym uznaniu, dobrej reputacji oraz sile fizycznej.

Analiza kogo zaprosić do siebie. - Uwzględnienie partnerów, których w razie czego można zastąpić.

4 źródła zależności między aktorami sieci.

Zależności

Strategie - koalicje (kolaboracje) z podmiotami

- ukryte wywieranie nacisku na podmioty, które nie chciały wejść

Bardzo ważne funkcje aktora głównego, jego umiejętności przekonywania do swoich celów.

Strategie

1. tworzenie koalicji

2. współpraca i konsultacja

3. kontrola i krytyka (tylko w początkowym stadium)

4. negocjacje

5. konfrontacje i nacisk

6. samodzielność i samopomoc (w metodzie sieciowej niewskazana)

7. unikanie i ignorowanie (niekorzystne)

Wybór strategii możemy zmieniać strategie w zależności od etapu. Początkowo możemy wywierać nacisk by przez krytykę zwrócić uwagę na techniki działania i np. odwieść ich od dotychczas stosowanych praktyk wciągnięte do sieci podmioty.

Zależności - jednostronne

- symetryczne

- asymetryczne

- niezależność

Kroki podejmowane w projekcie sieciowym

1. Formułowanie problemu (np. pomoc rodzinom alkoholików, profilaktyka młodych z rodzin alkoholowych)

2. Określenie głównego aktora

3. Sporządzenie listy aktorów

4. Selekcja, wybór najbardziej wpływowych aktorów

5. Opis każdego z aktorów pod względem jego zaangażowania, posiadanych źródeł siły aktorów

6. Umiejscowienie, umieszczenie aktorów w zaangażowanych w rozwiązanie problemu w odległości najbliższej i najdalszej od głównego aktora

7. Klasyfikacja - zakwalifikowanie aktorów wg chęci działania na: przeciwników, współpracowników podejmujących decyzje, neutralnych

8. Przedstawienie na wykresie kołowym pozycji aktorów w stosunku do głównego aktora

9. Zobrazowanie związków pomiędzy głównym aktorem a pozostałymi aktorami

10. Zobrazowanie istoty powiązań między głównym aktorem a pozostałymi aktorami

11. Określenie kto jest najbardziej ważny w danym związku

12. Zaznaczenie związków od mniej zależnych do bardziej zależnych aktorów (sieć jest hierarchiczna, uporządkowana)

Tworzenie sieci

Makrostruktury

Fundacje Centralne

Państwowe Mezostruktury Stowarzyszenia

Centra Władze

Fundacje Regionalne

Regionalne

Organizacje Kościół

Państwowe

Partie

Organizacje Regionalne Sejm

Fundacje Ministerstwa

Społeczne Resortowe

Społeczeństwo

Państwo

Opcje strategiczne w podejściu sieciowym

1. tworzenie koalicji

2. współpraca i konsultacje współpraca

3. kontrola i krytyka

4. negocjacje walka

5. konfrontacje i nacisk

6. samodzielność unik

7. unikanie, ignorancja

Siły ważne

1. zaangażowanie

2. pomoc

3. kompetencje

4. metody działania

5. świadczenie usług

6. umiejętność kierowania

7. zapał do pracy dla innych

8. wsparcie materialne

9. finansowanie projektu

10. kontrola bezpieczeństwa

11. zasięg wiedzy prawnej

12. informacje

13. dostęp do źródeł wiedzy

14. znajomość danego problemu

15. zasięg oddziaływań

Pracownik socjalny jako koordynator sieci

3. Projekt na podstawie już istniejącego w rzeczywistości polega na kopiowaniu już istniejących rozwiązań.

Zbadaniu czy występują sposoby rozwiązywania wybranego problemu w środowisku podobnym do tego, w którym taki projekt chcemy zastosować. Nakłada to konieczność dokonania wnikliwego rozeznania jakie instytucje, jakie organizacje, mają doświadczenie w organizowaniu pomocy grupie dotkniętej danym problemem. Wiąże się to z koniecznością nawiązania kontaktów z sektorem pozarządowym, z centrami informacji pozarządowych i wszystkimi innymi centrami dysponującymi bankiem informacji „KLON”, „JAWOR”.

Trzeci typ projektu socjalnego daje możliwość oceny efektywności zastosowanych rozwiązań przez inny podmiot i daje możliwość uniknięcia błędów w konstrukcji projektu. Ten trzeci typ projektu sprzyja poszerzaniu oferty pomocowej a jednocześnie wprowadzenie drobnych innowacji. Daje też gwarancje, że kopiowanie takiego rozwiązania zakończy się powodzeniem. Projekt „nie wyważania otwartych drzwi”.

4. Połączenie klasycznego z sieciowym bez powtarzania pewnych mankamentów wpisanych w ideologię podejścia sieciowego. Nie jest to prosta suma. Może być inspiracją do tworzenia nowatorskiego projektu przewidującego nie tylko skuteczne rozwiązanie problemu, ale również może stanowić okazję do wstępnej oceny sił i środków czyli zasobów w środowisku lokalnym i ponadlokalnym.

Człon sieciowy daje możliwość zdobycia w krótkim czasie informacji jakie są zasoby. Jesteśmy zobligowani do wyjścia poza klasykę. Z sieci wykorzystujemy tylko filozofię sieci, wybieramy to, co najcenniejsze.

Połączenie podejścia sieciowego z podejściem klasycznym daje możliwość bardziej wnikliwego rozważenia etapów realizacji projektu.

Drugi walor to możliwość rozpisania zadań pierwszo i drugoplanowych na instytucje, organizacje, stowarzyszenia oraz inne podmioty wg ich znaczenia w środowisku.

Jest to zbiór najlepszych cech projektu klasycznego i sieciowego bez skomplikowanej analizy.

Nie wszyscy partnerzy w owej sieci muszą cały czas tkwić jako realizatorzy. Mogą być zapraszani tylko na teraz (tylko w określonej sytuacji).

5. Eksperymentalny jest stosowany rzadko jako niezwykle odpowiedzialny (nie zawsze możemy przewidzieć skutki). Eksperymenty były stosowane w MONARze, Kotański - urodzone eksperymentator.

W działalności resocjalizacyjno - terapeutycznej eksperymenty najbardziej się sprawdzają.

Metoda eksperymentalna polecana jest w środowiskach trudnych ze względu na zbiór jednostek o różnych cechach (więzienia, ośrodki MONAR, itd.).

Strategie rozwiązywania problemów

Strategie są czymś więcej niż projekty, są najczęściej długotrwałym podejściem do rozwiązania jednego lub kilku problemów i dotyczą programowego niwelowania skutku problemu, ale też mogą wiązać się z zespołami działań o charakterze interwencyjnym. Wśród teoretyków polityki socjalnej o pracy socjalnej nie ma jednolitej opinii o tym kiedy projekt ma charakter projektu socjalnego, a kiedy jest strategią.

Strategie

Strategie rozwiązywania problemów to uogólnienie stosunkowo trwałe i często realizowane w toku działalności wzory interwencji społecznych. (K.W. Frieske, P. Poławski)

Strategie i projekty socjalne odnoszą się do doraźnych interwencji mających na celu rozładowanie problemu lub do systematycznie podejmowanych zespołów interwencji.

Interwencję można porównać do gaszenia pożaru.

Zasady ogólne budowy strategii rozwiązywania problemów społecznych

1. ustalenie modelu

2. ustalenie kto będzie autorem strategii

3. ustalenie adresatem strategii

4. wzmacnianie perspektywy czasowej

5. wybór metod tworzenia i działania (taktyka)

6. przewidywanie w zakresie zasobów i barier

Sposoby budowania strategii

1. sposób to strategie zsynchronizowane z katalogiem zadań ustawowych

2. sposób to strategie rozwiązywania problemów społecznych w trzech etapach: diagnoza, prognoza, projektowanie zmian

3. sposób to strategia rozwoju środowiska lokalnego (np. gminy, miasta, powiatu).

I wariant strategii Strategia zsynchronizowana z katalogiem zadań ustawowych

1. zakres wyznaczają ustawowe zadania (np. dla MOPR, CPR)

2. podstawą tej strategii jest ustalenie rangi problemów

3. istnienie możliwości ustalenia hierarchii zadań

4. współodpowiedzialność partnerów za realizację

5. koncentracja wysiłków partnerów na efektywność

6. kontrola dystrybucji środków

Strategia zsynchronizowana z katalogiem zadań ustawowych

1. rozpoznanie możliwości w trzech sektorach (chęci siły doswiadczenia)

2. utworzenie bazy danych

3. określenie stopnia rozpoznanie problemów przez wszystkie podmioty

4. sporządzenie listy problemów

5. podzielenie zadań w dziedzinie diagnozy problemów do rozwiązania

6. ustalenie rangi problemów środowiskowych i kolejność ich rozwiązania

7. dokonanie podziału ról wśród wykonawców

8. akceptacja propozycji wśród wykonawców

9. wyznaczenie etapów realizacji oraz systemu kontroli

10. zabezpieczenie środków na realizację strategii z zakresie przewidywanych ustawą

11. przygotowanie wniosków o granty

II wariant strategii tworzenie lepszej wizji Pomocy Społecznej

1 etap - diagnoza systemu pomocy społecznej

2 etap - prace niezbędne do wykonania prognozy potrzeb

3 etap - tworzenie wizji pomocy społecznej w perspektywie czasowej

1 Etap diagnoza

1. opracowanie danych dotyczących środowiska i instytucjonalnej pomocy społecznej w postaci wszystkich możliwych danych liczbowych pozwalających ustalić dynamikę rozwoju form pomocy oraz zaspokojenia potrzeb w środowisku

2. opracowanie danych dotyczących zakresu działań pozarządowych organizacji społecznych, charytatywnych oraz instytucji wspierających działania podmiotów pomocowych w celu ustalenia efektywności pomocy i sfery wpływu na środowisko

3. opracowanie diagnozy w zakresie stanu infrastruktury, kadry, kwalifikacji oraz środków finansowych w pomocy instytucjonalnej i środowiskowej.

2 Etap prognoza

1. oszacowanie zapotrzebowania na usługi opiekuńcze w podstawowych typach gospodarstw domowych osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych, owdowiałych, bezrobotnych, w starszym wieku, samotnych matek, alkoholików, narkomanów, niewydolnych wychowawczo i psychicznie chorych.

2. oszacowanie zapotrzebowania na konkretne formy pracy socjalnej w poszczególnych typach gospodarstw domowych w środowiskach lokalnych.

3. opracowanie mapy potrzeb w środowisku lokalnym

3 Etap prace nad globalną siecią pomocy społecznej w określonej perspektywie czasu

1. prace nad budową „mapy potrzeb” w zakresie infrastruktury socjalnej, edukacyjnej, opiekuńczo wychowawczej

2. prace nad budową „mapy potrzeb” w zakresie wykwalifikowanej kadry wolontariatu i innych sił wspierających realizację programu pomocy

3. opracowanie projektów socjalnych dla środowiska dla każdego z problemów i każdego typu rodzin

4. opracowanie projektu zmiany społecznej w postaci zsynchronizowanych działań większości podmiotów pomocowych w środowisku lokalnym

Diagnoza sytuacji

obserwacja

informacje szczegółowe

opis sytuacji

Diagnoza sytuacji

obserwacja

informacje szczegółowe

opis sytuacji

WSPÓŁPRACA

Mentalność polityków

Problem społeczny

Kto ma rozwiązać

Wykazanie własnej kompetencji

Ile będzie to kosztowało

Przedstawienie projektu diagnostyczno interwencyjnego

Jakie będą efekty

Określenie współdziałania

Z czego zrezygnować

MENTALNOŚĆ EKSPERTÓW

Mikro

struktury

---