Przyczyny występowania sektora publicznego w gospodarce narodowej. Pojęcie finansów i podstawowe definicje. Klasyfikacja zjawisk finansowych.

Finanse - są to, najogólniej mówiąc, zasoby środków pieniężnych.

Ze względu na kwestię własności możemy finanse podzielić najogólniej na dwie kategorie:

1. Finanse podmiotów prywatnych

2. Finanse podmiotów wchodzących w skład sektora publicznego

Musimy jednak pamiętać o tym, że taka definicja jest bardzo uproszczona i na nasze potrzeby całkowicie niewystarczająca. My będziemy patrzeć na finanse przez pryzmat procesów związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

Finanse publiczne: Procesy związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych przez podmioty wchodzące w skład sektora publicznego.

Pierwsze zdefiniowane prawnie ujęcie finansów publicznych znalazło się w „Ustawie o finansach publicznych” publicznych 26 listopada 1998 roku. Artykuł 6 tej ustawy mówi, iż:

Finanse publiczne są to procesy związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych, a w szczególności:

1. Procesy związane z gromadzeniem środków

2. Procesy związane z wydatkowaniem środków

3. Procesy związane z finansowaniem deficytu budżetowego

4. Procesy związane z zaciąganiem zobowiązań angażujących środki publiczne

5. Procesy związane z zarządzaniem środkami publicznymi

6. Procesy związane z zarządzaniem długiem publicznym

Prawo budżetowe z 5 stycznia 1991 nie definiowało w sposób jednoznaczny wielu kwestii związanych bezpośrednio z finansami publicznymi. Konieczne było odnoszenie się do wydanych rozporządzeń Ministra Finansów. Jednym z głównych problemów była kwestia przynależności konkretnych podmiotów do sektora publicznego. Te problemy rozwiązała „Ustawa o finansach publicznych”. Artykuł 5 tej ustawy mówi, iż:

Do sektora finansów publicznych zalicza się:

1. Organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne

2. Państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte krajowym rejestrem sądowym, których działalność jest finansowana ze środków publicznych w całości lub w części z wyjątkiem:

1. Przedsiębiorstw państwowych

2. Banków państwowych

3. Spółek prawa handlowego

Praktyka wykazała jednak, że taki zapis jest bardzo problematyczny. Nie określa on jednoznacznie wszystkich przedsiębiorstw należących do sektora publicznego, także konieczna była nowelizacja do ustawy wydana w grudniu 2000 roku, która mówi, iż

Do sektora finansów publicznych zalicza się:

1. Organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki.

2. Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych.

3. Fundusze celowe (parabudżetowe)

4. Państwowe szkoły wyższe (w tym wyższe zawodowe)

5. Jednostki badawczo-rozwojowe

6. Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

7. Państwowe lub samorządowe instytucje kultury

8. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz zarządzane przez te instytucje fundusze

9. NFZ

10. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

11. Państwowe oraz samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego

Różnice pomiędzy finansami prywatnymi a finansami publicznymi:

Finanse Publiczne	Finanse Prywatne
Ukierunkowane na zaspakajanie potrzeb ogółu	Ukierunkowane na zaspakajanie potrzeb właścicieli prywatnych
Funkcjonowanie w głównej mierze w oparciu o środki pochodzące od podmiotów prywatnych	Sektor publiczny okrawa dochody podmiotów prywatnych
Funkcjonowanie przedsiębiorstw sektora publicznego obwarowane jest wielką ilością przepisów prawnych	Regulacja prawna opiera się w zasadzie jedynie na Kodeksie Spółek Prawa Handlowego, Ustawie o Rachunkowości i przymusie płacenia podatków
W sprawie dysponowania środkami pieniężnymi w sektorze publicznym wypowiada się cały parlament	Przedsiębiorca prywatny może podejmować decyzje praktycznie samodzielnie (lub podejmuje je kilkuosobowy zarząd firmy)
Wiele podmiotów (nie wszystkie) obciążone są świadczeniami publiczno-prawnymi na rzecz budżetu	Wszystkie podmioty prawne obciążone są świadczeniami publiczno-prawnymi na rzecz budżetu państwa
Zadania realizowane przez podmioty należące do sektora finansów publicznych wykonywane są bez znaczenia na ich rentowność (ma to zagwarantować równy dostęp do usług świadczonych przez nie dla ogółu obywateli)	Podmioty są głównie zainteresowane wypracowywaniem zysku lub podnoszeniem własnej wartości rynkowej
Podmioty publiczne dysponują ogromnymi środkami, dlatego mogą wpływać bezpośrednio na kształtowanie się równowagi gospodarczej i wzrost PKB	Pojedyncze podmioty prywatne mają jedynie ograniczone środki, dlatego nie mają większego wpływu na kształtowanie się równowagi gospodarczej i PKB
Działalność sektora publicznego jest niezależna od woli przeciętnych obywateli (nie mamy najmniejszego wpływu na uchwalany budżet).	Tworzenie i likwidowanie podmiotów prywatnych jest uzależnione od woli pojedynczych przedsiębiorców
Sektor publiczny posiada narzędzia przymusu umożliwiające ściąganie należności (podatków)	Sektor prywatny jest takich narzędzi pozbawiony
Istnieją pewne dziedziny działalności gospodarczej zarezerwowane dla podmiotów publicznych. Wiąże się to z: wysokością nakładów ponoszonych na rozpoczęcie działalności, rentownością, koniecznością interwencji i kontroli państwowej (armia, służba zdrowia)	Nie istnieją konkretne dziedziny gospodarki zarezerwowane tylko i wyłącznie dla podmiotów prywatnych
Finanse publiczne mają charakter zcentralizowany	Finanse prywatne mają charakter zdecentralizowany

W finansach publicznych nie interesują nas zjawiska, gdzie pieniądz występuje w ujęciu statycznym (np. kształtowanie się cen na rynkach), ale w ujęciu dynamicznym - przepływy pieniężne. Zjawiska te będziemy dzielić ze względu na dwa kryteria:

• Podmiotowe

• Przedmiotowe

W grupowaniu zjawisk według kryterium podmiotowego nie interesują nas cechy procesów (przepływów), a między jakimi podmiotami te przepływy zachodzą.

W grupowaniu zjawisk według kryterium przedmiotowego interesuje nas czym charakteryzują się te procesy (przepływy), a nie między jakimi podmiotami zachodzą.

Wykład II

Jeżeli bierzemy pod uwagę kryterium podmiotowe, to przepływy mogą zachodzić pomiędzy sektorem finansów publicznymi a:

• podmiotami prywatnymi:

• podatki,

• dotacje dla placówek prywatnych w zakresie szkolnictwa,

• zakłady pracy chronionej (po spełnieniu określonych wymogów i opłaceniu składek) otrzymują od Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) środki na prowadzenie działalności,

• zakup towarów przed podmioty publiczne od podmiotów prywatnych (np. wyposażenie biur).

• podmiotami publicznymi:

• szkoły otrzymują środki z budżetu na prowadzenie swojej działalności,

• subwencjonowanie samorządów,

• finansowanie placówek służby zdrowia i samorządów.

• finansami gospodarstw domowych:

• podatek od osób zatrudnionych.

• finansami banków:

• zaciąganie kredytów przez państwo,

• redyskonto weksli,

• emisja obligacji skarbowych, gdzie bank jest agentem skarbu państwa.

• finansami ubezpieczeń:

• ubezpieczanie majątku państwowego.

Na egzaminie, jeśli pojawi się pytanie o przepływy między różnymi typami podmiotów a finansami publicznymi trzeba będzie podać co najmniej trzy przykłady.

Podział według kryterium przedmiotowego (wg charakteru przepływu) dzieli przepływy na następujące grupy:

• przepływy materialne:

• towary kupowane przez podmioty należące do sektora publicznego

• przepływy osobowe:

• wynagrodzenia za pracę

• płatności transferowe:

• renty

• emerytury

• stypendia

• zasiłki

• podatki

• płatności za usługi

• w całości

• częściowa (pozostała kwota dopłacana jest z budżetu)

• płatności związane z przepływem usług bankowych i ubezpieczeniowych

• odsetki od kredytów i depozytów

• składki i wypłaty odszkodowań

Struktura finansów publicznych. Funkcje finansów publicznych. System budżetowy. Zasady budżetowe. Klasyfikacja budżetowa.

Finanse publiczne tworzą bardzo złożony system, na który możemy spojrzeć na różny sposób. Można bowiem analizować finanse publiczne w przekroju podmiotowym, prawnym, instytucjonalnym lub instrumentalnym.

W przekroju podmiotowym w strukturze finansów publicznych wyróżniamy:

1. Władzę ustawodawczą na szczeblu centralnym, ale i lokalnym,

2. Władzę wykonawczą na szczeblu centralnym, ale i lokalnym,

3. Aparat skarbowy, zajmujący się na bieżąco gromadzeniem i wydatkowaniem środków,

4. Jednostki organizacyjne, finansowane z funduszów publicznych.

W ujęciu prawnym w ramach finansów publicznych wyróżniamy:

5. Akt zasadniczy - konstytucję,

6. Ustawę o finansach publicznych,

7. Corocznie uchwalane budżety,

8. Ustawy podatkowe,

9. Ordynację podatkową,

10. Przepisy związane z gospodarką funduszów parabudżetowych,

11. Przepisy dotyczące funkcjonowania jednostek samorządowych,

12. Przepisy dotyczące funkcjonowania, obowiązków i praw w Ministerstwie Finansów.

W ujęciu instytucjonalnym w ramach finansów publicznych wyróżniamy:

1. Budżet państwa,

2. Budżety jednostek samorządowych,

3. Fundusze parabudżetowe,

4. Fundusze w posiadaniu fundacji publicznych,

5. Fundusze ubezpieczeń społecznych

W ujęciu instrumentalnym w ramach finansów publicznych wyróżniamy:

1. Podatki,

2. Cła,

3. Subwencje,

4. Dotacje,

5. Inne instrumenty polityki finansowej.

Z tych podziałów, bez względu na ujęcie, które przyjmiemy za podstawę podziału, wynika, że trzonem finansów publicznych jest budżet.

Budżet jest to corocznie autoryzowane zestawienie dochodów i wydatków państwa, które przyjmuje postać aktu prawnego.

Funkcje budżetu (inaczej mówiąc - funkcje finansów publicznych):

1. redystrybucyjna,

2. alokacyjna,

3. stabilizacyjna

4. ewidencyjno-kontrolna

Funkcja redystrybucyjna:

Polega na korygowaniu dochodów ukształtowanych w wyniku działania mechanizmu rynkowego. Mechanizm redystrybucji budżetowej składa się z dwóch etapów:

1. Gromadzenie środków w budżecie

2. Wydatkowanie środków z budżetu

W zależności od rodzaju podmiotów, między którymi następuje redystrybucja mówimy o:

1. redystrybucji pionowej - pomiędzy budżetem państwa a budżetami jednostek samorządowych

2. redystrybucji poziomej - pomiędzy podmiotami znajdującymi się na tym samym szczeblu (między gminami, powiatami lub województwami)

Funkcja alokacyjna

Odpowiednia alokacja środków polega na ich optymalnym wykorzystaniu. Jest możliwa tylko wtedy, gdy finanse planowane są rozsądnie i rzetelnie. Przykładem zastosowania funkcji lokacyjnej jest tworzenie i istnienie specjalnych stref ekonomicznych.

Funkcja stabilizacyjna

Funkcja ta jest związana bezpośrednio ze stabilizowaniem gospodarki, która może zostać wybita ze stanu równowagi na skutek występowania cyklu koniunkturalnego. Aby uniknąć znaczących wahań występujących w następujących po sobie okresach dobrej koniunktury i recesji stosuje się dwa narzędzia, nazywane automatycznymi stabilizatorami koniunktury:

1. podatki - ponieważ stawki procentowe są wyrażone w wartościach względnych (procentowych), więc w momencie gdy przychody są wysokie, wpływy do budżetu z tytułu podatków również będą utrzymywały się na nominalnie wysokim poziomie. W okresie recesji nominalne wpływy z podatków są niższe, pomimo, że stawki procentowe pozostają na tym samym poziomie. Dodatkowym elementem tego instrumentu są ulgi i zwolnienia.

2. wydatki - gdy gospodarka znajduje się w fazie recesji to dokonywanie przez państwo odpowiednich inwestycji w infrastrukturę kraju (jako strefę neutralną dla konkurencji w gospodarce) powoduje występowanie kolejnych impulsów inwestycyjnych i konsumpcyjnych. W fazie rozkwitu gospodarki pieniądze z budżetu kierowane są do stref niedochodowych (ochrona zdrowia, szkolnictwo) gdzie pieniędzy zawsze brakuje.

Funkcja ewidencyjno-kontrolna

Wykonanie bądź nie wykonanie założeń przyjętych w budżecie wiąże się konsekwencjami wyciąganymi wobec ekipy rządowej, która podjęła się ten budżet realizować. Ta funkcja pozwala też sprawdzić, w jakim stopniu budżet został zrealizowany.

Gospodarka budżetowa - ogół czynności podejmowanych przez centralne organy władzy oraz administracji rządowej (a także podległe im jednostki organizacyjne) w zakresie planowania, pobierania, gromadzenia i wydatkowania środków w budżecie, zgodnie z przydzielonymi tym podmiotom zadaniami.

System budżetowy - stwarza prawne, organizacyjne i planistyczne ramy dla gospodarki budżetowej.

Zasady budżetowe - postulaty reprezentantów nauki pod adresem praktyki legislacyjnej, podkreślające, żeby powstający budżet był tak skonstruowany, aby można było powiedzieć, że jest instrumentem realizacji funkcji i zadań państwa.

Zasady budżetowe możemy pogrupować na:

1. Zasady główne

1. jedności budżetu

• formalna - wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być przedstawione w jednym akcie prawnym, istnieje tylko jeden scentralizowany fundusz

• materialna - wszystkie dochody przeznaczone są na ogół wydatków państwa (brak powiązania pomiędzy zdobywaniem dochodów a kierunkiem ich wydatkowania)

• powszechności budżetu (zupełności budżetu) - podmioty sfery budżetowej mogą być powiązane z budżetem w niejednakowy sposób. Istnieją dwie metody powiązania tych podmiotów z budżetem państwa:

• metoda finansowania pośredniego netto - firma państwowa jest dofinansowywana do poziomu wyniku netto, który założyła

• metoda finansowania bezpośredniego brutto - podmioty te świadczą swoje usługi nieodpłatnie, więc ich działalność jest w pełni finansowana z budżetu państwa (wydatki podmiotu są tożsame z wydatkami budżetu).

• równoważenia dochodów z wydatków budżetowych

• roczności planowania budżetu

• Zasady uzupełniające

1. zasada jawności - budżet nie jest dokumentem tajnym; ponadto wszystkie projekty budżetu są dyskutowane w trakcie obrad sejmowych, które transmitowane są w telewizji.

2. zasada operatywności - jest bezpośrednio powiązana z funkcją ewidencyjno-kontrolną budżetu. Środki powinny być pogrupowane w taki sposób, aby wiadomym było, na co są wydatkowane i kto jest za to odpowiedzialny.

3. zasada przejrzystości - wszystkie dane przedstawione są w postaci tabelarycznej według zasady indukcji (od ogółu do szczegółu)

4. zasada szczegółowości - dane powinny być jak najbardziej szczegółowe

• Zasady szczegółowe

1. zasada realności - konstruowany budżet powinien możliwy do zrealizowania

2. zasada gospodarności - środki nie powinny być pod żadnym pozorem marnotrawione

3. zasada praworządności - w każdym etapie przygotowywania i realizowania budżetu powinno się przestrzegać prawa

4. zasada elastyczności - odpowiednio skonstruowany budżet powinien dopuszczać wprowadzanie zmian już w trakcie jego realizowania.

Klasyfikacja budżetowa - jest to układ (sposób grupowania) dochodów i wydatków w budżecie, o którym decyduje minister finansów.

Podczas grupowania bierze się pod uwagę trzy kryteria, przy czym każde kryterium jest bezpośrednio związane z jedną z zasad technicznych obowiązujący podczas konstruowania budżetu

• kryterium podmiotowe → zasada operatywności,

• kryterium przedmiotowe → zasada przejrzystości,

• kryterium rodzajowe → zasada szczegółowości.

Kryterium podmiotowe - wydatki i dochody grupowane są według podmiotów odpowiedzialnych za gromadzenie i wydatkowanie środków. Dla tych podmiotów stworzono w budżecie podziałkę na części (poszczególne ministerstwa, instytucje centralne)

Kryterium przedmiotowe - pozwala na uszczegółowienie kwot wskazanych w kryterium podmiotowym. Z tym kryterium związana jest podziałka na działy i rozdziały.

Kryterium rodzajowe - wskazuje na tytuły pozyskiwania środków i kierunki wydatkowania. Podziałka zastosowana tutaj to: paragrafy, pozycje i tytuły.

Zakres i podmioty gospodarki budżetowej. Formy organizacyjno-prawne podmiotów gospodarki budżetowej.

W sektorze prywatnym najczęściej spotykaną formą prowadzenia działalności handlowej jest spółka prawa handlowego. W sektorze finansów publicznych są to jednak podmioty o innym charakterze.

Podmioty należące do sektora finansów publicznych można podzielić na:

• podmioty czynne - stanowią prawo i przepisy prawne

• podmioty bierne - funkcjonując muszą te przepisy respektować

Podstawowym podmiotem, który realizuje zadania państwa i występuje w sektorze finansów publicznych jest jednostka budżetowa.

Jednostka budżetowa - jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek odpowiednio budżetu państwa (gdy mamy do czynienia z jednostką budżetową państwową) lub rachunek budżetu jednostki samorządowej (w przypadku jednostki budżetowej samorządowej).

Przykładami jednostek budżetowych są: wojsko, policja, sądownictwo, prokuratura, szkoła, więzienie, urząd państwowy.

Dla jednostek budżetowych różne są organy decydujące o ich utworzeniu bądź likwidacji. W przypadku jednostek budżetowych państwowych organem stanowiącym może być: minister, kierownik urzędu centralnego, wojewoda lub inny podmiot, określony w odpowiedniej ustawie. Na szczeblu samorządowych o tworzeniu lub likwidowaniu jednostek budżetowych decyduje organ stanowiący samorządu (rada gminy lub rada powiatu).

Cechy charakterystyczne jednostek budżetowych:

• jednostka budżetowa nie posiada osobowości prawnej, tzn. nie może występować jako strona i nie może zaciągać zobowiązań.

• nie jest właścicielem majątku, który służy do realizacji jej zadań (nie ma prawa pobierać pożytku z majątku)

• kierownika jednostki budżetowej mianuje organ stanowiący

• jednostka budżetowa świadczy swoje usługi bezpłatnie

• nie jest obciążona żadnymi świadczeniami o charakterze publiczno-prawnym na rzecz budżetu (tzn. nie płaci podatków)

• podmioty te są nieprzystosowane do funkcjonowania w ramach gospodarki rynkowej

• kierownik działa z upoważnienia organu stanowiącego, a nie w imieniu jednostki budżetowej

• wielkość środków postawionych w danym roku do użytku jednostce budżetowej jest z góry określona limitem. Jeśli środki te nie zostaną wykorzystane w całej wysokości, pozostała część wraca z powrotem do budżetu. Poziom wykorzystanych środków w danym roku stanowi podstawę do określenia limitu na rok następny i dlatego też jednostki budżetowe starają się w jak największym stopniu (nie zawsze całkowicie uzasadnionym) wykorzystać przyznane środki

• podstawą funkcjonowania jednostek budżetowych jest plan finansowy. Znajdują się w nim przychody i wydatki, lecz brak jest wyniku finansowego, którego jednostka budżetowa nie ma.

W ramach jednostki budżetowej występują także inne formy organizacyjne sektora finansów publicznych:

• gospodarstwo pomocnicze

• środek specjalny

Gospodarstwo pomocnicze - jednostka sektora finansów publicznych, wyodrębniona z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym, w ramach której może być prowadzona część podstawowej działalności jednostki budżetowej lub jej działalność uboczna.

Przykładami mogą być:

• stołówka szkolna (działalność uboczna)

• warsztaty pracy w szkołach zawodowych (działalność podstawowa)

• ośrodki szkoleniowe (działalność podstawowa)

• ośrodki wypoczynkowe (działalność uboczna)

Cechy charakterystyczne gospodarstwa pomocniczego:

• posiada odrębny rachunek bankowy

• ma inną strukturę organizacyjną

• jest powiązany z budżetem metodą netto (uzyskuje przychody ze swojej działalności)

• również nie posiada osobowości prawnej

• nie posiada majątku

Pozycje w planie finansowym gospodarstwa pomocniczego:

• przychody i wydatki

• stan środków obrotowych

• wynik finansowy

• rozliczenie z budżetem

Gospodarstwo pomocnicze powiązane jest z budżetem w następujący sposób

• na początku otrzymuje środki obrotowe, potrzebne do rozpoczęcia działalności

• w przypadku deficytu otrzymuje dotacje z budżetu

• w sytuacji, gdy występuje nadwyżka, jedna połowa trafia bezpośrednio do budżetu, a druga przeznaczona jest na potrzeby inwestycyjne lub może być podstawą do otwarcia rachunku środków specjalnych, z którego będą finansowane potrzeby jednostki budżetowej.

Gospodarstwo pomocnicze może zostać utworzone przez kierownika jednostki budżetowej, po uzyskaniu zgody od właściwego organu. W przypadku jednostki budżetowej państwowej jest to organ stanowiący, a w przypadku jednostki budżetowej samorządu - zarząd jednostki samorządowej.

W ramach jednej jednostki budżetowej może funkcjonować kilka gospodarstwa pomocniczych.

Środek specjalny - rachunek bankowy, na którym gromadzone są środki finansowe jednostki budżetowej, niezwiązane z jej funkcjonowaniem w ramach realizacji zadań, ale rachunek, na którym znajdują się środki pochodzące z następujących tytułów:

• z tytułów wskazanych w odrębnych ustawach (jednostki budżetowe państwowe) bądź uchwałach (jednostki budżetowe samorządowe)

• z tytułu spadków, zapisów, darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej

• z tytułu odszkodowań i wypłat za uszkodzone lub zniszczone mienie, oddane jednostce budżetowej w zarząd lub użytkowanie

• z tytułu sprzedaży zapasów materiałowych, przechowywanych w celach mobilizacyjnych

Podstawą gospodarki finansowej środka specjalnego jest także plan finansowy, dotyczący jednego roku budżetowego. W przypadku darowizn bądź spadków plan tworzony jest na okres dłuższy niż rok, aż do momentu całkowitego rozdysponowania środków, pochodzących z tych tytułów.

Zakład budżetowy - jest to jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która:

• odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania

• koszty pokrywa z przychodów z prowadzonej działalności

Ponieważ zakłady budżetowe świadczą swoje usługi odpłatnie, powiązane są z budżetem metodą netto. Usługi są tańsze, ponieważ ustalona za nie odpłatność jest niekoniecznie ustalana na podstawie zasad rynkowych

Typowymi zakładami budżetowymi są:

• przedszkola

• domy kultury (CK Zamek)

• izby wytrzeźwień

Działalność inwestycyjna zakładu budżetowego jest finansowana przez organ założycielski. Maksymalny poziom dofinansowania działalności bieżącej zakładu budżetowego może wynosić do 50% wydatków tej placówki.

Cechy charakterystyczne zakładu budżetowego:

• organem stanowiącym może być: minister, kierownik urzędu centralnego, wojewoda lub inny podmiot, określony w odpowiedniej ustawie. Na szczeblu samorządowych o tworzeniu lub likwidowaniu zakładów budżetowych decyduje organ stanowiący samorządu (rada gminy lub rada powiatu)

• może zaciągać zobowiązania (pożyczki, kredyty), ale wymaga to poręczenia organu założycielskiego. Z tego powodu ma tzw. ułomną osobowość prawną

• zakłady budżetowe mają majątek komunalny w tzw. trwałym zarządzie (zakład budżetowy płaci organowi założycielskiemu za korzystanie z majątku komunalnego, wykorzystywanego przy prowadzeniu działalności)

• ponosi ciężar z tytułu podatków i opłat

• organ założycielski określa zakres działalności i obszar działalności

• organ założycielski ustala odpłatność za usługi świadczone przez zakład budżetowy (może być ustalona na poziomie ceny rynkowej)

Podstawą działalności zakładu budżetowego jest plan finansowy. Konstruuje się go jednak odmiennie niż w przypadku jednostki budżetowej.

• przychody i wydatki

• stan środków obrotowych

• wynik finansowy

• rozliczenie z budżetem

Do planu finansowego można wprowadzać zmiany, o ile nie wpłyną na stan rozliczeń z budżetem. Przy tworzeniu zakładu budżetowego, dotacje na środki obrotowe przyznawane są z budżetu, z którym dany zakład jest powiązany

Podmioty działające na zasadach specjalnych w kulturze i w placówkach służby zdrowia

1. Podmioty działające w kulturze to np. teatry, filharmonie, opery (w Poznaniu będą to: estrada poznańska i teatry poznańskie)

• posiadają osobowość prawną

• działają w oparciu o majątek wydzielony z mienia samorządowego (instytucje samorządowe) lub państwowego (instytucje państwowe)

• mogą swobodnie dysponować majątkiem; muszą jednak przynosić pożytki, więc działają w oparciu o rachunek ekonomiczny

• istnieją trzy źródła przychodów:

1. prowadzona działalność

2. dofinansowania z budżetu

3. dobrowolne wpłaty osób fizycznych i prawnych

• funkcjonują w oparciu o plan finansowy, który składa się z czterech elementów:

1. plan usług

2. plan przychodów

3. plan remontów

4. plan inwestycji

• zysk osiągnięty zostaje w placówce i może być podstawą do utworzenia funduszu załogi, z którego wypłacane są nagrody dla pracowników

2. Placówki służby zdrowia, działające na zasadach specjalnych to Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej

• mają osobowość prawną - uzyskują ją po dokonaniu wpisu w sądzie rejonowym do rejestru zakładów opieki zdrowotnej

• mienie wydzielone z mienia państwowego lub samorządowego

• wartość majątku placówki określa fundusz założycielski i fundusz zakładu

• placówka pokrywa koszty działalności z przychodów, które pochodzą:

1. ze świadczonych usług (odpłatność ponosi podmiot, z którym została zawarta umowa: instytucje ubezpieczeniowe, organy założycielskie, zakłady pracy, osoby fizyczne nie objęte ubezpieczeniem)

2. z budżetu państwa, jeżeli są przekazywane na realizację zadań i programów zdrowotnych

3. spadki, zapisy i darowizny

• może otrzymywać dotacje między innymi od organu założycielskiego. Przeznaczane są one na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników lub na zadania z zakresu zapobiegania chorobom.

Placówki działające na zasadach specjalnych może przynosić zyski lub straty. W przypadku zysków o podziale nadwyżki decyduje kierownik placówki, wybrany przez organ założycielski. Jeśli placówka przynosi straty nie jest to jeszcze jednoznaczne z zakończeniem działalności. Jeśli straty nie może sfinansować podmiot, to pokrywa ją organ założycielski, ale wybierze dla niej inną (gorszą) formę gospodarki budżetowej, czyli np. formę zakładu albo formę jednostki budżetowej.

Fundusze parabudżetowe

Fundusze celowe

Fundusze celowe można podzielić na dwie kategorie:

• fundusze parabudżetowe

• fundusze typy budżetowego o charakterze celowym, które mogą być tworzone w ramach budżetu lub poza nim; stanowią alternatywne w stosunku do budżetu źródło finansowania zadań państwa i jednostek samorządu terytorialnego

Cechy charakterystyczne funduszy celowych:

• fundusze mogą mieć osobowość prawną

• mają konkretnie wskazany cel, na który przekazywane są wszystkie środki danego funduszu (i wyłącznie na nie)

• finansowanie przy pomocy funduszy jest bardzo elastyczne, ponieważ środków zgromadzonych w danym roku nie trzeba od razu wydatkować

• fundusze najlepiej nadają się do zadań długoterminowych

Przykłady funduszy celowych:

• Fundusz Obsługi i Zadłużenia Zagranicznego

• Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

• Fundusz Kombatancki

• Fundusz Alimentacyjny

Według ustawy o funduszach parabudżetowych po roku 1999 (tzn. od momentu wejścia ustawy w życie) nie mogą działać żadne fundusze celowe, z wyjątkiem tych, które funkcjonowały przed lub w trakcie wejścia ustawy w życie.

Nazwa funduszu	Rok założenia	Osobowość prawna	Dysponent środków
Fundusz Alimentacyjny	1975	nie	Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Centralny Fundusz Ochrony gruntów Rolnych	1982	nie	właściwy minister do spraw rozwoju wsi
Państwowy Fundusz Kombatantów	1983	nie	Kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Niepełnosprawnych
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej	1989	tak	zarząd funduszu
Centralny Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym	1989	nie	główny geodeta kraju
Fundusz Pracy	1989	nie	Prezes Krajowego Urzędu Pracy

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych	1991	tak	zarząd funduszu
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych	1994	tak	prezes Krajowego Urzędu Pracy
Fundusz Promocji Twórczości	1994	nie	właściwy Minister ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych	1999	nie	Zakład Ubezpieczeń Społecznych

W ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyodrębniono 5 odrębnych funduszów, które wypłacają odpowiednie świadczenia:

1. Fundusz Emerytalny

• emerytury

• Fundusz Rentowy:

• renty z tytułu niezdolności do pracy

• renty rodzinne

• renty szkoleniowe

• dodatki do rent rodzinnych dla sierot zupełnych

• dodatki pielęgnacyjne

• zasiłki pogrzebowe

• Fundusz Chorobowy

• zasiłki chorobowe

• Fundusz Wypadkowy

• jednorazowe odszkodowania

• świadczenia wyrównawcze

• renty inwalidzkie

• nieodpłatne świadczenia lecznicze, położnicze, rehabilitacyjne

• Fundusz rezerwowy

• uzupełnianie niedoborów w funduszach rentowym, chorobowym i wypadkowym

Fundusze, w których dysponentem środków jest prezes Kasy Rolniczych Ubezpieczeń Społecznych

Nazwa funduszu	Rok założenia	Osobowość prawna
Fundusz Emerytalno-Rentowy	1991	nie
Fundusz Składkowy	1991	tak
Fundusz Prewencji i Rehabilitacji	1991	nie
Fundusz Administracyjny	1991	nie
Fundusz Motywacyjny	1997	nie
Fundusz Rezerwowy	1997	nie

Ostatnim funduszem jest Fundusz Rezerwy Demograficznej

• został utworzony w 1999 roku

• dysponentem środków jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych

• posiada osobowość prawną

• środki przeznaczane są na uzupełnianie niedoborów w ramach funduszu emerytalnego

Dochody funduszów parabudżetowych pochodzą z różnych źródeł:

• podatki i opłaty różnego rodzaju

• przychody ze sprzedaży

• składki na rzecz funduszów

• dotacje z budżetu

• dobrowolne wpłaty ludności lub jednostek organizacyjnych

• dofinansowania z tego samego rodzaju funduszu, ale z wyższego szczebla

Powody tworzenia funduszów celowych:

• gwarantują wypłaty świadczeń konkretnego rodzaju (realizację konkretnych zadań)

• aktywizacja społeczności lokalnej

• gospodarka funduszowa jest bardziej elastyczna, gdyż nie jest zależna od budżetu, a niewykorzystane środki mogą zostać użyte w roku następnym

• możliwość samodzielnego prowadzenia gospodarki finansowej przez dysponenta funduszu

• ciężka sytuacja gospodarcza w kraju, istnienie zaniedbanych dziedzin w gospodarce

• zbyt ścisłe przestrzeganie rygorów związanych z zasadą jedności w budżecie: ogół dochodów na ogół wydatków

Dozwolone jest istnienie tylko nielicznych funduszów budżetowych. W momencie, gdy powstanie ich zbyt wiele:

• powstają zagrożenia wynikające ze zbytniego usztywnienia środków (na rachunkach niektórych funduszów zamrożone są spore środki, podczas gdy na rachunkach innych tych środków brakuje)

• słabnie rola budżetu - traci na znaczeniu zasada jedności formalnej

• utrudniona kontrola społeczna nad wydatkowaniem środków publicznych

Fundusze parabudżetowe gwarantują ciągłość realizacji zadań - niewykorzystane środki przechodzą na kolejny rok, więc dysponent zdaje sobie sprawę z aktualnego stanu środków, którymi będzie mógł zarządzać. Ponieważ fundusze nie są zależne na budżetu, więc zadania można wykonywać nieprzerwanie, nie czekając na przekazanie pieniędzy z budżetu centralnego.

Klasyfikacja funduszów parabudżetowych

Można wyodrębnić kilka różnych podziałów funduszów celowych:

1. Podział ze względu na podmiot administrujący środkami

• fundusze państwowe

• fundusz samorządowe

• gminne, powiatowe, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

• fundusze gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym na poziomie powiatowym i wojewódzkim

• fundusze ochrony gruntów rolnych kartograficznym na poziomie powiatowym i wojewódzkim

• fundusze społeczne

• Podział ze względu na źródła dochodów funduszów

• fundusze, których dochody mają głównie charakter dochodów własnych

• fundusze, których środki uzupełniane są dotacjami z budżetu albo funduszu tego samego rodzaju, ale z wyższego szczebla

• Podział ze względu na powiązanie z budżetem

• fundusz jest powiązany z budżetem

• powiązanie oparte na zasadzie metody netto

• powiązanie oparte na zasadzie metody brutto - ta sytuacja dotyczy funduszów istniejących w ramach budżetu

• fundusze niepowiązane z budżetem

• Podział ze względu na cel przeznaczania środków funduszu

• środki przeznaczone są wyłącznie na realizację zadań bieżących

• środki przeznaczane są zarówno na zadania bieżące i zadania inwestycyjne

• środki przeznaczane są jedynie na zadania inwestycyjne

• Podział ze względu na metodę finansowania zadań

• finansowanie metodą budżetową (dotacyjną)

• finansowanie zadań metodą kredytową (na zasadzie zwrotności i czasami odpłatności w postaci odsetek)

• finansowanie łączące obie powyższe metody

• Podział ze względu na konieczność stworzenia funduszu

• fundusze obligatoryjne

• fundusze fakultatywne

Charakterystyka wybranych funduszów parabudżetowych.

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

• działa w oparciu o ustawę z 1993 roku o Ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy oraz ustawę z roku 1998 o Systemie ubezpieczeń społecznych

• dochody tego funduszu pochodzą z:

• składki łożone przez pracodawców na rzecz funduszu

• dowolne wpłaty pracodawców

• odsetki od lokat

• nadwyżki

• dodatnia różnica z wartości sprzedaży nieruchomości

• środki ze sprzedaży nieruchomości przejętych na skutek nie płacenia składek

• świadczenia wypłacane z tego funduszu przysługują

• pracownikom

• byłym pracownikom

• członkom rodziny w razie śmierci pracownika

• wszystkim zatrudnionym, ale w oparciu o umowę inną niż stosunek pracy

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

• działa w oparciu o ustawę z roku 1991 o Zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych

• posiada osobowość prawną: organami tego funduszu są rada nadzorcza oraz zarząd

• dochody tego funduszu to:

• comiesięczne obowiązkowe wpłaty od pracodawców zatrudniających co najmniej 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar pracy, przy jednoczesnym wskaźniku zatrudnienia osób niepełnosprawnych poniżej 6%

• do wpłat zobowiązane są zakłady pracy chronionej - wpłaty wynoszą 10% środków uzyskanych przez zakład z tytułu zwolnień podatkowych

• środki z tego funduszu przeznaczane są na:

• utrzymanie istniejących miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, którym to miejscom grozi likwidacja

• dofinansowanie programów rządowych i samorządowych na rzecz osób niepełnosprawnych

• na tworzenie i funkcjonowanie poradnictwa dla osób niepełnosprawnych

• tworzenie i funkcjonowanie warsztatów terapii zajęciowej

• dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych

• dotacje dla przedsiębiorstw wytwarzających wyroby ortopedyczne, sprzęt rehabilitacyjny, prowadzących badania, ekspertyzy lub analizy na rzecz osób niepełnosprawnych

• na modernizację obiektów użyteczności publicznej i dopasowanie ich do potrzeb osób niepełnosprawnych

• osoby niepełnosprawne mogą uzyskać pożyczkę z tego funduszu na rozpoczęcie działalności gospodarczej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

• działa w oparciu o ustawę z roku 1980 o Ochronie i kształtowaniu środowiska

• posiada osobowość prawną

• celem istnienia tego funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych zarówno o zasięgu ogólnokrajowym jak i lokalnym (przykładem może być elektrownia w Bełchatowie)

• środki z tego funduszu mogą być wykorzystywane przez:

• jednostki samorządu terytorialnego

• przedsiębiorców

• instytucje i urzędy

• szkoły wyższe i uczelnie

• osoby fizyczne

• jednostki zajmujące się ochroną zdrowia

• stowarzyszenia i fundacje

• sposób finansowania zadań realizowanych przez te podmioty może przybierać trzy różne formy

• finansowanie pożyczkowe (kredytowe)

• finansowanie dotacyjne (dofinansowanie do zaciągniętych kredytów) - z tej formy bardzo często korzystają jednostki samorządowe

• finansowanie kapitałowe - obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego

• środki tego funduszu finansują bardzo szeroko pojętą ochronę środowiska:

• uruchamiane są środki dla inwestorów

• stymulują powstawanie nowych inwestycji

• wspomagają tworzenie nowych miejsc pracy

• wspomagają zrównoważony rozwój terytorialny

• pozwalają na niwelowanie różnic inwestycyjnych w jednostkach samorządowych

Fundusz Pracy

• działa w oparciu o ustawę z roku 1994 o Zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu

• głównym źródłem dochodów są składki odprowadzanie na rzecz tego funduszu

• środki z tego funduszu są przekazywane głównie na:

• finansowanie kosztów szkolenia pracowników

• pożyczki dla osób, które chcą rozpocząć działalność gospodarczą

• wynagrodzenia wypłacane młodocianym, zatrudnionym w celu przygotowania do zawodu

• stypendia dla absolwentów skierowanych na szkolenia

• spłaty i pokrywanie kosztów obsługi kredytu zaciągniętego w tym funduszu

• wynagrodzenia dla osób, które sprawują opiekę nad osobami przechodzącymi praktykę w zakładzie pracy

• finansowanie tworzenia nowych miejsc pracy

Agencje rządowe i szkoły wyższe

gencja rządowa to państwowa lub samorządowa osoba prawna utworzona na podstawie odrębnej ustawy w celu wykonywania zadań publicznych z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków, spółek prawa handlowego

• działa pod nadzorem odpowiedniego ministerstwa

• podstawą gospodarki finansowej agencji rządowej jest plan finansowy, nie stanowiący załącznika do ustawy budżetowej

• nie wszystkie agencje zobowiązane są do przedstawiania sprawozdań finansowych Sejmowi.

Cechy agencji rządowej:

• ma osobowość prawną

• nazwa nie musi zawierać słowa agencja

• ta forma nie jest podobna do żadnej innej wcześnie omawianej

• ma odrębny system organizacyjno-finansowy i działa w oparciu o odrębny akt prawny rangi ustawowej, co powoduje swego rodzaju dezintegrację finansów publicznych

Źródła dochodów agencji rządowej:

• dotacje budżetowe

• gospodarowanie mieniem skarbu państwa

• prowizje i opłaty pobierane od czynności świadczonych na rzecz administracji sądowej i innych podmiotów towarzyszących

Rodzaje agencji rządowych

• agencje, które zarządzają mieniem skarbu państwa np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Mienia Wojskowego, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa

• agencje, których głównym zadaniem jest finansowe wspieranie pewnych rodzajów działalności np. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

• agencje, których celem powołania jest wykonywanie pewnych zadań w imieniu państwa np. Agencja Rynku Rolnego, Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad

Agencje rządowe według kolejności utworzenia

Data utworzenia	Nazwa agencji
1990	Agencja Rynku Rolnego
1992	Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa
1994	Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
1995	Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad
1995	Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
1996	Agencja Techniki i Technologii
1997	Agencja Mienia Wojskowego
1997	Agencja Prywatyzacji
1997	Agencja Rezerw Materiałowych
1997	Agencja Rezerw Artykułów Sanitarnych
2000	Polska Organizacja Turystyczna
2001	Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Polska Organizacja Turystyczna

Celem powstania tej organizacji była promowanie Polski wewnątrz i poza granicami kraju dzięki rozmaitym wystawom, materiałom promocyjnym, reklamowym itd.

Cechy:

• organizacja ma swoje przedstawicielstwa poza granicami. Są to tak zwane Polskie Ośrodki Informacji Turystycznej

• organizacja działa w oparciu o akt prawny z czerwca 1999 o Polskiej Organizacji Turystycznej

• prezes organizacji jest zobowiązany do przedstawiania co roku sprawozdania finansowego z działalności organizacji. Sprawozdanie musi być zaopiniowane przez odrębny podmiot, a raport z badania stanowi załącznik do sprawozdania. Następnie sprawozdanie musi zostać zatwierdzone przez ministra do spraw turystyki w porozumieniu z ministrem do spraw budżetu.

Źródła dochodów:

• dotacje budżetowe

• bezzwrotna pomoc zagraniczna

• dochody z prowadzonej działalności gospodarczej (wydawniczej, reklamowej)

• wpłaty jednostek samorządu terytorialnego

• wpłaty organizacji zrzeszających przedsiębiorców związanych z turystyką

• wpłaty samych przedsiębiorstw

Polska Agencja rozwoju Przedsiębiorczości

Celem jej powstania było uczestnictwo w programach wspierających rozwój gospodarczy, wspieranie eksportu i zapewnienie spójności społeczno-ekonomicznej kraju. Jest następcą Polskiej Fundacji Promocji Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Działa w oparciu o ustawę z września 2000r.

Zadania agencji:

• świadczenie usług doradczych i eksperckich

• organizowanie szkoleń, przedsięwzięć promocyjnych, informatycznych

• gromadzenie i udostępnianie informacji dla przedsiębiorców

• udziela pożyczek i dotacji dla przedsiębiorstw małych i średnich

• może obejmować udziały i akcje w spółkach realizujących ustawowe zadania tej agencji, może nabywać obligacje emitowane przez przedsiębiorstwo

Dochody:

• dotacje budżetowe

• bezzwrotna pomoc zagraniczna

Państwowe Szkoły Wyższe

Szkoły wyższe w Polsce dzielimy na: uczelnie wyższe, uczelnie wojskowe oraz uczelnie wyższe zawodowe.

Cechy:

• posiadają osobowość prawną a ich zniesienie, połączenie, utworzenie może być dokonane tylko na drodze ustawowej

• funkcjonują w oparciu o:

• Ustawę o szkolnictwie wyższym z 1990r.

• statut uchwalony przez senat uczelni większością 2/3 głosów

• statut nowopowstającej uczelni określa Ministerstwo Edukacji Narodowej po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego

• uczelnie działają na zasadzie wolności badań naukowych, wolności nauczania i tzw. wolności twórczości artystycznej

• nadzór sprawują Minister Edukacji Narodowej oraz inni właściwi ministrowie

• w Polsce istnieją 123 uczelnie wyższe

• uczelnie mogą tworzyć jednostki ogólnouczelniane (np. biblioteka, studium wychowania fizycznego), wydziały i filie

Zadania:

• kształcenie studentów w wybranej gałęzi wiedzy oraz przygotowanie do wykonywania określonych zawodów

• prowadzenie badań naukowych lub twórczej pracy artystycznej

• przygotowanie kandydatów do samodzielnej pracy naukowej, dydaktycznej i artystycznej

• kształcenie w celu uzupełnienia wiedzy ogólnej i specjalistycznej osób wykonujących zawodu praktyczne

• rozwijanie i upowszechnienie kultury narodowej, postępu technicznego

• wychowanie studentów w duchu poszanowania praw człowieka, patriotyzmu, demokracji, odpowiedzialności za losy kraju i społeczeństwa

• podejmowanie starań by w środowisku studenckim panował kult prawdy, sumiennej pracy i atmosfera wzajemnej życzliwości

Rada Główna Szkolnictwa Wyższego

• organ przedstawicielski szkolnictwa wyższego, który współdziała z Ministerstwem Edukacji Narodowej, a także innymi organami państwowymi w celu realizacji działań

• obsługę administracji prowadzi Ministerstwo Edukacji Narodowej

• kadencja rady trwa 3 lata, począwszy od 1 grudnia

• liczy 50 osób

Zadania

• określa warunki funkcjonowania szkół wyższych, a także warunki, jakim powinna odpowiadać uczelnia, by otworzyć kierunek studiów

• ustala warunki do nadania tytułów zawodowych

• wskazuje kierunki badań prowadzonych na uczelniach

• opiniuje kryteria przyznawania uczelniom z budżetu państwa dotacji

• opiniuje projekty ustaw dotyczących szkolnictwa wyższego

Organy Kolegialne uczelni wyższej:

• Senat - ustala statut i regulamin studiów

• Rada Wydziału

• organy jednoosobowe:

• rektor

• dziekan

Pracownicy uczelni:

• pracownicy naukowi:

• niektóre stanowiska przyznawane są z mianowania:

• adiunkt - może nim zostać osoba, która ma przynajmniej tytuł doktora i która wygrała odpowiedni konkurs

• kierownik katedry - mianowany jest co pewien czas, kierownikiem nie mogą zostać osoby otrzymujący świadczenia emerytalne

• profesor nadzwyczajny - mianowany jest przez senat uczelni

• każdy z pracowników ma przypisane pensum

• koszty dojazdu do filii uczelni lub na konferencję są zwracane pracownikom (pod warunkiem udzielenia zgody przez dziekana)

• pracownicy obsługi:

• podlegają dyrektorowi administracyjnemu

• jego zastępcą jest z reguły główny księgowy uczelni - kwestor

Środki uczelni:

• dotacje budżetowe:

• dotacje na prowadzenie badań przekazywane przez Komitet Badań Naukowych

• ogólna pula przyznanych środków podzielone jest już na odpowiednie wydziały

• wysokość środków zależy od zgłoszonego zapotrzebowania i kategorii wydziału

• dotacje na konferencję naukową, organizowaną przez wydział, katedrę lub kilka katedr

• dotacje na doskonalenie kadry dydaktycznej

• dotacje na inwestycje organizowane przez uczelnię

• współpraca z rozmaitymi firmami

• lokowanie wolnych środków

• opłata za studia zaoczne, wieczorowe i wolnych słuchaczy

• odpłatność za studiowanie na uczelni przez obcokrajowców

• sponsorowanie (BZ WBK, Warta)

• wynajem pomieszczeń

• parking

Środki przeznaczane są na:

• zakup pomocy dydaktycznych

• inwestycje

• wynagrodzenia pracowników:

• naukowo-dydaktycznych: pensja w zależności od:

• od kategorii pracownika

• ilości nadgodzin

• przeprowadzonych egzaminów

• z tytułu funkcyjnego

• dyżurów w ramach pensum

• administracyjnych: stała pensja

Parlament studencki:

• jest to organ wybierany bezpośrednio przez studentów

• przedstawiciel parlamentu jest między innymi członkiem komisji rekrutacyjnej

• przedstawiciel zasiada także w senacie uczelni

Planowanie, uchwalanie i wykonywanie budżetu państwa

Według Ustawy o finansach publicznych uchwalanie budżetu przebiega w następujących etapach:

1. Do 30 września projekt budżetu, zatwierdzony przez ministra finansów, musi trafić do Sejmu (w sytuacjach wyjątkowych istnieje możliwość przesunięcia tego terminu na 15 października).

2. Parlament ma cztery miesiące na oddanie ustawy budżetowej do podpisu prezydentowi. Jeśli ten warunek nie zostanie spełniony, prezydent ma możliwość rozwiązania parlamentu i rozpisania przedwczesnych wyborów.

3. Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy. Może też ją odesłać do Trybunału Konstytucyjnego.

4. Zdarza się, że gospodarka działa w oparciu o ustawę o prowizorium budżetowym.

Planowanie budżetowe:

1. Opracowanie makroekonomicznej koncepcji budżetu i wstępnej prognozy wielkości makroekonomicznej.

• Czynny udział prezesa Głównego Urzędu Statystycznego - konieczna jest wiedza na temat kształtowania się wielkości makroekonomicznych w roku poprzednim:

• poziom inflacji,

• przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej,

• kursy walut,

• stopy procentowe,

• tempo wzrostu gospodarczego,

• liczba bezrobotnych,

• struktura bilansu płatniczego.

• Prognozy powyższych składników są podstawą do opracowania pierwszej, bardzo zagregowanej wersji planu dochodów i wydatków.

2. Etap opracowania założeń rzeczowych do projektów resortowych

• Minister finansów wystosowuje do dysponentów części budżetowych zarządzenie (notę budżetową), w którym określone są terminy, sposoby i rodzaje informacji, które mogą być przekazane do Ministerstwa Finansów.

• Zarządzenie musi być wystosowane corocznie do 25 maja.

• sposób prezentacji przyjmuje formę formularza (tzw. eżetki).

3. Zebranie dokumentów i przeanalizowanie ich pod względem merytorycznym. Tworzone założenia do projektu budżetu państwa. Minister ustala dla każdego dysponenta limit wydatków. Założenia do projektu budżetu państwa obejmują:

• deklaracje ogólnych kierunków polityki społeczno-gospodarczej państwa w roku następnym,

• prognozę makroekonomiczną, na podstawie której skonstruowany jest projekt budżetu,

• założenia systemowe dotyczące dochodów i wydatków budżetowych,

• projekt planu dochodów i wydatków budżetowych oraz plan sfinansowania deficytu budżetowego,

• limity wydatków dla poszczególnych części budżetowych,

Istotne jest ustalenie ustaw okołobudżetowych z konieczności wprowadzania zmian do podatków. W pierwszej kolejności pokrywane są wydatki sztywne.

Podstawę do zestawienia planu dochodów i wydatków tworzą:

• uzgodnione założenia dotyczące parametrów makroekonomicznych

• założenia dotyczące stawek, podatków i innych dochodów budżetowych oraz inne założenia o zmianach obowiązującego systemu podatkowego

• prognoza wykonania dochodów budżetowych w roku bieżącym (poprzedzającym rok budżetowy)

Są dwa podejścia, które ścierają się w procesie planowania

• próba racjonalnego oszacowania tych wielkości, czyli środków niezbędnych na realizację zadań

• napory rozmaitych grup sformalizowanych bądź też nie, które walczą o zwiększenie środków na pewne, konkretne zadania

Metody planowania wydatków bieżących

• metody bazujące na danych z przeszłości (metoda ekstrapolacji)

• metody oparte na parametrach i normach budżetowych (stosowna do wydatków jednorodnych - nie dekomponuje się na wiele czynników: wynagrodzenia, obsługa długu publicznego itp.)

Najczęściej używane parametry:

• wskaźniki budżetowe, określające średnią wielkość zadań

• jednostkowy koszt realizacji planowanego zadania, który może przybrać postać normy budżetowej lub koszt może być kształtowany indywidualnie

Norma budżetowa: przeciętny koszt jednostkowy planowanego zadania, realizowanego przez jednostki usługowe tego samego typu. Uwzględnia on przeciętne warunki realizacji tego zadania w skali kraju bądź województwa. Normy budżetowe mogą mieć charakter obligatoryjny.

Limity - nieprzekraczalne wysokości środków, ustalane dla dysponentów części budżetowych (wysokość limitów ustalana jest na podstawie wydatków w roku poprzednim).

4. Opracowanie resortowych wycinków projektu budżetu państwa (dysponenci ustalają budżety resortów na podstawie limitów). Minister finansów przekazuje zadanie obcięcia wydatków na poszczególne inwestycje dysponentom odpowiednich resortów (jako bardziej kompetentnym), którym te przedsięwzięcia podlegają.

5. Zbieranie informacji od poszczególnych jednostek budżetowych. Napływanie informacji do Ministerstwa Finansów, weryfikowanie pod względem technicznych i merytorycznym, w celu utworzenia wstępny projekt budżetu państwa.

• Projekt staje się ostatecznym po posiedzeniu Rady Ministrów, na którym ustalane są odpowiednie proporcje środków przyznawanych poszczególnym resortom. Powstaje projekt ustawy budżetowej. W sytuacji, gdy nie uda się przygotować projektu budżetu na czas, powstaje projekt ustawy o prowizorium budżetowym. Dzięki temu wydłużany jest czas na przygotowanie pełnej ustawy budżetowej - termin zostaje przesunięty do końca grudnia.

• Projekt można przekazać do parlamentu, kiedy Rada Ministrów podejmie stosowną Ustawę o finansach publicznych. Musi to nastąpić niepóźnej niż do 30 września. W wyjątkowych okolicznościach termin może zostać przesunięty na 15 października.

• Do 25 października wszystkie jednostki powiązane z budżetem powinny dostać informację, jakich środków na rok następny mogą się spodziewać. Muszą one w terminie do 1 grudnia przekazać plany finansowe do odpowiednich jednostek, odpowiedzialnych za rozdysponowanie środków.

Proces uchwalenia budżetu państwa:

1. Prezes Rady Ministrów przedkłada projekt marszałkowi Sejmu. Może on włączyć ten projekt pod obrady na posiedzeniu sejmu.

2. Przedłożenie Sejmowi projektu ustawy budżetowej:

• pierwsze czytanie projektu ustawy odbywa się na pierwszym posiedzeniu Sejmu. Ma na celu przedstawienie posłom projektu. Prezentacji dokonuje najczęściej Minister Finansów lub prezes Rady Ministrów.

• projekt przekazywany jest do sejmowej komisji budżetowej - następuje weryfikacja realności planu, zostają wprowadzone ewentualne poprawki:

• rządu (tzw. autopoprawki)

• posłów

• klubów parlamentarnych

Praca sejmowej komisji budżetowej odbywa się przy współpracy innych komisji sejmowych.

• projekt wraca do sejmu, gdzie odbywa się drugie czytanie, które może być powiązane z głosowaniem. Raport z prac komisji przedstawia poseł sprawozdawca (przeważnie przewodniczący komisji). Komisja nie może definitywnie odrzucić projektu. Może natomiast rekomendować przyjęcie projektu rządowego (z ewentualnymi poprawkami) albo przedłożyć własny projekt ustawy (będący jednolitym aktem prawnym).

• w razie kolejnych wątpliwości i zgłaszanych poprawek projekt trafia z powrotem do komisji budżetowej.

• jeśli nie ma nowych wniosków to odbywa się trzecie czytanie projektu ustawy i następujące po nim głosowanie. Głosowanie odbywa się zarówno nad poszczególnymi poprawkami jak i nad całością projektu.

• jeśli budżet znajdzie się po raz drugi w komisji to po powrocie do sejmu następuje prezentacja wniosków do wniosków, trzecie czytanie i głosowanie.

• W przypadku, gdy Sejm nie jest władny wygenerować ustawy budżetowej, prezydent może zarządzić rozpisanie przedwczesnych wyborów. Po odrzuceniu projektu ustawy w trzecim czytaniu, państwo z punktu widzenia gospodarki finansowej funkcjonuje w oparciu o przedstawiony projekt ustawy budżetowej.

• Gdy projekt przejdzie przez głosowanie trafia do Senatu. Senat ma 20 dni, w ciągu których musi ustosunkować się do projektu. Może zgłosić nowe poprawki do ustawy.

• Sejm może przyjąć lub odrzucić poprawki senatu. Ustawa budżetowa przyjmowana jest bezwzględną większością głosów (3/5 wszystkich posłów).

• Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy budżetowej. Jeśli prezydent ma wątpliwości, czy któryś z punktów ustawy budżetowej nie pogwałca ustawy zasadniczej, może odesłać ustawę do Trybunału Konstytucyjnego.

• Ustawa zostaje opublikowana w Dzienniku Ustaw i wchodzi w życie 1 stycznia roku, na który obowiązuje.

• Podstawą wykonania budżetu nie jest jednak podpisanie aktu przez prezydenta, lecz układ wykonawczy budżetu, który to układ dla każdego z resortów przygotowywany jest przez odpowiedniego dysponenta. Dysponenci mają obowiązek przedłożenia układu w terminie 21 dni od momentu ustalenia ustawy budżetowej. Dopiero układ wykonawczy spełnia zasadę szczegółowości budżetu.

Wykonawcami budżetu są dysponenci poszczególnych resortów. Dysponent to jednostka organizacyjna uprawniona do dokonywania wydatków budżetowych lub zasilania w środki budżetowe podległych jednostek.

Hierarchia dysponentów:

• dysponenci główni

• dysponenci drugiego stopnia

• dysponenci trzeciego stopnia

Dysponent główny - jednostka, dla której w budżecie ustanowiono odrębną część: ministrowie, kierownicy centralnych urzędów państwowych. Dysponent główny otrzymuje środki (wpływają one na centralny rachunek bieżący budżetu państwa - rachunkiem dysponuje Minister Finansów), których część przeznacza na własne potrzeby (prowadzenie kancelarii itd.), a część przekazuje dalej.

Dysponent drugiego stopnia - może otrzymać środki od dysponenta głównego. Część środków może przeznaczyć na własne potrzeby, a część przekazuje dysponentowi trzeciego stopnia.

Dysponent trzeciego stopnia - kierownicy jednostek budżetowych - otrzymują środki na własne potrzeby, bez możliwości dalszego ich rozdysponowania.

Obsługą kasowa rachunków dysponentów (otwieranie, zamykanie itp.) budżetu państwa zajmuje się Narodowy Bank Polski.

Obsługa skarbowa rachunków dysponentów budżetu państwa - funkcję kasjera w zakresie gospodarki finansowej państwa przejmują struktury skarbu państwa.

Zasady obowiązujące podczas pozyskiwania dochodów i wydatkowania środków:

1. Wszystkie operacje związane z gromadzeniem dochodów, wydatkowaniem środków oraz finansowaniem deficytu budżetowego są rejestrowane na rachunkach bankowych jednostek budżetowych wykonujących budżet.

2. Wszystkie dochody budżetu państwa gromadzone przez urzędy skarbowe i inne jednostki budżetowe, przekazywane są na rachunek ministerstwa finansów, zwany centralnym rachunkiem bieżącym budżetu państwa.

3. Każda jednostka budżetowa może w danej chwili wykorzystać tylko tyle środków, ile znajduje się na jej rachunku bankowym, z którego finansowane są podatki. Po zamknięciu roku budżetowego środki jednostek, które pozostaną na rachunku jednostek gospodarczych powinny być przekazane na centralny rachunek bieżący budżetu państwa, co znaczy, że nie mogą być wydatkowane na wydatki ujęte w planie na rok przyszły

4. Zasilanie rachunków jednostek budżetowych odbywa się pod nadzorem.

5. Operacje związane z finansowaniem deficytu budżetowego wykonywane są (rozliczane są bezpośrednio) z centralnym rachunkiem bieżącym budżetu państwa, ale z wyodrębnionego rachunku budżetowego

Dysponent trzeciego stopnia dokonując wydatkowania powinien mieć na uwadze, że:

• może zadłużać się tylko do wysokości stanu środków na swoim rachunku bankowym

• może dokonywać tylko takich wydatków, które zostały ujęte w jego planie finansowym

• wydatki musi dokonywać terminowo, aby zapewnić odpowiednią realizację zadań

W trakcie wykonywania budżetu mogą nastąpić sytuacje wymagające dokonywania zmian w budżecie. Wyróżniamy dwa rodzaje zmian:

• zwiększenie wydatków na jedne zadania w celu zmniejszenia innych - przenoszenie środków w ramach uchwalonego budżetu,

• zwiększenie środków na realizację pewnych zadań, przy jednoczesnym utrzymaniu stałego poziomu środków przeznaczonych na inne zadania - w takiej sytuacji sięgamy po środki z nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych lub też sięgamy do rezerw budżetowych.

Metodą na zwiększenie elastyczności jest tworzenie rezerw. Wyróżniamy dwa typy rezerw:

• rezerwa ogólna w centralnym budżecie państwa

• rezerwy celowe w budżetach województw - jej środki przeznaczane są na realizację nieprzewidzianych wydatków

Wysokość środków przeznaczonych na tworzenie rezerw może wynosić 0,2% wszystkich zaplanowanych wydatków budżetowych w przypadku rezerwy ogólnej i 5% w przypadku rezerwy szczegółowej.

Drugą metodą zwiększania elastyczności jest przemieszczanie środków w ramach budżetu. Odpowiednie uprawnienia do tego posiada:

1. Parlament (dotyczy przenoszenia środków pomiędzy poszczególnymi częściami budżetu)

2. Minister Finansów:

• może, po uzyskaniu zgody zainteresowanych dysponentów części budżetowych, przenosić środki między tymi częściami, ale tylko w ramach jednego działu budżetu

• może przenosić środki między działami i częściami, jeśli tego wymaga wykonanie pewnych ustaw

3. Dysponent może przenosić środki w ramach swojej części budżetowej, ale tylko w zakresie jednego działu - to uprawnienie dysponenci główni mogą przekazać jednostkom podległym

4. Dysponent trzeciego stopnia może przenosić środki między poszczególnymi paragrafami.

Operacją odwrotną do wprowadzania środków do budżetu jest operacja blokowania środków:

• Gdy okaże się, że dane zadanie można zrealizować przy mniejszym nakładzie środków, wówczas środki zablokowane są odprowadzane do rezerw budżetowych; te środki można w danym roku wykorzystać na inne cele

• W sytuacji, gdy realizujemy mniej etapów inwestycji, niż zaplanowaliśmy, środki niewykorzystane przenosimy do rezerw. Koszty inwestycji pozostają wciąż te same, jednak istnieje niebezpieczeństwo, że w roku następnym nie otrzymamy już środków w takiej wysokości

• Środki można także blokować za karę, gdy dysponent wydaje środki np. niezgodnie z prawem.

Zakończeniem etapu wykonywania budżetu jest jego zamknięcie.

Metody zamknięcia:

1. Kasowa - wykorzystywana w Polsce

• Jest związana z zasadą jednoroczności budżetu.

• Polega na zamykaniu budżetu wraz z ostatnim dniem roku budżetowego (31 grudnia) - wtedy to wygasa upoważnienie wszystkich dysponentów do wydatkowania środków z budżetu. Jeśli 31 grudnia na rachunku podstawowym jednostki budżetowej znajdują się jakieś środki to dysponent nie może już z nich korzystać - ulegają one odprowadzeniu na centralny rachunek bieżący budżetu państwa.

• Wada: dysponenci będą się starali w pełni wykorzystać wszystkie środki, ponieważ jeśli ich nie wydadzą, to w kolejnym roku otrzymają mniej.

• Zaleta: pozwala na to, że w danym roku budżetowym jest realizowany jeden budżet, co oznacza, że jest ułatwiona kontrola (kontrolujemy wykonanie tylko jednego budżetu)

1. Memoriałowa

• Budżet jest zamykany wraz z zakończeniem ostatniej inwestycji finansowanej z danego budżetu (np. budżet z 2002 roku możemy zakończyć w 2010)

• Zaleta: można realizować kilka budżetów jednocześnie

• Wada: utrudniona kontrola

Istnieje rozwiązanie pośrednie między tymi dwoma metodami - zadanie wieloletnie nie muszą być zamykane zgodnie z metodą kasową

Metody konstruowania budżetu:

1. Metoda tradycyjna - budżet funkcjonalny konstruowany zgodnie z klasyfikacją budżetową

2. Metoda zadaniowa - poszczególne środki przyporządkowywane do konkretnego zadania, wykonawcy

Kontrola

Kontrolę nad budżetem sprawuje m.in. Najwyższa Izba Kontroli. Do 31 maja roku następującego po danym roku budżetowym Prezes Rady Ministrów przedkłada parlamentowi sprawozdanie z wykonania budżetu. Stanowi ono podstawę do tego, aby parlament ustosunkował się do wykonawców budżetu, czyli zagłosował nad udzieleniem rządowi absolutorium. Jeśli rząd absolutorium nie uzyska, wówczas Prezes Rady Ministrów powinien siebie oraz całą ekipę podać na tym samym posiedzeniu do dymisji.

Skarb Państwa

Pojęcie Skarbu Państwa możemy rozumieć w ujęciu:

1. Podmiotowym - możemy mówić wtedy w znaczeniu:

• szerokim - Skarb Państwa jest to państwo, czyli związek publiczno-prawny, który z jednej strony jest właścicielem majątku, a z drugiej jest podmiotem dysponującym władzą.

• wąskim - Skarb Państwa jest to państwo traktowane jako równorzędny partner we wszelkiego rodzaju stosunkach cywilno-prawnych, gospodarczych z innymi państwami, który to podmiot nie może nakazywać ani zakazywać.

2. Przedmiotowym

• Skarb Państwa jest to majątek państwa, czyli mienie państwowe ruchome i nieruchome, środki finansowe, papiery wartościowe, prawa majątkowe łącznie z ciążącymi na nich zobowiązaniami. Majątek ten państwo może swobodnie wykorzystywać.

3. Instytucjonalnym

• Skarb Państwa to instytucja zajmująca się sprawami majątkowymi państwa.

Ze Skarbem Państwa mamy do czynienia od momentu wydzielenia go ze skarbu panującego. Aby mówić o Skarbie Państwa nie muszą być spełnione jednocześnie jego wszystkie definicje - przykładowo w Polsce bardzo długo nie było Skarbu Państwa w ujęciu instytucjonalnym.

W okresie międzywojennym Skarb Państwa w Polsce miał bardzo silną pozycję - Władysław Grabski wprowadził reformę złotego. Z kolei Po II wojnie światowej wprowadzono dwie ustawy:

1. Ustawa o nacjonalizacji przemysłu,

2. Ustawa, która miała na celu niedopuszczenie do funkcjonowania prywatnych gospodarstw rolnych.

Spowodowało to pewien dylemat. Mówiono, że wszystko w tym okresie jest wspólne, państwowe. Niektórzy twierdzą, że nie było wtedy Skarbu Państwa, bo nie było jednego właściciela majątku. O Skarbie Państwa możemy mówić od początku lat 90-tych. W roku 1996 powstało Ministerstwo Skarbu Państwa.

Funkcje, które powinien realizować Skarb Państwa:

1. Funkcja kasjera:

• Polega na tym, że Skarb Państwa prowadzi rachunki bankowe wszystkich podmiotów związanych z budżetem, czyli gromadzi dochody, dokonuje przelewów, zapewnia bieżącą płynność finansową państwa, prowadzi rachunki wszystkich kontrahentów budżetu.

• W Polsce te zadania realizuje Narodowy Bank Polski.

2. Funkcja bankiera:

• Polega na tym, że Skarb Państwa emituje skarbowe papiery wartościowe, udziela pożyczek podmiotom gospodarczym, udziela gwarancji i poręczeń, zarządza portfelem skarbowych papierów wartościowych, emituje pieniądz i czuwa nad obiegiem pieniężnym.

• W Polsce Skarb Państwa udziela poręczeń i gwarancji, natomiast pozostałe zadania realizuje Narodowy Bank Polski.

3. Funkcja właściciela:

• Jest to podstawowa funkcja Skarbu Państwa. Organy tworzące Skarb Państwa gospodarują jego majątkiem

W okresie międzywojennym Skarb Państwa w Polsce prowadził szeroko zakrojoną działalność, skupioną w Ministerstwie Skarbu i jego agendach. W ramach tego ministerstwa istniał:

1. Pion skarbowy

• funkcjonował tu Departament Obrotu Pieniężnego, w ramach którego działały wydziały:

• Wydział Kredytu Wewnętrznego - jego zadaniem było czuwanie na ustrojem finansowym państwa i pozyskiwanie środków w ramach zadłużania się wewnętrznego państwa

• Wydział Kredytu Zagranicznego - jego celem było pozyskiwanie środków z zagranicy i udzielanie gwarancji

• Wydział Bankowy - prowadził nadzór nad działalnością banków prywatnych

• Wydział Polityki Kredytowej - m.in. lokowanie środków przez banki państwowe

• Poza tym działały: Urząd Długu Państwa, Dyrekcja Monopoli Państwowych, Zarząd Majątku Państwowego, Prokuratura Generalna (prawne zastępstwo Skarbu Państwa w procesach sądowych).

2. Pion budżetowy

Jednostki samorządu terytorialnego

Aby móc mówić o jednostce samorządowej musimy mieć określoną wspólnotę samorządową (ludność danego obszaru) i podległy jej teren. Samorządy nie są wyłącznie polskim rozwiązaniem. W naszym kraju podstawową jednostką samorządową jest gmina, podczas gdy w innych państwach są to: landy, komuny, hrabstwa, itd.

W celu unormowania kwestii prawnych związanych z samorządami powstała Europejska Karta Samorządu Terytorialnego. Można w niej znaleźć zapisy na temat:

• celu powołania jednostki terytorialnej - jednostka terytorialna powoływana jest w celu realizacji przysługujących jej zadań.

• zasad finansowania samorządu - w momencie przekazania jednostce samorządowej zadań do wykonania państwo musi też przekazać odpowiednie środki na realizację tych zadań.

W Polsce działanie samorządów reguluje Konstytucja. W rozdziale siódmym znajdujemy zapis, iż „podstawową jednostką samorządową w Polsce jest gmina” oraz odnośniki do innych aktów prawnych regulujących kwestie samorządu w Polsce. Są to:

• Ustawa o samorządzie powiatowym z 8 marca 1990 roku

• Ustawa o samorządzie województwa z 5 czerwca 1998 roku

Powyższe ustawy charakteryzują jedynie pozostałe jednostki samorządowe. Kwestie finansowe działania samorządów określone zostały w następujących ustawach:

• Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 26 listopada 1998 roku

• Ustawa o finansach publicznych z 26 listopada 1998 roku

• Ustawa kompetencyjna z lipca 1998 roku

• Inne akty prawne (m.in. O ochronie środowiska, Prawo wodne, O przeciwdziałaniu alkoholizmowi).

Samorządy nie powstały dopiero na początku lat 90', ale zostały reaktywowane - działały również w okresie międzywojennym. Miały wtedy o wiele mniej zadań i co więcej te zadania finansowane były z dochodów danej jednostki (państwo nie przekazywało żadnych środków). Prowadziło to do deregulacji gospodarki - gminy bogatsze zapewniały odpowiedni rozwój infrastruktury, który prowadził do szybszego i rozwoju i kolejnego bogacenia się. W gminach biednych sytuacja była odwrotna. Biorąc pod uwagę poprzednie doświadczenia, próbowano szukać odmiennych rozwiązań.

Obecnie państwo realizuje bardzo wiele zadań, a aby móc je wykonywać należycie, potrzebuje pomocnika. Tę rolę spełniają jednostki samorządowe, jako podmioty bliższe konkretnym problemom, związanych z konkretnymi terenami. Można więc powiedzieć, że podział zadań nastąpił w oparciu o zasadę subsydiarności.

W gospodarce samorządowej panuje model etatystyczno - technokratyczny - samorządy pomagają państwu w realizacji zadań, ale też dostają na te zadania odpowiednie środki (niestety często niewystarczające i podlegające rygorystycznej kontroli).

Charakterystyka jednostek samorządowych

Gmina:

• W Polsce mamy dokładnie 2489 gmin

• Rozróżniamy trzy typy gmin:

• wiejskie - w jej skład wchodzi kilka wsi, ale nie wchodzi żadne miasto

• miejsko-wiejskie - kilka wsi i miasto, w którym znajdują się władze samorządu terytorialnego

• miejskie - daną gminą jest miasto

Powiaty:

• Rozróżniamy dwa typy powiatów:

• ziemskie (308) - w ich skład wchodzi kilka gmin, o podobnej sytuacji gospodarczej. W jednej z tych gmin mają swoją siedzibę władzę samorządu powiatowego

• grodzkie (65) - są to tzw. miasta na prawach powiatu. Ich obszar mieści się w granicach gminy miejskiej. Powiatem grodzkim są miasta, które wraz z 1 stycznia 1999 roku utraciły status miasta wojewódzkiego lub w tym samym dniu miały powyżej 100.000 mieszkańców.

Województwa:

• Jest ich 16

• Województwa z założenia miały być silnymi jednostkami gospodarczymi. W rzeczywistości, poza Mazowieckim i Wielkopolskim reszta województw jest raczej wynikiem kompromisu politycznego niż trzeźwej kalkulacji. Przykładowo - w województwach Lubuskim lub Kujawsko-Pomorskim nie wiadomo dokładnie, które miasto wiedzie prym w danym samorządnie.

Atrybuty jednostki samorządowej:

• posiada osobowość prawną, która pozwala jej występować jako strona, zaciągać zobowiązania

• działania podejmowane są na własne ryzyko, mimo iż jednostki podlegają ochronie sądowej

• wyposażenie jednostek samorządowych w majątek (mienie komunalne) - grunty, lokale - następuje poprzez wydzielenie go z mienia państwowego

• jednostka samorządowa jest właścicielem, więc może danym mieniem swobodnie rozporządzać

• posiada własne organy

• mieszkańcy danego terenu mogą podejmować decyzje w dwojaki sposób:

• bezpośrednio - w postaci referendum (dzieje się to stosunkowo rzadko - np. w przypadkach samoopodatkowania mieszkańców lub odwoływania zarządu województwa)

• pośrednio - za pośrednictwem wybranych organów samorządu terytorialnego

Organy samorządu terytorialnego

Organy samorządu terytorialnego podzielić możemy na trzy grupy:

• Stanowiące - jest to Rada Gminy, Rada Powiatu lub Sejmik Województwa:

• zajmuje się stanowieniem przepisów prawa miejscowego (uchwał) dotyczących np. zagospodarowania przestrzennego, budżetu

• przyjmuje od podległych jednostek budżetowych sprawozdania z wykonania budżetu na dany rok

• rada obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego

• ilość radnych zależy od ilości członków danej wspólnoty (jest ich jednak nie więcej niż stu).

• Wykonawcze - Zarząd

• przygotowuje projekty uchwał i wykonuje budżet

• na czele Zarządu stoją:

• wójt

• burmistrz

• prezydent

• Kontrolne - są to:

• Komisja rewizyjna (dokonuje kontroli wewnątrz danej jednostki)

• Prezes Rady Ministrów (kontrola zewnętrzna)

• Najwyższa Izba Kontroli

• Regionalna Izba Obrachunkowa:

• Może dokonywać trzech rodzajów kontroli:

• doraźna (w związku z donosem; trwa zwykle 2-3 dni)

• problemowa (dotycząca gospodarki kasowej; zajmuje 2-3 tygodnie)

• kompleksowa (obejmuje cały zakres działania danej jednostki; jest wykonywana co 4 lata i trwa od 2 do 3 miesięcy)

• Oprócz wydziały kontroli RIO posiada wydział analiz, który zajmuje się oceną wszystkich uchwał powstających na szczeblu samorządowym. Ten wydział może także tworzyć budżety dla jednostek samorządowych.

Budżet (plan finansowy) jednostki samorządowej nie stanowi części budżetu państwa. Również pomiędzy poszczególnymi jednostkami nie podległości finansowej (tzn. nie ma zależności między gminami, powiatami i województwami).

Zadania jednostek samorządowych

• Gmina - zadania o znaczeniu lokalnym ze strefy użyteczności publicznej i sfery zarobkowej.

• Powiat - zadania o znaczeniu ponadlokalnym ze sfery użyteczności publicznej.

• Województwo - zadania o znaczeniu regionalnym ze sfery użyteczności publicznej.

W przypadku gmin istnieje domniemanie kompetencji. Oznacza to, że jeżeli w akcie prawnym nie stwierdzono inaczej (nie wymieniono innego wykonawcy), to domyślnym wykonawcą każdego zadania jest gmina. Ponieważ nie istnieje w ustawodawstwie zamknięty katalog zadań, więc potencjalny zakres przekazanych przez państw do gminy zadań jest ogromny. Powoduje to częste protesty na poziomie samorządu lokalnego.

W sferze użyteczności publicznej wykonywane zadania nie są jednorodne. Możemy podzielić je na:

• Zadania własne - są realizowane w przeważającej części w oparciu o własne środki finansowe. Wśród tej grupy zadań wyróżniamy:

• Zadania obligatoryjne, które jednostka samorządowa musi realizować. W razie braku odpowiednich środków jest zobligowana do zaciągnięcia zobowiązań.

• Zadania fakultatywne, które realizuje się jedynie w przypadku nadwyżki finansowej.

Nie ma określonego katalogu zadań wykonywanych przez gminę, ale te jednostki samorządowe zajmują się w szczególności:

• Dbaniem o ład przestrzenny i porządek publiczny.

• Utrzymanie i remontowaniem oczyszczalni ścieków, wysypisk ścieków, wodociągów itp.

• Zapewnieniem transportu miejskiego.

• Cmentarzami komunalnymi

• Budownictwem komunalnym (tzw. TBS - Towarzystwa Budownictwa Społecznego)

• Opieką nad targowiskami

• Szkołami podstawowymi

Ponieważ większość środków, z których finansowany jest ten typ zadań pochodzi z budżetu jednostki samorządowej, więc kontrola nad ich realizacją opiera się właściwie jedynie na kryterium legalności

• Zadania zlecone - ta grupa zadań może być podobnie podzielona na zadania obligatoryjne i fakultatywne, ale tym razem podział następuje ze względu na podmiot zlecający i od niego zależy rodzaj zadania:

• Mówimy o zadaniach obligatoryjnych, jeśli zostało ono zlecone przez państwo.

• Z kolei o zadaniach fakultatywnych mówimy, gdy zostały one zlecone przez organy administracji państwowej lub inne jednostki samorządowe na podstawie podpisanego porozumienia, które nie jest obowiązkowe.

Podmiot zlecający zadanie ma obowiązek przekazać odpowiednie środki na jego realizację - może tego dokonać jedynie w formie dotacji celowej. Ponieważ zadania zlecone są realizowane ze środków własnych podmiotu zlecającego, więc podmiot ów żąda dodatkowego nadzoru nad ich wydatkowaniem. Kontrola opiera się na kryteriach legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

Przykładem zadania zleconego może być:

• Prowadzenie urzędu stanu cywilnego

• Wydawanie paszportów

Gminy, jako jedyne jednostki samorządowe, mogą prowadzić działalność w sferze zarobkowej. Podmiotami zajmującymi się taką działalnością mogą być jedynie spółki prawa handlowego. W artykule 10 Ustawy o gospodarce komunalnej z grudnia 1996 roku zapisane są dodatkowo dwa warunki, pod którymi spółki te mogą działać:

• Działalność w sferze zarobkowej może być prowadzone, jeżeli w danej gminie istnieje niezaspokojona potrzeba społeczna i nie istnieją inne przedsiębiorstwa zajmujące się zaspakajaniem tej potrzeby.

• W danej gminie istnieje wysokie, strukturalne bezrobocie, którego nie daje się obniżyć przy pomocy istniejących (dostępnych) instrumentów gospodarki samorządowej lub budżetowej.

Te warunki nie muszą być spełnione, jeżeli gmina wniesie aport rzeczowy do spółki, a inny sposób wykorzystania tego mienia nie jest tak dochodowy i byłby ze szkodą dla jednostki.

Finansowanie działalności samorządu terytorialnego w Polsce.

Aktem prawnym, określającym zasady finansowania samorządów terytorialnych jest Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Podział dochodów jednostek samorządowych jest zróżnicowany i zależy od punktu widzenia. Według aktu zasadniczego dochody dzielimy na:

• dochody własne

• subwencje

• dotacje

Ten podział obowiązuje jednocześnie na każdym szczeblu zarządzania samorządowego.

Innym podziałem, który znaleźć możemy w aktach prawnych jest podział ze względu na:

• dochody publiczno-prawne

• dochody prywatno-prawne

Z kolei obowiązująca ustawa wyróżnia:

• dochody obligatoryjne (podatki, dotacje)

• dochody fakultatywne

Mimo różnorodności powyższych podziałów, żaden z nich nie jest używany przez analityków samorządowych. Biorą oni pod uwagę kryterium samodzielności finansowej, ze względu na które możemy wyróżnić:

• Dochody własne - cechują się wysoką samodzielnością finansową, tzn. jednostki samorządowe mają sporą dowolność w rozporządzaniu środkami pieniężnymi - mogą decydować, na co i w jakiej wysokość środki zostaną przeznaczone. Dochody te pochodzą z terenu działania jednostki, wpływają do budżetu bezterminowo i w całości.

• Dochody uzupełniające - jednostki posiadają żaden lub bardzo ograniczony wpływ na otrzymywanie i wydatkowanie środków pochodzących z tych dochodów. Wpływają przeważnie spoza terenu, na którym działa dana jednostka, nie są przyznawane bezterminowo.

Jednostki samorządowe mogą czerpać wpływy:

1. Z podatków i opłat lokalnych - zasilają tylko i wyłącznie budżety gmin.

2. Z majątku komunalnego

3. Od jednostek budżetowych, gospodarstw pomocniczych i zakładów budżetowych

4. Odsetki od środków na rachunkach bankowych

5. Dywidendy od udziałów w spółkach (gminy)

6. Kary, grzywny

7. Opłaty określane w różnorodnych przepisach prawnych

8. Zapisy, spadki i dary

Podatki i opłaty lokalne możemy rozumieć zarówno w wąskim i szerokim znaczeniu:

• podatki definiowane w znaczeniu wąskim to tylko te, o których traktuje Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych z 12 stycznia 1991 roku. Są to dokładnie trzy podatki i trzy opłaty:

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportu

• podatek od posiadania psów

• opłata targowa

• opłata miejscowa

• opłata administracyjna

• z kolei, w rozumieniu szerokim, podatki i opłaty lokalne to wszystkie te, które zasilają budżet gminu. Są to następujące podatki i opłaty:

• wszystkie wymienione powyżej

• podatek rolny

• podatek leśny

• podatek od spadków i darowizn

• podatek od gier

• podatek od czynności cywilno-prawnych

• karta podatkowa

• opłata skarbowa

• inne opłaty np. eksploatacyjna (za wydobywanie złóż z kopalni)

Podatki i opłaty lokalne mogą zasilać budżet jednostki samorządowej bezpośrednio lub poprzez urząd skarbowy. Do tej drugiej kategorii należą:

• karta podatkowa

• opłata skarbowa

• podatek od spadków i darowizn

Wydajność podatków:

• podatek od nieruchomości jest wydajny w gminach typowo miejskich, w gminach wiejskich może utracić wydajność na rzecz podatku rolnego

• karta podatkowa jest wydajna

• mało wydajne są:

• podatek od spadków i darowizn

• podatek od posiadania psa

Wydajność opłat:

• wydajne są:

• opłata skarbowa

• opłata targowa

• opłata eksploatacyjna

• opłata miejscowa byłaby podatkiem wydajnym w gminach o walorach krajobrazowych, gdyby pobierały ją wszystkie podmioty do tego zobowiązane

Dochody własne jednostek samorządowych:

• ze sprzedaży majątku - są to dochody znaczne, ale jednorazowe

• z różnego rodzaju czynszów (dzierżawa, wynajem) - są to dochody mniejsze, ale systematyczne

• z dywidend i udziałów jednostek samorządowych w spółkach

• odsetki ze środków na rachunkach bankowych

• opłaty pobierane na skutek świadczenia usług z wykorzystaniem majątku, np. za pobyt w izbie wytrzeźwień

• z kar, grzywien, spadków, zapisów, darowizn

Udział podatków w dochodach jednostek samorządowych:

• podatek dochodowy od osób fizycznych (zasady ogólne)

• gmina - 27,6% (gminy górnicze 32,6%)

• powiat - 1%

• województwo - 1,5%

• podatek dochodowy od osób prawnych

• gmina - 5%

• województwo - 0,5%

Różnice między subwencją ogólną a dotacją celową:

• subwencja ogólna

• dochody osiągane z tego tytułu mogą być wykorzystywane przez jednostkę samorządową na dowolne cele

• nie musi zostać zwrócona

• otrzymywana tylko z budżetu państwa

• finansuje realizację zadań własnych

• dotacja celowa

• środki osiągane z tego tytułu są przeznaczone na ściśle określone zadania

• jeśli zadanie nie zostanie zrealizowane lub zrealizowane mniejszym kosztem to środki jakie pozostaną muszą zostać zwrócone

• otrzymywana z budżetu państwa, z funduszów parabudżetowych, z budżetu innych jednostek samorządowych

• finansuje realizację zadań zleconych

Dochody uzupełniające:

• subwencja ogólna

• na szczeblu gminy składa się z trzech części:

• Część podstawowa - jej celem jest wyrównanie różnic w dochodach przypadających na jednego mieszkańca gminy w porównaniu ze średnią krajową. Stanowi 1% planowanych w budżecie państwa dochodów. Z tego 1% wydziela się rezerwę, którą dysponuje Minister Finansów, dalsza część przeznaczona jest na część wyrównawczą i na część rozdzielaną proporcjonalnie do liczby mieszkańców danej gminy. Obliczanie która gmina otrzyma element wyrównawczy przeprowadzane jest następująco: wyliczamy dochody podatkowe przypadające na mieszkańca danej gminy, obliczamy średnią na jednego mieszkańca tej gminy i porównujemy ze średnią krajową:

1. jeśli dochody podatkowe są
   średniej krajowej to gmina otrzymuje część wyrównawczą

2. jeśli dochody podatkowe stanowią 85% - 150% średniej krajowej to gmina nie otrzymuje części wyrównawczej

3. jeśli dochody podatkowe są
   150% średniej krajowej to gmina odprowadza je do budżetu państwa i stanowią one część wyrównawczą dla gmin z podpunktu a).

• Część rekompensująca - rekompensuje dochody utracone na skutek zmiany w podatku od środków transportowych (wyłączenie samochodów osobowych), stanowi 10,5% planowanych w budżecie państwa wpływów z akcyzy od paliw silnikowych. Jest także rekompensatą dla gmin, na których terenie znajdują się podmioty korzystające z ulg w podatku rolnym i leśnym, jak również rekompensatą z tytułu obniżek opłaty eksploatacyjnej.

• Część oświatowa - stanowi 12,8% planowanych w budżecie państwa dochodów, jest przeznaczona dla wszystkich jednostek samorządowych na każdym szczeblu. Rozdzielenie jej pomiędzy szczeble, województwa, gminy itd. zależy od algorytmu ustalonego przez Ministra Oświaty.

• na szczeblu powiatu i województwa:

• Część wyrównawcza - sens taki sam jak w przypadku gmin, przy obliczaniu bierzemy dochody z udziałów w podatkach państwowych i porównujemy z najwyższym wskaźnikiem.

• Część drogowa - przeznaczona na drogi powiatowe i wojewódzkie z wyjątkiem dróg ekspresowych i autostrad, stanowi 18% planowanych wpływów z akcyzy od paliw silnikowych.

• Część oświatowa - jak w przypadku gmin.

• dotacja celowa - jej wielkość obliczana jest w sposób uznaniowy lub na podstawie kosztorysu inwestycji. Przeznaczona jest:

• na realizację zadań celowych z zakresu administracji rządowej

• na realizację zadań celowych na podstawie zawartych porozumień

• na dofinansowanie realizacji zadania własnego (z reguły zadanie inwestycyjne).

• dla powiatów na realizację zadań przez powiatowe straże, służby inspekcji

• dla województw na dofinansowanie wyższych szkół zawodowych

• na usuwanie bezpośrednich zagrożeń i szkód

• z funduszów parabudżetowych na inwestycje

Inne źródła dochodów ( =dochody zwrotne, przychody finansowe) - środki pochodzące z kredytów, pożyczek.

Cele:

• pozyskanie środków na inwestycje, na które zabrakło środków w budżecie państwa (zobowiązania długoterminowe)

• pozyskanie środków na bieżące, przejściowe niedobory w budżecie (zobowiązania krótkoterminowe - powinny być zwrócone w roku, w którym zostały zaciągnięte).

Maksymalne zadłużenie jednostki samorządowej w danym roku nie może przekroczyć 60% planowanych dochodów w jej budżecie. Koszty obsługi zadłużenia nie mogą przekroczyć 15% planowanych dochodów jednostki. Są jednak pewne sytuacje, które dopuszczają obniżenie tego pułapu do 12%.

Różnice między kredytem a pożyczką.

Kryterium	Kredyt	Pożyczka
Podstawy prawne	Prawo bankowe	Kodeks cywilny
Strona przyjmująca warunki	Kredytobiorca przyjmuje warunki od banku	Strona inicjująca warunki to pożyczkobiorca
Kwota do dyspozycji	Cała kwota (może być w transach - to wynika z umowy)	Różnie, najczęściej nie od razu całość
Środki na spłatę	Dochody budżetowe	Dochody budżetowe lub inne źródła - przy obligacji komunalnej dochodowej - dochody budżetowe - przy obligacji komunalnej przychodowej - przychody, które przynosi inwestycja, na którą zostały wyemitowane obligacje
Koszty	Zobowiązanie zwrotne + oprocentowanie + prowizje	Może być zobowiązaniem zwrotnym, ale również takim, które trzeba oddać bez ponoszenia kosztów związanych z obsługą i takim, którego nie trzeba oddawać w całości
Cel	Środki pieniężne	Reklama, plany rozwojowe
Strony	Jeden kredytobiorca i jeden kredytodawca	Jeden pożyczkobiorca i wielu pożyczkodawców

Kredytodawcy/pożyczkodawcy:

• źródła preferencyjne

• fundusze parabudżetowe

• agencje

• środki unijne

• bank, który prowadzi obsługę budżetu danej jednostki lub inny bank

Jednostki samorządowe w Polsce są zadłużone, szczególnie w dużych miastach.

Zabezpieczenie społeczne

Zabezpieczeniem społecznym nazywamy ogół urządzeń i instytucji zapewniających człowiekowi ochronę przed niedostatkiem, gwarantujących mu poczucie bezpieczeństwa socjalnego poprzez zapewnienie świadczeń społecznych na pewnym minimalnym poziomie odpowiadającym godności ludzkiej.

Przyczyny niedostatku:

• Ryzyko społeczne typowe

• Bezrobocie

• Wypadek przy pracy

• Śmierć

• Choroba

• Macierzyństwo

• Ryzyko społeczne nietypowe

• Więzienie jedynego żywiciela rodziny

• Nieporadność życiowa

Metody zabezpieczenia:

1. Ubezpieczeniowa (= składkowa) - żeby uzyskać świadczenie należy odprowadzić składkę, której podstawę obliczania stanowi dochód. Skierowana jest do pracowników. Świadczenie pokrywa ubezpieczający z kwot uzyskanych ze kapitalizowanych składek.

2. Zaopatrzeniowa (= podatkowa) - świadczenia wypłacane z budżetu, ze środków pochodzących przede wszystkim z podatków. Nie można rościć sobie prawa do świadczenia. Osoby objęte świadczeniem:

• Osoby zasłużone dla państwa, np. służby mundurowe (wysokość świadczenia zależy od wynagrodzenia tych osób)

• Reszta społeczeństwa (świadczenie na poziomie minimum socjalnego)

3. Opiekuńcza (= uznaniowa) - obciąża budżet jednostki samorządowej, świadczenie może być jednorazowe i występować w formie pieniężnej lub materialnej - wszystko zależy od uznania pracowników jednostki samorządowej. Brak prawa roszczeniowego.

Nacisk położony jest tutaj na słowo zarządzanie, a nie administrowanie - administrować można środkami niewyczerpanymi, a środki państwowe są ograniczone. Ponadto zarządzanie wiąże się bezpośrednio z wybieraniem rozwiązań optymalnych, czego nie można powiedzieć jednoznacznie o administrowaniu.

Nazwy podmiotów świadczących usługi w sferze publicznej - różnice między nimi zależą od stopnia finansowania lub dofinansowywania tych podmiotów z budżetu.

Te dwie grupy przepływów (materialne i osobowe) mają wspólną cechę, a mianowicie są dwukanałowe (surowiec lub praca środki pieniężne). To oznacza, że są ekwiwalentne.

Są to świadczenia bezzwrotne, nieekwiwalentne, jednokanałowe.

Ustawa o samorządzie gminnym; Ustawa o samorządzie powiatowym; Ustawa o samorządzie wojewódzkim.

Budżet ma rangę ustawy, więc można go znaleźć w Dzienniku Ustaw

Pomimo, że przepływ środków występuje pomiędzy dwoma jednostkami samorządowymi to i tak następuje on za pomocą budżetu państwa.

Rozwój infrastruktury wiąże się z rozwojem firm zatrudnionych do wykonywania prac na rzecz państwa (co prowadzi do kolejnych inwestycji) i do spadku bezrobocia - pracownicy zatrudnieni przy pracach publicznych zaczynają zarabiać i konsumować w zwiększonym niż do tej pory stopniu.

Ramy prawne - odpowiednie ustawy. Ramy planistyczne - kto i w jakim zakresie zajmie się planowaniem. Ramy organizacyjne - jakie podmioty i na jakim szczeblu będą ze sobą współpracować w trakcie wykonywania planu budżetowego.

W Polsce ta zasada jest łamana, ponieważ poza budżetem państwa istnieją jeszcze liczne fundusze parabudżetowe.

Zasady operatywności, przejrzystości i szczegółowości są nazywane zasadami technicznymi budżetu

W rzeczywistości rzadko używa się pełnych nazw poszczególnych części lub paragrafów, a posługuje się symboliką klasyfikacji budżetowej

Patrz podręcznik.

Przykład: pieniądze otrzymane w zamian za wynajem Sali gimnastycznej w szkole są przekazywane do jednostki samorządowej, której szkoła jest podległa. Dopiero od uchwały samorządu zależy czy środki te pozostaną w szkole czy zasilą budżet jednostki samorządowej. Jeśli pozostają, to nie wpływają na rachunek jednostki budżetowej, ale na rachunek środków specjalnych.

Zaopatrzenie wojska

W rzeczywistości zakłady budżetowe są często zwalniane z płacenia podatków (zwolnienia wprowadzane są przez organ założycielski)

Jak w przypadku gospodarstwa pomocniczego

Darowizny to źródło bardzo znaczących dochodów w sektorze kultury

W tego typu placówkach dokonywane są odpisy amortyzacyjne

Połączenie z budżetem metodą netto

Połączenie z budżetem metodą brutto

ma zostać zlikwidowany w roku 2003

fundusz ten zastąpił fundusz o takiej samej nazwie, który działał od roku 1986, tyle że na innych zasadach

Składki pobierane są co miesiąc przez ZUS i przekazywane na rachunek funduszu do 15 dnia następnego miesiąca, wiec wpłaty są systematyczne

Jej zadaniem jest zarządzanie majątkiem po PGR-ach

Fundacja ta została zlikwidowana 1. stycznia 2001r. Została założona w roku 1995 jako fundacja Skarbu Państwa, której celem było podnoszenie konkurencyjności na rynku krajowym i unijnym.

Przy uchwalaniu statutu bierze się pod uwagę opinię związków zawodowych

Poznań i Wrocław ma 9 uczelni państwowych. Najwięcej wyższych szkół państwowych ma Kraków - aż 12. Największą uczelnią jest Uniwersytet Warszawski

Warunkiem utworzenia nowej filii jest możliwość obrony w tej jednostce pracy doktoranckiej

Ilość godzin, jaką należy przepracować w ciągu miesiąca, aby można było wypłacić pensję. Średnio wynosi to 210 godzin obliczeniowych. Godziny obliczeniowe równe są godzinom efektywnym tylko w przypadku zajęć na studiach dziennych lub wieczorowych. W przypadku studiów zaocznych godzina efektywna równa jest 2 obliczeniowym w mieście głównej siedziby uczelni, lub 3 godzinom obliczeniowym, jeśli zajęcia odbywają się w mieście, gdzie nie znajduje się główna siedziba uczelni.

Kategoria wydziału zależy m.in. od ilości profesorów belwederskich i aktywności pracowników naukowych (publikacja, udziały w konferencjach). Publikacje są tym wyżej punktowane, im wyżej znajdują się na liście przygotowanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.

Plan finansowy na trzy pierwsze miesiące roku następnego, w trakcie których należy ustalić budżet

Jeśli poprawki zakładają zwiększenie wydatków o więcej niż 5% to senat musi jednocześnie podać nowe źródła finansowania

Układ wykonawczy to uszczegółowiony budżet dla danych części budżetu przy zachowaniu wszystkich podziałek i klasyfikacji budżetowych.

Nie fakt przekazywania środków z budżetu na rachunek dysponenta jest już momentem wydatkowania środków, ale fakt naruszenia tych środków.

To znaczy, od kiedy nastąpiło wydzielenie środków na cele publiczne.

Instytucję Skarbu Państwa zaczerpnięto z rozwiązań francuskich, gdzie realizowane są wszystkie 3 funkcje. W Polsce jednak pierwsze 2 funkcje nie są realizowane (przy drugiej mały wyjątek).

Należy zauważyć, że podstawową nie oznacza, że jedyną. Pozostałe jednostki zostały jednak wymienione w odrębnych ustawach.

Po wojnie, pomimo, że mieliśmy do czynienia z gminami, powiatami i województwami to nie były to jednostki o charakterze samorządowym, lecz jedynie jednostki administracji rządowej.

Jedynym wyznacznikiem, który pozwala nam mówić o mieście jest posiadanie przez mnie praw miejskich. Z kolei przyznanie praw miejskich związane jest z kilkoma czynnikami np. ilość mieszkańców nie gra roli, ale ich struktura zatrudnienia już tak (musi być więcej zatrudnionych w przemyśle niż w rolnictwie)

Zadania polegające na zaspakajaniu potrzeb obywateli i nie nastawione na przynoszenie zysku.

Nie wyklucza to jednak dotacji i subwencji z budżetu państwa.

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne.

Samodzielność finansową możemy podzielić na samodzielności:

• dochodową - posiadanie wpływu na wielkość własnych dochodów

• wydatkową - swoboda decyzji co do celów wydatkowania środków

Od 1999 roku jest to jedynie podatek fakultatywny - z powodu problemów z egzekucją tego podatku gmina może zaniechać jego pobierania.

---