Dział dziesiąty Kodeksu pracy ustawa z 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94)

Podstawowe obowiązki pracodawcy

Art. 207 § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

1. Organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczny i higieniczne warunki pracy.

2. Zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp.

3. Wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń.

4. Zapewnić wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

5. Zapewnić wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

§ 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 208. § 1. W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

1. Współpracować ze sobą.

2. Wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bhp wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu.

3. Ustalić zasady współdziałania uwzględniając sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników.

§ 2. Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bhp zatrudnionych przez nich pracownikom.

Prawa i obowiązki pracownika

Art. 211. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1. Znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu oraz poddać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.

2. Wykonywać pracę w sposób zgodny z zasadami i przepisami bhp oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych.

3. Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, sprzętu oraz porządek i ład w miejscu pracy.

4. Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem.

5. Poddać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zalecanym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarza.

6. Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku oraz zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie.

7. Współpracować z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 212. Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

1. Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem.

3. Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy.

4. Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem.

5. Egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

6. Zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy

Art. 213. §1. Pracodawca jest obowiązany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami.

§ 2. Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinien spełniać wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 3. Przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinna uwzględniać poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 214. § 1. Pracodawca jest obowiązany zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Maszyny i inne urządzenia techniczne

Art. 215. § 1. Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby:

1. Zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy.

2. Uwzględniały zasady ergonomii.

§ 2. Konstruktor oraz producent maszyn i innych urządzeń technicznych ponoszą odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków, o których mowa w § 1, określoną w odrębnych przepisach.

Art. 216. § 1. Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań określonych w art. 215 § 1, wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenia.

§ 2. W przypadku gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowiązków pracodawcy.

Art. 217.Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach.

Art. 218. Przepisy art. 215 i 217 stosuje się odpowiednio do narzędzi pracy.

Art.219. Przepisy art. 215 i 217 nie naruszają wymagań określonych przepisami dotyczącymi maszyn i innych urządzeń technicznych:

1. Będących środkami transportu kolejowego, samochodowego, morskiego, wodnego śródlądowego, lotniczego.

2. Podlegających przepisom o dozorze technicznym.

3. Podlegają przepisom Prawa geologicznego i górniczego.

4. Podlegają przepisom obowiązującym w jednostkach podległych Ministrom Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych i Administracji.

5. podlegają przepisom Prawa atomowego.

Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia

Art. 220. § 1. Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.

Art. 221. § 1. Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację.

§ 2. Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

§ 3. Stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom ochronę ich zdrowia i życia

§ 4. Zasady klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych pod względem zagrożeń dla zdrowia lub życia, wykaz substancji niebezpiecznych, wymagania dotyczące kart charakterystyki substancji lub preparatów niebezpiecznych oraz sposób ich oznakowania określają odrębne przepisy.

Art. 222. § 1. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca zastępuje te substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

§ 2. Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, określonymi w wykazie, o którym mowa w § 3, a także prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

§ 3. Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, określił w drodze rozporządzenia, środki zabezpieczające przed zagrożeniami.

Art. 222¹.§ 1. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe - ograniczając stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

§ 2. Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.

§ 3. Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, określił w drodze rozporządzenia, środki zabezpieczające przed zagrożeniami.

Art. 223. § 1. Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy.

§ 2. Dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych źródeł promieniowania jonizującego.

Art. 224.§ 1. Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu.

§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, pracodawca jest obowiązany zapewnić:

1. Odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone.

2. Udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.

Obowiązkiem każdego pracownika jest udzielenie pomocy poszkodowanemu w wypadku. Często, bowiem szybka i umiejętna pomoc przyczynia się do uratowania życia poszkodowanemu w wypadku. Podczas udzielania pierwszej pomocy, udzielający powinien:

1. Działać w sposób opanowany.

2. Usunąć z otoczenia poszkodowanego osoby niepotrzebne, które mogą utrudnić ratowanie.

3. Zachować maksymalną czystość, nie doprowadzić do zakażeń.

4. Poszkodowanego usunąć od dalszego działania niebezpiecznego czynnika (np. odłączyć od prądu, wynieść z palącego pomieszczenia).

5. Z poszkodowanym obchodzić się ostrożnie, by nie wyrządzić mu dodatkowej krzywdy.

6. Myśleć o własnym bezpieczeństwie.

Pierwsza pomoc jest działaniem doraźnym- po jej udzieleniu poszkodowanemu należy zabezpieczyć fachową pomoc lekarską. Poniżej podano zasady postępowania przy udzielaniu pierwszej pomocy następujących wypadkach:

1. Rany powierzchniowe — bez uszkodzeń naczyń krwionośnych-zakłada się jałowy opatrunek lekko uciskając dla zabezpieczenia przed ewentualnym krwawieniem. Przed nałożeniem opatrunku ranę przemyć wodą utlenioną.

2. Krwotok zewnętrzny - uciskając krwawiące naczynie powyżej miejsca krwawienia lub założyć opatrunek uciskowy na miejsce krwawienia, w przypadku amputacji lub zmiażdżenia należy założyć opaskę uciskową w odległości od 5-10cm od uszkodzonego miejsca oraz zapisać dokładny czas.

3. Krwotok z nosa - chory powinien usiąść, przechylić głowę do tyłu i oddychać przez usta. Na kark i nos położyć zimne kompresy. Często je zmieniać. Do nosa włożyć tampony z watą zwilżone wodą utlenioną.

4. Złamanie, zwichniecie kończyn - w tym przypadku należy: unieruchomić kończynę do tułowia lub zdrowej nogi. Przy złamaniu otwartym przed unieruchomieniem, na ranę położyć jałowy opatrunek, jeśli jest krwotok, to go zatamować go.

5. Porażenie prądem elektrycznym - należy usunąć porażonego spod działania prądu elektrycznego, stosując specjalne środki ostrożności. Po odłączeniu porażonego od źródła prądu - położyć go na wznak i sprawdzić czy jest przytomny, czy oddycha, jakie ma tętno i jakie ewentualnie są inne obrażenia, stosować sztuczne oddychanie gdy jest brak oddechu. W przypadku gdy tętno jest niewyczuwalne, stosuje się masaż serca i sztuczne oddychanie.

6. Oparzenie termiczne - oparzone miejsce schłodzić zimną wodą przez około 15 minut, usuń uciskające przedmioty z oparzonej powierzchni (ubranie, paski buty, pierścionki i inną biżuterię) i założyć na ranę jałowy opatrunek,

do zatrucia organizmu dochodzi poprzez układ pokarmowy, układ oddechowy i przez skórę:

- w razie zatrucia poprzez układ pokarmowy należy wykonać płukanie żołądka przez podanie do picia dużej ilości wody, płukanie żołądka wykonujemy do momentu aż wymiociny będą przezroczyste i, niezwłocznie zawiadamiamy pogotowie ratunkowe ( płukania żołądka nie można wykonywać osobie nieprzytomnej),

- w razie zatrucia poprzez układ oddechowy należy niezwłocznie wynieść, poszkodowanego z pomieszczenia, zapewnić dostęp świeżego powietrza, sprawdzić czy ma oddech i tętno, jeżeli nie ma to należy zastosować sztuczne oddychanie i pośredni masaż serca i niezwłocznie zawiadomić pogotowie ratunkowe.

- w razie zatrucia poprzez skórę należy utrzymywać podstawowe czynności życiowe organizmu

( oddech i tętno) oraz niezwłocznie zawiadomią pogotowie ratunkowe,

• omdlenie - chorego należy ułożyć na wznak unieść ręce i nogi poszkodowanego do góry, jeśli po kilku minutach nie odzyska przytomności ułożyć w pozycji bocznej ustalonej, kontrolować tętno i oddech wezwać pogotowie,

• zawał mięśnia sercowego - występujący długotrwały ból za mostkiem w okolicy serca, często promieniujący do lewej kończyny górnej. Chory odczuwa duszności i lęk, należy rozluźnić choremu ubranie i ułożyć możliwie wygodnie w pozycji półsiedzącej z kolanami zgiętymi i podpartymi, wezwać pogotowie ratunkowe, uspokajać chorego, sprawdzać stale oddech i tętno aż do przybycia pomocy medycznej oraz być przygotowanym do reanimacji.

Art. 225. § 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

Profilaktyczna ochrona zdrowia

Art. 226. Pracodawca:

Ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Według art. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r (Dz. U Nr 129, poz. 644), ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku sposobu wykonywania pracy.

Obowiązkiem pracodawcy jest również przekazanie pracownikom wiedzy na temat rodzajów i poziomu zagrożeń dla zdrowia oraz bezpieczeństwa pracowników, występujących przy wykonywanej przez nich pracy oraz poziomu ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami, a także umiejętności zapobiegania skutkom zagrożeń ( zmniejszania poziomu ryzyka ).

Realizacja tego obowiązku polega między innymi na poinformowaniu pracowników o rodzajach czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych, o poziomie ( stężeniach i natężeniach ) tych czynników, o wypadkach i chorobach związanych z wykonywaną pracą, z uwzględnieniem ich częstotliwości i skutków, a także o niezbędnych środkach ochrony przed występującymi przy danej pracy zagrożeniami.

Poinformowanie pracownika o ryzyku zawodowym powinno nastąpić przed dopuszczeniem go do pracy - najlepiej w trakcie przeprowadzanego szkolenia ogólnego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocenę ryzyka zawodowego wykonuje się dla każdego stanowiska pracy lub dla grupy stanowisk pracy, na których prace wykonywane są w tych samych warunkach oraz występują identyczne zagrożenia. W celu określenia rodzajów i wielkości czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych konieczne jest dokonanie szczegółowej analizy procesu pracy realizowanego na danym stanowisku pracy, w tym: wszystkich wykonywanych czynności, stosowanych urządzeń, narzędzi, maszyn, surowców, materiałów, substancji, organizacji pracy i stanowiska pracy, stosowanych środków ochronnych i zabezpieczających. Po ustaleniu listy czynników środowiska pracy występujących na określonym stanowisku pracy należy dokonać oceny stopnia ich szkodliwości dla zdrowia, uciążliwości i niebezpieczeństwa jakie stwarzają dla pracownika.

METODY SZACOWANIA I OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

wg normy PN - N - 18002: 2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higiena pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego

Przedstawiona w normie matrycowa metoda oceny ryzyka jest metoda przeznaczoną do jakościowego oszacowania ryzyka zawodowego. W metodzie szacuje się parametry ryzyka, którymi są możliwe spowodowane zdarzeniem ciężkości następstw ( skutki ) oraz prawdopodobieństwo, z jakimi następstwa te mogą wystąpić. Wartościowanie ryzyka przeprowadzone jest przez odczytanie jego wartości z matrycy. Szacowanie następstw i prawdopodobieństwa następstw odbywa się w skali trójstopniowej lub pięciostopniowej dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystyka wartości parametrów ryzyka przedstawiono poniżej.

wartościowanie ryzyka w skali trójstopniowej

		Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo	Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	Ryzyko małe (1)	Ryzyko małe (1)	Ryzyko średnie (2)
Prawdopodobne	Ryzyko małe (1)	Ryzyko średnie (2)	Ryzyko duże (3)
Wysoce prawdopodobne	Ryzyko średnie (2)	Ryzyko duże (3)	Ryzyko duże (3)

wartościowanie ryzyka w skali pięciostopniowej

		Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo	Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	Ryzyko bardzo małe (1)	Ryzyko małe (2)	Ryzyko średnie (3)
Prawdopodobne	Ryzyko małe (2)	Ryzyko średnie (3)	Ryzyko duże (4)
Wysoce prawdopodobne	Ryzyko średnie (3)	Ryzyko duże (4)	Ryzyko bardzo duże (5)

Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie z powyższymi tabelami ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich występowania określa się wg następujących wskazówek:

Szacowanie ciężkości następstw

Następstwa	Charakterystyka
O małej szkodliwości	Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to: czasowe pogorszenie stanu zdrowia takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienie oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.
O średniej dolegliwości	Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego ( np. zapalenie ścięgna ) itp.
O dużej szkodliwości	Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia trzeciego stopnia, oparzenia drugiego stopnia o dużej powierzchni ciała, amputacja, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenie słuchu, astma, zaćma, itp.

Szacowanie prawdopodobieństwa następstw

Prawdopodobieństwo	Charakterystyka
Mało prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika
Prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika
Wysoce prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika

Dla większości czynników fizycznych i chemicznych (mierzalnych) zaleca się szacować ryzyko zawodowe na podstawie wartości parametrów charakteryzujących zagrożenie:

Wartości wielkości charakteryzującej narażenie (P)	Oszacowanie ryzyka zawodowego
P > Pmax	Duże
P max ≥ P ≥ 0,5 Pmax	Średnie
P < 0,5 P max	Małe

Pmax - wartość dopuszczalnej wielkości charakteryzującej narażenie, ustalona na podstawie obowiązujących przepisów i norm

NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie

NDN - najwyższe dopuszczalne natężenie

Dopuszczalność ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej

Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
bardzo duże	Niedopuszczalne	Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
				Jeżeli ryzyko jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych). Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
duże
średnie		Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
małe			Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie
bardzo małe
				Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań

RISK SCORE - metoda szacowania i oceny ryzyka zawodowego

Metoda Risk Score rozwija definicję ryzyka zawodowego: ,, prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywana praca, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy 'na trzy parametry:

• Potencjalne skutki ( ciężkość następstw ) zagrożenia

• Ekspozycja na zagrożenie

• Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych skutków

Wzór szacowania ryzyka

R = S x E x P

R - oszacowanie wartości ryzyka zawodowego;

S - skutek, strata ( potencjalna );

E - ekspozycja na zagrożenie;

P - prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia o danych stratach

IDENTYFIKACJI ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH NA STANOWISKU PRACY

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w procesie pracy można podzielić na (zgodnie z klasyfikacją zawartą w PN - 80/Z - 08052)

1. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy). Można tu wymienić następujące zagrożenia:

1. Elementami ruchomymi i luźnymi.

2. Elementami ostrymi i wystającymi.

3. Związane z przemieszczaniem się ludzi (upadek na tym samym poziomie, z wysokości, wpadnięcie do zagłębień).

4. Porażenie prądem elektrycznym.

5. Poparzenie, odmrożenie.

6. Pożar lub / i wybuch.

Wymienione wyżej zagrożenia należą do czynników fizycznych działających przeważnie na pracownika w sposób nagły

2. Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez okres dłuższy mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika (np. obniżenie wydajności pracy) lub zmiany w stanie zdrowia, powodując w ostateczności choroby zawodowe. Czynniki te dzielimy na 4 podstawowe grupy:

1. Czynniki fizyczne

1. Hałas ustalony i nie ustalony, hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy.

2. Wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne).

3. Mikroklimat (zimny i gorący).

4. Promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe).

5. Promieniowanie jonizujące.

6. Promieniowanie laserowe.

7. Pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości).

8. Pole elektrostatyczne

9. Pyły przemysłowe

2. Czynniki chemiczne. W zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:

1. Toksyczne.

2. Drażniące.

3. Uczulające.

4. Rakotwórcze.

5. Mutagenne.

6. Upośledzające funkcje rozrodcze.

W zależności od drogi działania na organizm człowieka:

1. Drogi oddechowe.

2. Skórę i błony śluzowe.

3. Przewód pokarmowy.

3. Czynniki biologiczne

1. Mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny.

2. Makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

4. Czynniki psychofizyczne

1. Obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne).

2. Obciążenie nerwowo-psychiczne, tj: obciążenie umysłu, niedociążenie lub przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne

Art. 227. § 1. Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, a w szczególności:

1. utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników,

2. przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom.

§ 2. Minister właściwy do spraw zdrowia wydał odpowiednie rozporządzenia.

Art. 228.§ 3. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określił, w drodze rozporządzenia, wykaz najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Art. 229. § 1. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

1. osoby przyjmowane do pracy

2. pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o prace zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

§ 2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

§ 3. Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

§ 4. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

§ 5. Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:

1. po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,

2.po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

§ 6. Badania, o których mowa w § 1, 2 i 5, są przeprowadzane na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi ponadto inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy.

§ 7. Pracodawca jest obowiązany przechowywać orzeczenia wydane na podstawie badań lekarskich, o których mowa w §1,2, 5

§ 8. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej wydał stosowne rozporządzenia.

Badania profilaktyczne mogą wykonywać tylko lekarze wpisani do rejestru lekarzy przeprowadzających badania profilaktyczne prowadzonego przez wojewódzki ośrodek medycyny pracy.

Lekarz wydaje orzeczenie lekarskie na podstawie:

1. Skierowania pracodawcy, w którym dokładnie określony jest rodzaj badania profilaktycznego, stanowisko osoby przyjmowanej do pracy lub przenoszonej na nie i stanowisko, na którym pracownik jest zatrudniony, informacje o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych.

2. Aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tym stanowisku,

3. Wyniku przeprowadzonego badania profilaktycznego.

4. Oceny zagrożenia dla zdrowia i życia pracownika na stanowisku pracy.

5. Ewentualnej wizytacji stanowiska pracy.

Jeżeli u pracownika zostaną stwierdzone objawy powstawania choroby zawodowej, wówczas pracodawca, zgodnie z orzeczeniem lekarskim, ma obowiązek przenieść pracownika do innej pracy nie narażonej na działanie czynnika wywołującego objawy. Termin i okres, na jaki pracownik powinien zostać przeniesiony, określa orzeczenie lekarskie. W przypadku, gdy przeniesienie pracownika powoduje obniżenie jego wynagrodzenia, wówczas przysługuje mu dodatek wyrównawczy, nie dłużej jednak, niż przez okres 6 miesięcy. Pracownik nie może odmówić przyjęcia innego stanowiska pracy. Przeniesienie pracownika nie wymaga wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy.

Obowiązek przeniesienia pracownika do innej pracy ciąży również na pracodawcy w przypadku, gdy pracownik nie może wykonywać dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został zaliczony do żadnej z grup inwalidów. Podstawą przeniesienia jest także orzeczenie lekarskie. W przypadku obniżenia wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje również dodatek wyrównawczy, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy.

Art. 230. § 1. W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieś pracownika do innej pracy nie narażając go na działanie czynnika, który wywołał te objawy.

Art. 231. Pracodawca, na podstawie orzeczenia lekarskiego, przenosi do odpowiedniej pracy pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Art. 233. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Wypadki przy pracy i choroby zawodowe

Art. 234. § 1.W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.

§ 3. Pracodawca jest obowiązany prowadzić rejestr wypadków przy pracy.

§ 4. Koszty związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1. Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń, przełożonego.

2. Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności w interesie zakładu,, nawet bez polecenia.

3. W czasie pozostawania praco wnika w dyspozycji zakładu pracy w drodze miedzy siedzibą zakładu pracy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się w zakresie uprawnień do świadczeń; wypadek, któremu pracownik uległ:

1. W czasie podróży służbowej, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku wykonywaniem powierzonych mu zadań.

2. W związku z odbywaniem służby w zakładowych i resortowych formacjach samoobrony albo w związku z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej straży pożarnej w zakładzie pracy.

3. Przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie pracy organizacje polityczne, zawodowe

Postępowanie w razie wypadku przy pracy:

Przepisy nakładają na. pracodawcę, i jego pracowników obowiązek określonego postępowania w razie wypadku przy pracy. I tak, kiedy zdarza się wypadek, pracodawca zobowiązany zapewnić:

1. Pierwszą pomoc pracownikowi, który uległ wypadkowi,

2. Zabezpieczenie miejsce wypadku,

3. Zbadanie okoliczności i przyczyn wypadku oraz prawidłowe sporządzenie właściwej dokumentacji wypadku.

Obowiązek udzielania natychmiastowej pomocy poszkodowanemu ciąży również na przełożonym poszkodowanego, a także na każdym pracowniku, który zauważy wypadek bądź dowiedział się o nim. Osoby te zobowiązane są zawiadomić o wypadku pracodawcę. Pracownik, który uległ wypadkowi, ma obowiązek zawiadomić o wypadku swojego przełożonego. Jeśli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien uczynić to niezwłocznie, a jeśli skutki wypadku ujawniły się w okresie późniejszym- niezwłocznie po ich ujawnieniu. Organem działającym w zakładzie pracy, który rozstrzyga kwestie, czy: wypadek jest wypadkiem przy pracy, nastąpił przypadek rażącego niedbalstwa lub czy wypadek został spowodowany umyślnie, jest zespół powypadkowy.

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie

ciała, a mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała

albo rozstrój zdrowia naruszający podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub

zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługują w wysokości 100% podstawy wymiaru. Podstawa wymiaru zasiłku świadczenia stanowi kwota, będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wypadkowe. Ubezpieczonemu, który na wskutek wypadku przy pracy, lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy.

Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenia sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności na okres przekraczający sześć miesięcy, mogący ulec poprawie. Ocena stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub choroba zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.

Pracownikowi któremu w skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej stał się niezdolny do pracy przysługuje:

Renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;

Renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. Renta nie może być niższa niż:

80% podstawy jej wymiaru dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy 60% podstawy jej wymiaru dla osoby częściowo niezdolnej do pracy renta szkoleniowa wynosi 100% podstawy jej wymiaru

Na podstawie art. 234 § l K.P pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania w razie zaistnienia wypadku przy pracy w następującym zakresie: zlikwidowanie lub ograniczenie zagrożenia wypadkowego udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające w przyszłości zaistnienia podobnych wypadków. W zakresie chorób zawodowych obowiązującym przepisem jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 30.07.2002r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. nr 132 poz. 1115).

W razie podejrzenia o chorobę zawodową pracownika, zakłady społecznej służby zdrowia oraz inne kompetentne placówki są obowiązane skierować tego pracownika do zakładu służby zdrowia właściwego do rozpoznania choroby zawodowej. Podejrzenie o chorobę zawodową może zgłosić również zainteresowany pracownik za pośrednictwem zakładu służby zdrowia.

Zakład pracy zatrudniający pracownika podejrzanego o chorobę zawodową jest obowiązany przesłać zakładowi społecznej służby zdrowia, właściwemu do rozpoznania choroby zawodowej następujące dokumenty:

wykaz zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy przebieg pracy zawodowej pracownika.

Dochodzenie epidemiologiczne w środowisku pracy przeprowadza lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad zakładem pracy lub inspektor sanitarny, jeśli nie ma opieki przemysłowej służby zdrowia.

Jednostkami organizacyjnymi właściwymi do rozpoznania chorób zawodowych są poradnie chorób zawodowych, kliniki chorób zawodowych, oddziały chorób zawodowych lub inne powołane do tego jednostki, jeśli pracownik na skutek ostrych objawów chorobowych przebywa w szpitalu to dany szpital.

Po dokonaniu oceny stanu zdrowia badanego pracownika podejrzanego o chorobę zawodową, jednostki służby zdrowia, które prowadziły rozpoznanie sporządzają orzeczenie lekarskie w sprawie choroby zawodowej wraz z posiadaną dokumentacją przesyłają Państwowemu Terenowemu Inspektorowi Sanitarnemu. Kopię orzeczenia dostarcza się też zainteresowanemu pracownikowi oraz jednostce, która zgłosiła podejrzenie o chorobę zawodową. Pracownik który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego może wystąpić z wnioskiem ponownego zbadania i rozpatrzenia stanu chorobowego . Na podstawie orzeczenia wydanego, właściwy Inspektor Sanitarny ze względu na siedzibę dla danego zakładu pracy, gdzie stwierdzono podejrzenie choroby zawodowej wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej, którą przesyła zainteresowanemu pracownikowi, zakładowi pracy, zakładowi służby zdrowia, który dokonał rozpoznania. Aktualny wykaz chorób zawodowych w Polsce posiada 26 typów schorzeń zaliczanych do chorób zawodowych.

Art. 236. Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Art. 237³. § 1. Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawca kolejnej umowy o pracę.

§ 2¹. Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie to powinno być okresowo powtarzane

§ 3. Szkolenia, o którym mowa w § 2, odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Jednym z podstawowych obowiązków ciążących na pracodawcy jest przeszkolenie pracownika przed dopuszczeniem, do pracy w zakresie Bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prowadzenie szkoleń (art.237 § 2 KP)

Począwszy od 2 czerwca 1996 r. obowiązują zasady szkolenia pracowników zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bhp(Dz.U.Nr.62, poz.285). Szkolenie w dziedzinie bhp, rozumiane jest jako kształcenie, dokształcanie, doskonalenie pracowników i zaznajamianie z przepisami i zasadami bhp niezbędnymi do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym obowiązków i odpowiedzialności w zakresie BHP, zaznajomienie się z zagrożeniami wypadkowymi i chorobowymi związanymi z wykonywaną pracą, nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych i udzielenia pierwszej pomocy.

Zgodnie z art.237³ Kodeksu Pracy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów i zasad bhp.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracowników w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenia szkolenia podstawowego i okresowego bhp. Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Pracodawcy oraz jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp powinny zapewnić:

1. Szczegółowe programy szkolenia dla poszczególnych typów szkoleń BHP.

2. Wykładowców i instruktorów o wysokich kwalifikacjach.

3. Odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia szkolenia oraz pomoce dydaktyczne.

Szkolenie w dziedzinie bhp prowadzone jest jako:

1. Szkolenie wstępne.

2. Szkolenie okresowe.

Szkolenia o których mowa mogą być prowadzone w formie: Instruktażu, Seminarium, Kursu, Samokształcenia kierowanego.

Szkolenie wstępne i szkolenie okresowe powinny być zakończone egzaminem.

Szkolenie wstępne przeprowadzane jest zgodnie z opracowanymi programami.

Instruktaż ogólny przechodzą wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy oraz uczniowie i studenci odbywający praktyki w zakładzie. Instruktaż ogólny bhp obejmuje podstawowe przepisy bhp w kodeksie, regulaminu pracy oraz przepisów i zasad bhp potrzebnych do wykonywania określonej pracy.

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Szkolenie instruktażu stanowiskowego powinno zapoznać uczestników z zagrożeniami występującymi na określonym stanowisku pracy, sposobem ochrony przed zagrożeniami oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy.

Szkolenie okresowe BHP - jego celem jest aktualizacja i ugruntowanie wiadomości i umiejętności pracowników w dziedzinie bhp. Częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego określa pracodawca w porozumieniu z radą zakładową lub przedstawicielem pracowników. Szkolenie pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych powinno być przeprowadzone w formie instruktażu nie rzadziej niż raz na 3 lata dla pracodawców i osób kierujących raz na 6 lat.

Art. 237⁴.§ 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.

§ 3. Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Psychofizyczne właściwości człowieka, a wykonywana praca

Rola układu nerwowego w odbiorze i przetwarzaniu informacji oraz wykonywaniu czynności. Podstawową komórką układu nerwowego jest neuron.

Neuron składa się z ciała komórkowego do którego dochodzą wypustki włókna nerwowe. Włókna doprowadzają impulsy do komórki nerwowej nazywanej neurytami, a odprowadzające - dendrytami. Zespół wszystkich komórek nerwowych wraz z wypustkami tworzy układ nerwowy. Włókna nerwowe ze względu na przewodzenie możemy podzielić na przewodzące podniety z obwodu do mózgu są to nerwy czuciowe. Przekazujące impulsy z mózgu do mięśni to nerwy ruchowe. Włókna przewodzące podniety do gruczołu to włókna wydzielnicze. Centralny układ nerwowy obejmuje mózg i rdzeń kręgowy. W mózgu najważniejszą częścią są półkule mózgowe, które stanowią najbardziej rozwiniętą i zróżnicowaną część Centralnego Układu Nerwowego. W półkulach mózgowych mieszczą się ośrodki wyższych czynności nerwowych jak np.: pamięci, inteligencji oraz ośrodki wzroku, słuchu, powonienia, dowolnej kontroli, ruchów ciała i inne. Prędkość przechodzenia impulsów przez włókna nerwowe jest różna. dla włókien ruchowych wynosi ona 50-80m/sek. dla włókien czuciowych wynosi 15-40m/sek.

Możliwość odpowiedniej reakcji na zmiany środowiska zewnętrznego i wewnętrznego ustroju człowieka zachodzi dzięki analizatorom, czyli narządom zmysłów. Najczulszym analizatorem u człowieka jest analizator wzrokowy, który składa się z oka, dróg nerwowych i ośrodków odbiorczych zlokalizowanych w mózgu w płatach potylicznych. Ostrość wzroku zależy od akomodacji oka, która polega na przybieraniu takiego kształtu przez soczewkę oka, aby punkt skupienia promieni światła niezależnie od odległości od oka znalazł się na jej siatkówce, na której są komórki światło-czułe i występuje obraz negatyw przez impuls nerwowy przekazany do płatów potylicznych jako pozytyw.

Adaptacja wzroku to przechodzenie z jasności w ciemność z dostosowaniem do warunków widzenia i odwrotnie z ciemności w jasność. Proces pierwszy jest dłuższy i może trwać nawet do godziny. Receptor słuchu znajduje się w wewnętrznej części narządu słuchu, nazwanej uchem wewnętrznym. Bodźce akustyczne docierają do ucha wewnętrznego przez ucho zewnętrzne i środkowe. Ucho zewnętrzne to muszla, przewód bębenek, który ma za zadanie skierować fale akustyczne do ucha środkowego, które składa się z młoteczka, kowadełka, strzemiączka, trąbki Euchastiusza ta ostatnia jest transformatorem zamieniającym drgania akustyczne na mechaniczne. Ucho wewnętrzne narząd Cortiego przesyła drgania mechaniczne zamieniane na impuls nerwowy do płata skroniowego. Istotą pracy umysłowej jest podejmowanie decyzji na podstawie informacji zewnętrznych przesyłanych przez (eksteroreceptory) oraz informacji wewnętrznych przesyłanych przez (interoreceptory). Czas reakcji prostej wynosi około 200 milisekund. Receptory z uwagi na drogę przesyłania można podzielić na kontaktoreceptory np. dotyku, ciepła, zimna, smaku oraz telereceptory wzroku, słuchu, powonienia. W celu właściwego działania mózgu jest potrzebna pamięć. Pamięć można podzielić na pamięć świeżą operacyjną dotyczy wydarzeń odbywających się na krótko przed rozpoczęciem czynności lub w czasie jej trwania. Drugim rodzajem pamięci jest pamięć trwała. W pamięci tej gromadzone są wiadomości nabywane w czasie nauki i zbierane też w czasie doświadczenia zawodowego i życiowego. Jest ona źródłem naszej wiedzy i umiejętności oraz decyduje w znacznym stopniu o sukcesie w pracy zawodowej i w życiu.

Drugim ważnym czynnikiem przy pracy umysłowej jest uwaga. W zakresie uwagi rozróżniamy uwagę dowolną, która podlega woli człowieka i służy uczeniu i skupieniu się przy pracy oraz uwaga mimowolna, która nie wymaga wysiłku skupienia woli np.: (działanie barw, muzyki) utrzymanie uwagi w stanie napięcia jest koniecznym warunkiem każdej sprawnej pracy i mówimy wtedy o koncentracji uwagi. W niektórych sytuacjach jest potrzebna podzielność uwagi. Cecha ta ma istotne znaczenie wówczas, gdy pracownik musi obserwować jednocześnie kilka przedmiotów lub osób. Przerzutność uwagi jest cechą zbliżoną do podzielności, ale w przeciwieństwie do niej polega na umiejętności szybkiego przerzucania uwagi z jednego przedmiotu na drugi. Czwartą cechą uwagi jest trwałość uwagi. Jest to cecha trudna do nabycia, cechują ją ruchliwość natężenia. Trwałości uwagi sprzyja:

brak silnych bodźców rozpraszających (hałas rozmowy), ciekawa praca oraz bodźce skłaniające do trwałej pracy, zmiany o przedmiocie pracy.

Analiza procesu pracy: obciążenie psychiczne, zmęczenie, znużenie, praca zmianowa

W procesie pracy produkcyjnej człowiek może spełniać trzy funkcje: energetyczną, wykonawczą i kierowniczą.

Praca ręczna w swojej czystej formie obejmuje wszystkie trzy funkcje. Wysiłek fizyczny jako źródło energii, bezpośrednie oddziaływanie na przedmiot, czyli wykonawstwo oraz kierowanie procesem wytwórczym.

Pracujący otrzymuje informacje ze strony przedmiotu i z drugiej strony - ze swojego ciała wrażenia kinetyczne np. przy transporcie co do położenia kończyn napięcia mięśni ciężaru itp. Jest to sposób pracy mało obciążający umysł. Praca przy obsłudze maszyn komputera praca na stanowisku kierowniczym wymaga większego zaangażowania centralnego układu nerwowego a w efekcie obciążenia psychicznego. Za pomocą zmysłów (receptorów) wzrok, słuch, rzadziej dotyk będzie odbierał sygnały które przekazywane zostaną do centralnego układu nerwowego- mózgu. Do wykonania określonego zadania produkcyjnego potrzebne są niezbędne informacje, które dotyczą na bieżąco wykonywanej pracy np. załadowanie samochodu określonym materiałem , jak najlepiej ułożyć ten materiał ażeby nie uległ zniszczeniu ,kolejność czynności wybór sposobu transportu sztaplarka czy też ręczny itp. Wśród sygnałów najczęstsze to wzrokowe, dalej słuchowe i kinestetyczne. Przy tego rodzaju pracy centralny układ nerwowy nie będzie intensywnie wykorzystany. Inaczej będzie sprawa wyglądać np.: przy obsłudze komputera, gdzie w polu orientacji działania będzie kilka pól widzenia, jedno pole widzenia, to gdzie musimy skupiać się na materialne źródłowym do wprowadzenia do komputera, dalej klawiatura oraz ekran monitora z uwagi na ww. sytuację, musimy korzystać podzielności uwagi jak przerzutności uwagi, koncentracji uwagi i trwałości uwagi co w konsekwencji powoduje duże zaangażowanie naszego centralnego układu nerwowego. W procesie tej pracy musimy co chwilę wydawać decyzję co do wykonywania właściwych czynności. Przy obciążeniu psychicznym miarą jego jest- ilość napływających informacji w czasie pracy, ich ważność, złożoność jak i dokładność co do podjęcia właściwych decyzji i wykonania odpowiednich czynności. W wyniku dłużej wykonywanej pracy pojawia się zmęczenie. Zmęczenie jest przejściowym odwracalnym stanem organizmu spowodowanym przez pracę. Zmęczenie zmniejsza jego dalszą zdolność.

Znużenie - stan nerwowo - psychiczny uniemożliwiający kontynuowanie pracy albo co najmniej ograniczający możliwość wykonywania pracy. Stan znużenia przejawia się w obniżeniu napięcia czynnościowego zmniejszenia wydajności i zainteresowania pracą. Z punktu zaistniałych zaburzeń w organizmie człowieka u osób zatrudnionych przy pracach zmianowych, a szczególnie w porze nocnej. Na pierwszym miejscu zmian chorobowych odnotowano choroby przewodu pokarmowego związane z nieregularnym odżywianiem, zakłóceniem pór przyjętych wcześniej posiłków. Na drugim miejscu są zaburzenia snu, z czego 80% podaje, że nie śpi dobrze w ciągu dnia pracując na nocną zmianę podając jako przyczynę nadmierny hałas (uliczny, sąsiadów itp.). Z racji rozregulowania czasu przyjętego na sen pory nocnej występuje u nich obniżenie czuwania podczas wykonywania pracy i skłonność do snu. Pracownicy pracujący na nocną zmianę mają w czasie dnia krótszy sen. który trwa od 4 do 6 godzin. Podczas, gdy pracownicy pracujący po zmianie popołudniowej 7-9 godzin snu, a zmianie dziennej od 6 - 8 godzin snu. Można stwierdzić, że wiele czynności organizmu ludzkiego wykazuje dużą zależność od pory dnia.

Periodyka około dobowa jest względnie stabilna jeśli chodzi o temperaturę ciała najniższą temperaturę ciała odnotowuje się w godzinach nocnych. Pojedyncza dniówka nocna nie ma większego wpływu na wewnętrzne mechanizmy periodyki i tworzenie zaburzeń. Dopiero dłuższa seria dniówek nocnych powoduje w tym zakresie zaburzenia.

Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy i organizacji pracy.

Ergonomia jako nauka empiryczna wiąże teorie z praktyką w sposób nowoczesny, gdyż bada problemy kompleksowo tj. strukturę i funkcję poszczególnych elementów w systemie człowiek - obiekt materialne, środowisko pracy. Człowiek w tym systemie rozpatrywany jest jako istota o określonych właściwościach fizjologicznych, odpowiedniej budowie anatomicznej i psychicznej.

Cechy ergonomii:

prowadzenie badań nad dostosowaniem rzeczowych składników układu człowiek - praca do naturalnych ograniczeń psychosomatycznych człowieka, dążenie do zapewnienia tą drogą możliwie wysokiej sprawności człowieka, eliminowanie wszelkich zagrożeń dla życia i zdrowia człowieka, dążenie do optymalnego ukształtowania biologicznego kosztu wykonania pracy.

Ergonomia koncepcyjna jest nauką zajmującą się od zarania pomysłu już w biurach projektowych przystosowaniem stanowisk pracy do optymalnych potrzeb fizjologiczno-psychicznych człowieka.

Ergonomia korekcyjna zajmuje się już istniejącymi stanowiskami pracy, stosuje rozwiązania

modernizacyjno-adaptacyjne. Wyższość Ergonomii koncepcyjnej nad korekcyjną nie ulega wątpliwości.

Ergonomia wyrobów bada czy dany wyrób odpowiada specjalnym grupom odbiorców np.

osoby niepełnosprawne, kobiety, osoby w starszym wieku, osoby młodociane.

Determinanty struktury przestrzennej stanowiska pracy

Przestrzenny układ stanowiska pracy określa pozycję ciała przyjmowana przez pracownika podczas wykonywania czynności zawodowych ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami, bezpieczeństwa, skutków zdrowotnych oraz okresowego zmęczenia. Jednym z istotnych elementów sprawności wysokiej efektywności procesu pracy jest zapewnienie prawidłowych relacji przestrzennych na stanowisku roboczym między pracownikiem, a miejscem pracy. Dążenie do uzyskania właściwych relacji wynika ze stopnia trudności czynników subiektywnych i ich różnorodności w jakiej znajduje się człowiek. Punktem wyjścia do projektowania stanowisk pracy są informacje dotyczące przedmiotu pracy, sposobu i miejsca jej wykonywania. Na usprawnienie stanowiska pracy składa się wiele przedsięwzięć organizacyjnych, antropometrycznych, fizjologicznych i psychicznych.

W rozważaniach zajmiemy się głównie wymogami antropometrycznymi pracownika biorąc pod uwagę też wykonywanie ruchów i wysiłku fizycznego w określonych przypadkach. W zakresie antropometrycznych wymiarów ludzkiego ciała pomocnych przy projektowaniu zostały wydane normy, np. „Ergonomia- Podstawowe pomiary ciała ludzkiego PN-86/N-08012. „ Dane Ergonomiczne do projektowania wymiary ciała ludzkiego PN 90/N-08000. Projektowanie przestrzeni pracy powinno rozpoczynać się od uwzględnienia uwarunkowań wynikających z wymiarów ciała ludzkiego w powiązaniu z procesami pracy. Przestrzeń robocza powinna zapewnić możliwość przyjęcia wygodnej pozycji ciała najlepiej siedzącej na prawidłowo skonstruowanym siedzisku z możliwością zmiany tej pozycji oraz swobodne wykonywanie czynności. Wykorzystanie danych antropometrycznych umożliwia ustalenie zakresów powierzchni roboczych. Wysokość płaszczyzny pracy dobiera się do odpowiednich wymiarów antropometrycznych ciała osoby zatrudnionej. Siedzisko i płaszczyzna pracy powinny być rozpatrywane łącznie, ażeby osiągnąć właściwie wyprostowaną pozycję ciała. Nienaturalnie przyjmowane pozycje ciała, wymuszone konstrukcją siedzisk stołów, maszyn, urządzeń jest przyczyna zwiększonego obciążenia statycznego powodując cały szereg dolegliwości jak zakłócenia prawidłowego krążenia. Zasadniczo rozróżniamy trzy pozycje pracy: siedzącą, leżącą i stojącą, Ogólnym warunkiem, który się stawia dla każdej pozycji ciała jest jej naturalność. Z utrzymaniem odpowiedniej pozycji ciała wiąże się zużycie energii. Gdy człowiek nie wykonuje żadnej pracy dynamicznej zużywa w pozycji leżącej 64,8Kcal na godzinę. Zużycie energii w pozycji siedzącej jest o 4% większe, w klęczącej o 8%, a w przysiadzie 8,5%, w stojącej 12%, w pochylonej od 55-60%.

Pozycja stojąca powoduje stałe obciążenie kończyn dolnych, a głównie stawów co w konsekwencji nadwyręża aparat więzadłowy doprowadzając często do płaskostopia.

Pozycja pracy stojąca wymuszona w zawodzie np. stolarza powoduje zniekształcenie stawów kolanowych oraz trwałe skrzywienie kręgosłupa (charakterystyczna sylwetka okrągłych pleców.) Zniekształcenie kręgosłupa w odcinku klatki piersiowej powoduje trudności w prawidłowym oddychaniu i krążeniu. Praca stojąca połączona z wysiłkiem fizycznym powoduje powstawanie przepuklin brzusznych. Pozycja stojąca pochylona zużywa 55-60% więcej energii powoduje znaczne przekrwienie głowy utrudnia czynności oddechowe wymaga dużego wysiłku mięśni grzbietu (obciążenie statyczne) oraz wywołuje nacisk na jamę brzuszną.

Pozycja leżąca uznawana w zasadzie za wypoczynkową umożliwia lub znacznie ogranicza pewną swobodę ruchów kończyn górnych np. kierowcy pod samochodem. Pracownik pracujący w pozycji leżącej narażony jest na znaczny wysiłek statyczny mięśni. Uciążliwość pracy w pozycji leżącej wymaga traktowania jej wyłącznie jako zło konieczne. Za najbardziej odpowiednią ergonomicznie należy przyjąć pozycję przemienną siedząco-stojącą. Pozycja siedząca wymaga pewnej aktywności mięśni utrzymujących tułów mięśni grzbietu, brzucha i ud. U pracownika siedzącego prawidłowo 75% ciężaru spoczywa na guzach kulszowych. Przy pozycji siedzącej trzeba zapewnić utrzymanie kończyn dolnych w taki sposób aby nie powstał nacisk na naczynia krwionośne. Zapobiega temu odpowiednio skonstruowana powierzchnia siedziska. W celu przyjęcia prawidłowej pozycji siedząc wymaga się:

Ciężar ciała musi spoczywać głównie na guzach kulszowych górnej części ud i na stopach. Przy pewnych rodzajach pracy ciężar ciała może być przenoszony na lędźwie i częściowo przedramię

Stopy ciała powierzchnią muszą opierać się na podnóżku, kąt pomiędzy podnóżkiem, a stopą powinien być większy od kąta prostego

Udo z podnóżkiem powinno też tworzyć kąt większy od kąta prostego

Głowa może być lekko pochylona do przodu, odległość oczu od pola pracy 30-40cm.

W pozycji stojącej, optymalna wysokość płaszczyzny pracy wynosi poniżej 7,5cm od zgiętego łokcia pracownika. W zakresie ruchów pracownika, z punktu widzenia ergonomii należy wziąć następujące zasady:

Równoczesności i symetrii ruchów. Większość pracowników pracuje jedną ręką używając drugiej tylko do trzymania przedmiotu. Wykorzystanie obydwu rąk zwiększa zarówno wydajność pracy, ale również zmniejsza zmęczenie.

Ekonomiczność ruchów. Ruchy powinny być zawsze jak najprostsze. Rozmieszczać należy tak przedmioty i narzędzia, ażeby stosować ruchy najprostsze.

Ciągłość ruchów i ich płynność. Ruchy ciągłe i płynne są oszczędniejsze niż prostoliniowe z nagłymi zmianami kierunków.

Przemieszczanie, transport ciężarów. Ustalenie takiej szybkości ruchów, ażeby energia na przyspieszenie celu oderwania ciężaru nie byłą zbyt duża jak również przy kładzeniu ciężaru-hamowanie. Należy dążyć do zmniejszania ciężaru na osobę, zastąpienie ręcznego dźwigania innym, nie uciążliwym.

Rytm i tempo. Kolejność prac i ruchów powinna być przemyślana co gwarantuje mniejsze zużycie energii.

Uwagi ogólne o bezpieczeństwie pracy w pomieszczeniach biurowych

Upadki zdarzają się pracownikom biurowym 3 razy częściej niż innym; około 8% spowodowane są potknięciem o krzesło, wystające szuflady, dywany i wyposażenie biurowe. Najczęściej zdarzają się upadki z wysokości np. z krzesła w momencie, gdy pracownik stojąc na siedzisku usiłuje sięgnąć po coś z górnej półki szafy. Upadki należą do najcięższych w skutkach. Przyczyną wypadku może być ponadto uderzenie o otwarte drzwi i szufladę, uderzenie przez przedmioty spadające z biurek lub przez otwarte drzwi nagle pchnięte z przeciwnej strony, oraz oparzenie gorącą herbatą lub kawą.

1. Aby uchronić się przed zagrożeniami wypadkowymi należy przestrzegać następujących wskazówek: wchodząc do pomieszczeń, nie należy otwierać drzwi zbyt energicznie.

2. Przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów należy zachować ostrożność dotyczy to szczególnie kobiet w obuwiu na wysokich obcasach.

3. Nie należy pastować schodów ze względu na duże zagrożenie upadkiem.

4. Szuflady biurek, drzwiczki szafek muszą być zamknięte.

5. Wykładziny podłogowe należy dokładnie mocować do podłoża, uszkodzenia należy natychmiast naprawić,

6. Po wyjęciu dokumentów z szuflady należy zamknąć ją i nie zostawiać segregatorów na podłodze,

7. Wszystkie naprawy i konserwacje sprzętu elektrycznego i oświetleniowego powinni wykonywać tylko uprawnione osoby,

8. Porządek i ład jest podstawą bezpieczeństwa, dlatego należy dbać o uporządkowanie przed zakończeniem pracy własnego biurka i wokół stanowiska pracy, należy przestrzegać przepisów ppoż.

Bhp przy obsłudze komputerów i występujące zagrożenia

Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzenia oceny warunków pracy na stanowiskach

wyposażonych w monitory ekranowe pod kątem:

1. Organizacji stanowiska pracy i prawidłowego rozmieszczenia elementów wyposażenia tego

1. stanowiska pracy

2. Stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniających bezpieczeństwo w tym pomiarów

1. skuteczności ochrony przeciwporażeniowej elektrycznej

3. Obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo - szkieletowego pracownika

4. Obciążenia obsługi czynnikami fizycznymi w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem

5. Obciążenia psychicznego pracowników

Pracodawca jest obowiązany do zapewnienia łączenia przemiennie prac związanych z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku: zapewnienie zmiennej pozycji ciała. Po nieprzerwanej jednej godzinie obsługi monitora ekranowego przysługuje co najmniej pięciominutowa przerwa.

Pracodawca jest obowiązany w przypadku zmian chorobowych oczu wynikających z obsługi monitora ekranowego po badaniach okulistycznych zgodnie z zaleceniem lekarza do wyposażenia obsługi w okulary korygujące.

Zgodnie z załącznikiem cytowanego wyżej Rozporządzenia należy spełnić minimalne wymagania bhp i ergonomii w zakresie:

- Wyposażenia stanowisk pracy oraz sposobu rozmieszczenia elementów nie powodującego nadmiernego obciążenia układu mięśniowo - szkieletowego, wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika

Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:

1. Znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne.

2. Obraz na ekranie powinien być stabilny bez tętnienia lub innych form niestabilności.

3. Jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy.

4. Regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej o 120⁰ po 60⁰ w obu kierunkach.

5. Ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr.

6. W razie potrzeby wynikających z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika powinna być użyta oddzielnie podstawa monitora lub regulowany stół.

7. Ustawienie ekranu monitora w stosunku do istniejących źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicie światła.

8. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy.

9. Konstrukcja klawiatury powinna być tak dostosowana do użytkownika ażeby nie powodowała w czasie pracy zmęczenia mięśni kończyn górnych.

10. Klawiatura powinna posiadać możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie od 0° - 15°

11. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze kontrastowe i czytelne.

12. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.

13. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać odpowiednią powierzchnię do sprawnego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności z zachowaniem odległości nie mniejszej przy klawiaturze, a krawędzią stołu jak 10cm.

14. Wysokość stołu oraz siedziska (krzesła) powinna zapewniać naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem. Zachowaniem kąta obserwacji ekranu monitora w zakresie 20 - 50° w dół licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu. przy czym górna krawędź monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu obsługi.

15. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej.

16. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać właściwą stabilność z wyposażeniem w co najmniej pięć podpór z kółkami jezdnymi.

17. Regulacja wysokości siedziska najlepiej 40 -50cm, licząc od podłogi.

18. Regulacja pochylenia oparcia w zakresie 5° do przodu i 30° do tyłu, pochylenie dostosowane ergonomicznie do wygięcia kręgosłupa.

19. Płyty siedziska powinny być wyprofilowane do odcinka udowego.

20. Krzesło powinno posiadać możliwość obrotu wokół osi pionowej 360°.

21. Na życzenie pracownika lub gdy krzesło uniemożliwia płaskie spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze należy wyposażyć stanowisko pracy w podnóżek

22. Podłokietniki powinny zapewnić naturalne położenie kończyn górnych.

Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów należy stanowisko wyposażyć w odpowiedni uchwyt z regulacją ustawienia wysokości i pochylenia w stosunku do obsługi. Uchwyt ten powinien być umieszczony między ekranem monitora i klawiaturą lub w innym miejscu zmniejszającym ruchy głowy.

Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna być zawarta w przedziale od 40-75cm.

Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw lamp, okien i ścian przezroczystych, albo jasnych płaszczyzn ścian pomieszczenia. W razie konieczności przed niekorzystnym olśnieniem lub luminacją należy stosować żaluzje lub zasłony na oknach

Wilgotność względna w pomieszczeniu nie powinna być mniejsza niż 40%, a większa niż 60%

Temperatura powietrza w pomieszczeniu nie powinna być mniejsza niż +18° C.

Art. 237⁵. Minister właściwy do spraw pracy określił, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia, wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia.

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

Art. 237⁶.§ 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.

§ 3. Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

Art. 237⁷. § 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach:

1. ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Art. 237⁸. § 2. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, o których mowa w art. 237 § 1 i art. 237 § 1 stanowią własność pracodawcy.

Art. 237⁹ .§ 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

§ 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

Art. 237¹⁰.§ 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.

§ 2. Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotów, o których mowa w § 1, jest niedopuszczalne.

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy

Art. 237¹¹. § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników tworzy służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwana dalej ,,służbą bhp'' , pełniąca funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:

1. zatrudnia do 10 pracowników albo

2. zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

§ 2. Pracodawca - w przypadku braku kompetentnych pracowników - może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, o którym mowa w § 1, a także specjalista spoza zakładu pracy powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby.

§ 3. Pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp.

Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy

Art. 237 ¹¹^a § 1. Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące:

1. Zmian w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzania nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników.

2. Oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku,

3. Tworzenia służby bhp lub powierzania wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy.

4. Przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

5. Szkolenie pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Pracownicy lub ich przedstawiciele mogą przedstawiać pracodawcy wnioski w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych.

§ 3. Pracodawca zapewnia odpowiednie warunki do przeprowadzania konsultacji, a zwłaszcza zapewnia, aby odbywały się w godzinach pracy. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach pracownicy lub ich przedstawiciele zachowują prawo do wynagrodzenia.

§ 4. Na umotywowany wniosek pracowników lub ich przedstawicieli dotyczący spraw zagrożenia zdrowia i życia pracowników inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole oraz stosują środki prawne przewidziane w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy.

§ 5. U pracodawcy, u którego została powołana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy - konsultacje, o których mowa w § 1, mogą być prowadzone w ramach tej komisji, natomiast uprawnienia, o których mowa w § 2 i 4, przysługują pracownikom lub ich przedstawicielom wchodzących w skład komisji.

§ 6. Pracownicy lub ich przedstawiciele nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich konsekwencji z tytułu działalności, o której mowa w § 1,2 i 4. Dotyczy to również pracowników lub ich przedstawicieli, o których mowa w § 5.

Art. 237¹². § 1. Pracodawca zatrudniający więcej niż 250 pracowników powołuje komisje bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej

,, komisją bhp `', jako swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji bhp wchodzą w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy, w tym pracownicy służby bhp i lekarz sprawujący profilaktyczna opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz przedstawiciele pracowników, w tym społeczny inspektor pracy.

§ 2. Przewodniczącym komisji bhp jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, a wiceprzewodniczącym - społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel pracowników.

Art. 237¹³. § 1. Zadaniem komisji bhp jest dokonywanie przeglądu warunków pracy, okresowej oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy oraz współdziałanie z pracodawca w realizacji jego obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 2. Posiedzenia komisji bhp odbywają się w godzinach pracy, nie rzadziej niż raz na kwartał. Za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w posiedzeniach komisji bhp pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

§ 3. Komisja bhp w związku z wykonywaniem zadań wymienionych w § 1 korzysta z ekspertyz lub opinii specjalistów spoza zakładu pracy w przypadkach uzgodnionych z pracodawca i na jego koszt.

Art. 237¹³a. ( tryb wyłaniania przedstawicieli pracowników )

Przedstawiciele pracowników, o których mowa w art. 237¹¹a i art. 237¹². są wybierani przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają - przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi

Art. 237¹⁴ .Organy sprawujące nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi są obowiązane podejmować działania na rzecz kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, w szczególności:

1. Udzielać przedsiębiorstwom i jednostkom organizacyjnym pomocy przy wykonywaniu zadań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Dokonywać, co najmniej raz w roku, oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach i jednostkach organizacyjnych oraz określać kierunki poprawy tego stanu.

3. W miarę potrzeb i możliwości - inicjować i prowadzić badania naukowe dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy

Art. 237¹⁵ .§ 1. Minister Pracy i polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki społecznej określi, w drodze rozporządzenia, ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące prac wykonywanych w różnych gałęziach pracy.

§ 2. Ministrowie właściwi dla określonych gałęzi pracy lub rodzajów prac w porozumieniu z Ministrem Pracy i polityki Socjalnej oraz Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określą, w drodze rozporządzenia, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące tych gałęzi lub prac.

dwudzielne, zapewniające możliwość przechowywania oddzielnie odzieży roboczej i własnej. Ponadto przepisy rozporządzenia regulują warunki pracy obowiązujące przy poszczególnych rodzajach robót budowlanych.

wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Ochrona pracy kobiet

Zgodnie z art. 11 KP pracownicy mają równe prawa z tytułu pracy dotyczy to traktowania mężczyzn i kobiet. Zabronione jest jakakolwiek dyskryminacja pracowników ze względu na płeć

Zgodnie z art. 177 § l KP Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą w okresie ciąży, a także urlopu macierzyńskiego, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na takie rozwiązanie umowy;

Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy, albo okres próbny, przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu;

Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Termin rozwiązania umowy o pracę pracodawca powinien uzgodnić z Radą zakładową reprezentującą pracownicę;

Kobiet w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych, ani w porze nocnej. Kobiety w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy. Powyższe odnosi się także do kobiet opiekujących się dzieckiem do lat czterech;

Pracodawca jest obowiązany przenieść do innej pracy kobietę w ciąży zatrudnionej przy pracach wzbronionych oraz w razie przedłożenia orzeczenia lekarskiego stwierdzającego, że ze względu na stan ciąży nie powinna wykonywać pracy dotychczasowej;

Aktualnie pracownicy, która urodziła dziecko lub porodu wielorakiego przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: przy pierwszym porodzie 16 tygodni i każdym następnym porodzie 18 tygodni, przy porodzie wielorakim 26 tygodni;

Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zlecone przez lekarza badania lekarskie, przeprowadzone w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia. Na wniosek pracownicy pracodawca jest obowiązany udzielić jej urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem;

Pracownicy wychowującej przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 14 przysługuje w ciągu roku zwolnienie od pracy na 2 dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia;

Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.

Podstawa prawna art. 176 Kodeksu Pracy oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z 10. 09. 1996 r., w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom (Dz. U. Nr 114 poz. 545 z 1996 r.) Zgodnie z w/w rozporządzeniem nie wolno zatrudniać kobiet przy następujących pracach:

1. Prace związane z wysiłkiem fizycznym. Wszystkie prace przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną mierzone wydatkiem energetycznym netto na zmianę roboczą przekraczają 5000KJ a w przeliczeniu 1200Kcal, przy pracy dorywczej 20KJ na minutę - 4,8Kcal/min. W okresie ciąży i karmienia dopuszczalny wydatek energetyczny wynosi 2900KJ na zmianę 699Kcal na zmianę.

2. Prace związane z transportem ciężarów.

1. Ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów o masie przekraczającej: 12kg przy pracy stałej (powyżej 4 razy na godzinę), w okresie ciąży i karmienia 3kg,

2. 20kg przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę), w okresie ciąży i karmienia 5kg.

3. Ręczne przenoszenie ciężarów pod górę po pochylniach, schodach itp. których maksymalny kąt nachylenia przekracza 30°, a wysokość 5 m, 8kg przy pracy stałej (powyżej 4 razy na godzinę), w okresie ciąży i karmienia 2kg, 15kg przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę), w okresie ciąży i karmienia 3,75 kg.

3. Przewożenie ciężarów o masie przekraczającej:

1. 50 kg przy przewożeniu na taczkach jednokołowych, w okresie ciąży i karmienia 12,5kg,

2. 80kg przy przewożeniu na wózkach 2-3-4 kołowych, dotyczy powierzchni równej, twardej, gładkiej o pochyleniu nie przekraczającym 2%,w okresie ciąży i karmienia 20kg.

3. W przypadku przewożenia ciężarów po powierzchni nierównej, masa tych ciężarów nie może przekraczać 60% wielkości podanych wyżej.

4. Kobietom w ciąży i w okresie karmienia przenoszenie ciężarów wielkości zostały zmniejszone do 1/4 podanych wartości w punktach 2 i 3.

4. Kobietom w okresie ciąży i karmienia wzbronione są prace:

1. W pozycji wymuszonej prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej.

2. Prace w mikroklimacie zimnym i gorącym w warunkach określonych przez wskaźnik PMV większym od 1,5 i mniejszym od 1,5;

3. W mikroklimacie zmiennym przy nagłych zmianach temperatury powietrza przekraczających +15°C.

4. Prace w zasięgu pól elektromagnetycznych o natężeniu przekraczającym wartości dla strefy bezpiecznej.

5. Prace w środowisku, gdzie występują przekroczenia 1/4 najwyższych dopuszczalnych natężenia promieniowania nadfioletowego.

6. Prace w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące.

7. Prace przy obsłudze monitorów ekranowych powyżej 4 godzin na dobę.

8. Prace stwarzające ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B, wirusem ospy wietrznej i półpaśca (wirusem różyczki, wirusem HIV, wirusem cytomegalii, pałeczką Listeriozy, toksoplazmozą).

9. Prace przy lekach cytostatycznych.

10. Prace przy rtęci i jej związkach organicznych.

11. Prace w narażeniu na działania rozpuszczalników organicznych, jeżeli ich stężenia w środowisku pracy przekraczają 1/3 najwyższych dopuszczalnych stężeń.

12. Prace na wysokości poza miejscami posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości.

Zasady postępowania pracownika na wypadek pożaru

Przede wszystkim nie należy wpadać w panikę, zachować spokój i rozwagę. Po zauważeniu pożaru należy:

1. Starać się ustalić gdzie i co się pali.

2. Zaalarmować ludzi znajdujących się w pobliżu.

3. W razie zagrożenia wyprowadzić ludzi.

4. Jak najszybciej zawiadomić straż pożarną (telefon alarmowy 998 ) podając, gdzie się pali, co, czy są zagrożeni ludzie i kto zaalarmował straż.

5. W przypadku małego zarzewia starać się ugasić pożar w zarodku środkami podręcznymi - gaśnica, piasek, woda.

6. Po przybyciu, straży, przekazać informację dowodzącemu akcją i bezwzględnie podporządkować się jego poleceniom.

Sprzęt przeciwpożarowy - gaśnice

Są to przenośne urządzenia gaśnicze o wadze środka gaśniczego do 20 kg

• Gaśnice pianowe

W gaśnicach tego typu wykorzystywana jest piana chemiczna. W zasadzie mogą służyć do gaszenia niemal wszystkich palących się. materiałów. Z uwagi na dużą zawartość wody, nie mogą być używane do gaszenia instalacji elektrycznej lub urządzeń będących pod napięciem oraz materiałów reagujących z wodą(sód, potas, lit )

• Gaśnica śniegowa

Nadaje się do gaszenia palących się wszelkiego rodzaju materiałów stałych i ciekłych, Z. uwagi jednak na bardzo niską temperaturę czynnika gaśniczego(-78 stopni C) niszczą gaszone dokumenty oraz nie należy ich stosować do gaszenia płonących ubrań na człowieku. Mogą nimi być gaszone instalacje i urządzenia pod napięciem.

• Gaśnica proszkowa

Są to urządzenia o dużej skuteczności gaśniczej ( proszki węglanowe uniwersalne nadające się zwłaszcza do gaszenia tych materiałów, które pod działaniem czynników gaśniczych mogą ulec zniszczeniu wszelkiego rodzaju dokumenty, archiwalia ).

Oznaczenie gaśnic

A - do gaszenia pożarów ciał stałych pochodzenia organicznego np.: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne.

B - do gaszenia pożarów cieczy palnych np.: benzyny, tłuszcze, farby, oleje, smoła, rozpuszczalniki.

C - do gaszenia pożarów gazów: acetylen, butan metan propan, wodór, gaz ziemny itp.

D - do gaszenia pożarów metali np.: aluminium, sód, potas, lit, magnez i ich związki.

Czynności zabronione i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej są następujące.

1. Używanie otwartego ognia, palenia tytoniu i innych czynników mogących zainicjować zapłon materiałów:

1. W strefie zagrożonej wybuchem, z wyjątkiem urządzeń przeznaczonych do tego celu.

2. W miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo.

3. W miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela i oznakowanych zgodnie z PN.

1. Użytkowanie instalacji, urządzeń i narzędzi niesprawnych technicznie, jeżeli może to się przyczynić do powstania pożaru, wybuchu lub rozprzestrzenienie pożaru.

2. Garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu.

3. Rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu przyległego do innego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi. Dopuszczalne jest dokonywanie tej czynności na dachach, konstrukcji i pokryciu niepalnym.

4. Rozpalanie ognisk lub wysypywanie gorącego popiołu i żużla w miejscu umożliwiającym zapalenie się materiałów palnych albo sąsiednich obiektów w mniejszej odległości niż 10m.

5. Użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta.

6. Przechowywanie materiałów palnych oraz stosowanie elementów wystroju i wyposażenia wnętrz z materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:

1. urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej +100°C.

2. Linii kablowych o napięciu powyżej 1KV przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających instalacji piorunoochronnej oraz czynnych rozdzielnic prądu elektrycznego, przewodów siłowych o napięciu powyżej 400V elektrycznych, siłowych i gniazd wtykowych

1. Stosowania na osłony punktów świetlnych, materiałów palnych za wyjątkiem materiałów trudno zapalnych i niezapalnych, jeżeli zostaną umieszczone odległości co najmniej 0,05m od żarówki.

2. Instalowanie opraw oświetleniowych oraz sprzętu instalacji elektrycznych, jak wyłącznik, przełączniki, gniazda wtyczkowe bezpośrednio na podłożu palnym.

3. Składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczania przedmiotów na tych drogach zmniejszając ich szerokość i wysokość.

4. Zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiających ich natychmiastowe użycie

5. Lokalizowanie elementów wystroju wnętrz instalacji i urządzeń w sposób zmniejszający wymiary drogi ewakuacyjnej poniżej wartości wymaganych.

6. Wykorzystywanie drogi ewakuacyjnej jako miejsca oczekiwania na wejście do dużych sal

7. Uniemożliwienie lub ograniczenie dostępu do:

1. Gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych

2. Przeciwwybuchowych urządzeń odciążających

3. Źródeł wody do celów przeciwpożarowych

4. Urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze

5. Wyjść ewakuacyjnych albo okien dla ekip ratowniczych

6. Wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego

Ewakuacja

Z każdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione warunki ewakuacji zapewniające możliwość szybkiego i bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem.

Drogi ewakuacyjne powinny być dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie oraz jego funkcji w budynku .

Z budynku powinna być dostateczna ilość wyjść w odpowiedniej szerokości:

1. Zachowania dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych

2. Zapewnienia bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych

3. Zabezpieczenia przed nadmiernym zadymieniem dróg ewakuacyjnych

4. Zapewnienie oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego)

5. Zapewnienia możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy

Właściciel lub zarządca obiektu zawierającego strefę pożarową przeznaczoną dla 50 osób, będąc jej stałymi użytkownikami powinien raz na dwa lata przeprowadzić praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków organizacji.

System ostrzegania sygnalizacji pożarowej

Stosowanie sytemu sygnalizacji pożarowej obejmującego urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe służące do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze jest wymagane dla szpitali z wyjątkiem psychiatrycznych oraz w sanatoriach o liczbie łóżek powyżej 200 w budynku.

Zasady postępowania pracownika w wypadku zaistnienia pożaru:

Zaalarmować niezwłocznie przy użyciu wszelkich dostępnych środków straż pożarną oraz przełożonego.

Przystąpić natychmiast do gaszenia pożaru w zarodku miejscowymi środkami gaśniczymi i nieść pomoc osobom zagrożonym.

Użycie gaśnicy pianowej- w celu uruchomienia gaśnicy zdjąć z wieszaka i podbiec do miejsca pożaru przy ogniu, odwrócić dnem do góry gaśnicę zbić zbijak uderzając o podłogę lub inny twardy przedmiot, strumień piany skierować na ogień. Gaśnicy pionowej nie wolno używać do gaszenia ciał reagujących z wodą oraz instalacji elektrycznej.

Gaśnice śniegowe- nadają się do gaszenia wszystkich materiałów palnych, a więc środków chemicznych, urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Gaśnicę śniegową uruchamia się przez odkręcenie zaworu. Gaśnica w czasie działania bardzo silnie się oziębia do -80 ° C. Zachodzi niebezpieczeństwo odmrożenia rąk

Gaśnica proszkowa służy do gaszenia przedmiotów, które przez gaszenie innymi środkami mogłyby ulec zniszczeniu. Gaśnica ta w użyciu jest uniwersalna, gdyż można nią gasić instalacje i urządzenia elektryczne pod napięciem oraz substancje chemiczne oraz substancje łatwopalne. W celu uruchomienia gaśnicy należy odkręcić zawór lub nacisnąć dźwignię, kierując strumień wydobywającego się proszku w miejsce pożar

Źródła prawa

Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp

1. Ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998r. nr 21, poz. 94).

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003r. nr 169, poz. 1650).

3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz. U. nr 180, poz. 1860).

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332).

5. Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. nr 60, poz. 279).

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31 marca 2003r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. nr 80, poz. 725).

7. Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. nr 200, poz. 2047).

8. Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. nr 114, poz. 545).

9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. nr 62, poz. 288).

10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. nr 62, poz. 287).

11. Rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704)

Wypadki przy pracy

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 lipca 1998r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. nr 115, poz. 744).

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 16 września 2004r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. nr 227, poz. 2298).

3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 8 grudnia 2004r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. nr 269, poz. 2672).

4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz. U. nr 236, poz. 1992)

Świadczenia

1. Ustawa z 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 199, poz. 1673).

2. Ustawa z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162, poz. 1118).

3. Ustawa z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. nr 60, poz. 636).

4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz. U. nr 234, poz. 1974).

Środowisko pracy

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. nr 217, poz. 1833).

2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690).

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11 września 1996r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. nr 121, poz. 571).

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 grudnia 2002r. w sprawie warunków sanitarnych i higienicznych w obrocie środkami spożywczymi sprzedawanymi luzem, łatwo psującymi się dietetyczny mi środkami spożywczymi, sypkimi i nie opakowanymi środkami spożywczymi oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z tymi środkami spożywczymi (Dz. U. nr 234, poz. 1976).

5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 19 grudnia 2002r. w sprawie wymagań higieniczno-sanitarnych zakładów i wymagań dotyczących higieny w procesie produkcji i w obrocie artykułami oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z tymi artykułami (Dz. U. nr 234, poz. 1979).

6. Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. nr 132, poz. 1115).

Badania i pomiary czynników szkodliwych

1. Ustawa z 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz. U. nr 55, poz. 250).

2. Ustawa z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. nr 11, poz. 84).

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1996r. w sprawie wykazu jednostek upoważnionych do przeprowadzania badań materiałów i procesów technologicznych w celu ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia oraz zakresu tych badań (Dz. U. nr 101, poz. 473).

4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 10 marca 2000 r. w sprawie trybu certyfikacji wyrobów (Dz. U. nr 17, poz. 219).

5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z l grudnia 1998r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. nr 148, poz. 973).

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 14 stycznia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy czyszczeniu powierzchni, malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym (Dz. U. nr 16, poz. 156).

7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 10 maja 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz. U. nr 70, poz. 650).

8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 17 września 1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. nr 80, poz. 912).

9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313).

10. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 września 2001r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. nr 118, poz. 1263).

11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 27 kwietnia 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz. U. nr 40, poz. 470).

12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 14 kwietnia 2000r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz. U. nr 36, poz. 409).

13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. nr 191, poz. 1596).

Polskie Normy

1. PN-EN 12464.01:2004 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Miejsca pracy we wnętrzach.

2. PN-71/B-02380 Oświetlenie wnętrz światłem dziennym. Warunki ogólne.

3. PN-80/M-49060 Maszyny i urządzenia. Wejścia i dojścia. Wymagania.

4. PN-80/N-08001 Dane ergonomiczne do projektowania. Granica zasięgu rąk. Wymiary.

5. PN-81/N-08002 Dane ergonomiczne do projektowania. Granica ruchu stopy. Wymiary kątowe.

6. PN-81/N-08010 Ergonomiczne zasady projektowania systemów pracy.

7. PN-87/B-02151.02 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach.

8. PN-91/N-08003 Dane ergonomiczne do projektowania. Przestrzeń dla ręki obejmującej uchwyt. Wymiary.

9. PN-91/N-08018 Dane ergonomiczne do projektowania stanowisk pracy. Strefy pracy kończyn górnych. Wymiary.

10. PN-93/N-01256.03 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.

11. PN-N-01256.05:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych.

12. PN-N-18002:2000 System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

13. PN -87/P-06751 Odzież robocza. Stopnie jakości.

14. PN-89/P-84505.01 Odzież robocza. Fartuchy. Postanowienia ogólne.

15. PN-89/P-84505.02 Odzież robocza. Fartuchy damskie.

16. PN-89/P-84505.03 Odzież robocza. Fartuchy męskie.

17. PN-89/P-84505.05 Odzież robocza. Fartuchy - spódnice.

18. PN-P-84525:1998 Odzież robocza. Ubrania robocze.

19. PN-92/P-84682 Odzież robocza dla pracowników atomistyki.

20. PN-92/P-84683 Odzież robocza. Koszule męskie.

21. PN-92/P84684 Odzież robocza. Kombinezony.

22. PN-EN 344-2:1999/Apl:2003 Obuwie bezpieczne, ochronne i zawodowe do użytku w pracy. Wymagania dodatkowe i metody badań.

23. PN-EN 345-2:1999 Obuwie bezpieczne do użytku w pracy. Wymagania dodatkowe.

Dyrektywy unijne

DYREKTYWA RAMOWA

Dyrektywa 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i

poprawy zdrowia pracowników podczas pracy.

DYREKTYWY SZCZEGÓŁOWE

Dyrektywy mające powszechne zastosowanie w zakładach pracy

• Dyrektywa 89/654/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy,

• Dyrektywa 89/655/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny użytkowania w pracy sprzętu przez pracowników (zmieniona Dyrektywą 95/63/WE

i Dyrektywą 2001/45/WE),

• Dyrektywa 89/656/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny użytkowania w pracy przez pracowników środków ochrony indywidualnej,

• Dyrektywa 90/269/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy ręcznej obsługi ładunków, zagrożonej szczególnie urazem kręgosłupa,

• Dyrektywa 90/270/EWG w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe,

• Dyrektywa 92/58/EWG w sprawie minimalnych wymagań dla zapewnienia znaków bezpieczeństwa i/lub higieny pracy.

Dyrektywy dotyczące ochrony pracowników przed działaniem czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych

• Dyrektywa 78/610/EWG dotycząca ochrony pracowników narażonych na działanie monomeru chlorku winylu,

• Dyrektywa 83/477/EWG dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniem związanym z narażeniem na działanie azbestu w pracy,

• Dyrektywa 86/188/EWG dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas,

• Dyrektywa 90/394/EWG dotycząca ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników rakotwórczych w środowisku pracy,

• Dyrektywa 98/24/WE dotycząca ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed niebezpieczeństwem związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy,

• Dyrektywa 2000/39/WE dotycząca określenia wartości standardowych dopuszczalnych wartości szkodliwych czynników w miejscu pracy,

• Dyrektywa 2000/54/WE o ochronie pracowników przed niebezpieczeństwami związanymi z narażeniem

na działanie czynników biologicznych w pracy (zastąpiła dyrektywy: 90/679/EWG, 93/88/EWG, 95/30/WE, 97/59/WE i 97/65/WE),

• Dyrektywa 2002/44/WE w sprawie minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników narażonych na zagrożenia spowodowane czynnikami fizycznymi (wibracją).

Dyrektywy dotyczące prac szczególnie niebezpiecznych

• Dyrektywa 92/91/EWG w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników górnictwa otworowego,

• Dyrektywa 92/104/EWG w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników górnictwa odkrywkowego i podziemnego,

• Dyrektywa 99/92/WE w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników potencjalnie narażonych na ryzyko związane z pracą w atmosferach wybuchowych,

• Dyrektywa 92/57/EWG dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach,

• Dyrektywa 92/29/EWG dotycząca bezpieczeństwa i zdrowia w zakresie opieki medycznej na pokładach statków,

• Dyrektywa 93/103/EWG z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na statkach rybackich.

Dyrektywy dotyczące ochrony pracy kobiet i młodocianych

• Dyrektywa 92/85/EWG w sprawie wprowadzenia środków niosących poprawę zdrowia

i bezpieczeństwa w pracy pracownic w ciąży i pracownic, które niedawno rodziły lub karmią piersią,

• Dyrektywa 94/33/EWG w sprawie ochrony młodocianych w pracy.

2

---