SKRYPT - PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA

Opracowany w 2008 r.

Rozdział 1- Zagadnienia wprowadzające

Środowisko biologiczne- ogół czynników ekologicznych zarówno abiotycznych, jak i biotycznych, mających bezpośrednie znaczenie dla życia i rozwoju organizmów danego gatunku lub jego populacji.

Ekosystem- wszelkie układy przyrodnicze, w obrębie których realizują się zjawiska, zachodzą związki i przebiegają procesy o charakterze ekologicznym (monocen- democen- pleocen).

Środowisko geograficzne- otoczenie fizyczne i biotyczne, w którym żyje społeczeństwo ludzkie.

Środowisko społeczne- ogół warunków i zespół czynników rzeczowych i osobowych, powstający w wyniku społecznego współżycia i współistnienia ludzi, odgrywający decydującą rolę w kształtowaniu się osobowości społecznej człowieka

Równowaga ekologiczna- stan środowiska trwale zapewniający właściwe warunki życia człowieka i zaspokajanie jego potrzeb, bez naruszania równowagi ekosystemów.

Środowisko- ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami.

Zagrożenia środowiska to przede wszystkim zanieczyszczenie wód i powietrza, erozja i skażenie gleb, wymieranie roślin i zwierząt. Klasyfikacja zagrożeń:

1) wg kryterium zasięgu zagrożeń

-lokalne

-regionalne

-kontynentalne

-globalne

2)wg kryterium źródła zagrożeń

-przemysł, procesy urbanizacyjne, transport, rolnictwo, eksplozja demograficzna

3)wg kryterium charakteru zagrożeń

-zagrożenia hydrosfery

-zagrożenia atmosfery

-zagrożenia biosfery

-zagrożenia geosfery

Zagrożenia mogą w konsekwencji powodować katastrofę ekologiczną, czyli załamanie homeostazy ekosystemu, rozumianej jako zachowywanie struktury systemu, zachowywanie obrotu materią i energią, produktywności, stabilizacja procesów przebiegających wewnątrz ekosystemu.

Stopień tolerancji->stopień uciążliwości->stopień uszkodzeń i zagrożeń-> nieodwracalne uszkodzenie ekosystemu

Okres od pojawienia się zakłóceń do wystąpienia katastrofy ekologicznej nazywany jest kryzysem ekologicznym.

W 1968r. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję „Problemy środowiska człowieka”, zobowiązującą do przedstawienia raportu dotyczącego problemów środowiska. Wynikiem był raport U Thanta z 1969r.- „Problemy środowiska człowieka”. Stwierdzono zaistnienie kryzysu ekologicznego, wyliczono jego symptomy, określono środki zapobiegawcze i zalecono zwołanie konferencji międzynarodowej dotyczącej tych problemów (odbyła się w 1972 w Sztokholmie).

Rezultatem konferencji była Deklaracja Sztokholmska z 1972r., w której sformułowano 26 zasad ochrony środowiska.

Ochrona środowiska- podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta powinna polegać na racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom.

Ochrona środowiska jest jednym z podstawowym grup celów każdego państwa. Duży wpływ mają na to stosunki międzynarodowe. Oddziaływania państwa powinny dotyczyć dwóch sfer- gospodarki i świadomości. W sferze gospodarczej podstawowe działania to:

-oddziaływanie na podmioty gospodarujące w celu preferowania przedsięwzięć proekologicznych

-włączenie parametrów środowiskowych w instrumenty ekonomiczne oddziałujące na sytuację podmiotów gospodarujących

-określanie dopuszczalnych granic wykorzystywania poszczególnych komponentów środowiska

-podejmowanie konkretnych przedsięwzięć ochronnych, głównie w zakresie monitoringu

W sferze świadomości podstawowymi działaniami są:

-umożliwianie „samorozwoju” świadomości ekologicznej

-rozwój systemu edukacji ekologicznej

-ustalenie zasad odpowiedzialności za szkody środowiskowe

Normy prawne regulujące ochronę środowiska spełniać powinny następujące funkcje:

1. funkcję organizatorską- kształtowanie zasad korzystania ze środowiska

2. funkcję organizacyjną- organizowanie wykonania zadań ochronnych

3. funkcję represyjną- wymuszanie zachowań korzystnych dla utrzymania równowagi ekologicznej

W POŚ określone zostały prawne formy korzystania ze środowiska. Należą do nich korzystanie powszechne i zwykłe. Powszechne korzystanie ze środowiska przysługuje każdemu i obejmuje korzystanie ze środowiska bez użycia instalacji. Zwykłym korzystaniem ze środowiska jest korzystanie wykraczające poza ramy korzystania powszechnego, co do którego ustawa nie wprowadza obowiązku uzyskania pozwolenia.

Do 1986r. UE opierała swoją działalność w zakresie ochrony środowiska na przepisach Traktatu o Wspólnocie Europejskiej. Jednolity Akt Europejski, przyjęty w 1986r., doprowadził do zmiany. Została w nim ujęta po raz pierwszy zasada subsydiarności, zgodnie z którą Wspólnota podejmuje działania w zakresie ochrony środowiska w takim zakresie, aby możliwe było osiągnięcie celów ochrony środowiska w stopniu wyższym na szczeblu Wspólnoty, niż na szczeblu poszczególnych państw członkowskich.

Traktat z Maastricht rozszerzył zadania Wspólnoty o zadania wspierania zrównoważonego wzrostu działań gospodarczych i trwałego wzrostu z poszanowaniem środowiska naturalnego.

Traktat z Amsterdamu z 1997r. rozszerzył zadania o zadania zmierzające do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony środowiska i poprawy jakości środowiska oraz wspieranie zrównoważonego rozwoju.

Zasady polityki Wspólnoty w zakresie ochrony środowiska:

-zapewnienie wysokiego poziomu ochrony

-zasada prewencji i reguła przezorności

-zasada zanieczyszczający płaci

-likwidacja szkód u źródła

Najbardziej rozpowszechnioną formą prawa UE w dziedzinie ochrony środowiska jest dyrektywa. W systemie prawnym tzw. Prawa pochodnego dużą rolę odgrywają też rozporządzenia i decyzje.

Rozdział 2- Zasady ogólne

Art.5 Konstytucji: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”

Art.74 Konstytucji: „1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom; 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych; 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska; 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska”

Art.86 Konstytucji: „Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa”

1) Zasada zrównoważonego rozwoju

Do połowy lat 90-tych zasada zrównoważonego rozwoju nie była odzwierciedlona w aktach normatywnych o charakterze powszechnie obowiązującym. Znalazła ona swoje odzwierciedlenie dopiero w 1994r., w przyjętej ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym. Do terminu „zrównoważony rozwój” odwołuje się ustawodawca w art.5 Konstytucji.

Pojęcie „zrównoważony rozwój” jest obecnie definiowane w ustawie P.o.ś. jako taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

W definicji tej odwołano się do tzw. Zasady sprawiedliwości międzypokoleniowej w dostępie do zasobów środowiska. Ustawa P.o.ś. nakłada obowiązek uwzględniania wymagań zrównoważonego rozwoju w planach, programach, strategiach. Obowiązek jest generalną dyrektywą, mającą postać zasady nadrzędności. Zgodnie bowiem z art.8 P.o.ś. polityki, plany, strategie, programy powinny uwzględniać w swojej treści zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska stanowią podstawę do sporządzenia koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, itd. A zatem organy administracji publicznej, opracowując powyższe dokumenty, muszą uwzględniać zasadę zrównoważonego rozwoju.

Problematyka ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju powinna być uwzględniana w podstawach programowych kształcenia ogólnego dla wszystkich typów szkół. Zasada zrównoważonego rozwoju powinna być podstawą programową szeroko rozumianej edukacji ekologicznej.

Do zasady zrównoważonego rozwoju odwołuje się też ustawa Prawo wodne, ustawa o odpadach, ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych.

2) Zasada kompleksowości

Zasada kompleksowości ochrony zakłada konieczność realizowania ochrony jednego lub kilku elementów przyrodniczych z uwzględnieniem ochrony pozostałych komponentów środowiska. Zasada ta jest elementem szerokiej idei zintegrowanego podejścia do kwestii środowiskowych. Zasada ta zakłada też kompleksowe traktowanie oddziaływania na środowisko.

Najwyraźniejszym przejawem normatywnego uwzględniania zasady jest koncepcja zintegrowanych pozwoleń środowiskowych.

3) Zasada prewencji

Słowo prewencja pochodzi od łacińskiego słowa praeventire, które oznacza „wyprzedzić, zapobiec”. W słowie prewencja mieści się działanie polegające na niedopuszczeniu do powstania zjawiska uważanego za niepożądane. Prewencyjne działanie prawa polega na oddziaływaniu na świadomość ludzi poprzez stosowanie instrumentów prawnych. Odkładanie interwencji do momentu, kiedy szkody ujawnią się w środowisku, może spowodować sytuację, w której opanowanie skutków będzie wymagało podjęcia bardziej kosztownych działań od tych, które można było podjąć wcześniej stosując zasadę prewencji.

Prewencja występuje w trzech wymiarach: prawa międzynarodowego, prawa wspólnotowego i prawa wewnętrznego.

Zasada prewencji uzupełniana jest tzn. regułą przezorności, zgodnie z którą dopuszczalne jest ograniczenie bądź zakaz prowadzenia działalności mogącej spowodować szkody środowiskowe także w sytuacji, gdy ta możliwość nie została jeszcze w pełni naukowymi metodami dowiedziona.

Koncepcja działań ochronnych w stosunku do środowiska morskiego oparta na regule przezorności jest odzwierciedlona w Konwencji Helsińskiej z 1992r. W konwencji przewidziane są działania oparte na regule ostrożności, pozwalające skutecznie zapobiegać powstawaniu szkód w środowisku. Państwa nadbałtyckie mają współpracować w zakresie zapobiegania powstawaniu i usuwaniu zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego. Wprowadzono zasadę podejmowania działań prewencyjnych i stosowania reguły przezorności w sytuacji, gdy istnieje przypuszczenie, że wprowadzenie substancji lub energii do środowiska morskiego może spowodować zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Wprowadzono obowiązek dokonywania ocen oddziaływania na środowisko.

Regułę ostrożności uwzględnia Deklaracja z Rio de Janeiro z 1992r. Stwierdza ona, że jeżeli istnieje groźba wyrządzenia poważnych lub nieodwracalnych szkód w środowisku to brak naukowych dowodów, taką groźbę uzasadniających, nie może być przyczyną zaniechania podjęcia odpowiednich i efektywnych środków zapobiegawczych.

Do tej zasady odwołują się także przepisy prawa wspólnotowego. W Traktacie Rzymskim stwierdzono, iż polityka Wspólnoty dotycząca środowiska naturalnego ma na celu wysoki poziom ochrony i opiera się m.in. na zasadzie przezorności i stosowania działań zapobiegawczych.

4) Zasada „zanieczyszczający płaci”

Jest to jedna z naczelnych zasad współczesnej polityki ochrony środowiska. Zasada ta polega na tym, że odpowiedzialne za powstanie zanieczyszczenia osoby fizyczne lub prawne, będące przedmiotem prawa publicznego albo cywilnego, muszą ponieść koszty takich działań, które są niezbędne do usunięcia zanieczyszczenia albo do zmniejszenia go do poziomu odpowiadającego normom.

Zasada „zanieczyszczający płaci” występuje w znaczeniu szerszym i węższym. W znaczeniu szerszym sprawca zanieczyszczenia ponosi odpowiedzialność finansową w pełnym zakresie za szkody spowodowane przez własną działalność, niezależnie od tego, czy działalność jest zgodna z prawem czy nie. Częściej stosowana w praktyce jest definicja węższa, która przewiduje, że zanieczyszczający ponosi odpowiedzialność finansową za przestrzeganie tylko pewnego zakresu standardów wprowadzonych w ramach określonej jurysdykcji.

Zanieczyszczenie oznacza każde wprowadzenie przez człowieka bezpośrednio lub pośrednio do środowiska substancji lub energii, która powoduje szkodliwe konsekwencje takie jak: zagrożenie zdrowia ludzkiego, szkodę dla żywych zasobów, ekosystemów, dóbr materialnych, obniżenie walorów środowiska.

Stosowanymi przez administrację publiczną instrumentami działania przy realizacji zasady są normy i opłaty. W prawie wspólnotowym sprawca zanieczyszczenia ponosi opłaty i wydatki. Zanieczyszczający powinien ponosić koszty prewencyjne.

Przeciwieństwem zasady „zanieczyszczający płaci” jest zasada powszechnego obciążania społeczeństwa kosztami usuwania szkód środowiskowych. Jest to wyjątek stosowany w szczególnych sytuacjach.

5) Zasada nadrzędności wymagań ochrony środowiska

Zasada nadrzędności adresowana jest do wszelkiego typu dokumentów i aktów prawnych o charakterze aktów planowania i programowania.

6) Zasada dostępu do informacji

Zasada dostępu do informacji o środowisku jest rozwinięciem art. 74 Konstytucji, zgodnie z którym prawo do informacji ma być realizowane na zasadach i warunkach określonych w ustawie. Zgodnie z tym artykułem, każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. Przepis ten ma zapewnić publiczny dostęp do informacji o stanie środowiska. Dane te posiada administracja publiczna oraz instytucje odpowiedzialne za stan środowiska.

7) Zasada partycypacji publicznej

Każdy ma prawo do uczestniczenia w postępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyjęcia polityki, strategii, planu lub programu rozwoju.

8) Zasada eliminacji

Oznacza ona konieczność usunięcia z porządku prawnego decyzji administracyjnej dotkniętej kwalifikowaną wadą- na tyle istotną, że niemożliwe jest utrzymanie decyzji. Taką wadą jest naruszenie wymagań ochrony środowiska.

9)Zasada ujednolicania

Zgodnie z nią podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są obowiązane do stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie zostały określone na podstawie ustaw.

Zasady wynikające z prawa międzynarodowego i europejskiego:

10) Zasada ochrony klimatu

Polega na osiągnięciu stabilizacji stężenia w atmosferze gazów cieplarnianych na takim poziomie, który zapobiegnie niebezpiecznym oddziaływaniom na system klimatyczny.

11)Zasada prelikwidacji szkody w środowisku

Zasada ta wynika z Traktatu Rzymskiego, który opiera się na dążeniu do likwidacji szkód w środowisku przede wszystkim u źródła. Zasada ta ma charakter przedłużenia zasady prewencji.

12)Zasada subsydiarności

Zasada ta rozumiana jest jako dopuszczenie możliwości interwencji wyższego szczebla określonej struktury społecznej tylko wówczas, kiedy szczeble niższe nie są w stanie określonego problemu skutecznie rozwiązać. Wspólnota Europejska podejmuje działania zgodnie z zasadą subsydiarności, czyli tylko wówczas, gdy cele działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, a mogą być lepiej osiągnięte na poziomie wspólnotowym.

Rozdział 3- Zarządzanie sprawami ochrony środowiska

Art.5 Konstytucji uznaje, że ochrona środowiska jest jednym z podstawowych zadań państwa. Zadania państwa wykonują jego organy, a przede wszystkim organy administracji publicznej. Zadania administracji publicznej w zakresie ochrony środowiska:

1. zarządzanie środowiskiem (ochrona pośrednia)

-zadania organizatorskie

(polegają na organizowaniu działań związanych z ochroną środowiska a podejmowanych przez różne podmioty, w tym określaniu zadań tych podmiotów)

-zadania reglamentacyjno-zobowiązujące

(polegają na kształtowaniu sytuacji prawnej innych podmiotów, oddziaływujących na środowisko bądź korzystających z niego)

-zadania kontrolno-nadzorcze

(polegają na badaniu stanu środowiska i przestrzegania obowiązków ochronnych nałożonych prawem na określone podmioty)

2) zadania wykonawcze (ochrona bezpośrednia)- polegają na wykonywaniu czynności mających bezpośredni wpływ na stan środowiska i związane są z ochroną przed szkodliwymi oddziaływaniami

-zadania wykonywane w imieniu społeczności lokalnej

-wykonanie zastępcze

Ustawa wprowadza cały system powiązanych ze sobą aktów planowania w dziedzinie ochrony środowiska. Podstawowym dokumentem jest „Polityka ekologiczna państwa”. Projekt opracowuje minister środowiska, opiniują go marszałkowie województw, a po uzgodnieniach międzyresortowych uchwala go Rada Ministrów, przekazując Sejmowi, który przyjmuje go w postaci uchwały. Polityka powinna określać szczegółowy program działania na najbliższe 4 lata. Najważniejszymi elementami Polityki Ekologicznej powinno być określenie:

- celów ekologicznych

- priorytetów ekologicznych

- rodzaju i harmonogramu działań proekologicznych

- środków niezbędnych do osiągnięcia celów

Na szczeblu lokalnym przyjmowane są wojewódzkie, powiatowe, gminne programy ochrony środowiska. Programy te powinny być doprecyzowaniem Polityki Ekologicznej. Projekty programów sporządzają zarządy województwa, powiatu i organ wykonawczy gminy. Powinny być zaopiniowane przez zarząd jednostki wyższego szczebla lub ministra środowiska. Projekty mają być przyjmowane jako uchwały rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa. Do programów ochrony środowiska powinny być włączone plany gospodarki odpadami.

Szczególne znaczenie ma strategia rozwoju województwa. Jest to jeden z podstawowych dokumentów dla oceny możliwości przyznania wsparcia finansowego dla wykonania zadań. Dokumenty te mają być podstawą do zawarcia tzw. Kontraktu wojewódzkiego, na podstawie którego udzielane będzie wsparcie finansowe.

Zadania własne samorządu terytorialnego:

1. gmina- ochrona środowiska, zapewnianie ładu przestrzennego, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości, usuwanie i utylizacja odpadów, utrzymanie zieleni

2. powiat- ochrona środowiska i przyrody, zagospodarowanie przestrzenne, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, gospodarka wodna, zapobieganie zagrożeniom środowiska

3. województwo- zachowanie wartości środowiska przyrodniczego, prowadzenie polityki rozwoju województwa, ochrona środowiska, gospodarka wodna, zagospodarowanie przestrzenne

Organy samorządu terytorialnego mają obowiązek podejmowania działań związanych z gospodarowaniem przestrzenią i to w taki sposób, aby w ich trakcie były realizowane cele ochrony środowiska.

Konstrukcja przyjęta w ustawie P.o.ś. opiera się na założeniu, że zadania wynikające z ustawy przypisane są zawsze „organom ochrony środowiska”. Organami ochrony środowiska są:

1. wójt, burmistrz, prezydent miasta

2. starosta

3. wojewoda

4. minister właściwy do spraw środowiska

Ad.1) Kompetencje wójta, burmistrza, prezydenta miasta zostały ograniczone do wskazanych zadań związanych ze zwykłym korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne.

Ad.2) Starosta m.in. uzgadnia projekt decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (decyzja środowiskowa), stwierdza obowiązek przedłożenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, wydaje decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu, przyjmuje wyniki pomiarów wielkości emisji z instalacji, wydaje pozwolenia emisyjne, itd.

Ad.3) Wojewoda jest właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja zaliczana do tzw. Przedsięwzięć kwalifikowanych, w sprawach dotyczących przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych, w sprawach przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Procedury ocen oddziaływania na środowisko

Ocena oddziaływania na środowisko jest rozumiana jako określona prawem procedura, a postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzana jest w odniesieniu do projektu dokumentu (strategiczne oceny oddziaływania) oraz planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (indywidualne oceny oddziaływania).

Ocena oddziaływania na środowisko to procedura, zmierzająca do uzyskania informacji o wpływie na środowisko, człowieka czy dobra materialne wykonania postanowień zawartych w dokumentach bądź też realizacji wskazanych przedsięwzięć.

Procedury oceny oddziaływania na środowisko:

1. procedura oceny strategicznej

2. procedura oceny indywidualnej

3. procedura oceny transgranicznej

Ad.1) Procedura oceny strategicznej

Procedury takiej wymagają:

- dokumenty związane z zagospodarowaniem przestrzennym (plany zagospodarowania przestrzennego, strategia rozwoju regionalnego)

- plany, programy, strategie, przyjmowane przez organy administracji publicznej w określonych dziedzinach

- plany, programy, strategie, jeżeli ich realizacja mogłaby oddziaływać na obszar Natura 2000

Za przeprowadzenie procedury oceny strategicznej odpowiada organ przygotowujący projekt danego dokumentu. Istnieje możliwość odstąpienia od przeprowadzenia procedura, jeżeli udowodniono nieistotny wpływ na środowisko.

Procedura oceny strategicznej powinna objąć następujące etapy:

1. uzgodnienie zakresu prognozy z organem ochrony środowiska i organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej

2. sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko

3. zapewnienie udziału społeczeństwa

4. uzyskanie opinii organu ochrony środowiska i organu PIS

5. wprowadzenie do treści uwarunkowań wynikających z prognozy i ewentualnie ze złożonych wniosków

6. dołączenie do projektu „uzasadnienia”

Organ ma także obowiązek przeprowadzenia dla przyjętego dokumentu analizy skutków realizacji jego ustaleń w zakresie oddziaływania na środowisko.

Organem ochrony środowiska właściwym w sprawach postępowania w sprawach oddziaływania na środowisko dla planów i programów jest:

-minister środowiska w stosunku do postępowań przeprowadzanych przez centralny organ administracji rządowej

-wojewoda w stosunku do pozostałych postępowań

Ad. 2 Procedura oceny indywidualnej

Procedura ta jest przeprowadzana w związku z wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia (tzn. decyzja środowiskowa).

Procedura ta dotyczy przedsięwzięć:

- planowanych, mogących znacząco oddziaływać na środowisko (enumeratywnie wymienione w rozporządzeniu wykonawczym)

- planowanych, mogących znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000

Przedsięwzięcie to zamierzenie budowlane lub inna ingerencja w środowisko, polegająca na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również na wydobywaniu kopalin, wymagająca uzyskania decyzji administracyjnej.

Podmiot, ubiegający się o wydanie decyzji realizacyjnej, jeżeli dotyczy któregokolwiek z powyższych przedsięwzięć, musi uzyskać decyzję środowiskową i dołączyć ją do wniosku o wydanie decyzji realizacyjnej. Decyzja środowiskowa jest ważna przez 2 lata od chwili, kiedy stała się ostateczna. Decyzję środowiskową wydaje:

- wójt, burmistrz, prezydent miasta

- w szczególnych przypadkach- wojewoda, starosta, dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych

Status prawny decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach:

-warunek uzyskania zgody na realizację przedsięwzięcia

-wiąże organ wydający decyzję realizacyjną

-jest załącznikiem do wniosku o wydanie decyzji realizacyjnej

-ważna 2 lata

Wszczęcie postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej powinno następować na wniosek zainteresowanego podmiotu. W postępowaniu nie mogą brać udziału na prawach strony organizacje społeczne. Zapewniony jest jednak tzw. Udział społeczeństwa. Procedura oddziaływania na środowisko ma służyć ustaleniu, poddaniu analizie oraz ocenie:

1. bezpośredniego i pośredniego wpływu danego przedsięwzięcia na środowisko, zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki, dostępność do złóż kopalin

2. możliwości oraz sposobów zapobiegania i ograniczania negatywnego oddziaływania na środowisko

3. wymaganego zakresu monitoringu

Przedsięwzięcia „kwalifikowane”, czyli wskazane w rozporządzeniu wykonawczym, wymagają obligatoryjnego raportu o oddziaływaniu na środowisko. Natomiast dla pozostałych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 raport ma charakter fakultatywny (w drodze postanowienia).

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko powinien zawierać następujące elementy:

• opis planowanego przedsięwzięcia

• opis elementów przyrodniczych środowiska, objętych zakresem oddziaływania

• opis analizowanych wariantów i określenie oddziaływania na środowisko

• analiza i ocena możliwych zagrożeń i szkód dla zabytków

• opis przewidywanych oddziaływań na środowisko

• opis działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację negatywnych oddziaływań na środowisko

• analiza możliwych konfliktów społecznych

• streszczenie informacji w języku niespecjalistycznym

• nazwisko osoby lub osób sporządzających raport

Udział społeczeństwa:

-podanie do publicznej wiadomości

-prawo składania uwag i wniosków

-udział organizacji ekologicznych na prawach strony

Uzgodnienie decyzji środowiskowej z:

-organem ochrony środowiska

-organem PIS

-wojewodą-> w przypadku przedsięwzięć mogących wpłynąć na obszar Natura 2000

-innymi organami

Skutki przeprowadzenia procedury oceny indywidualnej:

1. Ukształtowanie treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach:

- rodzaj i miejsce realizacji przedsięwzięcia

- warunki wykorzystywania terenu w fazie realizacji i eksploatacji

-wymagania dotyczące ochrony środowiska konieczne do uwzględnienia w projekcie budowlanym

- wymagania związane z przeciwdziałaniem skutkom awarii przemysłowych

- wymagania w zakresie ograniczania transgranicznego oddziaływania na środowisko

- gdy jest to niezbędne-> konieczność utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania

- obowiązek zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko

- przedstawienie analizy porealizacyjnej

Analiza porealizacyjna ma służyć dokonania porównania ustaleń zawartych w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i w decyzji środowiskowej z rzeczywistym oddziaływaniem przedsięwzięcia na środowisko. Ewentualnie, jeżeli powstała taka potrzeba, należy się w analizie odnieść do konieczności utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania.

Uzasadnienie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach powinno zawierać informacje o sposobie wykorzystania uwag i wniosków zgłoszonych w związku z udziałem społeczeństwa oraz informacje dotyczące konieczności wykonania analizy porealizacyjnej.

Ad.3 Procedura oceny transgranicznej

Postępowanie to przeprowadza się w razie stwierdzenia możliwości znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, pochodzącego z RP na skutek:

- realizacji planowanych przedsięwzięć

- realizacji projektów dokumentów

Postępowanie takie przeprowadza się także w przypadku, gdy możliwe oddziaływanie pochodzące spoza granic RP mogłoby ujawnić się na jej terytorium.

Procedura w przypadku wystąpienia skutków realizacji dokumentów lub przedsięwzięć za granicą RP:

1. organ prowadzący postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wydaje postanowienie o przeprowadzeniu procedury oceny transgranicznej i ustala w nim zakres niezbędnej dokumentacji

2. organ informuje ministra środowiska, a minister powiadamia zainteresowane państwo

3. konsultacje z zainteresowanym państwem

4. uwagi i wnioski zgłoszone przez państwo rozpatruje się przy wydawaniu decyzji środowiskowej

5. po wydaniu decyzji środowiskowej, powinna być ona przekazana zainteresowanemu państwu

Procedura w przypadku wystąpienia skutków oddziaływania pochodzącego spoza RP, ujawnionego na jej terytorium:

1. po otrzymaniu zawiadomienia i dokumentów zawierających informacje o przedsięwzięciu planowanym poza granicami RP, które może oddziaływać na jej terytorium, minister środowiska przekazuje je wojewodzie właściwemu ze względu na obszar możliwego transgranicznego oddziaływania

2. wojewoda wykłada odpowiednie dokumenty do publicznego wglądu

3. wojewoda przekazuje ministrowi projekt stanowiska dotyczącego przedsięwzięcia, a minister przekazuje ten projekt zainteresowanemu państwu

Przegląd ekologiczny- przegląd taki powinien zostać przeprowadzony w przypadku stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość szkodliwego oddziaływania instalacji na środowisko. A zatem przegląd ekologiczny został pomyślany jako instytucja umożliwiająca ocenę faktycznego oddziaływania na środowisko działalności już prowadzonej. Decyzję w sprawie sporządzenia przeglądu ekologicznego wydaje organ ochrony środowiska (starosta lub wojewoda).

Zadania kontrolno- nadzorcze są wykonywane przede wszystkim przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska, ale ustawa upoważnia też inne organy administracji do tego typu zadań. I tak marszałek województwa, starosta oraz wójt sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska. Wójt, starosta, marszałek są też uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania stanu środowiska, nadzorowanym przez ministra środowiska. W terenie zadania Inspekcji wykonuje w imieniu wojewody wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Działa on na obszarze województwa przy pomocy wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska, jest organem wojewódzkiej administracji zespolonej.

Podstawową kompetencją organów Inspekcji jest prawo i obowiązek wykonywania kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska. Na podstawie wyników kontroli wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wydać zarządzenie pokontrolne do kierownika kontrolowanej jednostki, wydać decyzję administracyjną, wszcząć egzekucję. Organy Inspekcji mają uprawnienie do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego.

Rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa powinny co najmniej raz na rok rozpatrywać informację właściwego inspektora o stanie środowiska na obszarze województwa. W przypadkach bezpośredniego zagrożenia środowiska starosta, wójt może wydać właściwemu organowi Inspekcji polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego zagrożenia. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska ma także obowiązek informować organy gminy, zarząd powiatu i zarząd województwa o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla tego terenu.

Państwowy monitoring środowiska jest systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Celem monitoringu jest wspomaganie działań na rzecz ochrony środowiska. Państwowy monitoring środowiska jest realizowany na podstawie:

-wieloletnich programów opracowanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska

-wojewódzkich programów monitoringu opracowanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska

Ustawa P.o.ś. zobowiązuje wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska do prowadzenia wojewódzkich baz informacji o korzystaniu ze środowiska. Baza ta ma być prowadzona na podstawie danych zawartych w wykazach przedkładanych marszałkowi przez podmioty korzystające ze środowiska w związku z obowiązkiem ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska.

Dostęp do informacji i udział społeczeństwa

Konstytucja mocno podkreśla rolę aktywności społecznej w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Czyni to z jednej strony przez nałożenie określonych obowiązków na organy państwa, z drugiej przez wyposażenie w określone prawa indywidualnych obywateli. Polityka ochrony środowiska realizowana w ramach UE idzie w kierunku stworzenia szerokiego systemu udostępnienia opinii publicznej informacji związanych z istnieniem zagrożeń wystąpienia szkód. Dostęp do informacji o stanie środowiska przysługuje każdemu, bez względu na obywatelstwo i interes prawny. W postępowaniach administracyjnych wymagających udziału społeczeństwa mogą brać udział na prawach strony organizacje ekologiczne.

System EMAS

EMAS (Eco-Management and Audit Scheme) to system zarządzania ochroną środowiska w przedsiębiorstwie i przeglądów ekologicznych. Podstawą dla wprowadzenia tego systemu była potrzeba ujednolicenia kontroli zanieczyszczeń i wskazano, że zadania przedsiębiorstw i ich odpowiedzialność w zakresie ochrony środowiska musi być wzmocniona.

System zarządzania środowiskowego określa się jako zespół środków podejmowanych przez przedsiębiorstwo w celu ochrony środowiska, uwzględniających procesy techniczne, wyposażenie, środki zaradcze, zasady nadzoru i kontroli. Cele wprowadzanych systemów zarządzania powinny być osiągane poprzez:

- opracowanie i przyjęcie w przedsiębiorstwie polityki ochrony środowiska

- systematyczną ocenę wyników stosowania tych środków

- dostarczanie społeczeństwu informacji o uzyskiwanych efektach środowiskowych

Decyzja o przystąpieniu do systemu EMAS należy do przedsiębiorstwa, oparta jest na zasadzie dobrowolności. Uczestnikiem systemu może być w zasadzie każde przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo przystępujące do systemu ma obowiązek przeprowadzić określone procedury- przyjąć politykę ochrony środowiska, przeprowadzić ocenę środowiskową obiektu, wdrożyć program ochrony środowiska, przeprowadzać przeglądy środowiskowe, przygotowanie deklaracji środowiskowej.

Przystąpienie przedsiębiorstwa do eko-audytu wywołuje głównie skutki wewnętrzne, gdyż przedsiębiorstwo zobowiązuje się do realizacji ciągłej poprawy stanu środowiska poprzez osiągnięcie przyjętych przez siebie celów. Wywołuje też skutki zewnętrzne, bowiem przedsiębiorstwo, które uzyskało pozytywny wynik weryfikacji, może żądać umieszczenia swojej nazwy w rejestrze prowadzonym przez właściwy organ państwa członkowskiego. Przedsiębiorstwo może wykorzystywać fakt udziału w eko-audycie w celach marketingowych.

Krajowy system ekozarządzania i audytu tworzą:

-minister właściwy do spraw środowiska

-wojewodowie

- Polskie Centrum Akredytacji

-Krajowa Rada Ekozarządzania

Minister sprawuje ogólny nadzór nad funkcjonowaniem systemu oraz prowadzi krajowy rejestr organizacji zarejestrowanych w systemie.

Zadaniem wojewody jest prowadzenie wojewódzkiego rejestru organizacji uczestniczących w systemie.

Zadaniem Polskiego Centrum Akredytacji jest prowadzenie akredytacji weryfikatorów środowiskowych. Akredytacja jest udzielana na wniosek zainteresowanego podmiotu. Centrum też sprawuje nadzór nad akredytowanymi jednostkami. W przypadku naruszenia warunków akredytacji można ograniczyć zakres akredytacji, zawiesić ją lub cofnąć. O cofnięciu, zawieszeniu, ograniczeniu akredytacji Centrum zawiadamia ministra środowiska.

Krajowa Rada Ekozarządzania jest organem opiniodawczo-doradczym ministra środowiska w sprawach ekozarządzania i audytu. Liczy 20 osób, a kadencja trwa 4 lata. Zadania to promowanie stosowania systemu, analizowanie funkcjonowania systemu, opiniowanie aktów prawnych dotyczących systemu, przyznawanie wyróżnień organizacjom uczestniczącym w systemie.

Podstawę dla funkcjonowania systemu EMAS tworzą przepisy rozporządzenia wspólnotowego, a także prawo wewnętrzne.

Rozdział 4- Instrumenty finansowo-prawne

W obecnym systemie polskiego prawa ochrony środowiska podstawowe znaczenie mają następujące instrumenty o charakterze finansowo-prawnym:

1) opłaty za korzystanie z zasobów środowiska

2) sankcje finansowe za naruszanie zasad korzystania z zasobów środowiska

-opłaty podwyższone

-opłaty produktowe

- administracyjne kary pieniężne

3)fundusze celowe

4) różnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych

Ad.1) Opłaty za korzystanie ze środowiska

Celem opłat powinno być wystawienie rachunku sprawcy naruszenia stanu środowiska za powstanie negatywnych efektów zewnętrznych i koszty ich usunięcia. Opłaty są określane jako świadczenia pieniężne pobierane z tytułu korzystania z komponentów środowiska, o charakterze przymusowym i ekwiwalentnym.

P.o.ś. przewiduje opłaty za:

- wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza

- wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi

- pobór wód

- składowanie odpadów

Do ponoszenia tych opłat zobowiązane są podmioty korzystające ze środowiska (np. w przypadku pozwolenia emisyjnego obowiązanym do poniesienia opłaty jest prowadzący instalację lub zakład, a w przypadku składowania odpadów- posiadacz odpadów).

Ustawa przewiduje różnicowanie wysokości opłat w oparciu o szereg przesłanek. Górne stawki poszczególnych opłat zostały ustalone w ustawie. Opłaty podlegają każdego roku waloryzacji. Minister środowiska do 31.10 każdego roku ma obowiązek ogłoszenia w „Monitorze Polskim” wysokość opłat na następny rok. Ustawa przewiduje wobec wszystkich opłat system ich samonaliczania. Nadzór nad realizacją obowiązku wnoszenia opłat sprawuje marszałek województwa.

Przepisy prawa geologicznego i górniczego wprowadzają tzn, opłatę eksploatacyjną, której wysokość jest uzależniona od ilości wydobytej kopaliny lub surowca mineralnego. Opłata ta podlega zasadzie samonaliczania w cyklu comiesięcznym. Nadzór nad realizacją obowiązku sprawować mają organy koncesyjne.

Przepisy ustawy o ochronie gruntów przewidują opłaty za wyłączenie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej. Osoba, która uzyskała zezwolenie na wyłączenie gruntów z produkcji, jest obowiązana uiścić należność jednorazową i opłaty roczne, w odniesieniu do gruntów leśnych także jednorazowe odszkodowanie w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu. Właściciel, który w ciągu 2 lat zrezygnował z uzyskanego prawa do wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej, otrzymuje zwrot należności, którą uiścił. Należność i opłaty są uzależnione od klasy bonitacyjnej gleby bądź typu lasu i powierzchni gruntu.

Ustawa o ochronie przyrody przewiduje dwa rodzaje opłat:

-za wstęp na niektóre obszary chronione

- z tytułu usunięcia drzew i krzewów z terenu nieruchomości

Za wstęp do parku narodowego oraz za udostępnienie parku narodowego mogą być pobierane opłaty. Wysokość opłat ustala dyrektor parku narodowego, jednak wysokość opłaty ze jednorazowy wstęp nie może przekraczać 6 zł. Mogą być także wprowadzone opłaty za wstęp na teren rezerwatu (maksymalnie 6zł).

Za usunięcie drzew lub krzewów opłaty ponosi posiadacz nieruchomości. Wysokość opłaty jest ustalana w wydanym zezwoleniu. Wysokość opłat za usunięcie drzewa ustala się na podstawie obwodu pnia oraz rodzaju i gatunku drzewa, obwód pnia mierzony jest na wysokości 130cm przy czym, jeżeli drzewo rozwidla się na wysokości poniżej 130cm, każdy pień traktuje się jak odrębne drzewo. Za usunięcie 1 m2 powierzchni pokrytej krzewami ustalono stawkę w wysokości 200zł. Obowiązek uiszczenia opłat przedawnia się w upływem 5 lat.

Opłaty przewiduje także ustawa o handlu uprawnieniami do emisji. Prowadzący instalację, któremu przyznano uprawnienia do emisji, powinien uiścić opłatę w wysokości równej iloczynowi liczby uprawnień do emisji przyznanych na pierwszy rok okresu rozliczeniowego.

Ad.2) Administracyjne sankcje finansowe za naruszenie zasad korzystania z zasobów środowiska

Do sankcji finansowych mają zastosowanie przepisy o odraczaniu i zmniejszaniu bądź umarzaniu odroczonej opłaty lub kary. Ideą instrumentu jest danie możliwości podmiotowi, obciążonemu sankcją, ale dążącego do usunięcia przyczyn jej nałożenia, szansy zrealizowania podjętych przedsięwzięć- poprzez nieobciążanie go obowiązkiem zapłaty określonych sum, która to konieczność utrudnia realizację podjętych zamierzeń.

Odraczanie, zmniejszanie i umarzanie opłaty podwyższonej jest marszałek województwa, a w sprawach administracyjnych kar pieniężnych- wojewódzki inspektor ochrony środowiska.

Opłatę odracza się na wniosek podmiotu obowiązanego do jej uiszczenia, jeżeli realizuje on terminowo przedsięwzięcie, którego wykonanie zapewni usunięcie przyczyn ponoszenia podwyższonych opłat albo kar, w okresie nie dłuższym niż 5 lat. W momencie składania wniosku o odroczenie realizacja przedsięwzięcia musi przebiegać według założonego harmonogramu. Wniosek powinien zostać złożony przed upływem terminu, w którym opłaty powinny być uiszczone. Rozstrzygnięcie w sprawie wniosku o odroczenia następuje w drodze decyzji.

W przypadku, gdy zrealizowanie przedsięwzięcia usunęło przyczyny ponoszenia opłat i kar, właściwy organ orzeka o zmniejszeniu odroczonych opłat i kar. Jeżeli odroczeniu podlegały opłaty lub kary w związku ze składowaniem lub magazynowaniem odpadów lub opłaty podwyższone ponoszone w związku z wprowadzaniem ścieków do wód lub ziemi bez pozwolenia, w razie wykonania przedsięwzięcia opłaty i kary podlegają umorzeniu.

Gdy zrealizowanie przedsięwzięcia nie usunęło przyczyn ponoszenia opłat lub kar, właściwy organ nakłada obowiązek uiszczenia opłat wraz z opłatą prolongacyjną.

Jeżeli natomiast przedsięwzięcie nie zostało zrealizowane w terminie, właściwy organ zobowiązuje do uiszczenia opłat wraz z odsetkami za zwłokę.

Opłaty podwyższone są sankcją finansową związaną z niedopełnieniem obowiązku uzyskania pozwolenia emisyjnego. Podmiot ponosi ją w przypadku braku pozwolenia na wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów, pozwolenia na pobór wody lub wprowadzanie ścieków do ziemi lub wód, określonych sposobów nieprawidłowego postępowania z odpadami.

Opłata wynosi 500% stawki opłaty podstawowej- w dwóch pierwszych przypadkach.

Opłaty podwyższone mają charakter sanacyjny. Obowiązuje zasada samonaliczania.

Ustawa prawo geologiczne i górnicze przewiduje opłatę podwyższoną (nie używa jednak tego określenia) w przypadku wydobywania kopaliny bez wymaganej koncesji lub z naruszeniem jej warunków. Wtedy organ nakłada obowiązek zapłaty opłaty eksploatacyjnej w wysokości 80-krotnej stawki opłaty eksploatacyjnej.

Administracyjne kary pieniężne wymierzane są obligatoryjnie przez upoważniony organ administracji w razie stwierdzenia bezprawnego zachowania się danego podmiotu.

Administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, ustalonych decyzją administracyjną, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. Kary wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Stwierdzenie przekroczenia lub naruszenia następuje na podstawie kontroli. Po stwierdzeniu przekroczenia lub naruszenia wojewódzki inspektor ochrony środowiska wydaje decyzję ustalającą wymiar kary biegnącej. Kara biegnąca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkości przekroczenia lub naruszenia. Karę wymierza się w wysokości 10-krotnej wielkości jednostkowej stawki opłat za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza lub za pobór wód.

Wójt wymierza administracyjną karę pieniężną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew, usuwanie drzew lub krzewów bez zezwolenia. Wysokość kary ustalana jest w wysokości 3-krotnej opłaty za usunięcie drzew lub krzewów, natomiast za zniszczenie 1 m2 zieleni kara wynosi 46zł dla trawników i 395zł dla kwietników.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza karę pieniężną za produkcję substancji kontrolowanych, przywóz, wywóz, wprowadzanie do obrotu wbrew zakazom lub bez zezwolenia. Stawka kary za 1kg substancji kontrolowanej wynosi 5-krotność stawki opłaty za emisję do środowiska 1kg chlorowcopochodnej węglowodoru.

Dyrektor Urzędu Morskiego może obciążyć armatora statku naruszającego przepisy dotyczące eksploatacji zasobów mineralnych lub żywych zasobów morza karą pieniężną w wysokości z 1000000 jednostek obliczeniowych. Są to kary uznaniowe.

Inspektorzy rybołówstwa morskiego na podstawie ustawy o rybołówstwie zostali upoważnieni do nakładania kar pieniężnych.

Za naruszenie przez gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę zajmującego się odbiorem odpadów komunalnych, obowiązku dotyczącego ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, może być nałożona opłata sankcyjna. Nakłada ją wojewódzki inspektor ochrony środowiska .

Niewypełnienie obowiązku osiągania wskazanych poziomów odzysku powoduje sankcję finansową w postaci konieczności wniesienia opłaty produktowej. Jest ona ustalana przez pomnożenie jednostkowej stawki przez masę odpadów brakujących do osiągnięcia wymaganego poziomu odzysku. Środki z opłat produktowych wpływają na fundusze ochrony środowiska. Opłata produktowa jest też ponoszona z tytułu nieosiągnięcia wymaganych poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Ponosi ją wprowadzający sprzęt bądź organizacja odzysku, której ten obowiązek przekazali.

Ad.3) Fundusze celowe

Funduszem celowym jest fundusz ustawowo powołany, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki są przeznaczone na realizację określonych zadań.

Przychody funduszy środowiskowych pochodzą przede wszystkim z opłat i kar. Przychodami mogą też być dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, świadczenia rzeczowe, środki pochodzące z fundacji. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkie fundusze mogą nabywać udziały i akcje w spółkach, jeżeli statutowym celem działalności jest ochrona środowiska i gospodarka wodna.

Środki gromadzone przez fundusze mogą być przeznaczane tylko na cele wyraźnie w ustawie określone. Zadaniem funduszy jest finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa. Środki mogą być przeznaczane na współfinansowanie projektów inwestycyjnych. Fundusze mogą udzielać pożyczek, dopłat do kredytów i pożyczek, przyznawać dotacje, itp.

Narodowy i wojewódzkie fundusze są wyodrębnionymi jednostkami, posiadającymi osobowość prawną. Organami funduszy są Rada Nadzorcza i Zarząd. Zarząd funduszu stanowią prezes i jego zastępcy powoływani i odwoływani w Narodowym Funduszu przez ministra środowiska, w wojewódzkich funduszach- przez zarząd województwa. Nadzór nad działalnością Narodowego Funduszu sprawuje minister środowiska, a nad funduszami wojewódzkimi- wojewoda.

Poza wyżej wymienionymi funkcjonują także dwa inne fundusze- Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych(nie ma wyodrębnienia organizacyjnego, dzieli się na centralny i terenowy; środkami funduszu zarządza minister rolnictwa; dochodami funduszu są opłaty związane z wyłączeniem z produkcji rolnej) i Fundusz Leśny (działa w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych; nie ma wyodrębnienia organizacyjnego; dochodami są opłaty związane z wyłączeniem gruntów leśnych z produkcji; środkami dysponuje Dyrektor Generalny).

Ad.4) Różnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych

Stawki podatków i innych danin publicznych powinny być różnicowane, z uwzględnieniem celów służących ochronie środowiska. Stawki podatku akcyzowego np. powinny być kalkulowane tak, aby zapewnić niższą cenę benzyny bezołowiowej, biopaliw, itp.

Rozdział 5- Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska

Przez odpowiedzialność prawną rozumie się zasadę ponoszenia przez podmioty określone w przepisach prawnych różnych ujemnych konsekwencji za bezprawne działanie lub zaniechanie.

1) Odpowiedzialność cywilna

Ustawodawca przyjął, iż do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Prawo cywilne wkracza z odpowiedzialnością cywilną na ogół dopiero wtedy, gdy szkoda w środowisku już nastąpiła i zajmuje się głównie określeniem wysokości odszkodowania.

Cywilnoprawne środki ochrony środowiska można podzielić na dwie grupy:

- środki dające podstawę do roszczenia negatoryjnego

(właściciel nieruchomości ma roszczenie przeciwko osobie naruszającej własność w inny sposób niż pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przywrócenie stanu zgodnego w prawem i o zaniechanie naruszeń)

- środki dające podstawę do uzyskania odszkodowania

(oparte na art.435 kc i 415 kc; pozwalają na dochodzenie odszkodowania, przy czym wyróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności za szkodę- odpowiedzialność z art.435 jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka podmiotu prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody; odpowiedzialność z art.415 dotyczy przypadków odpowiedzialności spowodowanej czynem niedozwolonym, a przesłanką odpowiedzialności jest wina sprawcy)

W P.o.ś. dodatkowo ustanowiono roszczenie o zaprzestanie bezprawnej działalności powodującej zagrożenie lub naruszenie środowiska, z którym może wystąpić Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, a także fundacja lub stowarzyszenie, których zadaniem statutowym jest ochrona środowiska. Ochronie środowiska powinno też służyć roszczenie o zwrot nakładów poczynionych w związku z naprawieniem szkody w środowisku przez podmiot, który tej szkody nie wyrządził.

Prawo geologiczne i górnicze daje możliwość każdemu, kto poniósł szkodę w wyniku ruchu zakładu górniczego domagania się naprawienia szkody od sprawcy, a gdy jest to niemożliwe od uprawnionego przedsiębiorcy.

Konwencja z Lugano z 1993r. była próbą uregulowania w skali międzynarodowej problemu odpowiedzialności z tytułu szkód w środowisku. Specyficznie ujęła pojęcie szkody, która obejmuje nie tylko klasyczną szkodę na osobie i mieniu, ale też pogorszenie stanu środowiska. Odpowiedzialność jest oparta na zasadzie ryzyka, obciążony jest podmiot prowadzący działalność niebezpieczną.

2) Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska występuje w dwóch formach: jako odpowiedzialność za przestępstwa i odpowiedzialność za wykroczenia. Odpowiedzialność karna ma swoje podstawy w kodeksie karnym, kodeksie wykroczeń, P.o.ś. i ustawach szczególnych.

Przestępstwa przeciw środowisku w kk:

• przestępne zanieczyszczenie środowiska- dobrem chronionym jest życie i zdrowie ludzi oraz zasoby świata roślinnego i zwierzęcego, narażane wskutek spowodowania zanieczyszczenia.

• bezprawne postępowanie z odpadami i substancjami- dyspozycja zakłada 5 rodzajów bezprawnego działania: składowanie, usuwanie, przerabianie, unieszkodliwianie, przewożenie

• sprowadzanie z zagranicy odpadów lub substancji zagrażających środowisku- przestępstwo bezskutkowe; z działania lub zaniechania

• przewożenie, gromadzenie, składowanie, porzucenie, pozostawienie bez właściwego zabezpieczenia materiału jądrowego albo innego źródła promieniowania jonizującego- przestępstwo skutkowe

• przestępne zaniedbanie w użytkowaniu urządzeń ochronnych- zaniechanie; bezskutkowe

• oddanie do użytkowania obiektu budowlanego lub zespołu obiektów nie mających wymaganych prawem urządzeń ochronnych

• przestępstwa przeciwko przepisom o ochronie przyrody-> spowodowanie zniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach; niszczenie lub uszkadzanie roślin lub zwierząt na terenie objętym ochroną; niszczenie albo uszkadzanie roślin lub zwierząt pozostających pod ochroną gatunkową; zniszczenie chronionego terenu; sprzeczne z przepisami wznoszenie nowego lub powiększania istniejącego obiektu budowlanego

Nowością w odpowiedzialności karnej jest odpowiedzialność podmiotów zbiorowych. Podmiotami zbiorowymi, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności są: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej; spółki handlowe z udziałem Skarbu Państwa; spółki kapitałowe w organizacji; podmioty w stanie likwidacji; przedsiębiorcy niebędący osobami fizycznymi; zagraniczne jednostki organizacyjne. Ustawodawca wprowadził też dodatkową sankcję karną wobec podmiotów zbiorowych w postaci przepadku.

Aktem prawnym o charakterze międzynarodowym mającym wpływ na kształtowanie zasad odpowiedzialności karnej w ochronie środowiska jest Konwencja Rady Europy o Prawnokarnej Ochronie Środowiska z 1998r. W konwencji uznano, że konieczne jest nie tylko karanie osób fizycznych za naruszenie przepisów środowiskowych, ale także osób prawnych. W konwencji wyliczono przesłanki niezbędne do pociągnięcia osób prawnych do odpowiedzialności: czyn musi być popełniony intencjonalnie, musi być popełniony w imieniu osoby prawnej; osoba dopuszczająca się przestępstwa musi być umocowana do reprezentowania osoby prawnej.

Ad.3) Odpowiedzialność administracyjna

Niezależnie od odpowiedzialności cywilnej i karnej każdy podmiot korzystający ze środowiska wpływający szkodliwie na środowisko ponosi odpowiedzialność administracyjną. Pod pojęciem odpowiedzialności administracyjnej należy rozumieć ustalone przez organ administracji publicznej nakazy bądź zakazy określonego zachowania się. Podstawowymi instrumentami tej odpowiedzialności są decyzja zobowiązująca dany podmiot do ograniczenia oddziaływania na środowisko i przywrócenia go do stanu poprzedniego oraz decyzja o wstrzymaniu działalności prowadzonej przez podmiot korzystający ze środowiska.

Jednym z instrumentów odpowiedzialności administracyjnej są sankcyjne decyzje zobowiązujące (sankcja w postaci dodatkowego obowiązku, nakładanego decyzją organu). Obowiązek ten może polegać na ograniczeniu zakresu oddziaływania na środowisko jak i na przywróceniu środowiska do stanu poprzedniego.

P.o.ś. przewiduje instrument odpowiedzialności administracyjnej w postaci „quasi odszkodowania administracyjnego” (inaczej „zadośćuczynienia administracyjnego”). Organ może stwierdzić brak możliwości nałożenia obowiązku podjęcia określonych działań i zamiast tego może zobowiązać podmiot do uiszczenia opłaty na rzecz gminnego funduszu ochrony środowiska.

Decyzje sankcyjne wydają organy wykonawcze gminy- wójt, burmistrz, prezydent miasta. W szczególności chodzi tu o uprawnienie, pozwalające na nakazanie osobie fizycznej, eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania takiej instalacji czy urządzenia na środowisko.

Sankcyjne decyzje wstrzymujące to decyzje o charakterze nadzorczym typu sankcyjnego, związane z odpowiedzialnością administracyjną, ponieważ wydanie takiej decyzji musi być poprzedzone stwierdzeniem naruszenia przez dany podmiot któregoś z obowiązków ochronnych. Decyzje te zawierają w swojej treści nakaz wstrzymania prowadzenia określonej działalności, prowadzonej w sposób naruszający wymagania ochrony środowiska. Celem wstrzymania nie jest zakazanie prowadzenia danej działalności, ale niedopuszczenie do prowadzenia jej w sposób sprzeczny z prawem. Wstrzymana działalność może być wznowiona. Decyzje wstrzymujące mogą być wydawane przez: wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, organ Państwowej Straży Pożarnej, wójta. Decyzje te mogą mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Decyzje związane z ruchem zakładu górniczego wymagają uzgodnienia z dyrektorem okręgowego urzędu górniczego, a decyzje związane z morskim pasem ochronnym- z dyrektorem urzędu morskiego.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska wydaje decyzje o wstrzymaniu działalności o charakterze obligatoryjnym lub fakultatywnym. Wydaje on decyzje o wstrzymaniu działalności w przypadku stwierdzenia, że działalności prowadzona przez podmiot korzystający ze środowiska powoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu ludzi. Wojewódzki inspektor środowiska lub wójt może wydać decyzję o wstrzymaniu użytkowania instalacji. Jest to środek mający na celu wymuszenie przestrzegania obowiązków, a nie likwidację działalności. Po stwierdzeniu, że ustały przyczyny wstrzymania, organ na wniosek zainteresowanego wyraża zgodę na podjęcie wstrzymanej działalności. Wstrzymanie obligatoryjne ma miejsce w przypadku naruszenia obowiązków związanych z pozwoleniem zintegrowanym lub przedsięwzięciem kwalifikowanym(wydawane przez wojewódzkiego inspektora). Decyzjom obligatoryjnym co do zasady nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Wójtowi przysługuje kompetencja wydania decyzji wstrzymującej w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska. W przypadku osoby fizycznej wydaje się najpierw sankcyjną decyzję zobowiązującą, a dopiero po jej naruszeniu decyzję wstrzymującą.

Postanowienia prawa polskiego a wymagania wynikające z przepisów dyrektywy w sprawie odpowiedzialności z tytułu zapobiegania i naprawiania szkód środowiskowych

W dyrektywnie uznano, że podstawą powinno być, by operator, którego działalność miała wpływ na powstanie szkód środowiskowych ponosił odpowiedzialność finansową. Dyrektywa odwołuje się do zasady zanieczyszczający płaci. Niektóre definicje zawarte w dyrektywie zostały wdrożone do polskiego systemu prawnego. Nadal jednak brakuje w prawie polskim definicji szkody, szkody w środowisku, wartości środowiska. Pojęcia te zostały tylko w doktrynie ustalone, jednak nie są one tożsame z definicjami zawartymi w dyrektywie. Ustawa przyjmuje jako naczelną zasadę prewencji i zasadę zanieczyszczający płaci. Prawo polskie wprowadza zasady odpowiedzialności administracyjnej i cywilnej. Nie zna jednak obowiązku naprawienia szkody środowiskowej w sytuacji, gdy nie można ustalić podmiotu zobowiązanego bądź nie można obowiązku wyegzekwować. W polskim prawie brakuje także przepisów przewidujących możliwość złożenia wniosku o podjęcie odpowiednich działań przez właściwy do tego organ w sytuacji zagrożenia lub dotknięcia szkodą środowiskową.

Rozdział 6- Ochrona jakości środowiska i prawo emisyjne

Emisja- bezpośrednie lub pośrednie wprowadzenie, w rezultacie działalności człowieka, do powietrza, wody lub ziemi substancji lub energii, w tym ciepła, hałasu, wibracji, pól elektromagnetycznych.

Zanieczyszczenie- emisje, które mogą być szkodliwe dla zdrowia człowieka lub stanu środowiska, powodować szkodę w dobrach materialnych, pogarszać walory estetyczne środowiska lub kolidować z innymi uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska (kwalifikowana emisja).

Standard jakości środowiska (standard imisyjny)- zespół wymagań, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Ustala je minister środowiska.

Standardy emisyjne- normy określające dopuszczalną wielkość emisji substancji lub energii do środowiska

Zakład- zespół instalacji i urządzeń znajdujących się na terenie, do którego prowadzący instalacje ma tytuł prawny

W przypadku naruszenia wymaganego stanu jakości powstaje obowiązek przygotowania programu naprawczego. Jest to nowa instytucja wprowadzona głównie dla wypełnienia zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego. Program naprawczy ma być aktem prawa miejscowego przyjmowanym przez upoważniony organ terenowej administracji publicznej. Podstawowe elementy treści programu to: wskazanie naruszonych standardów jakości środowiska, określenie podstawowych kierunków i zakresu działań niezbędnych do przywrócenia standardów, ustalenie harmonogramu rzeczowo- finansowego.

Wymagania adresowane do prowadzących instalację można ująć w 3 grupach:

1. wymagania, które należy spełnić przed oddaniem instalacji do użytku

(konieczność przygotowania instalacji, aby jej eksploatacja nie naruszała wymagań ochrony przed zanieczyszczeniem; obowiązek posiadania przez prowadzącego zgód i zezwoleń; w stosunku do instalacji potencjalnie najgroźniejszych dla środowiska wprowadzono obowiązek przeprowadzenia prewencyjnej kontroli wojewódzkiego inspektora)

2. wymagania, które są związane z normalnym funkcjonowaniem instalacji

(wymagania te związane są z koniecznością przestrzegania standardów imisyjnych i emisyjnych)

3. wymagania dotyczące funkcjonowania instalacji w warunkach odbiegających od normalnych

(dotyczą okresu rozruchu, awarii i likwidacji instalacji; w tych sytuacjach wymagania generalne mogą być w określonym zakresie naruszane; w fazie rozruchu może to być maksymalnie 30 dni)

Obszar ograniczonego użytkowania

Jest instytucją prawną wykorzystywaną w ochronie środowiska przed zanieczyszczeniem. Podstawowym obowiązkiem podmiotu prowadzącego emisję jest niedopuszczenie do naruszenia standardów imisyjnych. Jedyną możliwością odstępstwa od tego zakazu jest utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania. Podstawą utworzenia tego obszaru jest stwierdzenie, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych standardy imisyjne poza terenem zakładu, na którym znajduje się instalacja, nie mogą być dotrzymane. Generalnie w takim wypadku instalacja nie mogłaby funkcjonować, ale odstępstwo to dotyczy tylko instalacji służącej do prowadzenia działalności użyteczności publicznej, tj.

-oczyszczalnie ścieków

-składowiska odpadów komunalnych

-kompostownie

-trasy komunikacyjne

-lotniska

-linie i stacje elektroenergetyczne

-instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne, radiolokacyjne

Obszar ograniczonego użytkowania jest tworzony w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady powiatu. Utworzenie obszaru pozwala na powodowanie negatywnych oddziaływań, polegających na naruszaniu wymagań jakości środowiska, na nieruchomościach, do których tytuł prawny posiadają inne podmioty. Właściciel takiej nieruchomości może żądać wykupienia jej lub jej części, jeżeli korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób stało się niemożliwe. Właściciel może też żądać odszkodowania za szkodę.

Strefy przemysłowe

Może być utworzona na obszarach określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego jako tereny przeznaczone do działalności produkcyjnej, składowania oraz magazynowania i równocześnie użytkowanych zgodnie z przeznaczeniem. Objęcie nieruchomości granicami strefy przemysłowej wymagać będzie pisemnej zgody władającego powierzchnią ziemi. Przyczyną utworzenia strefy powinna być niemożność dotrzymywania, poza terenem zakładu, standardów jakości środowiska oraz wartości odniesienia- mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych. W konsekwencji w granicach strefy przemysłowej dopuszczalne będzie przekraczanie standardów jakości środowiska oraz wartości odniesienia. Strefa może być utworzona na wniosek władającego powierzchnią ziemi na terenach, które mają być objęte taką strefą. Tworzona jest na podstawie rozporządzenia wojewody.

W czasie eksploatacji instalacji zakazane jest naruszanie standardów emisyjnych, czyli norm określających dopuszczalną wielkość emisji substancji lub energii do środowiska. Standardy te mogą mieć charakter ogólny (ustanawiane w rozporządzeniu ministra) lub indywidualny (określane w pozwoleniu emisyjnym).

Pozwolenia emisyjne

Pozwolenie na wprowadzenie do środowiska substancji lub energii nazywane jest pozwoleniem emisyjnym. Eksploatacja instalacji, która nie wymaga pozwolenia na emisję, może być objęta obowiązkiem zgłoszenia zamiaru rozpoczęcia eksploatacji właściwemu organowi. A zatem eksploatacji instalacji powodującej emisję może się odbywać w następujących formach prawnych:

-na podstawie uzyskanego pozwolenia na emisję

- na podstawie zgłoszenia zamiaru rozpoczęcia eksploatacji instalacji

- na podstawie ogólnego upoważnienia ustawowego

Określone wymagania w stosunku do pozwoleń emisyjnych ustalają dyrektywy wspólnotowe, w szczególności dyrektywa IPPC. Głównym jej celem jest zapewnienie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń. Zgodnie z dyrektywą, pozwolenie powinno zwłaszcza precyzować indywidualne normy dopuszczalnej emisji z uwzględnieniem zasady najlepszej dostępnej techniki.

Pozwolenie jest decyzją administracyjną. Eksploatacja instalacji, powodująca wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza, ścieków do wód lub ziemi bądź wytwarzanie odpadów jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia (jeżeli jest ono wymagane).

Instalacja- 1) stacjonarne urządzenie techniczne;

2) zespół stacjonarnych urządzeń technicznych, powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu;

3) budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami.

Eksploatacja instalacji- każdy sposób korzystania z instalacji, powodujący określone oddziaływania i związane z nim skutki.

Ustawa wyróżnia dwa typy pozwoleń emisyjnych- pozwolenia zintegrowane i pozwolenia na emisję („pozwolenia sektorowe”). Pozwolenia sektorowe to obecnie:

-pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza

- pozwolenie na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi

-pozwolenie na wytwarzanie odpadów

Uzyskanie pozwolenie zintegrowanego wyłącza obowiązek uzyskiwania odrębnych pozwoleń sektorowych. Pozwolenia emisyjne wydają organy ochrony środowiska.

Pozwolenie jest wydawane na wniosek zainteresowanego. Wystąpienie z takim wnioskiem jest jednak obowiązkowe, jeżeli ustawa tego wymaga. Warunki, jakie muszą być spełnione dla uzyskania pozwolenia emisyjnego:

- spełnienie wymagań dotyczących instalacji

- niepowodowanie przekroczenia dopuszczalnych standardów emisyjnych

-niepowodowanie przekroczenia standardów jakości środowiska

-nienaruszenie wskutek wydania pozwolenia programu naprawczego

- upływ 2 lat od dnia, gdy decyzja w sprawie cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia stała się ostateczna

-niepowodowanie przez instalację, położoną w granicach strefy przemysłowej, naruszenia ustaleń zawartych w rozporządzeniu o utworzeniu takiej strefy

W przypadku, gdy żaden z powyższych warunków nie będzie naruszony, organ nie może odmówić wydania pozwolenia.

Maksymalny okres ważności decyzji to 10 lat. W pozwoleniu może być ustanowione zabezpieczenie roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków w środowisku. Może mieć ono formę depozytu, gwarancji bankowej lub polisy ubezpieczeniowej. Treść pozwolenia emisyjnego:

1. elementy obligatoryjne- rodzaj i parametry instalacji, wielkość dopuszczalnej emisji, dopuszczalny czas i poziom przekroczenia emisji w warunkach odbiegających od normalnych

2. elementy fakultatywne- postępowanie w razie zakończenia eksploatacji instalacji, rodzaj wykorzystywanej energii, paliw, surowców, zabezpieczenie roszczeń

Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenie pozwolenia

Wygaśnięcie pozwolenia:

-utrata tytułu prawnego do instalacji

- nie rozpoczęcie działalności w terminie 2 lat

-nieprowadzenie działalności przez 2 lata

-po upływie czasu, na jaki zostało wydane

-na wniosek prowadzącego instalację

Cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia:

1. obligatoryjne bez odszkodowania

-jeżeli instalacja nie jest należycie eksploatowana i stwarza zagrożenie dla środowiska

2) fakultatywnie bez odszkodowania

-jeżeli naruszono warunki pozwolenia

-nastąpiła zmiana przepisów uniemożliwiających pozwolenie na warunkach określonych w dotychczasowym pozwoleniu

3) za odszkodowaniem

-przemawiają za tym względy ochrony środowiska

- korzystanie z pozwolenia stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi

Istnieje możliwość przeniesienia praw i obowiązków wynikających z pozwolenia z właściciela na zainteresowanego nabyciem. Warunki:

-wniosek zainteresowanego

- nabywca daje rękojmię prawidłowego wykonywania praw i obowiązków

-w formie decyzji administracyjnej

-wywołuje skutki dopiero po uzyskaniu tytułu prawnego do instalacji przez zainteresowanego

-nabywca przejmuje wszystkie prawa i obowiązki, które ciążyły na poprzedniku

Pozwolenie zintegrowane

Koncepcja pozwoleń zintegrowanych jest jedną z podstawowych idei, zawartych w dyrektywie IPPC. Idea zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska zakłada konieczność patrzenia na środowisko jako całość. Pozwolenie zintegrowane jest pozwoleniem emisyjnym, czyli decyzją administracyjną. Uzyskanie pozwolenia zintegrowanego wymaga prowadzenie instalacji, której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (listę takich instalacji określa rozporządzenie ministra środowiska). Jednym z ważniejszych założeń ustalania treści pozwolenia zintegrowanego jest przyjęcie, że ma ono obejmować całość oddziaływania instalacji na środowisko, a więc wszystkie emisje przez instalację dokonywane, a także pobór wody.

Warunki wydania pozwolenia zintegrowanego:

-obowiązek dotrzymywania standardów jakości środowiska

-obowiązek dotrzymywania standardów emisyjnych

-obowiązek spełniania wymagań najlepszej dostępnej techniki (BAT)

Najbardziej charakterystyczny wymóg, odróżniający pozwolenia zintegrowane od sektorowych jest wymóg spełniania przez instalacje wymagań wynikających z najlepszych dostępnych technik, a w szczególności powodowane przez takie instalacje emisje muszą się mieścić w granicach specjalnie określonego dla nich standardu emisyjnego, określonego „granicznymi wielkościami emisyjnymi”. W ten sposób do polskiego ustawodawstwa wprowadzona została jedna z ważniejszych zasad ochrony środowiska, nazywana zasadą BAT (Best Available Techniques). Celem jest ograniczanie emisji i eliminowanie zanieczyszczeń. Istotne jest ustalenie zależności między hasłem „technika”, „dostępna technika” i „najlepsza technika”.

„Technika” to technologia i sposób zorganizowania wykorzystania tej technologii.

„Dostępne techniki” to techniki, które nadają się do praktycznego zastosowania, dając najkorzystniejsze efekty przy jak najmniejszych kosztach (dyrektywa IPPC stwierdza, że chodzi o dostępność na rynku Wspólnoty, a nie państwa członkowskiego).

„Najlepsza technika” to technika najlepiej spełniająca wymagania środowiskowe, najskuteczniejsze.

Najlepsze dostępne techniki to najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalania granicznych wielkości emisyjnych.

Odwołanie się w P.o.ś. do zasady BAT odnosi się do konieczności ustalenia w treści pozwolenia określonych wymagań, jakie musi spełniać instalacja, przy czym wymagania te mają być ustalane poprzez odniesienie się do wymagań najlepszych dostępnych technik.

Graniczne wielkości emisyjne mają charakter standardu emisyjnego, ale konstruowane są specjalnie dla potrzeb pozwoleń zintegrowanych.

Wniosek o pozwolenie zintegrowane powinien zawierać takie same treści jak pozwolenie emisyjne oraz dodatkowo powinny być dołączone załączniki i inne wymagania. Wniosek powinien być przedłożony nie tylko w formie pisemnej, ale też w formie elektronicznej. Warunkiem przyjęcia wniosku jest uiszczenie opłaty rejestracyjnej (+ skarbowej). Kopię wniosku należy przedłożyć ministrowi. Wydanie pozwolenia powinno nastąpić w ciągu 6 miesięcy.

Treść decyzji:

-ustalenie warunków emisji

-ustalenie warunków dla każdej emisji

-ustalenie warunków poboru wód

-dołączenie uzasadnienia decyzji

-określenie sposobów osiągania wysokiego poziomu ochrony środowiska jako całości, a także sposoby ograniczania oddziaływań transgranicznych

-ewentualnie inne wymagania

Nadzór (zobowiązanie z dyrektywy IPPC)

- organ właściwy do wydania pozwolenia zintegrowanego co najmniej raz na 5 lat dokonuje analizy pozwolenia zintegrowanego

- podobna analiza jest wymagana w przypadku zmiany przepisów lub zmiany w ocenie BAT

- jeżeli analizy wykazały konieczność zmiany pozwolenia zintegrowanego, którego termin ważności upłynie później niż rok po zakończeniu- cofnięcie lub zmiana bez odszkodowania (???)

Programy dostosowawcze są formułą prawną, wprowadzającą instrumenty prawne, gwarantujące stopniowe osiąganie standardów powszechnie obowiązujących oraz równocześnie zapewniającą skuteczne sankcje. Program dostosowawczy wprowadzany jest indywidualnie dla każdego zakładu, skierowaną do niego decyzją administracyjną.

Wszczęcie procedury umożliwiającej ustalenie programu jest możliwe, gdy prowadzący instalację wykaże, że podjął lub przygotował się do podjęcia określonych działań służących realizacji celów ochrony środowiska. Program dostosowawczy powinien dostosować zakład do spełniania wymagań dla ochrony wszystkich komponentów środowiska poprzez ustalenie określonych obowiązków. Ustalenie treści programu powinno być dokonane w drodze negocjacji pomiędzy zainteresowanym a komisją negocjacyjną.

Celem programu jest doprowadzenie do szybkiego zrealizowania wymagań ochrony środowiska przez instalacje, które:

-ze względów technologicznych lub ekonomicznych nie mogą spełnić tych wymogów w oznaczonych terminach

- ze względu na ważny interes społeczny

Program dostosowawczy może być wprowadzony dla

-instalacji, wymagających pozwolenia zintegrowanego

-przedsięwzięć kwalifikowanych

-wskazanych rozporządzeniem

-realizujących wymagane przedsięwzięcia

Ustalenie treści programu jest podstawą dla wojewody do wydania pozwolenia zintegrowanego.

Prowadzący instalację- podmiot uprawniony na podstawie określonego tytułu prawnego do władania instalacją w celu jej eksploatacji zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska.

Obowiązki prowadzącego instalację:

-zapewnienie prawidłowej eksploatacji instalacji

-podejmowanie przeciwdziałań w przypadku zakłóceń w funkcjonowaniu instalacji

-prowadzenie pomiarów wielkości emisji i ilości pobieranej wody

-posiadanie zgody na emisję

Prowadzenie pomiarów:

1. okresowe

2. ciągłe

Wyniki należy przekazać organowi ochrony środowiska. Pomiary powinno prowadzić akredytowane laboratorium. Przy pomiarach ciągłych wymagany jest automatyczny przyrząd, umożliwiający ciągły zapis.

Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń- podstawa to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego; cel: zapewnienie swobodnego dostępu do informacji o zanieczyszczeniach przez Internet; zakres informacji: emisje do środowiska i instalacje, wymagające pozwolenia zintegrowanego; obowiązki państw: zebranie informacji od zobowiązanych podmiotów i przekazanie sprawozdań komisji; obowiązki prowadzących instalacje: zbieranie odpowiednich informacji i przekazywanie odpowiedniemu organowi.

Rozdział 7- Zapobieganie i usuwanie skutków poważnych awarii; postępowanie z substancjami chemicznymi

Najważniejszymi regulacjami prawnymi, które określają zasady bezpieczeństwa podczas produkcji są konwencje międzynarodowe:

-konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych

-konwencja MOP dotycząca zapobiegania poważnym wypadkom przemysłowym

-konwencja MOP dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscach pracy spowodowanymi zanieczyszczeniami powietrza, hałasem, wibracją

-konwencja MOP dotycząca bezpieczeństwa zdrowia pracowników i środowiska pracy

-konwencja MOP dotycząca bezpieczeństwa przy używaniu substancji chemicznych

Ważna jest też dyrektywa w sprawie zagrożenia poważnymi awariami przez niektóre rodzaje działalności przemysłowej, znana jako dyrektywa „Seveso”, którą zastąpiono dyrektywą w sprawie zarządzania zagrożeniami poważnymi awariami z udziałem substancji niebezpiecznych, znana jako dyrektywa „Comah” lub „Seveso II”. Celem tej dyrektywy jest zapobieganie poważnym awariom z udziałem substancji niebezpiecznych oraz ograniczanie ich skutków dla człowieka i środowiska. W dyrektywie podzielono zakłady ze względu na stopień zagrożenia, czyli prawdopodobieństwo wystąpienia awarii przemysłowej. Zakłady podzielono na grupy o:

-niższym poziomie zagrożenia awarią (NPZA)

-wyższym poziomie zagrożenia awarią (WPZA)

Konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych z 1992r., przyjęta przez ONZ w Helsinkach, reguluje sprawy dotyczące awarii przemysłowych, które mogą spowodować skutki transgraniczne oraz zasady współpracy międzynarodowej państw sąsiadujących w sprawach z zakresu zapobiegania awariom i przeciwdziałania ich skutkom.

Poważna awaria- zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

Substancja niebezpieczna- jedna lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska.

Poważna awaria przemysłowa- poważna awaria w zakładzie (zakład- jedna lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalację posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami)

Ustawa P.o.ś. dzieli zakłady na zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii (ZZR) i zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii (ZDR). Organami kontroli i nadzoru są Komendant Powiatowy Państwowej Straży Pożarnej- w sprawach dotyczących ZZR oraz Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej- w sprawach dotyczących ZDR. Ogólny nadzór sprawuje minister środowiska oraz wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska.

Zaliczenie instalacji do określonej grupy następuje w zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie (np. substancje bardzo toksyczne, toksyczne, utleniające, wybuchowe, łatwopalne, wysoce łatwopalne, skrajnie łatwopalnej, niebezpieczne). Rozporządzenie ministra gospodarki zawiera szczegółowe kryteria kwalifikacji do kategorii ZZR i ZDR.

Obiektem niebezpiecznym mogą być nie tylko instalacje, ale także obiekty magazynowe, hurtownie, składy i inne obiekty stacjonarne. Prowadzący zakład powinien zgłosić zakład właściwym organom Państwowej Straży Pożarnej. Zgłoszenie obiektu powinno nastąpić co najmniej na 30 dni przed jego uruchomieniem. Zgłoszenie przekazują wojewódzkiemu inspektorowi .

Prowadzący zakłady obu kategorii mają obowiązek sporządzenia programu zapobiegania poważnym awariom przemysłowym. Powinien się w nim znaleźć system zarządzania zakładem gwarantujący ochronę ludzi i środowiska. Program przedstawia się powiatowemu lub wojewódzkiemu komendantowi PSP. Komendant PSP może wstrzymać działalność zakładów, jeżeli nie przedstawiono mu programu.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii zobowiązany jest do opracowania systemu bezpieczeństwa stanowiącego element systemu zarządzania i organizacji zakładu. Prowadzący taki zakład musi też opracować raport o bezpieczeństwie. Raport jest przedkładany wojewódzkiemu komendantowi PSP i wojewódzkiemu inspektorowi. Zakład może być uruchomiony dopiero po zatwierdzeniu raportu. Raport ten musi być analizowany i zmieniany co najmniej raz na 5 lat.

Istnieje obowiązek opracowania planów operacyjno- ratowniczych. Ich celem jest zwalczanie skutków poważnych awarii i ich zapobieganie. Plany powinny zawierać zakładane działania ograniczające skutki awarii dla ludzi i zwierząt; metody i środki, które służą do ochrony środowiska i ludzi; informację o zagrożeniach i proponowanych środkach zapobiegawczych.

Plan wewnętrzny musi być sporządzony przed uruchomieniem zakładu. Dostarcza się go komendantowi wojewódzkiemu PSP. Prowadzący zakład musi przećwiczyć realizację planu co najmniej raz na 3 lata.

Plan zewnętrzny opracowuje komendant wojewódzki PSP. Plan ten obejmuje obszar poza terenem zakładu i jest planem działań ratowniczych, który ma na celu ograniczenie skutków awarii. Muszą je posiadać zakłady z kategorii ZDR. Plan ten musi być sporządzony w ciągu pół roku od otrzymania wymaganych informacji.

Główne zadania w zakresie kontroli i nadzoru spoczywają na komendantach powiatowych i wojewódzkich PSP oraz wojewódzkich inspektorach ochrony środowiska. Naczelną funkcję nadzoru państwowego w odniesieniu do poważnych awarii spełnia minister środowiska oraz organy IOŚ.

Postępowanie z substancjami i preparatami chemicznymi

Zagadnieniem tym zajmuje się dyrektywa w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych wraz z całym zespołem aktów uzupełniających.

Substancje chemiczne to pierwiastki chemiczne i ich związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego. Ustawa dzieli substancje i preparaty chemiczne na 14 kategorii, ze względu na ich właściwości. Na 60 dni przed wprowadzeniem do obrotu substancji nowej, w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu, zarówno wytwarzanej, jak i przywożonej na terytorium RP wymagane jest zgłoszenie do Inspektora. Obowiązek ten ciąży na producencie lub importerze. Substancje niebezpieczne powinny być odpowiednio oznakowane (opakowanie).

Dla celów nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o postępowaniu z substancjami chemicznymi ustawa powołała specjalny organ, w postaci Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych, o charakterze centralnego organu administracji rządowej podległego ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy przez osoby wprowadzające substancje lub preparaty do obrotu i stosujące je w działalności zawodowej sprawuje Inspekcja Sanitarna, Państwowa Inspekcja Pracy i Inspekcja Handlowa. Naruszenie wymagań ustawy zagrożone jest odpowiedzialnością karną.

Rozdział 8- Ochrona powietrza

Ochrona środowiska w prawie międzynarodowym i wspólnotowym

1. Konwencja genewska- celem konwencji jest skonstruowanie i rozwijanie współpracy międzynarodowej w dziedzinie zwalczania zanieczyszczenia powietrza i jego skutków. Cele te mają być realizowane poprzez przyjmowanie zobowiązań do stopniowego ograniczania emisji najgroźniejszych zanieczyszczeń oraz rozwój międzynarodowych programów monitoringu. Postanowienia konwencji rozwijane są przez protokoły dodatkowe, tj. protokół EMEP. Protokoły zobowiązują przede wszystkim do ograniczania emisji oznaczonych zanieczyszczeń.

2. Konwencja wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej- konwencja jest aktem ramowym, który bez uzupełniających protokołów nie miałby istotnego znaczenia. Konwencja przede wszystkim zobowiązuje państwa do działań kontrolno- pomiarowych, czyli prowadzenia systematycznych badań stanu warstwy ozonowej. Najistotniejszym elementem jest stworzenie podstaw do tworzenia aktów typu wykonawczego, których zadaniem ma być określanie konkretnych zobowiązań państw, zmierzających do ograniczenia emisji substancji niszczących warstwę ozonową.

Podstawowe jednak postanowienia zawiera protokół montrealski. Zasadniczą ideą jest ograniczenie zużycia określonych substancji. Przewiduje też periodyczną ocenę skuteczności tych środków. Najważniejszym celem protokołu jest kontrola emisji substancji zubożających warstwę ozonową, a następnie ograniczanie takiej emisji do jej całkowitej redukcji. Ograniczenie produkcji i zużycia substancji kontrolowanych są podstawowym instrumentem, za pomocą którego mają być osiągane cele.

3. Konwencja klimatyczna- stwierdzono w niej, że zmiany klimatu i negatywne skutki tych zmian stanowią wspólny problem ludzkości. Zmiany klimatu mają charakter globalny, a przeciwdziałanie im wymaga współpracy państw. Stwierdzono, że państwa wysoko rozwinięte mają największy udział w globalnej emisji gazów cieplarnianych obecnie i w przeszłości. Polska ratyfikowała konwencję w 1994r. Podstawowym celem konwencji jest doprowadzenie do ustabilizowania koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na odpowiednim poziomie.

W 1997r. w Kioto obradowała III Sesja Konferencji Stron Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Na jej sesji państwa przyjęły Protokół z Kioto. Zawiera on zobowiązanie dla 38 krajów rozwiniętych, wymienionych w załączniku, do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Protokół, uzupełniający postanowienia konwencji, jest pierwszym aktem prawa międzynarodowego zmierzającym do wprowadzenia konkretnych ograniczeń emisji gazów szklarniowych, przy dopuszczeniu tzn. handlu emisjami. Protokół przydziela limity emisji poszczególnym państwom dopuszczając możliwość przenoszenia prawa do emisji limitu niewykorzystanego.

W odniesieniu do tego przyjęto dwie reguły: regułę równości i jawności i regułę dodatkowości. Reguła dodatkowości oznacza sytuację, w której redukcja emisji osiągnięta dzięki stosowaniu mechanizmów jest dodatkowa w stosunku do redukcji emisji osiągniętej dzięki działaniom własnym strony.

Protokół wszedł w życie w 2004r. Nie przystąpiły do niego jednak jeszcze USA i Chiny.

Prawodawstwo środowiskowe UE w dziedzinie ochrony powietrza obejmuje przede wszystkim dwa obszary: pierwszy dotyczy emisji z pojazdów samochodowych, drugi- monitorowania jakości powietrza i kontroli zanieczyszczenia. Monitorowania jakości dotyczy dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu. Określa ona cele ochrony jakości powietrza w otoczeniu. Znaczenie ma też dyrektywa w sprawie ograniczania emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza przez duże obiekty energetycznego spalania paliw oraz dyrektywa w sprawie ograniczania zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez zakłady przemysłowe.

Ochrona jakości powietrza

Ochrona powietrza ma polegać na zapewnieniu możliwie najlepszej jego jakości, określanej za pomocą „poziomów substancji”. Poziomy substancji mają charakter standardu imisyjnego, działania ochronne powinny zaś zmierzać do utrzymania faktycznych poziomów lub co najmniej na tych poziomach.

„Poziom substancji w powietrzu” to stężenie substancji w powietrzu w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni. Poziomy substancji w powietrzu ustalone zostały w drodze rozporządzenia ministra środowiska.

Akty prawa unijnego nakładają na państwa członkowskie w zakresie ochrony powietrza wiele obowiązków, z których najważniejszymi są, poza obowiązkiem ustanowienia standardów imisyjnych, także obowiązek oceny ich przestrzegania. Dla realizacji tego ostatniego wymagane jest dokonywanie podziału terytorium całego kraju na strefy (w P.o.ś. przyjęto że strefy będą się pokrywać z obszarem powiatów). Ocena faktycznego stanu poziomu substancji w poszczególnych strefach powinna być przeprowadzana corocznie, na jej podstawie wojewoda powinien dokonać klasyfikacji stref wyodrębniając takie, w których:

-poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji

- poziom choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji

-poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego

Margines tolerancji to wielkość, o której przekroczenie nie powoduje obowiązku podjęcia programu naprawczego.

Szczególna grupa przepisów dotyczących ochrony jakości powietrza związana jest z przeciwdziałaniem wyjątkowo poważnym naruszeniom tej jakości, związanym zwłaszcza z sytuacjami smogowymi. Tu także określa się w drodze rozporządzenia dopuszczalne poziomy substancji. W przypadku przekroczenia powinien zostać opracowany program działania zapobiegawczego albo ograniczającego powstałe zagrożenie. Ma on mieć postać rozporządzenia wojewody.

Przepisy ustawy wprowadzają szczególny instrument o charakterze standardu quasi-imisyjnego, w postaci wartości odniesienia. W razie braku standardów emisyjnych i dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu ustala się wartości odniesienia substancji w powietrzu lub wartości odniesienia substancji zapachowych w powietrzu. Wartości odniesienia ustanawia minister środowiska w drodze rozporządzenia. Są one wyrażone jako poziomy substancji w powietrzu, zróżnicowane dla terenu kraju. Podstawowa różnica między standardami imisyjnymi a wartościami odniesienia leży w braku obowiązku badania przestrzegania tych ostatnich. Mają one charakter pomocniczy.

Programy naprawcze

Przyjęcie programu naprawczego związanego z ochroną powietrza przed zanieczyszczeniem jest obowiązkiem wojewody, przy czym obowiązkiem prowadzenia pomiarów obciążony jest wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Na podstawie pomiarów, inspektor ustala w których strefach standardy są naruszane i dla tych stref wojewoda określa program ochrony powietrza. Program ma postać rozporządzenia.

Dla obszarów, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalny poziom tworzone są programy działań, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. Obowiązek ten dla terenów, dla których starosta sporządza mapę akustyczną, obciąża radę powiatu, a dla pozostałych- wojewodę.

Standardy emisyjne z instalacji określone są w rozporządzeniu ministra. Przepisy różnicują wymagania w zależności od typu instalacji, wyróżniając ich kilka kategorii:

-instalacje spalania paliw

-instalacje spalania i współspalania odpadów

-instalacje do produkcji lub obróbki wyrobów zawierających azbest

-instalacje do produkcji dwutlenku tytanu

-instalacje, w których używane są rozpuszczalniki organiczne

Przyjęto, że wprowadzenie do powietrza gazów lub pyłów z instalacji wymaga pozwolenia z wyjątkiem wypadków wskazanych w rozporządzeniu. Rozporządzenie wymienia 19 typów instalacji, zwolnionych z obowiązku uzyskania pozwolenia. Na obszarze, na którym zostały przekroczone standardy jakości powietrza, pozwolenie na wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza dla nowo budowanej instalacji lub zmienianej w sposób istotny jest możliwe tylko wówczas, jeżeli zostanie zapewniona odpowiednia redukcja ilości wprowadzanych do powietrza gazów lub pyłów powodujących naruszenie tych standardów. Wymaga to przeprowadzenia postępowania kompensacyjnego. W postępowaniu tym uczestniczą prowadzący inne instalacje, jeżeli wyrazili zgodę na ograniczenie ilości wprowadzanych do powietrza gazów lub pyłów. Postępowanie jest wszczynane na wniosek zainteresowanego, do którego dołącza się zgodę uczestników postępowania na redukcję wprowadzanych gazów lub pyłów. Na tej podstawie organ cofa lub ogranicza pozwolenie na wprowadzenie gazów lub pyłów dla innych instalacji, których prowadzący wyrazili zgodę. „Zaoszczędzona” pula emisji jest przyznawana nowopowstałej instalacji.

Wszystkie instalacje mają obowiązek prowadzenia pomiarów emisji. Rozporządzenie ministra wyłącza spod tego obowiązku określone instalacje

Obrót uprawnieniami do emisji

Zagadnienie to reguluje ustawa o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji. Celem ustawy jest umożliwienie osiągania wymagań dotyczących limitów emisji substancji zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza. Idea mechanizmu handlu uprawnieniami do emisji oparta jest na odstąpieniu od ustalania sztywnych standardów emisji na rzecz rocznych uprawnień do emisji przydzielanych określonym podmiotom. Uprawnienia takie mogą być przedmiotem handlu. Mechanizm handlu uprawnieniami jest uznawany za najbardziej skuteczną i efektywną ekonomicznie formę wypełniania redukcji emisji zanieczyszczeń.

Uprawnienie- prawo do wprowadzania do powietrza w określonym czasie ekwiwalentu- w przypadku gazów cieplarnianych- oraz 1Mg pozostałych substancji.

W skład stworzonego przez ustawę systemu wchodzi wspólnotowy system handlu uprawnieniami do emisji (obejmujący gazy cieplarniane) oraz krajowy handel uprawnieniami do emisji.

Nadzór nad systemem handlu emisjami sprawować ma minister środowiska przy pomocy Krajowego Administratora Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji. Prowadzi on Krajowy Rejestr Uprawnień, w którym powinny być gromadzone informacje o zezwoleniach, przydzielonych uprawnieniach, uprawnieniach sprzedanych, przeniesionych i umorzonych oraz wielkości dopuszczalnej emisji. Monitoruje on także funkcjonowanie systemu, opracowuje projekty planów rozdziału uprawnień, opracowywanie raportów dotyczących systemu.

Rozdział uprawnień dla instalacji objętych systemem ma być dokonywany w Krajowym Planie Rozdziału Uprawnień, sporządzanym oddzielnie dla krajowego systemu handlu uprawnieniami i wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami. Prowadzący instalacje mają obowiązek przekazywania informacji niezbędnych do sporządzenia planu. Projekt krajowego planu opracowuje administrator, dokument powinien być upubliczniony. Ustawa nie przewiduje poddania projektu procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W Krajowym Planie Rozdziału Uprawnień określa się:

-całkowitą liczbę uprawnień do podziału

-liczbę uprawnień na poszczególne rodzaje instalacji

-wykaz instalacji

-liczbę uprawnień, które będą stanowić krajową rezerwę

Uprawnienia mają być przyznawane prowadzącemu instalację dla każdej instalacji objętej systemem, na okres rozliczeniowy, z podziałem na poszczególne lata. Dla instalacji istniejących uprawnienia są przyznawane w Krajowym Planie, a dla nowych instalacji- w zezwoleniu. Prowadzący instalację, któremu przydzielono uprawnienia ma obowiązek zapłacić opłatę za uzyskane uprawnienia. Opłata stanowi dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Prowadzący instalację objętą systemem jest obowiązany do uzyskania zezwolenia, a realizacja uzyskanych uprawnień jest możliwa dopiero po uzyskaniu zezwolenia. Zezwolenie jest decyzją administracyjną. Zezwolenie wydaje organ właściwy do wydania pozwolenia zintegrowanego lub pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, czyli wojewoda lub starosta, na okres 10 lat.

Istotą systemu jest możliwość dysponowania uprawnieniami do emisji, czyli ich sprzedawania bądź przenoszenia. Uprawnienia mogą być wykorzystane na własne potrzeby, sprzedawane, wykorzystane w następnych latach. W odniesieniu do krajowego systemu umowy sprzedaży będą mogły być zawierane wyłącznie między prowadzącymi instalacje, którym przyznano uprawnienia. W przypadku systemu wspólnotowego umowy sprzedaży będą mogły być zawierane między osobami fizycznymi, osobami prawnymi, jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej-w ramach Wspólnoty i z państw uprawnionych, pod warunkiem że ratyfikowały one Protokół z Kioto. Prowadzący instalację może przenosić uprawnienia między instalacje, do których posiada tytuł prawny, pod warunkiem że zgłosi to do Krajowego Rejestru Uprawnień. W celu wspólnego rozliczania uprawnień, prowadzący instalacje będą mogli tworzyć grupy instalacji (możliwe za zgodą wojewody). Istnieje możliwość przenoszenia uprawnień w ramach okresu rozliczeniowego.

Uzyskane uprawnienia prowadzący instalację może wykorzystać do rozliczenia rzeczywistej emisji z instalacji objętej systemem, a także do sprzedaży, przenoszenia między instalacje oraz wykorzystania w kolejnych latach. Prowadzący instalację, któremu przyznano uprawnienia został zobowiązany do monitorowania wielkości emisji i rozliczania uprawnień. Rozliczenie uprawnień powinno nastąpić na podstawie rocznych raportów zawierających informacje o liczbie uprawnień na dzień 31 grudnia roku poprzedniego. Roczny raport prowadzący instalację musi do 31.03 przedłożyć organowi właściwemu do wydania zezwoleń oraz Krajowemu Administratorowi.

Dokonanie emisji poza posiadanym uprawnieniami podlega sankcjom w postaci kar pieniężnych. Kary wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Kary mają być też wymierzane za stwierdzony w czasie kontroli brak zezwolenia.

Ochrona przed hałasem

Regulacje dotyczące ochrony przed hałasem są związane z wdrożeniem dyrektywy odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska. Wymagana jakość środowiska z punktu widzenia ochrony przed hałasem ustalana jest poprzez ustanowienie standardów imisyjnych w postaci dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Poziomy te ustala minister środowiska w drodze rozporządzenia. Rada powiatu może uchwałą wyznaczyć obszary ciche w aglomeracji lub obszary ciche poza aglomeracją.

Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu. Ocena stanu akustycznego środowiska powinna być wyrażona w postaci mapy akustycznej, sporządzanej co 5 lat przez starostę. Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalny poziom, ustawa wymaga tworzenia programów ochrony środowiska przed hałasem. Są to programy naprawcze.

Dopuszczalna emisja hałasu z instalacji może być ustalona w drodze decyzji administracyjnej. Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji z instalacji w odniesieniu do hałasu jest określony w ustawie, dookreślony w rozporządzeniu wykonawczym. Ochrona przed hałasem powstających w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów ma być realizowana poprzez stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających rozprzestrzenianie zanieczyszczeń. Obowiązek ten spoczywa na zarządzającym obiektem.

Ochrona przed polami elektomagnetycznymi

Ochrona przed polami elektomagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymywanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, albo zmniejszanie poziomów, gdy nie są one dotrzymywane. Dopuszczalne poziomy są określone w rozporządzeniu ministra środowiska. Poziomy pól elektromagnetycznych mają charakter standardu imisyjnego, a zatem ich przekraczanie jest niedozwolone. Jedyną możliwością jest utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania lub strefy przemysłowej. Oceny poziomów pól dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Prowadzący instalację mają obowiązek wykonywania pomiarów poziomów pól bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji.

Ochrona warstwy ozonowej

Reguluje to konwencja wiedeńska, protokół montrealski, rozporządzenia w sprawie substancji zubażających warstwę ozonową. Rozporządzenie zakazuje produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu i stosowania wskazanych substancji (tj. halony, chlorofluorowęglowodory). Kontrola obrotu obejmuje zakazy i ograniczenia w przywozie i wywozie z terenu Wspólnoty określonych substancji kontrolowanych i wprowadzeniu obowiązku uzyskiwania zezwoleń na obrót. Państwa członkowskie zostały zobowiązane do podejmowania działań promujących odzysk, recykling i regenerację oraz niszczenie substancji regulowanych. Przepisy rozporządzenia wymagają uzyskania pozwolenia na przekroczenie obliczonych poziomów produkcji niektórych substancji kontrolowanych oraz pozwolenia na przywóz substancji kontrolowanych na teren Wspólnoty z państw trzecich. Pozwolenia są wydawane przez ministra gospodarki na czas określony, nie dłuższy niż rok. Każdy podmiot używający substancji kontrolowanych na terytorium RP ma obowiązek prowadzenia ewidencji używanych przez siebie substancji oraz przekazywania informacji wyspecjalizowanej jednostce. Podmiot wprowadzający do obrotu na terytorium RP produkty, urządzenia i instalacje zawierające substancje kontrolowane został zobowiązany do ich oznakowania.

Rozdział 9-Gospodarowanie odpadami

-dyrektywa ramowa

-dyrektywa w sprawie odpadów

-dyrektywa w sprawie odpadów niebezpiecznych

-dyrektywa w sprawie spalania odpadów niebezpiecznych

-dyrektywa w sprawie spalania odpadów

-rozporządzenie w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów

-dyrektywa w sprawie baterii i akumulatorów zawierających szkodliwe substancje

-dyrektywa w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych

-dyrektywa w sprawie wraków samochodów

-ustawa o odpadach

-ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych

Odpad- każda substancja lub przedmiot należący do jednej kategorii, określonych w załączniku na 1 do ustawy, którego posiadacz odpadów pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do pozbycia się którego jest obowiązany.

Odpady niebezpieczne- odpady należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną właściwość wymienioną w załączniku nr 4, a także odpady należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 i zawierające składnik wymieniony w załączniku nr 3 oraz co najmniej jedną właściwość z załącznika nr 4.

Gospodarowanie odpadami- zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów.

Odzysk- wszelkie działania nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, prowadzące do wykorzystania odpadów w całości lub części, lub do odzyskania z odpadów substancji, materiałów bądź energii i ich wykorzystania.

Recykling- powtórne przetwarzanie substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub innym przeznaczeniu.

Unieszkodliwianie odpadów- poddanie odpadów określonym procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska.

Posiadacz odpadów- każdy, kto faktycznie włada odpadami oraz władający powierzchnią ziemi w stosunku do odpadów, znajdujących się na nieruchomości.

Wytwórca odpadów- każdy podmiot, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów.

Powszechnie uznawana hierarchia działań:

1. zapobieganie powstawaniu odpadów

2. ograniczanie postawania odpadów

3. odzysk z odpadów substancji, przedmiotów i produktów

4. unieszkodliwianie odpadów

5. składowanie odpadów

Obowiązku wytwórców: stosowanie takich sposobów produkcji lub form usług oraz surowców i materiałów, które zapobiegają powstawaniu odpadów lub pozwalają utrzymać je na niskim poziomie, a także ograniczają oddziaływanie na środowisko.

Obowiązki posiadaczy odpadów: postępowanie z odpadami w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami, wymaganiami ochrony środowiska, planami gospodarki odpadami; obowiązek zachowania wymaganej kolejności działań z odpadami.

Plany gospodarki odpadami

Stanowią część programów ochrony środowiska. Powinny uwzględniać zapobieganie powstawaniu odpadów, bezpieczne nimi gospodarowanie, ograniczenie ilości składowanych odpadów. Plan gospodarki odpadami nie ma charakteru aktu normatywnego. Jest aktem planowania, czyli ustalającym zadania, harmonogram, sposób ich wykonania, adresowane do organów wykonawczych. Plany gospodarki odpadami mają tworzyć pewien system, obejmujący plan krajowy oraz plany wojewódzkie, powiatowe i gminne. Plany przyjmowane na szczeblach niższych muszą być zgodne z planami szczebla wyższego. Podstawowe założenia planu powinny obejmować ustalenie aktualnego stanu gospodarki odpadami, prognozowanych zmian w zakresie tej gospodarki, działania zmierzające do poprawy sytuacji, itd. Plan gminny obejmuje tylko odpady komunalne. Co cztery lata plany powinny podlegać weryfikacji.

Wytwórca odpadów prowadzący instalację jest obowiązany do uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów, jeżeli wytwarza powyżej 1 tony odpadów niebezpiecznych rocznie lub powyżej 5000 ton rocznie odpadów innych niż niebezpieczne. Inni wytwórcy są obowiązani do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli wytwarzają powyżej 100kg rocznie odpadów niebezpiecznych oraz do przedłożenia informacji o wytwarzanych odpadach, jeżeli wytwarzają rocznie mniej niż 100kg odpadów niebezpiecznych lub powyżej 5 ton rocznie odpadów innych niż niebezpieczne. Pozwolenie jest wydawane na wniosek zainteresowanego. Informacje o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania odpadami zobowiązany podmiot powinien przedłożyć właściwemu organowi na 30 dni przed rozpoczęciem działalności. W przypadku uznania, że informacja nie odpowiada wymaganiom, organ może wyrazić sprzeciw. W konsekwencji do wytwórców odpadów może być skierowana jedna z trzech decyzji-pozwolenie na wytwarzanie odpadów, decyzja zatwierdzająca program gospodarowania i decyzja korygująca działanie wytwórcy. Trzecia ma charakter fakultatywny.

Ustawa zakłada, że każdy posiadacz odpadów powinien mieć zgodę na gospodarowanie nimi. Zgody udziela starosta lub wojewoda. Zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów jest wydawane przez właściwy organ na nie dłużej niż 10 lat. Wymagane też jest zezwolenie na zbieranie lub transport odpadów. Zezwolenie to wydaje starosta.

Zwolnienie z obowiązku uzyskania zezwolenia na gospodarowanie odpadami- obowiązek uzyskania wpisu do rejestru.; zwolnieni z tego obowiązku są też właściciele, dzierżawcy lub inne osoby władające nieruchomością, na której komunalne osady ściekowe mają zostać zastosowane w niektórych celach wskazanych ustawą; zwolnieni z obowiązku uzyskania zezwolenia są osoby, przejmujące odpady od dotychczasowego posiadacza w celu ich wykorzystania(dotyczy to osób fizycznych i jednostek organizacyjnych nie będących przedsiębiorcami).

W szczególnych wypadkach obowiązek uzyskania zgody na wytwarzanie odpadów jest wyłączony. Zastępuje go bowiem obowiązek uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Dotyczy to instalacji wskazanych w rozporządzeniu.

Magazynowanie odpadów- czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem.

Magazynowanie jest dozwolone na podstawie decyzji na wytwarzanie odpadów bądź decyzji zezwalającej na gospodarowanie odpadami. Odpady przeznaczone do odzysku lub unieszkodliwienia mogą być magazynowane, jeżeli konieczność magazynowania wynika z procesów technologicznych lub organizacyjnych i nie przekracza terminów uzasadnionych zastosowaniem tych procesów, nie dłużej niż 3 lata.

Świadczenie usług komunalnych-> wójt zezwala na prowadzenie przez inne niż gminne jednostki organizacyjne podmioty usług komunalnych. Podlegają one nadzorowi starosty. Zezwolenie jest wydawane na czas oznaczony, nie dłużej niż 10 lat.

Nadzór nad wykonywaniem działalności prowadzonej w oparciu o zezwolenie lub wpis do rejestru jest wykonywany poprzez wezwanie do zaprzestania naruszeń, a w braku skuteczności przez wydanie decyzji cofającej zezwolenie. Podobnie w przypadku zezwolenia na świadczenie usług komunalnych. Nadzór sprawuje wójt. Wzywa on do zaprzestania naruszeń, a w ostateczności cofa zezwolenie.

Posiadacz odpadów może je przekazać innemu posiadaczowi, pod warunkiem, że posiadacz przejmujący jest posiadaczem „legalnym”, czyli działa w sposób dozwolony ustawą (na podstawie zezwolenia). Posiadacz odpadów ma obowiązek sprawdzenia, czy posiadacz, któremu przekazywane są odpady ma wymaganą zgodę.

Szczególnym obowiązkiem posiadaczy odpadów jest obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów. Obejmuje ona obowiązek sporządzenia karty odpadu oraz przekazywania odpadów na podstawie karty przekazania odpadu. Po upływie roku posiadacz powinien sporządzić zbiorcze zestawienie odpadów i przekazać je marszałkowi województwa. Obowiązek prowadzenia ewidencji nie obejmuje wytwórców odpadów komunalnych. Ewidencji nie muszą także prowadzić osoby fizyczne i jednostki organizacyjne przejmujące odpady do wykorzystania na własne potrzeby, zwolnione z obowiązku uzyskania pozwolenia na gospodarowanie odpadami.

Komunalne osady ściekowe- pochodzący z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji, służących do oczyszczania ścieków komunalnych, a także innych ścieków o składzie zbliżonym do składu ścieków komunalnych. => szczególne rodzaje odpadów

Wytwórca komunalnych osadów ściekowych powinien prowadzić ewidencję w rozszerzonym zakresie w porównaniu do innych posiadaczy odpadów.

Termiczne przekształcanie odpadów

Termiczne przekształcanie odpadów może być prowadzone w spalarniach lub współspalarniach odpadów.

Spalarnia odpadów- cały teren zakładu, na którym funkcjonuje instalacja bądź urządzenie techniczne, których głównym celem jest termiczne przekształcanie odpadów w celu ich unieszkodliwienia, wraz ze wszystkimi urządzeniami umożliwiającymi prawidłowe ich funkcjonowanie, w tym służącymi do przyjmowania odpadów, ich tymczasowego gromadzenia, wstępnej obróbki, czy zagospodarowania pozostałości procesów termicznego przekształcenia odpadów.

Współspalarnia odpadów- cały teren zakładu, na którym funkcjonuje instalacja bądź urządzenie techniczne, których głównym celem jest wytwarzanie energii lub produktów materialnych przy wykorzystaniu odpadów jako paliwa zwykłego lub dodatkowego, lub w których odpady są poddawane termicznemu przekształceniu mającemu na celu ich unieszkodliwienie, wraz ze wszystkimi urządzeniami umożliwiającymi prawidłowe ich funkcjonowanie, w tym służącymi do przyjmowania odpadów, ich tymczasowego gromadzenia, wstępnej obróbki czy zagospodarowania pozostałości procesów termicznego przekształcenia odpadów.

Kierownikiem spalarni może być wyłącznie osoba, która posiada świadectwo stwierdzające kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami. Świadectwo wydaje wojewoda. Podstawowym obowiązkiem zarządzającym spalarnią jest podejmowanie niezbędnych środków ostrożności mających na celu zapobieżenie lub ograniczenie negatywnych skutków dla środowiska. Spalarnia jest instalacją, więc wymaga uzyskania pozwolenia emisyjnego, ewentualnie pozwolenia zintegrowanego.

Składowanie odpadów

Składowiska odpadów mają charakter obiektów budowlanych. Wyznaczenie miejsca składowania odpadów wymaga ustaleń w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo uzyskania decyzji lokalizacyjnej(musi być przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko).

Ustawa wprowadza podział na składowiska odpadów obojętnych, składowiska odpadów niebezpiecznych, składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Zakazane jest składowanie odpadów występujących w postaci ciekłej, właściwościach wybuchowych, żrących, utleniających, wysoce łatwopalnych, łatwopalnych, zakaźnych medycznych i weterynaryjnych, określonych typów opon. Odpady przed umieszczeniem na składowisku powinny być poddane procesom biologicznym, fizycznym lub chemicznym.

Opakowania i odpady opakowaniowe

Opakowania- wprowadzone do obrotu wyroby wykonane z jakichkolwiek materiałów, przeznaczone do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji wszelkich produktów, od surowców do towarów przetworzonych, a także części opakowań i elementy pomocnicze połączone z opakowaniami i przeznaczone do tego samego celu co dane opakowanie.

Producenci mają obowiązek prowadzenia ewidencji, dotyczącej masy wytworzonych opakowań, uwzględniającej rodzaj materiału, z którego wytworzono opakowanie. Dane te przekazuje producent marszałkowi województwa.

Środki niebezpieczne- substancje i preparaty chemiczne zaklasyfikowane jako bardzo toksyczne, toksyczne, rakotwórcze, mutagenne, działające szkodliwie na rozrodczość, niebezpieczne dla środowiska, środki ochrony roślin zaklasyfikowane jako bardzo toksyczne lub toksyczne dla ludzi, pszczół lub organizmów wodnych.

Producent takich środków ma obowiązek odbierać od sprzedawcy odpadów opakowaniowych po tych środkach. Producenci tych środków są posiadaczami odpadów niebezpiecznych, zatem muszą mieć zezwolenie na transport, odzysk albo unieszkodliwianie.

Podstawowym obowiązkiem importerów i wytwórców produktów w określonych opakowaniach jest prowadzenie odzysku lub recyklingu. Adresatami tego obowiązku są podmioty wytwarzające produkty. Treścią

obowiązku jest osiągnięcie określonego poziomu odzysku, ustalonego jako procent masy albo ilości wprowadzonych w danym roku opakowań bądź wskazanych produktów na rynek krajowy. Rozliczenie wypełnienia obowiązku następuje pod koniec każdego roku kalendarzowego. Niewypełnienie obowiązku powoduje sankcję finansową w postaci wniesienia opłaty produktowej.

Ustawa dopuszcza dwa sposoby wypełniania powyższego obowiązku- bezpośrednio przez zobowiązany podmiot lub za pośrednictwem wyspecjalizowanej jednostki. Jest to organizacja odzysku, czyli podmiot gospodarczy tworzony specjalnie dla prowadzenia działalności związanej z odzyskiem odpadów. Organizacja przejmuje wtedy obowiązek osiągnięcia odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu.

Zasady postępowania z pojazdami samochodowymi wycofanymi z użytku

Reguluje to dyrektywa w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji. Adresatami obowiązków wynikających z dyrektywy są producenci pojazdów, użytkownicy, przedsiębiorcy zajmujący się zbieraniem, demontażem, strzępieniem, odzyskiwaniem, recyklingiem oraz przetwarzaniem pojazdów wycofanych z eksploatacji. Celem aktu jest zapobieganie powstawaniu odpadów z pojazdów, promowanie ponownego użycia i recyklingu lub innych form odzysku.

Transpozycji tej dyrektywy dokonuje ustawa o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Zajmuje się ona postępowaniem z pojazdami wycofanymi z eksploatacji.

Pojazdy- pojazdy samochodowe oraz trójkołowe pojazdy silnikowe (samochody osobowe i ciężarowe o maksymalnej masie do 3,5 t). Pojazd wycofany z eksploatacji to odpad z rozumieniu ustawy o odpadach.

Wprowadzający pojazd- przedsiębiorca będący producentem lub przedsiębiorca dokonujący wewnątrzwspólnotowego nabycia lub importu pojazdu.

Podmiot gospodarujący wrakami samochodów- przedsiębiorca podejmujący działania związane ze zbieraniem takich wraków, ich demontażem, przetwarzaniem, odzyskiem czy unieszkodliwianiem.

Obowiązki wprowadzających pojazdy

1. o charakterze materialnym

2. o charakterze informacyjnym

3. o charakterze formalnym

Najważniejszym obowiązkiem jest obowiązek zapewnienia sieci zbierania pojazdów, obejmującej terytorium kraju, aby zapewnić właścicielowi możliwość oddania pojazdu wycofanego z eksploatacji do punktu zbierania pojazdów lub stancji demontażu. Nie dotyczy to wprowadzającego, który wprowadza na terytorium kraju nie więcej niż 1000 pojazdów w roku kalendarzowym (wnosi on tylko opłatę w wysokości 500zł od każdego wprowadzonego pojazdu na rachunek Narodowego Funduszu). W przypadku niezapewnienia sieci wprowadzający musi zapłacić opłatę za brak sieci.

Obowiązki o charakterze formalnym są związane z potrzebą sprawowania kontroli nad wykonywaniem przez wprowadzających pojazdy przedstawionych wyżej obowiązków materialnych. Wprowadzający pojazd musi zawiadomić o podjęciu działalności w zakresie produkcji, importu pojazdów w terminie 30 dni od podjęcia Głównemu Inspektorowi.

Obowiązki właścicieli pojazdów

Właściciel pojazdu wycofanego z eksploatacji może przekazać go wyłącznie przedsiębiorcy prowadzącemu stację demontażu lub punkt zbierania pojazdów. Przekazując, powinien otrzymać zaświadczenie o demontażu pojazdu. Na podstawie zaświadczenia należy wyrejestrować pojazd.

Obowiązki prowadzących stacje demontażu

Generalnym obowiązkiem jest zapewnienie bezpiecznego dla środowiska i zdrowia ludzi przetwarzania pojazdów wycofanych z eksploatacji i powstających z nich odpadów.

Stacja demontażu to zakład prowadzący przetwarzanie, w tym demontaż, obejmujący usunięcie z pojazdów elementów i substancji niebezpiecznych, przedmiotów wyposażenia i części do ponownego użycia, elementów nadających się do odzysku lub recyklingu.

Prowadzący stację ma obowiązek osiągania poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji w wysokości 95% i 85% masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu rocznie.

Przedsiębiorcy prowadzący punkty zbierania pojazdów-> uzyskanie zgody na zbieranie odpadów; zawarcie umowy z przedsiębiorcą prowadzącym stację demontażu;

Przedsiębiorca prowadzący strzępiarki-> strzępiarka to instalacja służąca do rozdrabniania odpadów powstałych w trakcie demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji; pozwolenie zintegrowane wydaje wojewoda

Zasady postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym

Punktem wyjścia dla prawidłowego zagospodarowania tego sprzętu jest selektywne zbieranie. Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek osiągnięcia do 31.12.2006 poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstwa domowych, w ilości nie mniej niż 4kg na mieszkańca rocznie. Producenci powinni zapewnić finansowanie kosztów zbiórki, przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania sprzętu powstałego z produktów użytkowanych przez użytkowników innych niż prywatne gospodarstwa domowe. Dyrektywa nakłada też obowiązek osiągania odpowiednich poziomów odzysku oraz ponownego użycia lub recyklingu. Obowiązek kierowany jest do producentów lub importerów.

Wprowadzający sprzęt- przedsiębiorcy, którzy na terenie kraju, bez względu na wykorzystaną technikę sprzedaży: produkują i sprzedają pod własnym oznaczeniem sprzęt; sprzedają pod własnym oznaczeniem sprzęt wyprodukowany przez innego przedsiębiorcę; prowadzą działalność związaną z importem lub wewnątrzwspólnotowym nabyciem sprzętu.

Obowiązki wprowadzającego sprzęt-> zapewnienie zbierania, przetwarzania, odzysku, recyklingu, unieszkodliwiania odpadów w postaci zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Mają obowiązek osiągania określonych poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu. Mają obowiązek też przedkładać Głównego Inspektorowi odpowiednie sprawozdania, w których określa się masę zużytego zebranego sprzętu, poddanemu odzyskowi, unieszkodliwieniu. Obowiązki te może wprowadzający realizować za pomocą organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Kolejnym obowiązkiem jest zapewnienie sieci zakładów przetwarzania.

Obowiązki użytkowników-> powinien oddać zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny do sprzedawcy detalicznego lub punktu zbierania tego sprzętu.

Obowiązki zbierających zużyty sprzęt-> zbierającym zużyty sprzęt są prowadzący punkt zbierania zużytego sprzętu, w tym sprzedawca detaliczny lub hurtowy, gminna jednostka organizacyjna prowadząca działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, przedsiębiorca posiadający zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych. Mają oni obowiązek selektywnego zbierania sprzętu, nieodpłatnego przyjmowania sprzętu z gospodarstw domowych. Musi powiadomić wójta o rozpoczęciu działalności. Zbierający ma obowiązek przekazania zebranego zużytego sprzętu posiadaczowi odpadów zapewniającemu właściwe ich zagospodarowanie.

Obowiązki prowadzących zakłady przetwarzania-> przetwarzanie to wszelkie działania podejmowane po przekazaniu zużytego sprzętu do przedsiębiorcy prowadzącego zakład przetwarzania, w celu demontażu, w tym usunięcia z tego sprzętu składników niebezpiecznych, materiałów i części składowych, pocięci, przygotowania do odzysku lub unieszkodliwiania; po przyjęciu sprzętu prowadzący zakład przetwarzania ma obowiązek usunięcia substancji, materiałów lub części stwarzających zagrożenie dla środowiska;

Obowiązki prowadzących działalność w zakresie recyklingu i innych procesów odzysku-> ma on obowiązek wydania zaświadczenia potwierdzającego recykling lub inny proces odzysku

Organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego-> organizacja taka została zaproponowana jako spółka akcyjna utworzona w celu realizacji obowiązków wprowadzających sprzęt wynikających z ustawy, której akcjonariuszami mogą być wyłącznie wprowadzający sprzęt; kapitał zakładowy to co najmniej 5mln zł

Wprowadzono także instytucję „rejestru”, mającego służyć gromadzeniu informacji o przedsiębiorcach uczestniczących w systemie postępowania z odpadami EEE oraz realizacji obowiązków przez podmioty w systemie działające. Organem odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Rejestr obejmuje wprowadzających, zbierających zużyty sprzęt, prowadzących zakłady przetwarzania, prowadzących recykling, prowadzących inną działalność w ramach odzysku, organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Nadzór nad wykonywaniem obowiązków wynikających z ustawy wykonuje Inspekcja Ochrony Środowiska. Za nieosiągnięcie wymaganego poziomu zbierania, odzysku i recyklingu pobierana jest opłata produktowa.

Postępowanie z odpadami komunalnymi

Podstawowym aktem jest ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Zgodnie z nią do obowiązkowych zadań własnych gminy należy zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem odbierania wszystkich rodzajów odpadów, zapewnianie warunków funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów, zapewnianie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych.

Odpady komunalne- odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

Nieczystości ciekłe- ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych

Ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminie reguluje zadania organów gminy w zakresie utrzymania porządku i czystości, obowiązki właścicieli nieruchomości w tym względzie, warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi w tym zakresie. Utrzymanie czystości i porządku należy do zadań własnych gminy.

Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy (uchwała w sprawie szczegółowych zasad utrzymania porządku i czystości na terenie gminy)-> jest to podstawowy instrument wypełniania obowiązków organizatorskich w zakresie utrzymania porządku i czystości. Uchwała ma charakter aktu prawa miejscowego. Kwestie, które mogą być uregulowane w tej uchwale:

- wymagania w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości, obejmujących prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, uprzątanie błota, śniegu,

- rodzaju i minimalnej pojemności urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomości

- częstotliwości i sposobu pozbywania się odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych

-maksymalnego poziomu odpadów komunalnych ulegających biodegradacji

- obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe

-wymagań utrzymywania zwierząt gospodarskich

Regulacje te odnoszą się do właścicieli nieruchomości niepodporządkowanych gminie. Właściciel takiej nieruchomości musi wyposażyć nieruchomość w urządzenia służące do gromadzenia odpadów komunalnych, gromadzić odpady w tych urządzeniach i korzystać z usług usuwania odpadów wykonywanych przez upoważniony podmiot. Gmina może określić górną stawkę opłaty za wywóz odpadów.

Prowadzenie przez podmioty inne niż gminne jednostki organizacyjne działalności polegającej na odbiorze od właścicieli nieruchomości odpadów komunalnych możliwe jest na podstawie zezwolenia udzielonego przez wójta.

Obowiązki właścicieli nieruchomości-> są zobowiązani do wyposażenia nieruchomości w urządzenia służące do gromadzenia odpadów komunalnych, utrzymywania ich w należytym stanie technicznym; mają też obowiązek podłączenia się do istniejącej kanalizacji sanitarnej, do oczyszczania ze śniegu i lodu oraz usuwania błota. Właściciel nieruchomości musi na żądanie wójta udokumentować, że usunął odpady w sposób zgodny z prawem. Gmina może przejąć od właścicieli niektóre obowiązki, tj. wyposażenie nieruchomości w urządzenia do gromadzenia odpadów, zbieranie odpadów komunalnych, uprzątnięcie błota, lodu, śniegu. Za przejęcie obowiązków właściciele nieruchomości ponoszą opłatę.

Transgraniczne przemieszczanie odpadów

Podstawowym aktem jest rozporządzenie, które różnicuje procedury w zależności od rodzaju odpadów i miejsca ich przeznaczenia oraz pochodzenia, a także w zależności od tego, czy są one przeznaczone do unieszkodliwiania czy do operacji odzysku. Generalną zasadą jest obowiązek zawiadomienia właściwych organów poszczególnych państw. Zgłoszenie powinno być dokonane przy pomocy tzw. Listu przewozowego oraz formularza przemieszczania/śledzenia przesyłki. Obowiązek dokonania zgłoszenia obciąża zgłaszającego (każda osoba fizyczna lub prawna, która wnioskuje o wysłanie odpadów albo je zleca, w szczególności osoba, której działalność powoduje powstanie odpadów lub zbieracz posiadający zezwolenie na tę działalność udzielone przez państwo członkowskie). Zgłaszający musi zawrzeć z odbiorcą umowę na dokonanie odzysku lub unieszkodliwienie odpadów.

Przemieszczanie odpadów między państwami członkowskimi

Zgłaszający zamierzający wysłać odpady do unieszkodliwienia z jednego z państw członkowskich do drugiego ma obowiązek powiadomienia właściwego organu miejsca przeznaczenia i wysłania kopii zgłoszenia do właściwych organów państw wysyłki oraz tranzytu, a także do odbiorcy. Zgłoszenie ma być dokonane w formie listu przewozowego. Jeżeli zgłoszenie jest kompletne, należy wysłać potwierdzenie do zgłaszającego wraz z kopiami dla zainteresowanych władz. Właściwy organ państwa przeznaczenia ma 30 dni na podjęcie decyzji zezwalającej wysyłkę. W przypadku przesyłania odpadów do unieszkodliwienia właściwe organy mogą wnosić uzasadniony sprzeciw względem planowanej przesyłki. Gdy nie ma przesłanek do zgłoszenia uzasadnionego sprzeciwu, właściwy organ wydaje zezwolenie na przemieszczenie odpadów w celu ich unieszkodliwienia.

W przypadku przemieszczania odpadów w celu odzysku zgłaszający powinien powiadomić właściwy organ miejsca przeznaczenia i wysłać kopię zgłoszenia do właściwych organów wysyłki i tranzytu. Zgłoszenie zostaje dokonane w formie listu przewozowego. Zgłaszający musi zawrzeć z odbiorcą odpadów umowę. Właściwe organy miejsca przeznaczenia w ciągu 30 dni mogą wnieść sprzeciw. W tych przypadkach sprzeciw ma postać sprzeciwu w ograniczonym zakresie.

Wysyłka może być dokonana dopiero po otrzymaniu przez zgłaszającego zezwolenia od właściwego organu miejsca przeznaczenia. W przypadku odpadów do odzysku ma zastosowanie milcząca zgoda, tj. po upływie 30 dni, jeżeli organ nie wniósł sprzeciwu, uznaje się, że wyraził on zgodę. W ciągu 3 dni po odbiorze odpadów do unieszkodliwienia, odbiorca ma obowiązek wysłać kopię listu przewozowego do zgłaszającego i zainteresowanych władz.

Wywóz odpadów poza Unię Europejską

Wywóz odpadów poza Unię celem unieszkodliwiania jest co do zasady zakazany, z wyjątkiem wywozu do tych krajów EFTA, które są także stronami Konwencji bazylejskiej. Zgłaszający powinien wysłać zgłoszenie do właściwego organu kraju wysyłki w formie listu przewozowego. W ciągu 70dni właściwy organ podejmuje decyzję o wydaniu zezwolenia na wysyłkę.

Wszelki wywóz odpadów w celu odzysku jest zakazany z wyjątkiem wywozu do krajów, do których stosuje się decyzję OECD.

Przywóz odpadów do Unii Europejskiej

Przywóz do Unii odpadów do unieszkodliwienia jest co do zasady zakazany, z wyjątkiem odpadów pochodzących z krajów EFTA, które są stronami Konwencji bazylejskiej. Możliwy jest też przywóz z innych krajów, jeżeli są one stronami konwencji lub z którymi Unia zawarła umowy lub porozumienia.

Przywóz odpadów do odzysku jest zakazany, z wyjątkiem przywozu z krajów, do których stosuje się decyzję OECD lub z którymi Unia zawarła umowy lub porozumienia.

Ustawa o międzynarodowym obrocie odpadami-> właściwym organem krajowym jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska; wydaje on zezwolenia na przywóz odpadów z zagranicy na terytorium RP, przewóz odpadów przez terytorium RP, wywóz odpadów za granicę.

Rozdział 10-Gospodarowanie wodami śródlądowymi

Od dnia 1 stycznia 2002 roku kwestie gospodarowania wodami są regulowane

nową ustawą - Prawem wodnym z 18 lipca 2001 r.

Prawo wodne obejmuje swoim zakresem śródlądowe wody powierzchniowe, wody podziemne, większość morskich wód wewnętrznych również wody morza terytorialnego oraz wody Zatoki Gdańskiej - te ostatnie jednak tylko w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniem ze źródeł lądowych oraz ochrony przed powodzią.

Dyrektywa ramowa w sprawie polityki wodnej (inaczej dyrektywa RDW)-> celem dyrektywy jest zapewnienie ochrony wód w państwach członkowskich Unii poprzez:

- zapobieganie pogarszania ich stanu,

-ochronę ekosystemów wodnych,

- promocję zrównoważonego wykorzystywania dostępnych zasobów wodnych.

definicja „zanieczyszczenia” przyjmowana przez dyrektywę - jest to bezpośrednie lub pośrednie takie

wprowadzenie substancji lub ciepła, na skutek działalności człowieka, do powietrza, wody lub gruntu, które może być szkodliwe dla zdrowia ludzkiego lub jakości ekosystemów wodnych, bądź lądowych bezpośrednio wpływających na ekosystemy wodne, czego rezultatem są szkody materialne, lub które ogranicza bądź zakłóca

zagwarantowaną powszechną dostępność do środowiska.

Najważniejszą zasadą wyrażoną w tej dyrektywie polityki UE w zakresie ochrony wody powinno być skupienie działań na wodzie płynącej naturalnie ze zlewni do morza, biorąc pod uwagę naturalną interakcję pomiędzy wodami powierzchniowymi i wodami gruntowymi, zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym.

W celu wykonania przeglądu stanu wód w obszarach zlewniowych wprowadzono obowiązek monitorowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych. Charakterystycznym elementem dyrektywy jest ustalanie zasad określania kosztów usług wodnych. Obowiązkiem każdego państwa jest opracowanie dla każdego obszaru zlewniowego programu działania oraz planu gospodarowania zlewnią rzeczną(cokolwiek to jest :P).

Zagadnienia szczegółowe związane z ochroną wód regulowane są całym kompleksem dyrektyw m.in.:

-dyrektywa dotycząca wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej

-dyrektywa dotycząca jakości wody w kąpieliskach

-dyrektywa w sprawie jakości słodkich wód wymagających ochrony lub poprawy w celu zachowania życia ryb

-dyrektywa w sprawie wymaganej jakości wód, w których żyją skorupiaki (hahaha)

-dyrektywa w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi

Ważną dyrektywą jest dyrektywa w sprawie jakości wody w kąpieliskach. Zawiera ona wymóg wobec państwa, aby oznakowało kąpieliska morskie i na wodach śródlądowych, monitorowały je, pobierały próbki oraz analizowały i kontrolowały.

Dyrektywa w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi wymaga zapewnienie przez państwa, aby taka woda była pozbawiona jakichkolwiek substancji bądź organizmów stwarzających zagrożenie dla zdrowia i spełniała minimalne wymagania określone w załącznikach.

Najstarszym z aktów prawnych dotyczących niebezpiecznych substancji jest dyrektywa w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego, która jest dyrektywą ramową. Jej celem jest ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych spowodowanego przez niebezpieczne substancje.

Szczególnie istotna jest dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych. Ma ona na celu ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych ściekami komunalnymi i niektórymi ściekami przemysłowymi ulegającymi biodegradacji. Dyrektywa wprowadza kilka pojęć, związanych z jej celami:

„Pierwszy stopień oczyszczania” to oczyszczanie ścieków komunalnych za pomocą procesu fizycznego lub chemicznego.

„Drugi stopień oczyszczania” to oczyszczanie ścieków komunalnych głównie w procesie biologicznym.

"Właściwe oczyszczanie" oznacza natomiast oczyszczanie ścieków komunalnych za pomocą jakiegokolwiek procesu lub systemu odprowadzania pozwalającego wodom, do których odprowadzane są ścieki, spełniać wymagania dotyczące jakości i funkcji zawarte w przepisach dyrektywy i w przepisach innych odpowiednich dyrektyw Wspólnoty.

Własność i prawne formy korzystania z wód.

Wody stanowią własność Skarbu Państwa albo innych osób prawnych lub fizycznych. Wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne Zatoki Gdańskiej, śródlądowe wody powierzchniowe płynące oraz wody podziemne stanowią własność Skarbu Państwa. Zakres własności innej niż Skarbu Państwa obejmuje powierzchniowe wody stojące oraz wody płynące w rowach znajdujące się w granicach

nieruchomości gruntowej. Wody stanowiące własność Skarbu Państwa stanowią własność publiczną.

Korzystanie z wód dzieli się na 3 rodzaje:

1. powszechne- korzystanie takie ma charakter publicznego prawa podmiotowego i w odniesieniu do wód stanowiących własność państwa i jst przysługuje z mocy prawa każdemu. Korzystanie powszechne służy do zaspokajania potrzeb osobistych i gospodarstwa domowego.

2. zwykłe- obejmuje korzystanie z wody przez jej właściciela, a także korzystanie z wody podziemnej przez właściciela gruntu. Korzystanie zwykłe służy do zaspokajania potrzeb własnych i gospodarstwa domowego.

3. szczególne-jest to każde korzystanie wykraczające poza ramy powszechnego i zwykłego, możliwe jest tylko na podstawie pozwolenia wodnoprawnego. Za określone rodzaje szczególnego korzystania z wód pobierane są opłaty.

Pozwolenie wodnoprawne

Jest to decyzja administracyjna uprawniająca do szczególnego korzystania z wód lub wykonywania oraz eksploatacji urządzeń wodnych, wydawana na czas oznaczony na podstawie przedłożonego przez wnioskodawcę tzw. Operatu wodnoprawnego.

Do wniosku należy dołączyć:

-decyzję lokalizacyjną

-opis prowadzenia zamierzonej działalności w języku niespecjalistycznym

-zgodę właściciela urządzeń kanalizacyjnych

Pozwolenie jest wymagane także na:

-regulację wód

-wykonanie urządzeń wodnych

-rolnicze wykorzystanie ścieków

-wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe

Pozwolenie wydawane jest na czas określony, nie dłuższy niż 20 lat. Okres ważności pozwolenia musi być oznaczony inaczej w określonych przypadkach:

-pozwolenie na odprowadzanie ścieków- do 10 lat

-pozwolenie dotyczące wprowadzania do wód, ziemi ścieków przemysłowych- do 4 lat

-pozwolenie na wycinanie roślin oraz wydobywanie kamienia, żwiru, piasku- do 5 lat

Treść pozwolenia:

-określanie ilości pobieranej lub odprowadzanej wody

-określenie sposobu gospodarowania wodą

- określenie ilości, stanu i składu ścieków wprowadzanych do wód lub ziemi

-określenie usytuowania oraz warunków wykonania urządzenia wodnego

- określenie niezbędnych przedsięwzięć ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko

-określenie sposobu i zakresu prowadzenia pomiarów ilości i jakości pobieranej wody

Stronami postępowania mogą być wnioskodawca, właściciel wody, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, właściciel urządzenia wodnego, władający powierzchnią ziemi, uprawniony do rybactwa.

Organem właściwym do wydania pozwoleń wodnoprawnych jest starosta, ewentualnie marszałek województwa. Pozwolenie można cofnąć lub ograniczyć za odszkodowaniem, jeżeli jest to uzasadnione interesem społecznym albo ważnymi względami gospodarczymi.

System zarządzania wodami

Zarządzanie wodami służy zaspokajaniu potrzeb ludności, gospodarki , ochronie wód i środowiska. Zgodnie z art.2 prawa wodnego zarządzanie zasobami wodnymi służy zaspokajaniu potrzeb ludności, gospodarki, ochronie wód i środowiska związanego z tymi zasobami, w szczególności w zakresie:

- zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności,

-ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub nadmierną eksploatacją,

- utrzymywania lub poprawy stanu ekosystemów wodnych i od wody zależnych,

- ochrony przed powodzią oraz suszą,

- zapewnienia wody na potrzeby rolnictwa oraz przemysłu,

- zaspokojenia potrzeb związanych z turystyką, sportem oraz rekreacją,

- tworzenia warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania wód.

Skuteczne zarządzanie wymaga stworzenia systemu organizacyjnego, który stanowi zbiór instytucji i jednostek organizacyjnych, które w procesie gospodarowania zasobami wodnymi spełniają funkcje organizowania, planowania, zasilania, motywowania, kontroli.

Nowy system organów zarządzania wodami tworzą:

-minister właściwy do gospodarki wodnej

-Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej

-dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej

-wojewoda

-organy jednostek samorządu terytorialnego

Podstawowymi instrumentami zarządzania zasobami wodnymi są:

1. plany gospodarki wodnej

2. pozwolenia wodnoprawne

3. opłaty i należności w gospodarce wodnej

4. kataster wodny

5. kontrola gospodarowania wodami

Planowania w gospodarce wodnej ma się opierać na następujących aktach:

- program wodno-środowiskowy kraju-> powinien określać podstawowe i uzupełniające działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy

-plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy-> powinien zawierać w szczególności podsumowanie działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju oraz wykaz programów i planów gospodarowania dla obszaru dorzecza dotyczących zlewni, sektorów gospodarki, problemów lub typów wód.

-plany ochrony przeciwpowodziowej

-warunki korzystania z wód ->ma postać aktu normatywnego

-warunki korzystania z wód zlewni-> sporządza się dla obszarów, dla których jest konieczne określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, a zwłaszcza ich jakości i ilości.

Ochrona przed zanieczyszczeniami obejmuje 3 grupy podstawowych działań:

1. ustalanie wymagań jakościowych dla danego elementu środowiska- ochronie mają podlegać wszystkie wody, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem; wymagania jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona na określone cele, określają rozporządzenia wykonawcze, ustanawiające standardy jakości wody (standardy imisyjne)

2. badanie przestrzegania ustanowionych wymagań (monitoring)- badania i ocena jakości wód powierzchniowych oraz wód podziemnych są prowadzone w ramach państwowego monitoringu środowiska, przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

3. podejmowanie przeciwdziałań w przypadku stwierdzenia naruszenia (programów naprawczych)- instytucja ta jest stosowana w ograniczonym zakresie, w przypadku naruszenia zasad ochrony wód przed azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych.

Cel ochrony wód przed zanieczyszczeniem ma być osiągnięty poprzez stosowanie zespołu środków prawnych, z których najważniejsze w praktyce znaczenie mają środki o charakterze administracyjno-prawnym. Środki te mają charakter tzn. standardów, obowiązków lub gwarancji. Standardy to głównie tzn. normy techniczne, określające liczbowo lub opisowo wymagania jakościowe dotyczące elementu środowiska bądź szkodliwych oddziaływań na środowisko.

Standardy emisyjne dotyczące ścieków ustalają rozporządzenia wykonawcze do prawa wodnego. Zasadą ogólną, dotyczącą odprowadzania ścieków jest założenie, że ścieki wprowadzane do wód nie powinny wywoływać w wodach zmian fizycznych, chemicznych lub biologicznych, które uniemożliwiałyby prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów wodnych i spełnienie przez wody określonych dla nich wymagań jakościowych.

Prawo wodne wprowadza ograniczenia i zakazy dotyczące wprowadzania ścieków do wód podziemnych, wód powierzchniowych., znajdujących się na obszarach chronionych, wód stojących, jezior, w obrębie kąpielisk i plaż publicznych.

Zgodnie z założeniami prawa wodnego, zakłady wprowadzające ścieki do wód lub ziemi są obowiązane zapewnić ochronę wód przed zanieczyszczeniem, w szczególności przez budowę i eksploatację urządzeń służących tej ochronie. Odprowadzanie ścieków do wód odbywa się na podstawie pozwolenia wodnoprawnego. Pozwolenie takie jest jednocześnie pozwoleniem emisyjnym. Zakłady mają obowiązek prowadzenia pomiarów ścieków.

Strefa ochronna ujęcia wody- obszar, na którym obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody.

Obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych- obszary, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów lub korzystania z wody w celu ochrony zasobów tych wód przed degradacją.

Gospodarowanie wodami może powodować szkody. Przyczyny mogą być albo naturalne- wywołane działaniem sił przyrody, albo wynikłe na skutek wprowadzenia nakazów, zakazów i ograniczeń przez organy administracji.

Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Świadczeniem usług mają się zajmować przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne. Dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków ma odbywać się na podstawie umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzenie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem a odbiorcą usług. Na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków wymagane jest uzyskanie zezwolenia wydawanego przez wójta w drodze decyzji.

Rozdział 11-Ochrona wód morskich

Zanieczyszczenie morza- to wprowadzanie przez człowieka do środowiska morskiego substancji i energii, szkodliwych dla żywych zasobów morza, stanowiących niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia człowieka, utrudniających prowadzenie działalności związanej z morzem, z rybołówstwem w szczególności, a także pogarszających jakość wody morskiej z punktu widzenia jej użytkowej przydatności oraz pomniejszających walory rekreacyjne morza.

Konwencja Marpol o zapobieganiu zanieczyszczeniu morza przez statki- z 1973r. przyjęta na konferencji Londynie; składa się z części ogólnej, 2 protokołów oraz 5 aneksów technicznych. Odnosi się do zapobiegania zanieczyszczeniom olejami, chemikaliami, ściekami sanitarnymi, odpadami. Przepisy konwencji dotyczą nie tylko statków, lecz także nakładają na strony wyposażenie portów, przystani i stoczni w instalacje odbiorcze od resztek olejowych i zaolejonej wody, ścieków sanitarnych i śmieci. Każda strona ma kontrolować statki z punktu widzenia przestrzegania norm tej umowy. Każdy statek musi mieć certyfikat wystawiony przez państwo bandery, stwierdzający że statek jest odpowiednio wyposażony i skonstruowany z punktu widzenia ochrony morza przed zanieczyszczeniami. Konwencja weszła w życie w 1983r.

Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniem została przyjęta w 1974r. w Helsinkach. Uregulowała ona zagadnienia zapobiegania zanieczyszczeniu morza w sposób kompleksowy. Składała się z 29 artykułów i 6 załączników. Postanowienia konwencji objęły obszar Morza Bałtyckiego łącznie z obszarem cieśnin duńskich. Przepisy dotyczyły ochrony środowiska morskiego Bałtyku przed zanieczyszczeniem wszelkimi szkodliwymi substancjami. Dla realizacji celów konwencja powołała Komisję Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku.

W 1992r. przyjęto nową Konwencję o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego- Konwencję Helsińską. Obowiązuje ona na obszarze Morza Bałtyckiego i cieśnin duńskich. Obejmuje ona także wody wewnętrzne (w przeciwieństwie do poprzedniczki). Dotyczy ona ochrony środowiska morskiego Bałtyku przed zanieczyszczeniami wszelkimi szkodliwymi substancjami pochodzącymi ze wszystkich możliwych źródeł. Zawiera także postanowienia dotyczące ochrony nadmorskiej fauny i flory. Odwołano się do zasady zanieczyszczający płaci i zasady prewencji. Wprowadza zakaz usuwania ze statków do wód Bałtyku ścieków oraz innych odpadów zawierających substancje szkodliwe dla środowiska morskiego. W związku z tym statki będą poddawane stałym kontrolom. Wprowadza zakaz zatapiania odpadów i spalania odpadów na statkach podczas ich pobytu na Bałtyku. Państwa nadbałtyckie mają współpracować w zakresie zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń Morza Bałtyckiego. W tym celu przekazują sobie wzajemnie informacje. Podstawą współpracy ma być system nadzoru i kontroli. W tym celu strony określiły obszary Morza Bałtyckiego, na których poszczególne państwa będą sprawowały nadzór. Potwierdzone zostało funkcjonowanie Komisji Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku. W jej skład wchodzą przedstawiciele umawiających się stron oraz przedstawiciele członków EWG. Konwencja uznała zasadę „zanieczyszczający płaci” oraz wprowadziła obowiązek dokonywania ocen oddziaływania na środowisko.

Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay w 1982r. miała istotne znaczenie w kwestii ochrony środowiska morskiego. Konwencja nakłada na wszystkie państwa- sygnatariuszy ogólny obowiązek ochrony i zachowania środowiska morskiego, przy przejęciu założenia, że państwa mają suwerenne prawo do eksploatacji swoich zasobów naturalnych stosownie do ich polityki w dziedzinie ochrony środowiska. Dla realizacji celów państwa powinny stosować wszelkie środki zgodne z konwencją, a konieczne do zapobiegania zanieczyszczeniom. Podejmowane działania powinny służyć ograniczeniu wprowadzaniu szkodliwych substancji, zanieczyszczeń ze statków oraz instalacji. Konwencja przyjęła ideę ochrony zintegrowanej zakładając, że obowiązkiem państw, stosujących środki zmierzające do zapobiegania zanieczyszczeń środowiska jest działanie w taki sposób, aby nie przemieścić szkody lub zagrożeń z jednego obszaru na drugi i aby nie przekształcić jednego zagrożenia w drugie.

-ustawa o obszarach morskich

-ustawa o zanieczyszczaniu morza przez statki

Morskie wody wewnętrzne- wody położone między lądem a morzem terytorialnym. Wody wewnętrzne wchodzą w skład terytorium RP.

Morze terytorialne- pas wód morskich, leżący między linią podstawową a morzem pełnym lub wyłączną strefą ekonomiczną. Morze terytorialne wchodzi w skład terytorium RP. Morze terytorialne obejmuje obszar wód morskich o szerokości 12 mil morskich liczonych od linii podstawowej tego morza.

Władza suwerenna państwa jest ograniczona prawem nieszkodliwego przepływu. Jest to uprawnienie, które przysługuje wszystkim państwom na morzu terytorialnym państwa nadbrzeżnego. Umożliwia dotarcie do portu przeznaczenia. Obce statki mogą korzystać z prawa przepływu przez morze terytorialne Polski pod warunkiem, że będzie on nieszkodliwy.

Morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne stanowią część terytorium RP. Wyłączna strefa ekonomiczna jest natomiast obszarem morza, na którym Polsce przysługują tylko określone prawa przewidziane w ustawie. Wyłączna strefa ekonomiczna- obszar morski rozciągający się poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne posiada suwerenne prawa do poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania naturalnymi zarówno żywymi, jak i mineralnymi zasobami wód morskich, a także dna morskiego i jego podziemia.

Sztuczna wyspa- konstrukcja zbudowana lub obszar lądu uformowany poprzez działalność człowieka, położone na morzu i otoczone wodą, stale znajdujące się powyżej poziomu wody w czasie przepływu, zarówno przytwierdzone i zbudowane na dnie, jak i unoszące się na powierzchni.

Pas nadbrzeżny- obszar lądowy przyległy do brzegu morskiego

Ustawa o zanieczyszczaniu morza przez statki wprowadza zakaz używania statku do żeglugi morskiej lub innej działalności na morzu, jeżeli nie odpowiada on wymaganiom w zakresie zapobiegania zanieczyszczeniu morza. W celu zapewnienia przestrzegania wymagań ustawy statek podlega przeglądom i inspekcjom. Polskimi organami inspekcyjnymi są dyrektorzy urzędów morskich, a za granicą również konsulowie. Jeżeli wyniki inspekcji są pozytywne, organ inspekcyjny wydaje statkowi międzynarodowe świadectwa przewidziane w Konwencji Marpol na okres 5 lat.

Przepisy ustawy wprowadzają zakaz zatapiania odpadów lub innych substancji statkom o polskiej przynależności na obszarze Morza Bałtyckiego, a statkom o obcej przynależności na polskich obszarach morskich.

Rozdział 12- Gospodarowanie zasobami geosfery

Powierzchnia ziemi- naturalne ukształtowanie terenu, gleba oraz znajdująca się pod nią warstwa ziemi do głębokości oddziaływania człowieka.

Gleba- górna warstwa litosfery, złożona z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza, organizmów, obejmująca wierzchnią warstwę gleby i podglebie.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Następuje w nim ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego, określenie sposób gospodarowania i warunków zabudowy terenu. Nie jest obligatoryjny, to rada gminy rozstrzyga, czy miejscowy plan ma być sporządzony. Istnieją obszary, dla których sporządzenie planów jest obowiązkowe i są to obszary:

-wymagające scaleń i podziału nieruchomości

-rozmieszczenia obiektów handlowych

-przestrzeni publicznej

Plan zagospodarowania na zdegradowanych gruntach rolnych

Należy go opracować dla gruntów położonych na obszarach ograniczonego użytkowania wokół zakładów przemysłowych, a także dla innych gruntów zdegradowanych i zdewastowanych. Stworzenie takiego planu jest obligatoryjne. Jest on dostępny w urzędzie gminy dla właścicieli objętych nim gruntów przez 30 dni. Następnie rada gminy zatwierdza plan. Plan ma charakter wiążący i rolnik musi dostosować się do warunków gospodarowania stwarzanych mu przez zakład przemysłowy.

Cel ochrony powierzchni ziemi ma być osiągany prze stosowanie zespołu środków prawnych, z których najważniejsze w praktyce znaczenie mają środki o charakterze administracyjno- prawnym. Środki te mają najczęściej charakter tzw. standardów. Za pomocą standardów na sprawcę zanieczyszczenia może być nałożony obowiązek przestrzegania określonych wymagań ochronnych. W zakresie ochrony powierzchni ziemi ustawodawca wprowadził standardy jakości określające wartości liczbowe niektórych substancji w glebie albo ziemi.

Jeżeli na danym terenie doszło do przekroczenia standardów jakości gleby podlega ona obowiązkowi rekultywacji. Rekultywacja to zespół zabiegów i czynności w celu przywrócenia terenom zdewastowanym zdolności produkcyjnych lub użytkowych. Rekultywacja gruntów rolnych i leśnych polega na nadaniu lub przywróceniu gruntom zdegradowanym albo zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych poprzez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawę właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub budowę niezbędnych dróg. Obowiązek rekultywacji spoczywa na władającym powierzchnią ziemi, na której występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi. Jeżeli władający wykaże, że stan zanieczyszczenia powstał po objęciu przez niego władania i został spowodowany przez inny podmiot, to obowiązek rekultywacji spoczywa na tym podmiocie.

Organy administracji publicznej mają kompetencję do wydawania zgody na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolne i nieleśne, mających postać decyzji administracyjnych. Przeznaczenie gruntów na cele nierolne i nieleśne dokonuje się na podstawie planu zagospodarowania przestrzennego. Przeznaczenie na cele nierolne i nieleśne gruntów rolnych, stanowiących użytki rolne klas I-III i gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa wymaga uzyskania zgody ministra środowiska. Natomiast przeznaczenie na cele nierolne i nieleśne gruntów rolnych, stanowiących użytki klas IV-VI oraz pozostałych gruntów leśnych wymaga uzyskania zgody wojewody.

Wyłączenie gruntów z produkcji należy rozumieć jako rozpoczęcie innego niż rolnicze lub leśne użytkowania gruntów. Jest to czynność faktyczna. Warunkiem wyłączenia gruntów z produkcji leśnej lub rolnej jest uzyskanie decyzji administracyjnej o wyłączeniu gruntów z produkcji rolnej lub leśnej, do której wydania kompetencje mają starosta, dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, dyrektor parku narodowego. Decyzje te podejmowane są na wniosek zainteresowanego podmiotu. Organ wydając decyzję określa obowiązki z tym związane.

Korzystanie z kopalin użytecznych

Kopaliny dzielą się na podstawowe i pospolite. Kopaliny podstawowe to: surowce energetyczne, metale w stanie rodzimym i w postaci rud, określone surowce przemysłu chemicznego. Kopaliny nie wymienione to kopaliny pospolite. Złoża kopalin niestanowiące części składowych nieruchomości gruntowych są własnością Skarbu Państwa. Skarb Państwa może korzystać ze złóż kopalin oraz rozporządzać prawem do nich przez ustanowienie użytkowania górniczego.

Uzyskania koncesji wymaga działalność gospodarcza w zakresie:

-poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin

-wydobywania kopalin ze złóż

Zasadniczo koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie kopalin udziela marszałek województwa. Elementy koncesji to: rodzaj i sposób prowadzenia działalności, przestrzeń, w granicach której ma być prowadzona działalność, okres ważności koncesji, inne wymagania dotyczące prowadzonej działalności. Udzielenie koncesji może być uzależnione od ustanowienia zabezpieczenia. Odmowa udzielenia koncesji może nastąpić, jeżeli zamierzona działalność narusza wymagania ochrony środowiska. Koncesja przestaje obowiązywać w wyniku jej wygaśnięcia lub cofnięcia. Organ koncesyjny może cofnąć koncesję albo ograniczyć jej zakres, jeżeli przedsiębiorca narusza przepisy ustawy lub nie wypełnia warunków koncesji.

Przed przystąpieniem do wydobywania kopalin przedsiębiorca jest zobowiązany sporządzić projekt zagospodarowania złoża i uzyskać decyzję zatwierdzającą ten projekt. W celu prowadzenia działalności przedsiębiorca tworzy zakład górniczy, którym jest wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służący przedsiębiorcy do bezpośredniego wydobywania kopaliny ze złoża. Z kolei przestrzeń, w której granicach przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny objętej koncesją, jest obszarem górniczym.

Rozdział 13- Ochrona i korzystanie z zasobów biosfery

1869r. - pierwsze chronione zwierzęta: kozica i świstak

1872r.- Park Narodowy Yellowstone

-konwencja paryska z 1902r. o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa

-konwencja genewska z 1931r. o uregulowaniu połowu wielorybów

-konwencja paryska z 1972r. w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego

-konwencja bońska z 1979r. o ochronie dzikich zwierząt gatunków migrujących

-konwencja w sprawie różnorodności biologicznej z 1992r. z Rio de Janeiro -> wprowadziła kompleksowe podejście do ochrony przyrody, zobligowała państwa do podjęcia działań związanych z planowaniem, programowaniem strategicznym., monitoringiem, jest powtórzeniem i rozwinięciem wcześniejszych dokumentów (np., Deklaracji Sztokholmskiej).

-Globalny Program Działań przyjęty na szczycie Ziemi w Rio de Janeiro

- Światowa Strategia Ochrony Przyrody przyjęta z inicjatywy Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody z 1980r.

-Paneuropejska Strategia ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej z 1995r.

-Światowa Karta Przyrody z 1982r.

-rozporządzenia: w sprawie ochrony egzemplarzy dziko żyjących gatunków zwierząt i roślin poprzez nadzór nad handlem nimi, ustanawiające szczegółowe zasady dotyczące wykonania rozporządzenia Rady w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi

-dyrektywy: w sprawie ochrony dzikich ptaków, w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, o utrzymaniu dzikich zwierząt w ogrodach zoologicznych

Przedmiotem ochrony przyrody jest przyroda oraz krajobraz.

Różnorodność biologiczna- zróżnicowanie żywych organizmów występujących w ekosystemach, w obrębie gatunku i między gatunkami, oraz zróżnicowanie ekosystemów.

Składnikami przyrody są:

1. dziko występujące rośliny, zwierzęta, grzyby

2. rośliny, zwierzęta, grzyby, objęte ochroną gatunkową

3. siedliska przyrodnicze

4. siedliska zagrożonych wyginięciem rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt, grzybów

5. zwierzęta prowadzące wędrowny tryb życia

6. twory przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalne szczątki roślin i zwierząt

Ochrona- zespół ustaleń technicznych i postanowień praktycznych zmierzających do utrzymania określonego stanu uznanego za właściwy i do powstrzymywania zachodzących przeobrażeń powodujących lub mogących powodować jego zmiany. Pojęcie ochrony obejmuje zachowanie, zrównoważone użytkowanie, odnawianie składników.

Rodzaje ochrony:

1. ochrona ścisła- jako najbardziej rygorystyczna oznacza bezwzględne zaniechanie jakiejkolwiek ingerencji człowieka w stan i procesy zachodzące w przyrodzie

2. ochrona częściowa- odnosi się do ochrony gatunków roślin, zwierząt, grzybów

3. ochrona czynna- dopuszcza ingerencję człowieka, mającą postać zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody

4. ochrona krajobrazowa- dopuszcza bezpośrednią ingerencję człowieka w stopniu umożliwiającym zachowanie cech charakterystycznych danego krajobrazu.

Wyróżnia się także:

• ochronę In situ- zakres której obejmuje ochronę gatunków roślin, zwierząt, grzybów w miejscu ich naturalnego występowania

• ochronę ex situ- zakres której obejmuje ochronę składników gatunków roślin, zwierząt, grzybów poza miejscem ich naturalnego występowania

Za ochronę przyrody odpowiedzialny jest minister środowiska, a także wojewoda, starosta, wójt, burmistrz, prezydent miasta. Organami opiniodawczo-doradczymi są Państwowa Rada Ochrony Przyrody, wojewódzkie rady ochrony przyrody i rada naukowa parku narodowego. Zadania z zakresu ochrony przyrody minister realizuje za pomocą Głównego Konserwatora Ochrony Przyrody, a wojewoda za pomocą wojewódzkiego konserwatora ochrony przyrody.

Cele ochrony przyrody:

-poprawa stanu środowiska

-zachowanie, odtwarzanie, wzbogacanie zasobów, tworów, składników przyrody

- podnoszenie świadomości ekologicznej

Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej

Jest dokumentem o charakterze programowo- strategicznym, który stanowi rozwinięcie ogólnie formułowanych celów na gruncie ustawy o ochronie przyrody i sposobów ich realizacji. Określa ona wizję pożądanego stanu przyrody, który winien być osiągnięty w założonym horyzoncie czasowym.

Dla wskazanych w ustawie form przyrody muszą być sporządzane plany ochrony. Ustanawiane są w formie rozporządzeń. Jest dokumentem specjalistycznym służącym ochronie terenów przyrodniczo cennych, jednak nie może stanowić podstawy do wydawania decyzji administracyjnych. Plany ochrony spełniają funkcję planistyczną i strategiczną. Tworzenie planu ochrony obejmuje 2 etapy:

1. etap projektowania (czynności poprzedzające sporządzenie projektu, sporządzenie projektu, uzgadnianie i opiniowanie projektu planu ochrony)

2. etap ustanawiania planu

Opracowanie projektu planu ochrony leży w gestii sporządzającego projekt planu ochrony, którym jest:

-zarządzający parkiem narodowym

-organ, który uznał dany obszar za rezerwat przyrody

- sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000, którym jest minister środowiska

Organem ustanawiającym plan ochrony jest:

-minister środowiska (w odniesieniu do parku narodowego i obszaru Natura 2000)

-wojewoda (w odniesieniu do rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego)

Monitoring przyrodniczy ma być obowiązkowo prowadzony w ramach państwowego monitoringu środowiska. Prowadzenie monitoringu przyrodniczego przypisuje się właściwości ministra środowiska jak i wojewodzie.

Jednym z instrumentów ochrony przyrody zaliczanych do kategorii środków administracyjnych są rejestry ułatwiające prowadzenie monitoringu przyrodniczego. Ustawa ustanawia obowiązek prowadzenia centralnego rejestru dla wszystkich prawnych form ochrony przyrody przewidzianych obowiązującą ustawą. Prowadzenie centralnego rejestru leży w gestii ministra środowiska. Rejestry na szczeblu wojewódzkim prowadzi wojewoda.

Formy ochrony przyrody

Prawna forma ochrony przyrody oznacza instytucję prawną, służącą w pierwszym rzędzie do realizacji celów wskazanych w ustawie. Doktryna wyróżnia 3 kategorie form ochrony przyrody:

-formy ochrony obszarowej

-formy ochrony indywidualnej

-ochronę gatunkową roślin i zwierząt

Prawnymi formami ochrony przyrody są:

1. park narodowy

2. rezerwat przyrody

3. park krajobrazowy

4. obszary chronionego krajobrazu

5. obszary Natura 2000

6. pomniki przyrody

7. stanowiska dokumentacyjne

8. użytki ekologiczne

9. zespoły przyrodniczo- krajobrazowe

10. ochrona gatunkowa roślin i zwierząt

1. 5-> formy ochrony obszarowej

6- 9 -> formy ochrony indywidualnej

10 -> ochrona gatunkowa

Ad.1) Park narodowy- uznawany jest za najwyższą formę obszarowej ochrony przyrody, na obszarze której, z uwagi na szczególne wartości, ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu. Za park narodowy może być uznana tylko forma ochrony przyrody:

- utworzona na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów

- obszarze nie mniejszym niż 1000ha

-w której przedmiotem ochrony jest całość przyrody

- której celem ustanowienia jest kompleksowa ochrona

Dla parku narodowego obligatoryjnie tworzy się otulinę, stanowiącą strefę ochronną graniczącą z formami ochrony przyrody, której swoistość polega na tym, iż nie będąc prawną formą ochrony przyrody ma za zadanie odizolować dany obszar szczególnie cenny pod względem przyrodniczym i objętym ochroną od zagrożeń zewnętrznych wynikających z działalności człowieka.

Park narodowy pełni funkcje ochronne i pozaochronne (funkcja naukowa, edukacyjna, turystyczna).

Park narodowy jest państwową jednostką budżetową posiadającą swoje organy (dyrektora i radę naukową), służbę i straż. Minister środowiska nadaje parkowi statut. Dyrektora parku powołuje minister środowiska na 5 lat. Radę naukową powołuje minister środowiska na 5 lat (ilość członków- od 10 do 20).

Ad.2) Rezerwat przyrody- jest to prawna forma ochrony przyrody:

-uznana za taką na mocy rozporządzenia wojewody

-utworzona celem ochrony obszarów zachowanych w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemów, ostoi, siedlisk

Wokół rezerwatu fakultatywnie tworzona jest otulina.

Ad.3) Park krajobrazowy- stanowi podstawową prawną formę ochrony walorów krajobrazowych środowiska, w którym dominantę stanowi krajobraz antropogeniczny:

-tworzoną w drodze rozporządzenia wojewody

-obejmującą obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe

-tworzoną w celu zachowania, popularyzacji wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju

Wokół parku fakultatywnie tworzona jest otulina. Park krajobrazowy to nie tylko obszar chroniony, ale także jednostka organizacyjna mająca swoje struktury organizacyjne i organy. Organem zarządzającym jest dyrektor parku krajobrazowego, natomiast organem opiniodawczo- doradczym jest rada naukowo-społeczna. Podstawą funkcjonowania parku jest plan ochrony.

Ad.4) Obszar chronionego krajobrazu- to forma:

-tworzona celem zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem

-obejmująca obszary wyróżniające się ze względu na krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach

-wyznaczana w drodze rozporządzenia wojewody

-w określonych sytuacjach mogąca być wyznaczoną w drodze uchwały rady gminy

Obszary chronionego krajobrazu nie są odrębnymi jednostkami organizacyjnymi, lecz większymi obszarami, służącymi przede wszystkim turystyce masowej i rekreacji.

Ad.5) Obszary Natura 2000- są konsekwencją przełożenia unijnych dyrektyw na prawo polskie. Obszary te składają się na Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000, której celem jest zwiększenie skuteczności działań ochronnych poprzez stworzenie kompletnej i metodycznie spójnej sieci obszarów. Sieć Natura 2000 obejmuje dwa niezależnie wyznaczone w drodze rozporządzenia ministra środowiska podsystemy:

- obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO)

- specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO)

Zgodnie z dyrektywami każde państwo członkowskie samodzielnie określa zasięg obszarów Natura 2000 na swym terytorium, ustalając dla nich metody zarządzania i reżimy ochronne. Tworzenie sieci obszarów Natura 2000 jest kilkuetapowe i obejmuje:

-określenie przez ministra środowiska, w drodze rozporządzenia, typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000

-opracowanie przez ministra listy obszarów Natura 2000

-zasięgnięcie opinii miejscowych rad gmin

- obszary specjalnej ochrony ptaków minister wyznacza samodzielnie, a listę przekazuje Komisji Europejskiej

- specjalne obszary ochrony siedlisk wyznaczane są po uzgodnieniu z Komisją Europejską

Nadzór ogólny nad funkcjonowaniem obszarów Natura 2000 sprawuje minister środowiska. Minister składa do Komisji Europejskiej raporty dotyczące obszarów Natura 2000.

Formą ochrony obszarowej są też tzw. parki pograniczne (przygraniczne obszary cenne przyrodniczo). Tworzone są w porozumieniu z innymi państwami dla wspólnej ochrony cennych przyrodniczo obszarów. Międzynarodową formą współpracy są też rezerwaty biosfery.

Ad.6) Pomniki przyrody- pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska oraz inne wyróżniające się z uwagi na ich indywidualne cechy zasoby, składniki i twory przyrody, poddane ochronie w tej formie na mocy rozporządzenia, ze względu na ich szczególną wartość przyrodniczą, naukową, kulturową, historyczną lub krajobrazową.

Ad.7) Stanowiska dokumentacyjne- stanowią formę ochrony dziedzictwa przyrody nieożywionej. Obejmuje się nią, biorąc pod uwagę wartość naukową, dydaktyczną, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskiń, schronisk podskalnych.

Ad.8) Użytki ekologiczne- zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, a w szczególności naturalne zbiorniki wodne, bagna, torfowiska, wydmy, starorzecza, ostoje rzadkich lub chronionych roślin, zwierząt lub grzybów.

Ad.9) Zespoły przyrodniczo- krajobrazowe- objęte ochroną z uwagi na walory widokowe i estetyczne fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego.

Kompetencje do ustanowienia każdej z wyżej wymienionych form ochrony obiektowej uzyskali:

-wojewoda

-rady gminy

Zniesienie tych form może nastąpić w trzech sytuacjach:

-w razie utraty przez daną formę wartości przyrodniczych

-w razie konieczności realizacji celu publicznego

-w celu zapewnienia bezpieczeństwa

Ad.10) Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów

Organem nadającym status prawny ochrony gatunkowej jest minister środowiska. Formę ochrony gatunkowej w obrębie województwa może wprowadzić również rozporządzeniem właściwy miejscowo wojewoda.

Formą ochrony obszarowej powiązaną z ochroną gatunkową nie zaliczoną jednakże do form ochrony przyrody, lecz wplecioną w system ochrony gatunkowej są strefy ochrony ostoi. Strefy ochrony ustala i likwiduje wojewoda.

Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta objęte prawną ochroną gatunkową i tak Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez:

-żubry - w uprawach, płodach rolnych lub gospodarstwie leśnym

-wilki- w pogłowiu zwierząt gospodarskich

-rysie- w pogłowiu zwierząt gospodarskich

-niedźwiedzie- w pasiekach, w pogłowiu zwierząt gospodarskich, w uprawach rolnych

-bobry- w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim

Ochrona ex situ

Ochrona gatunkowa ma co do zasady charakter ochrony In situ, czyli ochrony realizowanej w miejscach naturalnego występowania elementów przyrody, objętych tą formą ochrony, jednakże pozostaje w ścisłym związku z ochroną ex situ, traktowaną jako uzupełniającą względem tej pierwszej. Ochrona ex situ powinna zmierzać do przywrócenia osobników tych gatunków do środowiska przyrodniczego, natomiast prawnymi instrumentami ochrony obiektowej w warunkach ochrony ex situ są: ogrody zoologiczne, ogrody botaniczne, banki genów, a także ośrodki rehabilitacji zwierząt.

Ogród zoologiczny- urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, będący terenem, gdzie zwierzęta gatunków dziko występujących są hodowane i utrzymywane w celu ochrony ex situ, prowadzenia badań naukowych i edukacji oraz w celu ich publicznej ekspozycji nie mniej niż 7 dni w roku.

Ogród botaniczny- urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, będący miejscem ochrony ex situ, uprawy roślin różnych stref klimatycznych i siedlisk, uprawy roślin określonego gatunku oraz prowadzenia badań naukowych i edukacji.

Ochronę realizowaną za ich pomocą zalicza się do ochrony specjalnej. Utworzenie ogrody zoologicznego i botanicznego wymaga zezwolenia ministra środowiska. W ogrodzie zoologicznym mogą być hodowane zwierzęta urodzone i wychowane poza środowiskiem przyrodniczym, nie mające szans przeżycia poza ogrodem, gdy wymaga tego ochrona populacji lub gatunku albo realizacja celów naukowych.

Stosunkowo nową instytucją prawną jest ośrodek rehabilitacji zwierząt, który stanowi miejsce, w którym jest prowadzenie leczenie i rehabilitacja zwierząt dziko występujących, wymagających okresowej opieki człowieka w celu przywrócenia ich do środowiska przyrodniczego.

Ochrona terenów zieleni i zadrzewień

Tereny zieleni- tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne oraz cmentarze.

Zadrzewienia- drzewa i krzewy w granicach pasa drogowego, pojedyncze drzewa lub krzewy albo ich skupiska niebędące lasem wraz z terenem, na którym występują i pozostałymi składnikami szaty roślinnej tego terenu, spełniające cele ochronne, produkcyjne lub społeczno-kulturowe.

Obowiązek zakładania i utrzymywania terenów zieleni i zadrzewień obciąża gminę. Teren położony poza obrębem miast i wsi o zwartej zabudowie rada gminy może uznać za park gminny, jeżeli stanowi własność gminy.

Obowiązek uzyskania zgody na usunięcie drzew lub krzewów jest jednym z najbardziej znanych instrumentów ochrony zasobów i tworów przyrody na obszarach miast i wsi. Obowiązek ten jest powiązany z obowiązkiem poniesienia opłaty z tytułu usunięcia, zaś usunięcie bez zezwolenia co do zasady skutkować powinno nałożeniem administracyjnej kary pieniężnej. Nadzór związany z tymi zagadnieniami sprawują organy gminy, a w odniesieniu do nieruchomości będących własnością gminy- starosta.

Usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta. W odniesieniu do drzew lub krzewów położonych na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków zezwolenie na usunięcie wydaje wojewódzki konserwator zabytków. Wydanie zezwolenia może być uzależnione od przesadzenia drzew lub krzewów w miejsce wskazane przez wydającego zezwolenie albo zastąpienie ich innymi drzewami lub krzewami, w liczbie nie mniejszej niż liczba usuwanych drzew lub krzewów. Wydanie decyzji może nastąpić na wniosek posiadacza nieruchomości. Obowiązek uzyskania zezwolenia nie dotyczy drzew i krzewów wskazanych w zamkniętym wyliczeniu ( drzewa lub krzewy: w lasach, owocowe, na plantacjach drzew lub krzewów, których wiek nie przekracza 5 lat, usuwane w związku z funkcjonowaniem ogrodu zoologicznego lub botanicznego, które utrudniają widoczność, stanowiące przeszkody lotnicze). Za usunięcie drzew posiadacz nieruchomości ponosi opłaty. Wysokość opłat jest ustalana w zezwoleniu.

Rozdział 14- Ochrona użytkowa zasobów biosfery

Las- grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,1 ha pokryty roślinnością leśną lub nawet jej tymczasowo pozbawiony, jeżeli jest przeznaczony do produkcji leśnej; grunt związany z gospodarką leśną, zajęty pod określone budynki wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej.

Gospodarka leśna- działalność polegająca na:

-urządzaniu, ochronie i zagospodarowaniu lasu

-utrzymaniu i powiększeniu zasobów i upraw leśnych

-gospodarowaniu zwierzyną

Podstawowe zasady prowadzenia gospodarki leśnej to zasada powszechnej ochrony lasów, zasada trwałości utrzymania lasów, zasada ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów, zasada powiększania zasobów leśnych. Dla celów promowania trwale zrównoważonej gospodarki leśnej oraz ochrony zasobów przyrody w lasach ustawa przewiduje możliwość tworzenia leśnych kompleksów promocyjnych, czyli obszarów funkcjonalnych o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym.

Najważniejszym instrumentem realizacji wymagań gospodarki leśnej jest plan urządzenia lasu. Plan taki określa szczegółowe zasady wykonywania gospodarki leśnej w odniesieniu do konkretnych lasów, sporządzany jest na okres 10 lat. Plan musi zawierać:

-opis lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia

-analizę gospodarki leśnej w minionym okresie

-program ochrony przyrody

-określenie zadań

Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa podlegają publicznemu dostępowi. Pozostali właściciele mogą zakazać wstępu do lasów stanowiących ich własność. Korzystanie z lasów państwowych jest dozwolone pod określonymi warunkami: zakazane jest wykonywanie w lasach określonych czynności (np. puszczanie psów luzem). Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa są udostępniane do zbioru płodów runa leśnego na potrzeby własne bądź celów przemysłowych.

Za lasy ochronne mogą być uznane lasy spełniające szczególne wymagania m.in.: mające szczególne znaczenie przyrodniczo-naukowe, zawierające drzewostany trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu, położone w granicach administracyjnych miast lub 10km od miast powyżej 50tys. Mieszkańców. Minister środowiska uznaje las za ochronny.

Do obowiązków związanych z powszechną ochroną lasów należałoby zaliczyć:

-obowiązek podnoszenia naturalnej odporności drzewostanów

-obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej w lasach obciąża bezpośredniego sprawcę

Obowiązki związane z trwałym utrzymywaniem lasów obciążają zarządzających lasami państwowymi i właścicieli pozostałych lasów i są to:

-obowiązek zachowania w lasach roślinności leśnej i naturalnych ekosystemów

-obowiązek racjonalnego użytkowania lasu

-obowiązek ponownego wprowadzania roślinności leśnej w ciągu 2 lat od usunięcia drzewostanu

Zarząd lasami wykonuje państwowa jednostka organizacyjna „Lasy Państwowe”, nie posiadająca osobowości prawnej, działająca jako reprezentant Skarbu Państwa. W jej skład wchodzą: dyrekcja generalna, dyrekcje regionalne, nadleśnictwa.

Łowiectwo- oznacza ochronę zwierząt łownych i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej.

Zwierzęta łowne żyjące w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa. Minister środowiska ustala w drodze rozporządzenia listę gatunków zwierząt łownych- obecnie obejmuje ona 31 gatunków (łosie, jelenie, dziki, borsuki, zające szaraki, bażanty, kuropatwy).

Gospodarka łowiecka - działalność w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny. Gospodarka łowiecka prowadzona jest na zasadach określonych w ustawie w oparciu o roczne plany łowieckie, wieloletnie łowieckie plany hodowlane. Gospodarka łowiecka prowadzona jest w ramach obwodów łowieckich, czyli obszarów gruntów o ciągłej powierzchni nie mniejszej niż 3000 ha, na którym istnieją warunki do prowadzenia łowiectwa. Podziału na obwody łowieckie oraz zmiany granic tych obwodów dokonuje w obrębie województwa właściwy wojewoda w drodze rozporządzenia. Obwody łowieckie wydzierżawia się kołom łowieckim Polskiego Związku Łowieckiego. Obwody łowieckie powinny być wydzierżawiane na czas nie krótszy niż 10lat.

Działalność gospodarka, polegająca na świadczeniu usług turystycznych obejmujących polowania wykonywane przez cudzoziemców na terytorium RP oraz polowania za granicą, jest działalnością regulowaną i wymaga wpisu do rejestru polowań. Rejestr prowadzi wojewoda. Wykonywanie działalności pozostaje pod nadzorem organu rejestrowego.

Najskuteczniejszym środkiem prawnym umożliwiającym stworzenie zwierzynie optymalnych warunków rozwoju i jednocześnie dającym możliwość jej ochrony i zapewniającym trwałość jej użytkowania, jest instytucja okresów ochronnych dla zwierzyny łownej. Istotą tego środka prawnego jest to, że uznanie jakiegoś gatunku zwierzyny za gatunek łowny powoduje, iż polowanie na niego możliwe jest tylko poza czasem ochronnym ustanowionym dla tego gatunku. Prawo łowieckie upoważnia ministra środowiska do określania tzw. okresów polowań, a więc takich przedziałów czasowych, w których dozwolone jest prowadzenia polowania. Pozostałe okresy są więc okresami ochronnymi.

Szczególną instytucją prawną są odstrzały redukcyjne i zastępcze. W przypadku nadmiernego zagęszczenia zwierzyny, zagrażającego trwałości lasów, nadleśniczy z upoważnienia dyrektora regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe może wydać decyzję administracyjną, nakazującą dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego wykonanie odłowu lub odstrzału redukcyjnego zwierzyny. Jeżeli dzierżawca nie realizuje rocznego planu łowieckiego nadleśniczy wydaje postanowienie o zastosowaniu odstrzału zastępczego zwierzyny.

Polowanie- tropienie, ściganie, strzelanie z myśliwskiej broni palnej oraz łowienie sposobami dozwolonymi zwierzyny żywej; łowienie zwierzyny przy pomocy ptaków łowczych- zmierzające do wejścia w jej posiadanie.

Natomiast działanie zmierzające do wejścia w posiadanie zwierzyny w sposób nie będący polowaniem albo z naruszeniem warunków dopuszczalności polowania jest kłusownictwem.

Aby móc wykonywać polowanie niezbędne jest spełnienie określonych warunków:

-przynależność do Polskiego Związku Łowieckiego

-pozwolenie na posiadanie broni myśliwskiej

-zezwolenie wydane przez dzierżawcę

-wykonywanie polowania w obwodzie łowieckim zgodnie z planem łowieckim

Zwierzyna pozyskana w obwodzie łowieckim stanowi własność dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego, a na terenach nie wchodzących w skład obwodu łowieckiego- własność Skarbu Państwa.

Ustawa wyróżnia 2 kategorie szkód łowieckich:

-wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez określone gatunki zwierząt

-wyrządzone przy wykonywaniu polowania

Do naprawienia takich szkód zostali zobowiązani dzierżawcy i zarządcy obwodów łowieckich. Za szkody wyrządzone przez zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną odpowiada Skarb Państwa.

Polski Związek Łowiecki jest organizacją społeczną posiadającą w prowadzeniu gospodarki łowieckiej bardzo duży udział. PZŁ jest zrzeszeniem osób fizycznych i prawnych, które czynnie uczestniczą w ochronie i rozwoju populacji zwierząt łownych oraz działają na rzecz ochrony przyrody. PZŁ posiada osobowość prawną. Nadzór nad działalnością PZŁ sprawuje minister środowiska. Najwyższą władzą w PZŁ jest Krajowy Zjazd Delegatów Polskiego Związku Łowieckiego. Podstawowym ogniwem są koła łowieckie. Straż łowiecką stanowią: Państwowa Straż Łowiecka, strażnicy łowieccy.

Rybołówstwo morskie

Podstawowym aktem prawa międzynarodowego w zakresie rybołówstwa morskiego była przez długi czas konwencja gdańska z 1973r. Jej głównymi celami było:

- zagwarantowanie ścisłej współpracy w zakresie ochrony oraz zwiększania żywych zasobów Morza Bałtyckiego

-przygotowywanie i realizacja organizacyjnych i technicznych przedsięwzięć w zakresie ochrony i zwiększenia żywych zasobów

Konwencja zawierała głównie normy organizacyjne regulujące współpracę państw w dziedzinie rybołówstwa i jego ochrony. Charakter globalny ma tzw. Kodeks Odpowiedzialnego Rybołówstwa.

Rybołówstwo- rybołówstwo morskie, skup lub przetwórstwo na morzu organizmów morskich, połów organizmów morskich w celach naukowo-badawczych, szkoleniowych albo sportowo-rekreacyjnych, zarybianie oraz chów lub hodowlę ryb i innych organizmów morskich.

Rozwiązania wprowadzone ustawą są skierowane do właścicieli statków rybackich o polskiej przynależności, armatorów wykonujących rybołówstwo morskie statkami rybackimi, osób fizycznych, prawnych albo jednostek organizacyjnych, które prowadzą połowy organizmów morskich, przedsiębiorców, którzy prowadzą obrót produktami rybołówstwa.

Rybołówstwo morskie statkami rybackimi o polskiej przynależności może być wykonywane tylko przez armatora, którego siedziba, oddział albo miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium RP. Wykonywanie rybołówstwa morskiego przez takiego armatora może się odbywać przy użyciu statku rybackiego:

1. wpisanego do rejestru statków rybackich

2. posiadającego licencję połowową

3. posiadającego zezwolenie połowowe

Statek rybacki o polskiej przynależności jest wpisywany do rejestru statków rybackich na wniosek właściciela tego statku. Licencję wydaje minister rolnictwa na wniosek armatora statku rybackiego. Specjalne zezwolenie połowowe jest upoważnieniem do wykonywania rybołówstwa morskiego w danym roku kalendarzowym. Specjalne zezwolenie połowowe jest wydawane na wniosek armatora na statek rybacki, na który wydano licencję. Uzyskania zezwolenia wymaga też prowadzenie skupu lub przetwórstwa organizmów morskich w polskich obszarach morskich. Wydaje je minister rolnictwa na wniosek armatora statku. Zgody wymaga też prowadzenie połowów w celach sportowo- rekreacyjnych w polskich obszarach morskich. Jest to specjalne zezwolenie połowowe. Wydaje się je na 1 miesiąc lub 1 rok, ewentualnie na czas trwania zawodów sportowych.

Nadzór nad wykonywaniem rybołówstwa morskiego sprawują okręgowi inspektorzy rybołówstwa, działający jako organ administracji niezespolonej. Mogą oni nakładać kary pieniężne.

Rybactwo śródlądowe

Organizmy wodne żyjące w wodzie stanowią jej pożytki, a więc prawo do korzystania z nich przysługuje właścicielowi wody. Ustawa wyróżnia dwa pojęcia- chów i hodowla ryb. Za chów ryb należy uznać działania zmierzające do utrzymywania i zwiększania produkcji ryb, a za hodowlę- chów połączony z doborem i selekcją, w celu zachowania i poprawienia wartości użytkowej ryb. Do chodu, hodowli i połowu uprawniony jest właściciel. Publiczne śródlądowe wody powierzchniowe płynące dzieli się na obwody rybackie.

Obwód rybacki- składa się z zasadniczego obwodu rybackiego oraz uzupełniającego obwodu rybackiego. Zasadniczy obejmuje wody jezior, zbiorników wodnych, rzek, kanałów lub cieków naturalnych, uzupełniający- wody płynące dopływów zasadniczego obwodu.

Uprawniony do rybactwa jest obowiązany prowadzić racjonalną gospodarkę rybacką, która polega na wykorzystywaniu produkcyjnych możliwości wód, zgodnie z operatem rybackim, w sposób nienapuszający interesów uprawnionych do rybactwa w tym samym dorzeczu. Operat rybacki jest dokumentem określającym zasady prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej w obwodzie rybackim. Sporządza go uprawniony do rybactwa raz na 10 lat.

Amatorski połów ryb może uprawiać każda osoba posiadająca dokument uprawniający do takiego połowu, zwany „kartą wędkarską”, a jeżeli połów ryb odbywa się w wodach uprawnionego do rybactwa, także jego zezwolenie. Z obowiązku posiadania tej karty zwolnione są osoby do lat 14, pod warunkiem uprawiania amatorskiego połowu ryb pod opieką osoby pełnoletniej posiadającej taką kartę. Kartę wędkarską wydaje starosta po złożeniu egzaminu ze znajomości ochrony i połowu ryb.

Podstawowe instrumenty ochronne to:

-wymiary ochronne

-okresy ochronne

-obręby hodowlane i obręby ochronne

-ograniczenia dotyczące narzędzi i metod połowów

-ograniczenia dotyczące miejsc połowów

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy sprawuje Państwowa Straż Rybacka.

Korzystanie z zasobów genowych

- ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych

Organizm zmodyfikowany genetycznie(GMO)- organizm inny niż organizm człowieka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób niezachodzący w warunkach naturalnych, wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, przy zastosowaniu wskazanych technik.

Ustawa reguluje główne sposoby postępowania z GMO:

-zamknięte użycie GMO

-zamierzone uwolnienie GMO do środowiska

-wprowadzenie do obrotu

Humanitarna ochrona zwierząt

Ustawa o ochronie zwierząt obejmuje swoim zakresem obowiązywania następujące kategorie zwierząt:

-domowe

-gospodarskie

-wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych

-utrzymywane w ogrodach zoologicznych

-wolno żyjące

-obce faunie rodzimej

Prowadzący pojazd mechaniczny, który potrącił zwierzę, obowiązany jest, w miarę możliwości, do zapewnienia mu stosowanej pomocy lub zawiadomienia jednej ze służb, czyli lekarza weterynarii, inspektora Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami lub innej organizacji o podobnym celu działania, funkcjonariusza Policji, straży miejskiej lub gminnej, Straży Granicznej, pracownika Służby Leśnej lub Służby Parków Narodowych, strażnika Państwowej Straży Łowieckiej lub strażnika Państwowej Straży Rybackiej. Niewypełnienie tego obowiązku ustawa uznaje ze wykroczenie.

Obowiązki związane z transportem zwierząt (obowiązany do ich spełnienia jest przewoźnik):

-zwierzęta muszą być prawidłowo ulokowane

-podłogi pojazdów powinny mieć odpowiednią nawierzchnię, zapewniającą przyczepność kończyn

-środki transportu zwierząt powinny spełniać warunki utrzymania odpowiedniej temperatury, przestrzeni oraz naturalnej pozycji

-w trakcie dłuższego transportu zwierzęta muszą mieć zapewnioną czystą wodę i karmę oraz odpoczynek

-zwierzętom chorym lub rannym należy zapewnić opiekę weterynaryjną

-zwierzęta wwożone do kraju i wywożone muszą być wiezione najkrótszą drogą i bez zbędnych postojów

Przewoźnik może zatrudniać do transportu zwierząt wyłącznie kierowców i konwojentów posiadających kwalifikacje niezbędne do transportowania zwierząt, potwierdzone przez powiatowego lekarza weterynarii. Czas trwania transportu lądowego zwierząt jednokopytnych, bydła, owiec, kóz, świń nie powinien przekraczać 8 godzin, może jednak zostać przedłużony.

Doświadczenie na zwierzętach można przeprowadzić, gdy jest to konieczne do:

-opracowania produktów leczniczych, spożywczych i innych w celu zapobieganiu, leczeniu chorób

-ochrony zdrowia człowieka lub zwierząt przed chorobami

-ochrony środowiska

-podstawowych badań naukowych

-dydaktyki w szkołach wyższych

Rozpoczęcie hodowli zwierząt laboratoryjnych wymaga zezwolenia powiatowego lekarza weterynarii. Doświadczenia mogą być przeprowadzane jedynie przez osoby, posiadające kwalifikacje w tym zakresie. Nadzór nad przeprowadzaniem doświadczeń sprawuje Krajowa oraz lokalne komisje etyczne. Nadzór nad jednostkami doświadczalnymi sprawuje Inspekcja Weterynaryjna.

---