ENCYKLOPEDIA ŚWIEC JAPOŃSKICH

Budowa linii świecy

Świeca składa się z prostokąta, nazywanego korpusem, oraz z dwóch wystających z niego linii, na dole i na górze, nazywanych cieniami.

Korpus przedstawia odległość między ceną otwarcia i zamknięcia. Czarny (wypełniony) korpus oznacza, że kurs zamknięcia jest niższy od kursu otwarcia, natomiast korpus biały (pusty), oznacza sytuację odwrotną, kiedy otwarcie jest niższe od zamknięcia. Kiedy kurs otwarcia jest równy kursowi zamknięcia, korpus jest poziomą linią. Świece takie nazywamy doji.

Linie wystające z korpusu to cienie, obrazujące ekstremalne notowania z danego dnia. Cień górny oznacza cenę najwyższą, cień dolny cenę najniższą na sesji.

Duży biały korpus

Duży biały korpus kształtuje się, kiedy cena zamknięcia jest wyraźnie wyższa od ceny otwarcia i wskazuje na przewagę byków na rynku. O dużym białym korpusie możemy mówić, kiedy jest on trzykrotnie większy od korpusu z sesji poprzedniej, ale nie jest to sztywna reguła. Jednocześnie, cena otwarcia powinna być równa lub bardzo zbliżona do kursu najniższego, a cena zamknięcia powinna znajdować się w pobliżu kursu najwyższego.

a) duży biały korpus na niskim poziomie cenowym

Świeca o długim białym korpusie informuje o przewadze byków na rynku, ale w niektórych przypadkach może mieć szczególne znaczenie prognostyczne. Wprawdzie rzadko zdarza się, żeby pojedyncza świeca stanowiła podstawę do zmiany trendu, ale jeśli duży biały korpus kształtuje na niskim poziomie cenowym, to możemy przypuszczać, że niedźwiedzie nie są już tak silne i możemy spodziewać się zmiany trendu.

b) długi biały korpus jak potwierdzenie wsparcia

Świeca o bardzo długim białym korpusie może występować także jako potwierdzenie wsparcia w postaci linii trendu, średniej ruchomej lub poziomu na którym w przeszłości zatrzymały się spadki.

c) przełamanie oporu przez długi biały korpus

Istotne znaczenie białe korpusy mają jeśli kształtują się w chwili kiedy wykres ceny przebija ważną linię oporu. Jeśli przełamanie następuje właśnie przy "pomocy" długiej białej świecy jego wiarygodność jest większa, niż gdyby wybiciu towarzyszyło ukształtowanie świecy o małym korpusie np. doji.

d) duży biały korpus jako wsparcie

Bez względu na miejsce w ramach trendu, w którym występuje biały korpus, może on wyznaczać obszar wsparcia. Korekta następująca po silnym wzroście, który biały korpus obrazuje, powinna zatrzymać się w połowie jego wysokości lub przy końcu dolnego cienia długiej białej świecy. Ta druga sytuacja częściej występuje w czasie zmiany trendu ze spadkowego na wzrostowy, niż w czasie już ukształtowanej tendencji. Często bowiem na początku zwyżki niedźwiedzie są na tyle silne, żeby niwelować wzrosty niemal w całości.

Amica - wykres tygodniowy

Po trwającej prawie 10 miesięcy bessie akcje Amiki wzrosły w jednym tygodniu z 16,4 do 24,2 zł, czego efektem był bardzo duży biały korpus sygnalizujący koniec rynku niedźwiedzia.

WIRR - wykres tygodniowy

Duża biała świeca na wykresie WIRR była potwierdzeniem wsparcia wyznaczanego przez poprzedni dołek i sygnalizowała zakończenie korekty długoterminowego trendu wzrostowego.

Bank Śląski - wykres tygodniowy

Opór został przełamany dużą białą świecą, co dało początek hossie w czasie której kurs akcji Banku Śląskiego wzrósł o ponad 50%.

Mostostal Gdańsk - wykres miesięczny

Wsparcie wyznaczane przez połowę dużej białej świecy z listopada 1998 roku powstrzymywało ataki niedźwiedzi przez kolejne 12 miesięcy.

Formacja przenikania

Formacja przenikania składa się z dwóch świec - czarnej i białej - i pojawia się na zakończenie trendu spadkowego. Pierwszą część stanowi długa czarna świeca wskazująca, że przewagę na rynku w dalszym ciągu mają niedźwiedzie. Początek kolejnych notowań sugeruje dobrą kondycję trendu, bowiem otwarcie następuje poniżej dolnego ograniczenia korpusu czarnej świecy. Później jednak ceny rosną, zamknięcie ma miejsce powyżej połowy poprzedzającej ją czarnej świecy, a na wykresie kształtuje się duża biała świeca. Świeca łączona ma długi dolny cień i niewielki korpus - powinna mieć wygląd zbliżony do młota. Jeśli zamknięcie białej świecy następuje poniżej połowy poprzedzającej ją czarnej świecy, to wymowa formacji nie jest tak optymistyczna. W takiej sytuacji formacja przenikania wymaga potwierdzenia jakim powinno być wysokie zamknięcie kolejnych notowań. Załamania formacji przenikania można oczekiwać jeśli zamknięcie kolejnych notowań następuje poniżej połowy białej świecy stanowiącej drugą część formacji, a potwierdzeniem jest spadek poniżej najniższego punktu dużej czarnej świecy (również na zamknięcie notowań). Mostostal Gdańsk - wykres miesięczny Widoczna na wykresie kursu akcji Mostostalu Gdańsk formacja przenikania zakończyła długoterminowy trend spadkowy.

Duży czarny korpus

Duży czarny korpus kształtuje się, kiedy cena zamknięcia jest wyraźnie niższa od ceny otwarcia i wskazuje na przewagę niedźwiedzi na rynku. O dużym czarnym korpusie możemy mówić, kiedy jest on trzykrotnie większy od korpusu z sesji poprzedniej, ale nie jest to sztywna reguła. Jednocześnie, cena otwarcia powinna być równa lub bardzo zbliżona do kursu najwyższego, a cena zamknięcia powinna znajdować się w pobliżu kursu najniższego.

a) duży czarny korpus na wysokim poziomie cenowym

Świeca o długim czarnym korpusie informuje o przewadze niedźwiedzi na rynku, ale w niektórych przypadkach może mieć szczególne znaczenie prognostyczne. Wprawdzie rzadko zdarza się, żeby pojedyncza świeca stanowiła podstawę do zmiany trendu, ale jeśli duży czarny korpus kształtuje na wysokim poziomie cenowym, to możemy przypuszczać, że byki nie są już tak silne.

b) długi czarny korpus jak potwierdzenie oporu

Świeca o długim czarnym korpusie może występować także jako potwierdzenie oporu w postaci linii trendu, średniej ruchomej lub poziomu na którym w przeszłości zatrzymały się wzrosty.

c) przełamanie wsparcia przez długi czarny korpus

Istotne znaczenie czarne korpusy mają jeśli kształtują się w chwili kiedy wykres ceny przebija ważną linię wsparcia. Jeśli przełamanie następuje właśnie przy "pomocy" długiej czarnej świecy jego wiarygodność jest większa, niż gdyby przebiciu towarzyszyło ukształtowanie świecy o małym korpusie np. doji.

d) duży czarny korpus jako opór

Bez względu na miejsce w ramach trendu, w którym występuje czarny korpus, może on wyznaczać obszar oporu. Korekta następująca po silnym spadku, który czarny korpus obrazuje, powinna zatrzymać się w połowie jego wysokości lub przy końcu górnego cienia długiej czarnej świecy. Ta druga sytuacja częściej występuje w czasie zmiany trendu ze wzrostowego na spadkowy, niż w czasie już ukształtowanej tendencji. Często bowiem na początku spadku byki są często na tyle silne, żeby niwelować zniżkę niemal w całości.

Efekt - wykres tygodniowy

Po 40-proc. wzroście duża czarna świeca była sygnałem przejęcia kontroli nad rynkiem przez podaż. Potwierdzeniem było niskie otwarcie kolejnego tygodnia notowań.

Indeks NIF - wykres tygodniowy

Przed wybiciem w górę z trendu bocznego przez dłuższy czas bronił opór wyznaczany przez połowę dużej czarnej świecy.

Delia - wykres tygodniowy

Duże czarne korpusy potwierdzają opór wyznaczany przez historyczne maksimum.

Suwary - wykres tygodniowy

Duży czarny korpus potwierdza przełamanie wsparcia, jakie stanowiła 20-tygodniowa średnia ruchoma powyżej której wykres kursu utrzymywał się ponad osiem miesięcy. To także potwierdzenie wcześniejszych sygnałów zakończenia długoterminowego trendu spadkowego.

Długie cienie

Wprawdzie najistotniejszą częścią świecy jest korpus, ale ważnych informacji dostarczają również cienie, szczególnie jeśli są długie (powinny być trzy razy większe od korpusu). Generalnie długi górny cień uważa się za zapowiedź spadków - jest najbardziej wiarygodny, jeśli występuje na wysokim poziomie cenowym, a wskaźniki techniczne sygnalizują wykupienie rynku. Długi dolny cień stanowi na ogół zapowiedź wzrostów, szczególnie, jeśli pojawi się na niskim poziomie cenowym, a rynek jest wyprzedany.

Mostostal Kraków - wykres tygodniowy

Świece z długimi cieniami potwierdzają trend boczny, w którym akcje Mostostalu Kraków poruszały się przez pół roku. Z jednej strony długi górny cień wskazywał na opór na wysokości 12 zł, z drugiej duży dolny cień wyznaczał wsparcie na poziomie 10 zł. W czasie przełamywania poziomu 10 zł ukształtowała się duża czarna świeca wskazująca na zwycięstwo niedźwiedzi.

Świece wysokiej fali

Świecę w której obydwa cienie są długie nazywamy świecą wysokiej fali. Pojawienie się takiej świecy na wykresie świadczy o tym, że siły popytu i podaży są wyrównane, przy czym równowaga ta jest bardzo krucha. Jeśli świeca pojawia się po dłuższym trendzie (wszystko jedno czy spadkowym czy wzrostowym), mówi się, że rynek traci wyczucie kierunku. Sytuację taką uważa się za groźną dla trendu, ale po tego typu świecy należy raczej spodziewać się korekty w postaci ruchu horyzontalnego, niż załamania całej tendencji. Nie jest to silna formacja świadcząca o zmianie trendu.

Wilbo - wykres tygodniowy

Na wykresie akcji Wilbo widoczne są dwa przykłady świec wysokiej fali. Pierwsza w sierpniu 1998 roku zakończyła trend spadkowy, druga, w maju 1999 roku, ostrzegała przed końcem wzrostów.

Szpulki

Świece z małymi korpusami mówią o wyrównanych siłach byków i niedźwiedzi i nazywane są szpulkami. Mają znaczenie prognostyczne, jeśli występują po dłuższych trendach - informują, że rynkowi brakuje sił do kontynuacji tendencji. Nie są to jednak silne formacja sygnalizujące zmianę trendu i powinny być potwierdzone przez kolejne świece. W trendzie wzrostowym po szpulce powinna pojawić się czarna świeca, w trendzie spadkowym kolejny korpus powinien być biały, jeśli ma dojść do zmiany tendencji.

Znaczenie szpulki podnosi wysoki wolumen, który może świadczyć o akumulacji akcji (w trendzie spadkowym) lub dystrybucji (w trendzie wzrostowym). Szpulkę z długimi cieniami nazywamy świecą wysokiej fali.

Mostostal Export - wykres tygodniowy

Po trwającym półtora miesiąca wzroście, w czasie którego akcje Mostostalu Export zwyżkowały z 3,7 do 5,4 zł, na wykresie pojawiły się dwie szpulki. Potwierdzeniem rosnącej siły podaży byłą ukształtowana po szpulkach duża czarna świeca. Teraz górne cienie szpulek wyznaczają opór na wysokości 5,4 zł

Doji

Jeśli kurs otwarcia jest równy kursowi zamknięcia to korpus świecy ma postać poziomej kreski. Taką świecę nazywamy doji. Podobnie jak szpulki czy świece wysokiej fali, doji mają znaczenie prognostyczne tylko jeśli występują po dłuższym spadku lub wzroście i mogą być zapowiedzią zwrotu na rynku.

Szczególnie ważne są doji pojawiające się po długim białym korpusie, który występuje po dłuższym trendzie wzrostowym. Wprawdzie duża biała świeca informuje o utrzymującej się przewadze byków, ale pojawiające się po niej doji znaczy, że brak im już sił do utrzymania trendu.

Jeśli pomimo pojawienia się doji rynek kontynuuje dotychczasowy trend, to jest to oznaką jego siły. Przez kontynuację należy rozumieć zamknięcie kolejnej świecy powyżej najwyższego (w trendzie wzrostowy) lub najniższego (w trendzie spadkowym) punktu doji.

Echo Investment - wykres tygodniowy

Dwie świece doji w połączeniu z wcześniejszą świecą wysokiej fali sygnalizowały słabnące siły niedźwiedzi, czego potwierdzeniem była następująca po nich duża biała świeca. Warto zwrócić uwagę na widoczne na wykresie dwie świece doji i młot z sierpnia 1999. Ponieważ wystąpiły na początku spadków nie doprowadziły do zmiany tendencji.

NFI Piast - wykres tygodniowy

Doji ukształtowane na wykresie NFI Piast w sierpniu 1999 roku stanowiło zaprzeczenie pozytywnej wymowy dużej białej świecy, która doji poprzedzała. Zniżkom kursu i przełamaniu dużej białej świecy sprzyjał fakt, że trend główny miał kierunek spadkowy.

Młot

Świecę o małym korpusie, położonym w pobliżu górnego jej końca i długim dolnym cieniu, pojawiającą się w trendzie spadkowy, nazywamy młotem. Wymowa tej formacji jest optymistyczna i zapowiada wzrost kursu. Młot ma największe znaczenie prognostyczne, jeśli pojawia się po dłuższej zniżce, na rynku wyprzedanym.

Potwierdzeniem młota powinien być wzrost kursu na kolejnej sesji. Jednak często zdarza się, że pierwsza zwyżka jest w całości niwelowana przez wciąż jeszcze silne byki, dlatego zawierając transakcje w oparciu o młot, należy umieścić linię obrony w najniższym punkcie formacji. Jeśli na zamknięciu ceny spadną poniżej tego poziomu znaczy to, że formacja załamała się.

Ampli - wykres tygodniowy

Widoczny na wykresie kursu akcji Ampli młot zakończył trwającą pół roku bessę w czasie której kurs akcji spadł z 2 do 1,1 zł.

Wisielec

Świecę o małym korpusie, położonym w pobliżu górnego jej końca i długim dolnym cieniu, pojawiającą się w trendzie wzrostowym, nazywamy wisielcem. Wymowa tej formacji jest pesymistyczna i zapowiada spadek kursu. Wisielec ma największe znaczenie prognostyczne, jeśli pojawia się po dłuższej zwyżce, na rynku wykupionym.

Wprawdzie długi dolny cień pozornie świadczy o sile byków, ale informuje także, że na rynku miał miejsce silny spadek i dominacja popytu nie jest już tak wyraźna. Potwierdzeniem formacji powinno być zamknięcie kolejnych notowań poniżej korpusu wisielca.

Kredyt Bank - wykres tygodniowy

Ukształtowany na początku 2000 roku wisielec potwierdził kłopoty byków z kontynuacją trendu wzrostowego na co wskazywały wcześniejsze czarne świece. Warto zwrócić uwagę, że wisielec pojawił się na wysokości połowy czarnej świecy z października 1999 roku, co wzmocniło jego negatywną wymowę.

Świece łączone

Formacje składające się z więcej niż jednej świecy można połączyć w jedną świecę, nazywaną świecą łączoną. Zasady konstruowania świecy łączonej: 1.Cena otwarcia pierwszej sesji jest ceną otwarcia świecy łączonej. 2.Najwyższy punkt formacji, czyli wierzchołek najwyższego górnego cienia, jest ceną najwyższą świecy łączonej. 3. Najniższy punkt formacji, czyli dolny koniec najniższego dolnego cienia, jest ceną najniższą świecy łączonej 4.Cena zamknięcia ostatniej sesji jest ceną zamknięcia świecy łączonej

Spadająca gwiazda

Świecę o małym korpusie, położonym w pobliżu jej dolnego końca i długim górnym cieniu, pojawiającą się w trendzie wzrostowym, nazywamy spadającą gwiazdą. Długi górny cień informuje, że choć ceny rosły w trakcie sesji, to bykom zabrakło sił, aby utrzymać kursy na wysokim poziomie do końca notowań. Spadająca gwiazda jest najbardziej wiarygodna jeśli występuje po dłuższym wzroście, na wykupionym rynku. Amica (kwiecień 2000) - wykres tygodniowy Ukształtowana na wykresie kursu Amiki spadająca gwiazda zakończyła trwający ponad pół roku trend wzrostowy.

Zasłona ciemnej chmury

Zasłona ciemnej chmury występuje w trendzie wzrostowym i pokazuje, że rynek ma małe szanse na dalszą zwyżkę. Na formację składają się dwie świece. Pierwszą część stanowi długa biała świeca wskazująca, że przewagę na rynku w dalszym ciągu mają byki. Początek kolejnych notowań sugeruje dobrą kondycję trendu, bowiem otwarcie następuje powyżej górnego ograniczenia korpusu białej świecy. Później jednak ceny spadają, zamknięcie ma miejsce poniżej połowy poprzedzającej ją białej świecy, a na wykresie kształtuje się duża czarna świeca. Świeca łączona ma długi górny cień i niewielki korpus - powinna mieć wygląd zbliżony do spadającej gwiazdy.

Jeśli zamknięcie czarnej świecy następuje powyżej połowy poprzedzającej ją białej świecy, to wymowa formacji nie jest tak pesymistyczna. W takiej sytuacji zasłona ciemnej chmury wymaga potwierdzenia jakim powinno być niskie zamknięcie kolejnych notowań.

Załamania zasłony ciemnej chmury można oczekiwać jeśli zamknięcie kolejnych notowań następuje powyżej połowy czarnej świecy stanowiącej drugą część formacji, a potwierdzeniem jest wzrost powyżej najwyższego punktu formacji (na zamknięcie notowań).

NFI Octava - wykres tygodniowy

Formacja zasłony ciemnej chmury zakończyła trend wzrostowy. Potwierdzeniem rosnącej siły niedźwiedzi było zamknięcie czarnej świecy poniżej połowy białej i późniejszy nieudany atak byków na wyznaczany przez zasłonę ciemniej chmury opór na wysokości 9 zł

Formacja przenikania

Formacja przenikania składa się z dwóch świec - czarnej i białej - i pojawia się na zakończenie trendu spadkowego. Pierwszą część stanowi długa czarna świeca wskazująca, że przewagę na rynku w dalszym ciągu mają niedźwiedzie. Początek kolejnych notowań sugeruje dobrą kondycję trendu, bowiem otwarcie następuje poniżej dolnego ograniczenia korpusu czarnej świecy. Później jednak ceny rosną, zamknięcie ma miejsce powyżej połowy poprzedzającej ją czarnej świecy, a na wykresie kształtuje się duża biała świeca. Świeca łączona ma długi dolny cień i niewielki korpus - powinna mieć wygląd zbliżony do młota.

Jeśli zamknięcie białej świecy następuje poniżej połowy poprzedzającej ją czarnej świecy, to wymowa formacji nie jest tak optymistyczna. W takiej sytuacji formacja przenikania wymaga potwierdzenia jakim powinno być wysokie zamknięcie kolejnych notowań.

Załamania formacji przenikania można oczekiwać jeśli zamknięcie kolejnych notowań następuje poniżej połowy białej świecy stanowiącej drugą część formacji, a potwierdzeniem jest spadek poniżej najniższego punktu dużej czarnej świecy (również na zamknięcie notowań).

Mostostal Gdańsk - wykres miesięczny

Widoczna na wykresie kursu akcji Mostostalu Gdańsk formacja przenikania zakończyła długoterminowy trend spadkowy

Formacja objęcia hossy

Na formację objęcia hossy składają się dwie świece. Formacja powstaje gdy w trendzie spadkowym duży biały korpus zakrywa całkowicie ukształtowaną wcześniej czarną świecę. Objęcie hossy jest "mocniejszą" odmianą formacji przenikania. Siła byków jest w tym przypadku na tyle duża, że zamknięcie białej świecy następuje powyżej czarnego korpusu, a nie jak w przypadku formacji przenikania, tylko powyżej połowy wysokości czarnego korpusu. Świeca łączona wyglądem powinna być zbliżona do młota.

Duże znaczenie dla wartość prognostycznej ma stosunek długości korpusów wchodzących w skład formacji. W idealnej formacji mały czarny korpus (zbliżony do szpulki), powinien być objęty przez duży biały korpus. Jeśli długości obydwu są zbliżone, można oczekiwać, że rynek znajdzie się w horyzontalnej korekcie trendu spadkowego.

Załamania formacji objęcie hossy można oczekiwać jeśli zamknięcie kolejnych notowań następuje poniżej połowy białej świecy stanowiącej drugą część formacji, a potwierdzeniem jest spadek poniżej jej najniższego punktu (również na zamknięcie notowań).

Okocim - wykres tygodniowy

Formacja objęcia hossy, ukształtowana po dłuższym spadku, stanowiła zapowiedź zwrotu, po którym kurs Okocimia wzrósł 35%. Warto zauważyć, że po ośmiu miesiącach formacja objęcia hossy wyznaczyła wsparcie.

Formacja objęcia bessy

Na formację objęcia bessy składają się dwie świece. Formacja powstaje gdy w trendzie spadkowym duży czarny korpus zakrywa całkowicie ukształtowaną wcześniej białą świecę. Objęcie bessy jest "mocniejszą" odmianą zasłony ciemnej chmury. Siła niedźwiedzi jest w tym przypadku na tyle duża, że zamknięcie czarnej świecy następuje powyżej białego korpusu, a nie jak w przypadku zasłony ciemnej chmury, tylko poniżej połowy białego korpusu. Świeca łączona wyglądem powinna być zbliżona do spadającej gwiazdy. Duże znaczenie dla wartości prognostycznej ma stosunek długości korpusów wchodzących w skład formacji. W idealnej formacji mały biały korpus (zbliżony do szpulki), powinien być objęty przez duży czarny korpus. Jeśli długości obydwu są zbliżone, można oczekiwać, że rynek znajdzie się w horyzontalnej korekcie trendu wzrostowego. Załamania formacji objęcia bessy można oczekiwać jeśli zamknięcie kolejnych notowań następuje powyżej połowy czarnej świecy stanowiącej drugą część formacji, a potwierdzeniem jest wzrost powyżej jej najwyższego punktu (również na zamknięcie notowań).

Novita - wykres tygodniowy

Formacja objęcia bessy ukształtowana na wykresie Novity poprzedziła spadek kursu o prawie 40% pomimo , że korpusy obydwu świec były prawie równe. Jednak negatywną wymowę formacji podkreślał dość duży długi górny cień białej świecy

Dno ostatniego objęcia

Dno ostatniego objęcia to identyczny układ dwóch świec jak w przypadku formacji objęcia bessy (duża czarna świeca, zakrywająca mniejszą białą), z tym, że występujący po dłuższym trendzie spadkowym, a nie wzrostowym. Jeśli zamknięcie kolejnej świecy następuje powyżej zamknięcia czarnej świecy stanowiącej drugą część formacji, dno ostatniego objęcia traktowane jest jako punkt zwrotny.

Jelfa - wykres dzienny

Widoczna na wykresie kursu akcji Jelfy formacja dna ostatniego objęcia, potwierdzona dwiema następnymi świecami, doprowadziła do zakończenia trendu spadkowego. Wzrosty dość szybko zakończyły się po dwóch kolejnych wisielcach

Wierzchołek ostatniego objęcia

Wierzchołek ostatniego objęcia to identyczny układ dwóch świec jak w przypadku formacji objęcia hossy (duża biała świeca, zakrywająca mniejszą czarną), z tym, że występujący po dłuższym trendzie wzrostowym, a nie spadkowym. Jeśli zamknięcie kolejnej świecy następuje poniżej zamknięcia białej świecy stanowiącej drugą część formacji, wierzchołek ostatniego objęcia traktowany jest jako punktu zwrotny.

Jelfa - wykres tygodniowy

Bardzo rzadko spotykana formacja wierzchołka ostatniego objęcia. Za jej pierwszą część można uznać obydwie czarne świece, poprzedzające dużą białą świecę. Efektem ukształtowania wierzchołka ostatniego objęcia było zakończenie trendu wzrostowego na akcjach Jelfy.

Harami

Harami to układ dwóch świec, w którym pierwszy duży korpus obejmuje niewielką drugą świecę. Harami zapowiada zwrot na rynku zarówno w trendzie spadkowym jak i wzrostowym. Dopuszczalne są wszystkie możliwe kombinacje kolorów tzn. możemy mieć do czynienia z czterema rodzajami harami: biało-białym (zarówno pierwsza jak i druga świeca mają białe korpusy), biało-czarnym, czarno-czarnym i czarno-białym.

W trendzie spadkowym za bardziej wiarygodny sygnał zmiany tendencji uznaje się harami biało-białe i biało-czarne z uwagi na fakt występowania w nim dużego białego korpusu, który świadczy o rosnącej sile popytu.

W trendzie wzrostowym za bardziej wiarygodny sygnał zmiany tendencji uznaje się harami czarno-czarne i czarno-białe z uwagi na fakt występowania w nim dużego czarnego korpusu, który świadczy o rosnącej sile podaży.

Na wiarygodność formacji wpływ ma jeszcze kilka czynników. Harami ma większe znaczenie, zarówno w trendzie spadkowym, jak i wzrostowym jeśli drugi korpus znajduje się blisko środka wcześniejszej dużej świecy. Jeśli w czasie spadków pojawi się harami, którego drugi korpus znajduje się blisko dna pierwszej świecy, to należy spodziewać się raczej trendu bocznego, niż wzrostów (taka formacja to harami niskiej ceny). Analogicznie, jeśli w hossie drugi korpus znajduje się blisko maksimum pierwszego, to również oczekujmy konsolidacji a nie spadków (harami wysokiej ceny). Prawdopodobieństwo zwrotu na rynku rośnie, jeśli korpus pierwszej świecy obejmuje drugą wraz z jej cieniami.

Harami jest tym silniejsze im mniejszy jest korpus i cienie drugiej świecy. Jeśli druga świeca ma postać doji, to całą formację nazywamy krzyżem harami.

Echo - wykres tygodniowy

Formacja "silnego" harami widoczna na wykresie kursu Echo Investment zakończyła trwającą osiem miesięcy hossę. Formacja jest silna, ponieważ jej pierwszą część stanowi duża czarna świeca, natomiast druga świeca ma nieduży korpus, znajdujący się dokładnie na poziomie połowy pierwszej.

Bauma - wykres tygodniowy

Przykład "słabego" harami, które i tak było w stanie zakończyć trend spadkowy. Harami jest słabe, ponieważ jej pierwszą część stanowi duża czarna świeca, a druga świeca ma dość duży korpus. Realizacji nie doczekała się za to "silna" formacji krzyża harami, która pojawiła się na wykresie miesiąc po rozpoczęciu wzrostów

Okna

Formacja okna nazywana jest również formacją rozłączonych świec. Jak pisze w książce "Świece i inne japońskie techniki analizowania wykresów" Steve Nison, okno "jest jedną z najsilniejszych formacji świecowych." W klasycznej analizie technicznej okna nazywane są lukami.

Okno hossy pojawia się wtedy, gdy szczyt poprzedniego górnego cienia znajduje się poniżej najniższego punktu dolnego cienia aktualnej świecy. Okno bessy występuje, jeśli poprzednie minimum znajduje się powyżej aktualnego maksimum. Okna są formacjami kontynuacji trendu.

Jedną z ważniejszych funkcji okna jest wyznaczanie poziomów wsparcia i oporu. Jeśli okno pojawia się w trendzie wzrostowym, to można spodziewać się, że ewentualne korekty zatrzymają się na jego poziomie. Jeśli jest inaczej i spadki "zamykają" okno (tzn. cena zamknięcia osiąga dolną granicę okna) należy spodziewać się zwrotu na rynku. W trendzie spadkowym okna wyznaczają opór, a zamknięcie formacji jest istotnym sygnałem słabnięcia niedźwiedzi.

Jelfa - wykres tygodniowy

Przykład okna hossy jako poziomu wsparcia. Ukształtowane pod koniec 1998 roku okno bessy w obszarze 25,9-26,5 zł, powstrzymało spadki kursu 10 miesięcy później. Po ukształtowaniu formacji młota w granicach okna hossy akcje Jelfy rozpoczęły falę wzrostową.

ComArch - wykres tygodniowy

Okno bessy jako poziom oporu. Korekta silnego trendu spadkowego została powstrzymana na wysokości okna bessy

Reguła trzech okien

Zgodnie z regułą trzech okien, odwrócenia trendu lub jego istotnej korekty należy spodziewać się po ukształtowaniu w czasie jego trwania trzech okien. Sygnałem zwrotu jest zamknięcie trzeciego okna przez ruch przeciwny do dotychczasowej tendencji.

Elektrim - wykres dzienny

Po ukształtowaniu trzech okien hossy na wykresie Elektrimu pojawiła się spadająca gwiazda i trend wzrostowy został zakończony

Gwiazda wieczorna

Gwiazda wieczorna pojawia się w trendzie wzrostowym i zapowiada spadki. Na formację składają się trzy świece. Pierwszym elementem jest duża biała świeca. Drugą część stanowi mały korpus, czarny lub biały (jeśli jest to doji, to całą formację nazywamy gwiazdą wieczorną doji), który nie powinien stykać się z korpusem pierwszej świecy. Ta część formacji wskazuje na wyrównane siły popytu i podaży. Trzecim elementem jest czarny korpus, nie stykający się z drugą świecą i przenikający głęboko w pierwszą białą świecę, będący sygnałem rosnącej siły niedźwiedzi. Żeby formacja była wiarygodna zamknięcie ostatniej świecy powinno wypaść poniżej połowy pierwszej świecy.

Ostrzeżeniem przed załamaniem formacji jest wzrost powyżej połowy czarnego korpusu, który stanowi ostatnią część gwiazdy wieczornej, a potwierdzeniem zwyżka powyżej najwyższego punktu formacji.

Odmianą gwiazdy wieczornej jest znak wielkiego spadku, nazywany także zapadającą się gwiazdą doji. Różnica z klasyczną gwiazdą jest taka, że druga świeca ma kształt doji i tworzy lukę poniżej a nie powyżej pierwszego korpusu.

BPH - wykres tygodniowy

Bardzo silna formacja gwiazdy wieczornej (zamknięcie dużej czarnej świecy wypada poniżej otwarcia białej świecy rozpoczynającej formację) zakończyła w lipcu 1998 roku długoterminowy trend wzrostowy na akcjach BPH

Gwiazda poranna

Gwiazda poranna pojawia się w trendzie spadkowym i zapowiada wzrosty. Na formację składają się trzy świece. Pierwszym elementem jest duża czarna świeca. Drugą część stanowi mały korpus, czarny lub biały (jeśli jest to doji, to całą formację nazywamy gwiazdą poranną doji), który nie powinien stykać się z korpusem pierwszej świecy. Ta część formacji wskazuje na wyrównane siły popytu i podaży. Trzecim elementem jest biały korpus, nie stykający się z drugą świecą i przenikający głęboko w pierwszą czarną świecę, będący sygnałem rosnącej siły byków. Żeby formacja była wiarygodna zamknięcie ostatniej świecy powinno wypaść powyżej połowy pierwszej świecy.

Ostrzeżeniem przed załamaniem formacji jest spadek poniżej połowy białego korpusu, który stanowi ostatnią część gwiazdy wieczornej, a potwierdzeniem zniżka poniżej najwyższego punktu formacji.

Instal - wykres tygodniowy

Formacja gwiazdy porannej zakończyła trend spadkowy na akcjach Instalu Lublin, dając jednocześnie początek bardzo silnej hossie

---