Zadanie 1. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono organelle charakterystyczne dla komórki eukariotycznej.

Przyporządkuj cyfry odpowiadające organellom do pełnionych prze nie funkcji.

1. Odpowiada za proces oddychania tlenowego ….

2. Pełni funkcje wydzielnicze i modyfikuje białka ….

3. Odpowiada za proces trawienia wewnątrzkomórkowego ….

Zadanie 2. (1 pkt)

Niska temperatura powoduje pękanie błony komórkowej lizosomów oraz uwalnianie zawartych w nich enzymów trawiennych.

Wyjaśnij, dlaczego bulwa ziemniaka pozostawiona na zewnątrz w czasie przymrozku zyskuje słodki smak.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 3. (2 pkt)

Płyny ustrojowe ssaków to 0,9% roztwór chlorku sodu, potocznie nazywany „solą fizjologiczną”. Przeprowadzono doświadczenie, w którym badano wpływ roztworów o różnych stężeniach na morfologię erytrocytów ssaka. W probówce A znajdowała się woda destylowana, a w probówce B roztwór NaCl o stężeniu 2%. W obu probówkach umieszczono 100 erytrocytów.

a) Opisz próbę kontrolną do tego doświadczenia.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

b) Napisz jakie zmiany zaobserwowano w probówkach A i B.

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

Zadanie 4. (3 pkt)

W trzech probówkach umieszczono taką samą ilość białka jaja kurzego, następnie do probówki A dolano wody destylowanej, do probówki B roztworu wodorotlenku sodu, a do probówki C roztworu kwasu solnego. Do każdej z probówek dodano następnie pepsynę. Po upływie paru godzin przeprowadzono reakcję ksantoproteinową.

a) Sformułuj problem badawczy do opisanego doświadczenia.

………………………………………………………………………………………….

b) Napisz, która probówka stanowiła próbę kontrolną. Wybór uzasadnij jednym argumentem.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

c) Napisz, w której probówce/probówkach, po przeprowadzeniu próby ksantoproteinowej zaobserwowano żółte zabarwienie.

………………………………………………………………………………………….

Zadanie 5. (2 pkt)

Schemat przedstawia reakcje zachodzące w komórce bez udziału tlenu.

a) Podaj nazwę reakcji oznaczonej literą B oraz jej miejsce zachodzenia w komórce.

………………………………………………………………………………………….

b) Zaznacz poprawne odpowiedzi:

A. Reakcja A polega na redukcji glukozy do pirogronianu

B. Reakcja C nie zachodzi w komórkach człowieka

C. Reakcja A przebiega aż do wyczerpania zapasu NADH w komórce

D. Reakcja B zachodzi w mięśniach szkieletowych przy nadmiernym wysiłku fizycznym

E. Produkt powstały w wyniku reakcji B jest transportowany z krwią do nerek, a następnie odfiltrowywany do moczu

Zadanie 5. (2 pkt)

Poniższe opisy charakteryzują różne rodzaje fosforylacji.

1. Synteza ATP pod wpływem energii dostarczonej przez fotony światła

2. Synteza ATP przy udziale energii wydzielającej się w wyniku reorganizacji cząsteczki związku organicznego, której poziom energetyczny spada

3. Synteza ATP z wykorzystaniem energii elektronów przekazywanych z wodoru na atomy tlenu

a) Dopasuj opis do odpowiedniego rodzaju fosforylacji.

Substratowa …. Oksydacyjna …. Fotosyntetyczna ….

b) Fosforylacja fotosyntetyczna może zachodzić w sposób cykliczny, bądź niecykliczny.

Podaj jedną cechę odróżniającą fosforylację niecykliczną od fosforylacji cyklicznej.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 6. (1 pkt)

Napisz jaką cechę enzymu przedstawiono na powyższym schemacie.

………………………………………………………………………………………….

Zadanie 7. (2 pkt)

Pompa sodowo-potasowa odpowiada za utrzymanie właściwego stężenia jonów sodu i potasu wewnątrz komórki oraz w płynie międzykomórkowym.

a) Uzupełnij schemat wpisując w ramki wzory kationów sodu i potasu, tak aby odzwierciedlał kierunek ich transportu.

b) Wyjaśnij, według jakiego mechanizmu transportu substancji przez błonę komórkową działa pompa sodowo-potasowa.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 8. (2 pkt)

Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) jest pasożytem przewodu pokarmowego człowieka i charakteryzuje się znacznym regresem budowy morfologicznej, będącym jednocześnie przystosowaniem do środowiska, w którym żyje.

a) Podaj przykład regresji u T.solium będącej przystosowaniem do bytowania w jelicie cienkim człowieka.

………………………………………………………………………………………….

b) Wyjaśnij, dlaczego tasiemiec uzbrojony nie jest strawiony przez enzymy trawienne przewodu pokarmowego.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 9. (1 pkt)

Gąbki odżywiają się przez filtrację wody. Spotykane są najczęściej na utwardzonym, kamienistym dnie zbiorników wodnych. Bardzo rzadko bytują na podłożu piaszczystym lub zamulonym.

Wyjaśnij, dlaczego gąbki bardzo rzadko spotyka się na piaszczystych dnach zbiorników wodnych.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 10. (3 pkt)

Schemat przedstawia cykl rozwojowy prostista z rodzaju Dictyota.

Biologia z higieną i ochroną środowiska. M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski

a) Jaki rodzaj cyklu rozwojowego przechodzi Dictyota? Wybierz poprawną odpowiedź.

A. izomorficzny B. heteromorficzny C. heteromorficzny

z przewagą sporofitu z przewagą gametofitu

b) Wybierz prawidłową odpowiedź dotyczącą gamii w tym cyklu rozwojowym.

A. izogamia B. anizogamia C. oogamia

c) Zaznacz na schemacie literą R miejsce zachodzenia mejozy. Napisz, czy jest to mejoza pregamiczna, czy postgamiczna.

Jest to mejoza ………………………………….

Zadanie 11. (1 pkt)

Zaznacz nieprawdziwe zdania dotyczące sporofitu mchu płonnika.

1. jest uzależniony od gametofitu

2. jest pokoleniem zredukowanym

3. na szczycie bezlistnej łodyżki znajduje się plemnia

4. ma diploidalną liczbę chromosomów

Zadanie 12. (1 pkt)

Podkreśl te tkani, które zbudowane są z komórek martwych.

1. felom

2. sklerenchyma

3. korek

4. kolenchyma

5. ksylem

6. miękisz powietrzny (aerenchyma)

Zadanie 13. (2 pkt)

Wirus HIV wykazuje wiele przystosowań dzięki którym układ immunologiczny gospodarza nie jest w stanie go wykryć i zneutralizować.

Podaj dwa przystosowania wirusa HIV, które chronią go przed układem odpornościowym gospodarza.

1………………………………………………………………………………………

2………………………………………………………………………………………

Zadanie 14. (2 pkt)

Ssaki wykształciły liczne przystosowania, które pozwoliły im na zasiedlenie prawie całej kuli ziemskiej. Zamieszkują one tereny, w których płazy i gady nie mogą egzystować.

Podaj dwa przystosowania ssaków, które pozwoliły im na zasiedlenie terenów niezamieszkałych przez płazy i gady.

1. ……………………………………………………………………………………….

2. ……………………………………………………………………………………….

Zadanie 15. (1 pkt)

Płazy nie mają żeber i mięśni międzyżebrowych, więc wentylacja płuc przebiega u nich w odmienny sposób niż u gadów.

Opisz, w jaki sposób przebiega wentylacja płuc u płazów.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

Informacje do zadania 16.i 17.

W tabeli przedstawiono wyniki doświadczenia, w którym badano ilość wydzielanego potu przez skórę człowieka w zależności od przebiegniętych kilometrów i szybkości biegu.

Przebiegnięty dystans (km)	Ilość wydzielanego potu (ml)
		8 km/h	14 km/h
0	0	0
1	120	173
3	288	337
5	476	568

Zadanie 16. (2 pkt)

Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres liniowy ilustrujący ilość wydzielanego potu w zależności od przebiegniętego dystansu, dla średniej prędkości biegu 8 km/h i 14 km/h. Zastosuj jeden układ współrzędnych.

Zadanie 17. (1 pkt)

Wazopresyna jest hormonem antydiuretycznym, regulującym gospodarkę wodną organizmu.

Napisz, czy po przebiegnięciu 5 km ze średnią prędkością 14 km/h, poziom wazopresyny we krwi wzrośnie, czy zmaleje. Swój wybór poprzyj jednym argumentem.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 18. (2 pkt)

Zboża ozime, aby przejść cały cykl rozwojowy, muszą być poddane działaniu ujemnej temperatury przez okres kilku miesięcy. Jeśli to nie nastąpi, to nie przechodzą do wytwarzania pąków kwiatowych i kwitnienia.

a) Podaj nazwę opisanego zjawiska.

………………………………………………………………………………………….

b) Wyjaśnij, czy zboża ozime należy wysiewać na wiosnę, czy jesienią, aby szybciej otrzymać plony.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 19. (2 pkt)

Na uproszczonym schemacie przedstawiono wymianę gazową pomiędzy krwią, a komórkami.

a) Uzupełnij schemat dorysowując groty do strzałek, tak aby ilustrowały one kierunek transportu CO₂, H₂O, HCO₃ - oraz O₂ pomiędzy erytrocytem,

a osoczem krwi.

b) Napisz, pod jakimi postaciami dwutlenek węgla jest transportowany w erytrocytach.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 20. (1 pkt)

Enzymy trawienne są wydzielane do przewodu pokarmowego w postaci nieczynnych proenzymów i dopiero tam ulegają aktywacji.

Wyjaśnij, dlaczego enzymy trawienne muszą być wydzielane w postaci proenzymów.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 21. (1 pkt)

Klonowanie to metoda stosowana w inżynierii genetycznej do powielania organizmów żywych. Postanowiono sklonować psa rasy labrador o czekoladowym umaszczeniu. W tym celu pobrano komórkę somatyczną z jelita tego psa, i wyizolowano z niej jądro komórkowe, które następnie wprowadzono do komórki jajowej pochodzącej od psa tej samej rasy, o biszkoptowym umaszczeniu. Stymulowano bruzdkowanie impulsami elektrycznymi, i umieszczono zygotę w macicy dawcy komórki jajowej.

Napisz jaką barwę sierści będzie miał szczeniak. Swój wybór uzasadnij.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 22. (1 pkt)

Gen A jest sprzężony z genem a, natomiast gen b z genem B. Gen C leży na tym samych chromosomie co geny a i B, lecz nie jest sprzężony z genem c.

Korzystając z opisu genów AaBbCc, zaznacz ich rozmieszczenie na chromosomach.

Zadanie 23. (3 pkt)

Daltonizm jest chorobą genetyczną recesywną, sprzężoną z płcią, warunkowaną przez allel d. Allel D warunkuje prawidłowe rozróżnianie barw. Brązowa barwa oczu dziedziczy się w sposób autosomalny, jest dominującą cechą uwarunkowaną przez allel B, natomiast barwa niebieska jest recesywna, kodowana przez allel b.

Niebieskooka nosicielka daltonizmu planuje mieć dziecko z mężczyzną będącym heterozygotą pod względem koloru oczu i prawidłowo rozróżniającym barwy.

a) Podaj genotypy rodziców.

♀ …………………….. ♂ ……………………….

b) Podaj liczbę różnych gamet jakie może produkować każdy z rodziców.

♀ …… ♂ ……

c) Rozwiąż krzyżówkę genetyczną ilustrującą genotypy pokolenia F1 i napisz jakie jest prawdopodobieństwo urodzenia niebieskookiego daltonisty.

♀ ♂

Prawdopodobieństwo urodzenia daltonisty o niebieskich oczach wynosi ……………

Zadanie 24. (1 pkt)

W czasie trwania anafazy II mejozy do każdego z biegunów wrzeciona podziałowego zmierza 6 chromatyd.

Napisz, ile chromosomów zbudowanych z dwóch chromatyd znajdowało się w komórce w trakcie profazy I mejozy.

………………………………………………………………………………………….

Zadanie 25. (2 pkt)

Poniższe opisy dotyczą dwóch mechanizmów ewolucji wpływających na pulę genową populacji.

A. Populacja jeleni w pewnym lesie została zdziesiątkowana na skutek pożaru, w wyniku czego pula genowa polucji znacznie się zwężyła. Po upływie kliku lat populacja odzyskała początkową liczebność, lecz nigdy nie odzyskała puli genowej sprzed kataklizmu.

B. Grupa kanarków w czasie gwałtownej burzy została oddzielona od swej macierzystej populacji i przeniesiona na wyspę oddaloną od kontynentu o parę kilometrów. Kanarki zaklimatyzowały się w nowym środowisku i dały początek nowej populacji.

a) Dopasuj opisy do mechanizmów ewolucji, wpisując odpowiednie litery przy ich nazwach.

„efekt założyciela” …. „efekt wąskiego gardła” ….

b) Wyjaśnij, czy populacja kanarów na wyspie miała większą, czy mniejszą pulę genową niż populacja macierzysta.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 26. (2 pkt)

„Hipoteza Czerwonej Królowej” to koncepcja wyjaśniająca między innymi proces "ewolucyjnego wyścigu zbrojeń", powstała w 1973. Nazwa hipotezy jest zapożyczeniem z powieści Lewisa Carrolla „Po drugiej stronie lustra” (w powieści Czerwona Królowa szachów, biegnąc bez przerwy wraz ze zmieniającym się otoczeniem, mówiła do Alicji Tutaj (...), aby utrzymać się w tym samym miejscu, trzeba biec ile sił.

a) Zaznacz prawidłową odpowiedź: „Hipoteza Czerwonej Królowej” może być uznana za opis:

1. konwergencji

2. dywergencji

3. koewolucji

4. mimikry

b) Podaj jeden przykład "ewolucyjnego wyścigu zbrojeń” występującego w przyrodzie.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 27. (2 pkt)

Fitoplankton jest głównym producentem wodnych ekosystemów, stanowi on źródło pokarmu dla zooplanktonu. Makrele często padają ofiarą szczupaków, same natomiast odżywiają się planktonem zwierzęcym. Usunięcie któregokolwiek z ogniw łańcucha pokarmowego powoduję zaburzenia w funkcjonowaniu całego ekosystemu.

a) Uzupełnij ramki, tak aby ukazywały opisany łańcuch pokarmowy.

b) Uzasadnij stwierdzenie, że spadek liczebność populacji szczupaków w zbiorniku wodnym może przyczynić się do jego eutrofizacji.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 28. (2 pkt)

Wzrost zagęszczenia populacji w nowym siedlisku jest ograniczony przez czynniki biotyczne i abiotyczne. Maksymalne zagęszczenie populacji wyznacza tzw. pojemność środowiska.

a) Podkreśl wykres, który ilustruje wzrost zagęszczenia populacji w nowym siedlisku.

b) Podaj po jednym przykładzie czynnika biotycznego oraz abiotycznego, który może ograniczać wzrost zagęszczenia populacji.

1. czynnik biotyczny …………………………………………………………………

2. czynnik abiotyczny

…………………………………………………………………

Zadanie 29. (1 pkt)

Oddziaływania międzygatunkowe dzielimy na: antagonistyczne, neutralne oraz nieantagonistyczne (altruistyczne).

Uzupełnij tabelę wpisując w odpowiednią rubrykę znak „+” jeśli dana populacja odnosi korzyści ze współżycia, „-” jeśli ponosi straty lub „0” jeśli zależność jest dla populacji obojętna.

Populacja Oddziaływanie	A	B
Konkurencja
Komensalizm
Amensalizm

Zadanie 30. (1 pkt)

Przezroczyste ekrany wyciszające ustawiane wzdłuż szos lub autostrad często posiadają przedstawioną poniżej naklejkę:

Wyjaśnij, w jakim celu przykleja się powyższe naklejki na ekranach wyciszających.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Informacje do zadania 31. i 32.

Na wykresie przedstawiono zmianę współczynnika globalnego ocieplenia na przestrzeni lat.

Zadanie 31. (1 pkt)

Określ tendencję zmian współczynnika globalnego ocieplenia w latach 1900-2000.

……………………………………………………………………………………….

Zadanie 32. (1 pkt)

Podaj jeden negatywny skutek globalnego ocieplenia o charakterze ogólnoświatowym.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 33. (2 pkt)

Australia jest kontynentem szczególnie bogatym w endemity. Jest to jedyne miejsce na świecie gdzie dominują torbacze, a nie owodniowce. Spotyka się tutaj także nieliczne stekowce.

a) Podaj prawdopodobną przyczynę, która spowodowała, że w Australii torbacze nie zostały wyparte przez owodniowce, tak jak to miało miejsce na wszystkich pozostałych kontynentach.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

b) Podaj dwa przykłady torbaczy (nazwy rodzajowe) żyjących endemicznie na kontynencie australijskim.

1. ………………… 2. …………………

Zadanie 34. (2 pkt)

Poniższy schemat przedstawia działanie operonu laktozowego u bakterii E.coli.

a) Który schemat (A czy B) przedstawia włączony operon laktozowy? Wybór uzasadnij jednym zdaniem.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

b) Wyjaśnij, czy laktoza pełni w tym operonie rolę induktora, czy korepresora.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 35. (2 pkt)

Sekwencja kodonów w matrycowej nici DNA przedstawia się w następujący sposób.

5' AGTTTTACGCGAAGGGCCTCT 3'

Napisz sekwencję kodonów w:

A. komplementarnej nici DNA

………………………………………………………………………………………….

B. mRNA

………………………………………………………………………………………….

Zadanie 36. (2 pkt)

Poniżej przedstawiono wyniki badania kariotypu pewnej osoby.

a) Podaj nazwę choroby genetycznej, którą warunkuje przedstawiony kariotyp.

…………………………………………………………………………………………

b) Podaj dwie cechy fenotypowe, którymi charakteryzują się osoby z powyższym kariotypem.

1. …………………………………………………………………………………

2. ……………………………………………………………………………………..

---