003 (31)

Znamy dokładną datę powstania tego liryku. Zanotował ją Słowacki, wpisując tekst do rysunkowego albumu. Poetycki wyraz zachwytu alpejskim krajobrazem nie stał się jednak w wierszu jedynym motywem, organizującym wypowiedź. Znajduje ona bowiem motywację w pragnieniu podzielenia się niezwykłym przeżyciem z kimś innym, uczuciowo bliskim, ale nieobecnym, oddzielonym od mówiącego przestrzenią. Uzasadnione są przypuszczenia, że adresatką utworu była matka poety².

Wiersz ma więc kształt bezpośredniego monologu-zwrotu, w którym występują formy gramatyczne czasowników i zaimków w pierwszej i drugiej osobie („wiesz”, „mi”, „płaczesz”, „ty”), przybiera on postać listu poetyckiego, co subtelnie sugeruje zdanie o „białym gołębiu smutku” przenoszącym wieści. Tak zarysowana sytuacja pozwala nadać wypowiedzi tok intymny, osobisty, wyznaczający od początku aurę uczuciową całego utworu.

Główny motyw tematyczny sformułowany zostaje konkretnie i lapidarnie już w pierwszym wersie:

Rozłączeni - lecz jedno o drugim pamięta;

Ten właśnie motyw jest czynnikiem kształtującym kompozycję całej wypowiedzi. Dwa początkowe zdania dotyczą sytuacji obu bohaterów liryku - „ja” mówiącego i adresatki. Kierują one uwagę na te elementy sytuacji, które zdają się łączyć obie oddalone osoby i stanowią między nimi nić porozumienia („pomiędzy nami lata biały gołąb smutku”). Dalsze fragmenty wypowiedzi poświęcone są zarysowaniu otoczenia, w którym przebywa adresatka. Otoczenia - dodajmy - przedstawionego jako dobrze znajome mówiącemu, potrafi on bowiem „malować myślą” zarówno wygląd ogródka, jak i stan psychiczny („Wiem, o jakiej godzinie wraca bólu fala”) bohaterki. W strofie czwartej dokonuje się zasadnicza zmiana przedmiotu wypowiedzi. Oto zaczyna odsłaniać się obraz innego, nowego świata, który jest jakby aktualnie obserwowany i podziwiany przez „ja” liryczne; świata przedstawionego jako niezwykły i wręcz niewyobrażalny dla kogoś, kto nie mógł go osobiście zobaczyć. Niewyobrażalność tego świata („Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć”), staje się dodatkowym czynnikiem uzmysławiającym „rozłączenie” bohaterów liryku. Zarówno adresatka wypowiedzi, jak i sam mówiący usytuowani zostają w otoczeniu natury, głównym przedmiotem uwagi i zainteresowania są elementy krajobrazu. Jednak motyw rozłączenia sprawia, że zarysowane obrazy otoczenia i sytuacji oddalonych osób tworzą w wierszu kontrast, są sobie przeciwstawione: z jednej strony jest to świat znany obydwu bohaterom liryku, z drugiej - świat widziany tylko przez jedną osobę, świat, który ma być niejako tylko przybliżony pozostającej w oddaleniu partnerce. W ten sposób główny motyw tematyczny warunkuje podstawową zasadę kompozycyjną wiersza: zasadę kontrastu.

Strofa ósma zawiera'jeszcze zespół przedstawień, które dotyczą sytuacji podmiotu lirycznego i są przeciwstawione zawartości pierwszych strof. Natomiast zwrotka zamykająca wiersz nawiązuje do jego części początkowej - odnosi się do sytuacji obu rozłączonych osób, szczególnie akcentując trwałość tego rozłączenia oraz istniejący mimo odległości uczuciowy związek. Zawartość tej strofy odpowiada treści pierwszego rozpoczynającego utwór zdania.

Rozłączeni - lecz jedno o drugim pamięta;

Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku I nosi ciągłe wieści.

21