0000034880 000060

56

Gumno.

Gwiazda.

od pola same stodoły bez ogrodzenia są, to zaś ogrodzenie ciągnie się aż do obory. Przed stodołami są dwa brogi słomą poszyte. W gumnie ogródek makiem zasiany we trzy zagony. Przy gumnie w ogrodzeniu wrota w pole z desczek na biegunach drewnianych". W Kurklach (pow. Wiłkomierski) w inwentarzu z roku 1717 czytamy: „Gumna tego folwarku, tak do młócenia zboża, w którym osieci dwie, po bokach plewniki, wrót z tarcic czworo, dach kryty słomą, w końcu osieci stajenka". W folwarku pod Żytomierzem na Wołyniu, wymienione jest w r. 1747 „gumno wokoło tynem obstawione", a w folwarku Dworzec na Litwie w r. 1767: „gumno z osiecią, z bierwion okrągłych nowe, od spodu dranią (t. j. dranicami), wierzch słomą kryty. Wrota z drani na biegunach, tok dobry z gliny bity, w osieci drzwi z deszczek, piec ordynaryna osietna". W tymże Dworcu wymienione jest jeszcze „gumno drugie dawniejsze z bierwion okrągłych, z takimźe dachem jak poprzednie, ze środka z zasuwą drewnianą". W inwentarzu starostwa Tarno-górskiego z r. 1774 nad rzeką Wieprzem opisane jest „gumno z drzewa tartego w kwadrat budowane, słomą poszyte". W opisie dworu Łuczyckiego na Litwie z r. 1777 nazwana jest gumnem stodoła: „Gumno do złożenia zboża z drzewa krągłego w szuła stawione (t. j. z bierwion nieciosanych w słupy), z boku wrota do stodoły tarciczne na biegunach, w nim t o r p ó w (sąsieków) do złożenia zboża 15. Torpy podporami utrzymane po końcach, wrota z zasuwami ze środka i podwrotnicami, tok gliną wybity. Gumno osietne (t. j. z piecem do suszenia zboża) z bierwion w szuła stawione, słomą kryte, w końcu dwa torpów na zboże. W drugim końcu o s i e ć czyli j o w n i a we środku z bierwion stawiona o jednej kondygnacyi, piec z cegieł i gliny z połami na zboże, od pieca ciośnica-mi ostawiono, okienko małe jedno, tok gliną wybity". W opisie dóbr Sawicz na Litwie z r. 1786 czytamy: „Za świ-ronkiem nieopodal gumno z drzewa okrągłego, z dachem słomianym, z podwórza wrota pojedyńcze tarciczne na biegunie drewnianym, na czterech sochach stojący, do składania zboża". W Więc-kowicach krakowskich w r. 1793 było „gumn o, do którego wrota z furtką pod obdaszkami, Stodoły po prawej i lewej ręce, obydwie dobre. Ściany do tej, co jest po prawej ręce wpół od dołu z drzewa, wpół zaś z góry płot między stry-chulcami od strony wnętrza gumna, zewnątrz zaś od dołu ściana z drzewa. Podobnież zbudowana i druga stodoła po lewej ręce. Trzecia stodoła we środku na miejscu dawnych brogów, nowa w słupach murowanych z kamieni ciosanych i martwicy, w których słupach szerokich ściana drewniana z wrotami porządnemi i gumno porządnie zamknięte." Inwentarz starostwa krasnostawskiego z roku 1796 opisuje nam znowu „gumno w kwadrat postawione, o czworgu wrotach pod dachem słomianym". Jan Karłowicz w swojej znakomitej rozprawie Chała polska {Pamiętnik fizjograficzny t. IV str. 392), mówiąc jak pierwotne mieszkania ziemne przekształcały się z czasem w budowle drewniane ponad ziemią, bardzo trafne robi spostrzeżenie z powodu kształtu stodół wieśniaczych na Litwie, a zwłaszcza na Rusi litewskiej: „Żywemi też świadkami budowli dopiero co z ziemi wyłażących, są stodoły litewskie zwane gumnami. Dach ogromny, bardzo wysoki, spuszczony prawie do ziemi, ścianki czasami nie wyższe nad półtora łokcia".

Gwiazda. W inwentarzu z roku 1759 w dobrach Jasionówka na Podlasiu (pół-nocnem) znajdujemy na oficynie dworskiej „dach gontami pobity, na wierzchu na rogach i nad oknami gwiazd bla-