0000045

dłuższego stosowania, a po odstawieniu leku napięcie mięśni wraca do poprzedniego stanu. Podobnie przejściowe działanie wykazuje blokowanie punktów motorycznych mięśni środkami farmakologicznymi, np. alkoholem (121,126). Podejmowano także próby podawania fenolu i alkoholu dokanałowo (24,71, 113), ale metoda ta jest niechętnie stosowana z uwagi na krótkotrwały najczęściej efekt i liczne powikłania, głównie w formie zaburzeń mechanizmów wydalania. Spośród zabiegów fizykalnych najczęściej stosuje się ciepło, zwłaszcza przed rozpoczęciem ćwiczeń, zwykle w formie kąpieli w wodzie o temperaturze do 32°. Polecano także oziębianie, wyjaśniając jego wpływ wyłączeniem receptorów skórnych i blokowaniem łuku odruchowego. Zarówno ciepło, jak i zimno obniża napięcie mięśni przejściowo. W tym czasie możliwe jest wykonanie ćwiczeń biernych lub czynnych w zakresie większym, niekiedy zbliżonym do prawidłowego. Także długotrwałe stosowanie ćwiczeń, powodujące zmęczenie napiętego mięśnia, daje przemijające obniżenie napięcia spastycznego (53). Jednak po zaprzestaniu ćwiczeń mięśnie wracają do napięcia wyjściowego.

Spośród metod operacyjnych należy wydzielić zabiegi na układzie nerwowym oraz ścięgnowo-mięśniowym. Wśród pierwszych wyróżnia się zabiegi na rdzeniu kręgowym i obwodowym układzie nerwowym. Na rdzeniu wykonuje się mye-lotomie (10,28,127), mające na celu przecięcie rdzeniowych łuków odruchowych między brzusznymi i grzbietowymi rogami rdzenia. Metoda ta nie znalazła szerokiego zastosowania praktycznego, jako zbyt radykalna i destrukcyjna. Z zabiegów na obwodowym układzie nerwowym wykonuje się przecięcie korzeni przednich, przecinanie nerwów obwodowych oraz blokowanie nerwów środkami farmakologicznymi (58, 73, 80). Przecinanie korzeni oraz nerwów, radykalnie znoszące napięcie mięśniowe, jest rzadko stosowane ze względu na występowanie zaburzeń troficznych. Metodę tę stosuje się szerzej jedynie w zastosowaniu do nerwów zasłonowych, przy silnym napięciu przywodzicieli (82, 101, 119). W tym przypadku zaopatrzenie mm. przywodzicieli także przez inne nerwy zapobiega całkowitemu ich odnerwieniu i zaburzeniom troficznym. Neurotomia nerwów zasłonowych znacznie ułatwia rehabilitację chorych, zwłaszcza ze spastycznymi niedowładami, znosząc „krzyżowanie” się kończyn dolnych przy próbach pionizacji czy chodzenia. Po zabiegu możliwe jest uzyskanie prawidłowej pozycji kończyn i rozpoczęcie nauki chodzenia. Przy pełnych porażeniach zabieg umożliwia przyjęcie poprawnej pozycji siedzącej, ułatwia pielęgnację chorych. Fenolizacje nerwów obwodowych dają dłuższy efekt odspastyczniający niż alkoholizację, dlatego chętniej są stosowane. Fenolizowano najczęściej nerwy kończyn górnych, rzadziej nerwy kulszowe, piszczelowe czy udowe. Fenol lub alkohol uszkadza cienkie włókna gamma, natomiast grube włókna czuciowe i ruchowe pozostają nieuszkodzone. Jednakże i ta metoda rzadko powoduje zniesienie wzmożonego napięcia mięśniowego dłużej niż na 3—4 mieś. Niekiedy okres ten jest wystarczający na wzmocnienie grup mięśniowych, których czynność była przysłonięta „kurtyną" wzmożonego napięcia antagonistów. Trening mięśni w okresie obniżonego napięcia pozwala czasem na wzmocnienie ich do tego stopnia, że po przeminięciu działania fenolu (w wyniku regeneracji włókien gamma) są one w stanie zapewnić równowagę mięśniową. Ideą zabiegów na układzie ścięgnowo-mięśniowym jest zmniejszenie napięcia drogą wydłużenia ścięgien, bądź też przecięcia mięśnia, lub jego przyczepu ścięgnowego (7). W niektórych przypadkach można uzyskać poprawę funkcji chodu przez przeszczepienie obwodowego przyczepu mięśnia w inne położenie. Można także niekiedy wykorzystać spastycznie napięty mięsień do poprawy funkcji stopy czy kolana (45,46), po zmianie jego przyczepu.

Jak wynika z tego przeglądu metod zwalczania napięcia spastycznego, żadna z nich nie może być polecana, jako metoda z wyboru. Wydaje się, że zasadnicze znaczenie ma zapobieganie spastyczności oraz stosowanie różnych metod wzajemnie uzupełniających się. Wszystkie metody mają na celu zmniejszenie spastyczności dla osiągnięcia wyniku funkcjonalnego, stworzenie możliwości zastosowania aparatu ortopedycznego oraz warunków lepszej pielęgnacji.

Piśmiennictwo

1.    Andrews £., Gentchos E. J., Beller M.: Clin. Orthop., 1971, 81, 15.—

2.    Alexander £., Forsyth H. F., Davis C. H., Nashold B. S.: J. Neuro-surg., 1958, 15, 353. — 3. Bailey R. W., Badgley C. £.: J. B. J. Surg., 1960, 42-A, 565. — 4. Beatson T. R., J. B. J. Surg., 1963, 45-B, 21. — 5. Benes V.: Spinał Cord Injury. Bailliere, Tindall and Cassel Ltd. London, 1968. — 6. Bennett G.: Injuries of the Spine. Howorth M. B., Williams and Wilkins Co. Baltimore, 1964. — 7. Bielicki B.: Zwalczanie inhibicji proprioceptywnej w porażeniach spastycznych operacjami na układzie ścięgnisto-mięśniowym. Praca doktorska. AM, Warszawa,

91