104215

ALOJZY FELIŃSKI BARBARA RADZIWIŁŁÓWNA tiiędsy tragedią a melodramatem    ^

CAOjmot

Już dla widzów Teatru Narodowego na premierze w roku 1817 utwór Alojzego Felińskiego był tragedią niezwykłą. Barbaro Radziwiłłówno odniosła wspaniały sukces: w roku premiery pojawiła się na scenie aż jedenaście razy, a do roku 1821 (to jest do chwili cenzorskiego zakazu) - w sumie siedemnaście razy.

Triumfów scenicznych Barbary nie powtórzyła żadna z innych forowanych przez klasyków .tragedii narodowych*, na przykład Bolesław Śmiały Antoniego Hoffmanna (1815), Bolesław Wtóry Franciszka Wężyka (1816); pod względem liczby spektakli równać się z Barbarą mogła tylko Ludgarda Ludwika Kropiń-skiego z roku 1816 (dwadzieścia dwa przedstawienia), ale była na scenie warszawskiej aż do roku 1830.

Entuzjastyczne reakcje widzów na pojawienie się Barbary są zastanawiające, zważywszy niechęć publiczności parterowej do klasycznego repertuaru. A tymczasem - jak po latach wspominał Kazimierz Władysław Wójcicki - „Zapał publiczności, z jakim ten utwór na scenie narodowej przyjęła, prawie w szał przechodził. [...] Barbara i Feliński był na ustach każdego; o tym dramacie tylko mówiono, przypominano sobie sceny i ustępy niektóre*¹. Co przesądziło o ogromnej popularności klasycznej tragedii Felińskiego? Chyba jednak nie katartyczny wstrząs rodem z tragedii - wyraźnie niweczony przez styl odbioru Jtu pokrzepieniu serc*. Barbara Radziwiłłówna przenosiła w złoty wiek zygmuntowski, olśniewała narodowym strojem; potężną siłę oddziaływania czerpała z patriotycznej nostalgii. A jednak -z kilku estetycznych i historycznych powodów - Barbarę Radziwiłłównę zmuszeni jesteśmy uznać za tragedię... nietragicz-ną, niespełniającą żadnej z przyjętych definicji tragizmu.

Prapremiera: Warszawa, Teatr Narodowy, 27 lutego 1817. Pierwodruk: Kraków 1820. Podstawa cytowania: A. Feliński, Barbaro Radziwiłłówna, w: Polska tragedia neoklasycystyczna, wybór i oprać. D. Ratajczak, Wrocław 1988. BN 1/260.