104E05

WSTĘP

Składnia jako dział gramatyki zajmujący się budową wypowiedzeń ma walor poznawczy. Nauczanie składni kształci również umiejętności językowe uczniów, ma więc znaczenie praktyczne. Tworzenie tekstów w polszczyinie mówionej i pisanej służy nie tylko wyrażaniu myśli, ale także wywołaniu określonego wpływu na odbiorcę. Celów tych nie można osiągnąć bez znajomości zasad poprawnego, logicznego i sprawnego konstruowania wypowiedzeń. Równie ważną umiejętnością jest ich analiza, której w szkołach różnych szczebli poświęca się wiele uwagi.

Dotychczas nie było książki poświęconej w całości analizie składniowej wypowiedzeń. Od dawna nauczyciele, studenci, uczniowie pytają mnie, czy jest praca, która zawierałaby przykłady wypowiedzeń oraz ich składniowe analizy. Na tak postawione pytanie musiałem odpowiadać przecząco, mimo że istnieje książka Anny Pospiszylowej Materiały pomocnicze do ćwiczeń ze składni opisowej języka polskiego (Olsztyn 1987), w której nie ma jednak rozwiązań podanych przykładów. Jest więc adresowana do tych, którzy już umieją dokonywać rozbioru składniowego.

Praca ta przeznaczona jest dla uczniów (szkół podstawowych i ponadpodstawowych) oraz studentów, którzy mogą ćwiczyć i doskonalić umiejętności składniowej analizy wypowiedzeń, a także dla nauczycieli, którzy nie będą musieli juz wybierać z różnych źródeł przykładów na klasówki, sprawdziany, testy, kolokwia, egzaminy czy olimpiady. Wypowiedzenia zawarte w tym zbiorze ćwiczeń charakteryzują się bardzo różnym stopniem trudności, dzięki czemu może je analizować zarówno uczeń szkoły podstawowej, jak i student lub nawet nauczyciel, by sprawdzić swoje umiejętności.

W obrębie każdej grupy przykładów wyróżnione zostały dwie części: A. -konstrukcje, których analiza jest w zasadzie możliwa przy wykorzystaniu wiedzy z zakresu szkoły podstawowej, B. - wypowiedzenia wymagające znajomości teorii składni wykraczającej poza program szkoły podstawowej.

Przykłady pochodzą z literatury pięknej, w języku artystycznym bowiem wypowiedzenia przybierają najrozmaitsze i najciekawsze kształty składniowe, co daje interpretatorowi szansę sprawdzenia swoich umiejętności. Są to konstrukcje wybrane z utworów literatury polskiej powstałych po 1918 r. (z wyjątkiem jednego wypowiedzenia), dzięki czemu mają walor współczesności, którego brak-wielu przykładom zawartym w podręcznikach składni (np w Zarysie składni polskiej Zenona Klemensiewicza). Zebrany materiał jest wynikiem moich własnych