57014 Obraz (667)

I. Składnia

Składnia to dział gramatyki opisujący zasady budowy wypowiedzenia podstawowej jednostki tekstu, a więc najmniejszej całostki o funkcji unikatywnej.

Zagadnienia wstępne

W naszym kręgu kulturowym typowy tekst pisany o dowolnej długości — leżnie od tego, czy rozumie się jego sens czy nie — można podzielić na --.i, biorąc pod uwagę wyłącznie jego rozczłonkowanie formalne (kształt).

Część tekstu stanowiąca ciąg słów zaczynający się wielką literą i koń--zący kropką to wypowiedzenie.

Oto przykład tekstu złożonego z czterech wypowiedzeń:

Wszedł. Profesor. Wściekły. Od razu odpytał Janka, który nawet jeszcze nie zdążył wyjąć zeszytu z plecaka i usiąść.

Każde wypowiedzenie stanowi z punktu widzenia opisu gramatycznego : klikniętą całość, którą interpretuje się funkcjonalnie, pragmatycznie, ::.aczeniowo i formalnie.

Jeśli chodzi o perspektywę funkcjonalną, nasz przykładowy tekst wyjaśnia, co się zdarzyło w klasie po dzwonku. Każde wypowiedzenie w stosunku do poprzedniego zawiera nową informację, przy czym pierwsze nawiązuje bezpośrednio do wyjściowego pytania:

Co się zdarzyło? Po dzwonku do klasy wszedł. Kto? Profesor W jakim był humorze? Wściekły. Jak to się objawiło? (Co zrobił?) Od razu odpytał... W perspektywie pragmatycznej — wszystkie cztery wypowiedzenia są opisowymi stwierdzeniami nadawcy. Nadawca w żadnym z nich nie wyraża swojej woli czy uczuć, nie pyta, nie stawia hipotez ani nie ocenia. Każdemu wypowiedzeniu da się również przypisać znaczenie:

Wszedł (‘zaczął być w klasie’).

Profesor (‘nauczyciel’).

Wściekły (‘zły i gniewny’).

433