182

£re«l psychoaktywne w kulturach meęalitycznych Europy środkowej Zarył problematyki

%c.7.CfemąiaH|tt*lł(ia*M« Imż ójfi (■? P łtmcft IW7a). ilu ;.OirMmaiMrftHfaa«iaeiri«arlOnrmboanukidm P.HcminH»7a|.

baki gliniane domdzi istnienia w okresie póz* nomykeńskim na Krecie i w Pylos na Peloponezie rozległych upraw maku. Znaleziska w sanktuarium w Gazi pozwalaj? także domniemywać, że w czasach kultury mmojslcicj znany był sposób prażenia opium na rozgrzanych płytkach glinianych lub w płaskich naczyniach. Wedle niektórych badaczy, ośrodkiem antycznej kultury makowej i produkcji opium był Cypr. W miejscowości Kition. na Cyprze w prefenickich warstwach świątyni czwartej odkopano cylindryczną bogato zdobioną fajką do palenia opium. W świątyni piątej odkryto z kolei cylindryczną wazą podobną do naczynia z sanktuarium bogini w Gazi na Krecie, służąc? do inhalacji lub prażenia (np. R. S. Merrillees 1962; 1979; V. Kara-

gcorghis. M. Demas 1985). W antycznej Grecji uży-wano opium w celach kukowych podczas fumigacji

w świątyniach i wyroczniach, ofiarowywano bogom

oraz przyjmowano jako środek odurzający podczas misteriów. Mak z winem i miodem dawano min. zawodnikom w czasie treningu przed Igrzyskami Olimpijskimi (M- D. Merlin 1984; T. McKeona 1993. S. 190-195; A. Szyjewski 2001, s. 317).

Opium było dość szeroko stosowane w różnych dolegliwościach. Zalecali je i pisali o nim starożytni lekarze Hipokrates (Vl/V w. p.n.e.), Henttdes (II w. p.n.e.), Teofirast z Erezos (ok. 370-287 pat) Trok ryt. Atcnaios, Diagoras. Diokles i Andieas z Karystos. a także -ojciec botaniki^- Pliniusz Starszy (23-79 r. HisL plant. 1. XX k. 18) traktując je głównie jako lek na różnego rodzaju bóle. Najbardziej znany lekarz i .zielarz'’ starożytnego Rzymu. Grek Dioskurides z Anazarbos. działający za czasów Nerona i Wespazjana, opisał dimcodm, podstawowy syrop uzyskiwany z maku. Wszyscy wymienieni znali lecznicze, ale i toksyczne działanie opium oraz skutki, jakie powoduje. W lulii

0    roślinie tej wzmiankuje Wergdmsz (79-19 pjte: Georg, 1.78- 4.545) a także Owidiusz w Metamorfozach (T. Brzeziński 1995, s. 125-126). Dodajmy, ii pierwsze zapisy historyczne z Indii datowane są dopiero z VII wieku n.e., a na okres średniowiecza z Chin. Mak w Europie był symbolem marzeń sennych, a nawet śmierci. Bóstwa snu i śmierci sztuka grecka przedstawiała z wiankiem makowym na głowie, albo z pękiem maku w dłoni. Mak zarówno w poezji, jak i w przysłowiach europejskich kojarzył się ze snem. letargiem, odurzeniem, obojętnością oraz nieświadomością. Starożytni znali dobrze nasenne, odurzające działanie soku makowego i niebezpieczeństwa z nim związane, kiż w V w. p.n.e. Diagoras z Mełes i później Era-zistaratos z Chios (ok. 305-245 pjw.) zalecali całkowite unikanie stosowania opium w lecznictwie. Na niebezpieczne właściwości opium zwracali także uwagę lekarze z okresu V-U w. p.n.e. Słynny lekarz rzymski pochodzenia greckiego z początków naszej ery, Galen, poświęcił właściwościom maku

1    opium cały rozdział w swoim dziele Medieonun opera quae extant. Twierdzi on mianowicie, iż opium fest na/silnle/stym z narkotyków, które para-lituje zmysły i przyprawia o sen śmiertelny. Tenże Galen przepisywał opium m.in. na przewlekle bóle głowy, zawroty głowy, epilepsje, astmę, kolki, gorączkę. obrzęki, trąd. melancholie ■ jiokgUwaóa kobiet*" (T Brzeziński 1995. s. 126 in )