16

11. ŁOŻYSKA TOCZNE

Łożyska toczne są znormalizowane w skali światowej. Normalizacją objęte są główne wymiary łożysk, ich kształty, szczegóły konstrukcyjne,, oznaczenia, metody obliczania itp. Polskie normy łożysk tocznych i icb elementów (PN-79/M-86UK) do PN-75/M-86491) są zgodne z zaleceniami ISO. ,

Dobór łożysk tocznych polega na ustaleniu rodzaju łożyska oraz jego wymiarów. W pierwszej kolejności dobiera się rodzaj łożyska w zależności od konstrukcji maszyny, warunków pracy łożyska itp. Następnie ustala się wymiary łożyska w zależności od jego obciążenia, maksymalnej prędkości .obrotowej i wymaganego okresu pracy. Wymiary i inne dane niezbędne do obliczeń są ujęte w katalogu łożysk tocznych, opracowanym przez CBR.ŁT, W katalogu dla każdego łożyska podane są:

—    nośność ruchowa C, tj. wartość obciążenia, jakie dane łożysko może przenieść W czasie pracy.

—    nośność spoczynkowa czyli dopuszczalne obciążenie łożysk nie obracających się lub obracających się bardzo wolno (do U) obr/min),

—    ipaksymalna prędkość obrotowa.

Wartość nośności ruchowej jest. podana dla umownej trwałości obliczeniowej, wynoszącej 1 milion obrotów. Trwałość Laka oznacza, żc po wykonaniu 1 miliona obrotów mogą wystąpić pierwsze oznaki zniszczenia łożyska. W praktyce jest wymagana znacznie większa trwałość łożyska. Zależy ona od warunków pracy łożyska (m. in. od prędkości obrotowej i temperatury nagrzania łożyska) oraz od warunków eksploatacji urządzeń i maszyn (łożysko powinno być tak dobrane, aby wystarczyło na cały okres eksploatacji mechanizmu, a .gdy jest to niemożliwe na okres do planowanej naprawy głównej lub średniej). Głównym zadaniem przy obliczaniu łożysk tocznych jest więc dobranie. łożyska spełniającego rzeczywiste warunki pracy i eksploatacji — różniące się od wartości przyjętych w normach i podanych w katalogu CBKŁT. Poniżej są podane podstawowe wzory stosowane w obliczeniach łożysk tocznych.

t

T

i

i

!'

ł

ł

Trwałość umowna określana w milionach obrotów

(tU>

gdzie:

(- - nośność ruchowa łożyska, podana w katalogu,

f — r/cęzywiste obciążenie ruchowe łożyska, .

q — wykładnik - dla łożysk kulkowych q — 3. dla łożysk wałeczkó-

. 10 ■

_i wydr q — ;.

Nośność mchowa

{.U

gdzie:

. /„ - współczynnik prędkości obrotowej,

Jh ~ współczynnik trwałości.' j, — współczynnik tempera luny. Współczynniki J'„ i j'_h obliczamy z zależności

f = 7A ' '    ■ *

^h y/500

gdzie: i.,, - trwałość łożyska w godzinach.

(1U>

Wartości współczynnika/,, możemy również przyjmować z tablicę- 6-podanej w II części podręcznika [20]. Wartości wspólczynnika /, dobieramy w zależności od przewidywanej tempera tury nagrzewania łożyska: dla ( d    I; 200'C-0,9; 250'O-0,75; 300T - 0,6

(według [8]*k

W tablicach 40-M 3 podano wymiary (w zakresie średnic otworów d — 10w 100 mm] oraz nośność łożysk kulkowych zwykłych najbardziej rozpowszechnionych serii: 60, 62. 63 i 64.

*) Wartości /, Są potknie na pcuklawk- aktnalnt-ge katalogu łożysk Soc/nydi wyd,zl975 r.