1

Model typologii postaw rodzicielskie li

Czym charakteryzuje się nieprawidłowy stosunek do dziecka? U podłoża niewłaściwych postaw rodzicielskich leży na Ogół bądź nadmierny dystans"uczuciowy wobec dziecka, bądź .nadmierna - koncentracja, na nim. Wyraz „dystans" został użyty dla określenia podległości psychicznej” rodziców od dziecka. Równocześnie rodzice z „dystansem" nie są zwróceni „ku dziecku”, ale albo „przeciw dziecku”, albo „poza dziecko*, albo „obok dziecka”. Nadmierna koncentracja natomiast wskazuje, że brak tu jakiegokolwiek . dystansu, rodzice są zbyt blisko „przy dziecku” lub tuż „nad nim". Przy nadmiernej koncentracji rodzice są zbyt blisko, by móc być zwróconym ku dziecku jako rozwijającej się odrębnej jednostce ludzkiej i wówczas brak mu swobody wzrastania.

Zaburzenia kontaktu z dzieckiem przejawiają się w kil-■ ku charakterystycznych formach, które ilustruje rys. 5. Są to:

NADMIERNY    __ NADMIERNA

DYSTANS    KONCENTRACJA

j. Koniaki agresywny    1. Kontakt uporczywie korygujący

albo    albo

2. Ucieczka od kontaktu    2. Kontakt zbyt bliski na |X>*iormc

wcześniejszej lazy rozwojowej

Uys. 5. Formy zaburzeń kontaktu z dzieckiem przy nadmiernym dystansie lub nadmiernej koncentracji uczuciowej

przy nadmiernym dystansie — Łon takt agresywny*— „robienie z dzieckiem porządku" bez wnikania" w jego po-trzeby czy motywy jego zachowania (rodzice „przeciw aztecku¹¹)' lubTeż — unikame7 wycofywanić~śIę~z~kontaktu^ z dzieckiem (rodzice „poza dzieckiem” czy „obok", SUT me „Eu dziecku");

przy nadmiernej koncentracji uczuciowej — uporczywe i sztywne _dążcnie do korygowania zachowania dziecka

(rodzice „nad dzieckiem ’) albo trzymanie dziecka przy sobie i ograniczanie innych kontaktów społecznych (rodzice „przy flżiecku"), a w»><r~3qzeme do utrzymywania kon-taktu symbiotycznego, który — jak to określą Capian — jest właściwy dla pierwszego kwartału życia dziecka.¹

Równocześnie należy zaznaczyć, że wyżej wskazane formy zaburzeń kontaktu z dzieckiem wiążą się z pewnymi cechami zachowania rodziców, które można ująć także jako dwa bieguny innego wymiaru, a mianowicie z jednej strony dominację, z drugiej — zbytnią uległość. Uległość niekoniecznie musi oznaczać, że rodzice ulegają zachcian-kom dziecka, ale że podporządkowują się i uzależniają od jego istnienia, od wymagań i potrzeb jego rozwoju, tak jak sami je widzą. Przy przesadzie w tym kierunku rodzice niemal przestają żyć własnym życienj, co często zdarza się przy równoczesnej nadmiernej koncentracji na dziecku. Typy ulegle przy nadmiernym dystansie wobec dziecka biernie zaznaczają swoją odległość psychiczną i po prostu unikają kontaktu z dzieckiem, ignorują je, zaniedbują potrzeby uczuciowe czy nawet fizyczne.

Kontakt agresywny z dzieckiem,(czyli „przeciw dzioc-~Icu"), podobnie jak kontakt uporczywie korygujący, (z pozycji „nad dzieckiem”), łączy się z dominującym posłępo-.wanicm rodzicielskim, podczas gdy unikanie kontaktu czy zbyt bliskie utrzymywanie dziecka przy sobie .wia&O się ze zbytnią uległością rodziców. Rys. 0 przedstawia graficznie wyżej opisane zależności, leżące u podłoża formowania się nieprawidłowych postaw wobec dziecka.

Wymienione-rodzą jeźaburzeń kontaktu z dzieckiem wyznaczają główne typy nieprawidłowych postaw rodzicielskich. Są to postawy: odtrącająca, unikająca, zbyt wyma-. .gająca i, nadmiernie cliróniądT.

Zanim przejdziemy do omówienia głównych typów po- _ staw rodzicielskich spróbujmy scharakteryzować podane wyżej podstawowe wymiary, których krańce charakteryzują niepożądane wychowawczo nastawienia rodziców, zaś środek — optimum.

$ '^Dommrfcję; górowanie charakteryzuje twardość w za-' : ! "EhnwaTfllTTóflziców. tendencja do ograniczejń iŚMrowęścj-j "Rygory są narzucane dziecku bądź wymuszane środkami

' CI. Capia n: The Oouetojjmeiit o/ roofJrer-chitd refulionsłtip tu the firsi two ycttrs. Maszynopis powielony.