1 (303)

Z OGOLNM MUFO DO LOGU NA UK .. MISCELLANEA LOGIC A ” II (1985)

1.    Definicja

Sam wyraz definicja

Wyraz „definicja" - łacińskie definitio czy też diffinitio- sam nie jest niestety jednoznacznie zdefiniowane. Z biegiem dziejów zaznaczają się różne tendencje i rozwijają różne techniki w definiowaniu. W języku polskim są po części jednakie, po części podobne i częściowo tylko, wzajemnie od siebie oddalone pokrewne znaczenia związano ze słowami: określenie, w szczególności określenie istoty lub pojęcia: wyjaśnienie, zwłaszcza wyjaśnienie słowa, pojęcia, rzeczy, nazwy; objaśnienie; scharakteryzowanie; przedstawianie; analiza pojęć; synteza pojęciowa.

1.1. Cele definiowania (l. 11/ Celem definiowania może być określenie istoty. laki pogląd występuje już u Platona i Arystotelesa, następnie w całej późniejszej filozofii starożytnej i średniowiecznej, a i dziś bywa jeszcze reprezentowany.

Hjl2y Definicja jest określeniem pojęcia. Ponieważ według Immanuela Kanta rzecz sama w sobie jest niepoznawalna, a tylko jej fenomen poprzez formy zmysłowego oglądu i kategorie rozumu, przeto nie może być celem definiowania coś niepoznawalnego, lecz tylko to, co jest osiągalne dla rozumu, tzn. pojęcie. Takie ujęcie definicji było prezentowane przez Immanuela Kanta (1724-1804), Jakuba Friesa (1773-1843) i innych, a szeroko rozpowszechnione u neokantystów; znajduje się wszelako także już w umiarkowanym nominaliźmie (konceptualiźmie) średniowiecznym występuje też w logice tradycyjnej od 1800 r., której wykład rpzpidćzynał się przeważnie nauką o pojęciach.

. l^y Definicja jest stwierdzeniem (znaczenia) pewnego znaku. Znakiem tym może być zarówno słowo jak i pojęcie. Ten pogląd nie jest w prawdzie niemal w ogóle explicite reprezentowany jako teoria, ale za to w praktyce definicja tak właśnie jest powszechnie traktowana. Z wrócił na to uwagę Walter Dubislav w swojej dziś jeszcze zasługującej na czytanie pracy >Die Definition<. Zachodzi często w działaniu potrzeba stwierdzenia, w jakim znaczeniu pewne słowo jest zazwyczaj rozumiane. Bywa ona w znaczącym stopniu zaspokajana przez słowniki i leksykony. Rozróżnia się zatem ewentualnie wiele znaczeń, albo też stwierdza, że określone znaczenie z biegiem dziejów ulegało przeistoczeniom. Ten rodzaj definiowania jest więc postępowaniem historyczno-filozoficznym. Takie rodzaje definicji są także bardzo rozpowszechnione wśród prawników, ponieważ znaczenie ustaw, o ile nie składają się z fachowych terminów prawniczych. Jest zależne od występującego w języku potocznym znaczenia słów pokrewnych. Słynną już się stała definicja kolei żelaznej podana przez ówczesne sądownictwo Rzeszy Niemieckiej: