24

'I Oznaczanie czasu wypływu (iarb, lakierów i podobnych wyrobów) za pomocą kubków wypływowych wg PN EN 535 ISO 2431

U wagi ogólne

Do badania lepkości umownej stosowana jest metoda, która polega na pomiarze czasu wypływu badanego materiału przy użyciu określonego naczynia

pomiarowego. Wyniki oznaczeń są zależne zarówno od specyficznych właściwości badanego materiału, jak i warunków prowadzenia pomiaru. Wyniki pomiaru czasu wypływu są powtarzalne tylko w przypadkach produktów mających charakter cieczy newtonowskich lub prawie newtonowskich. Pomiąć czasu wypływu jest często stosowany do sprawdzania konsystencji farb, lakierów itp. materiałów. Farby zawierają często środki zwiększające lepkość, które ograniczają ich wypływ. Lepkość takich wyrobów może być oznaczana tylko przy użyciu wiskozymetrów działających na zasadzie podwyższonych gradientów prędkości (np. ISO 2SS4). Żywice i lakiery mogą jednakże wyka zywać wypływ newtonowski lub prawie newtonowski przy lepkości dużo wyższej i w takich przypadkach można przeprowadzać kontrolę konsystencji za pomocą kubków wypływowych.

Norma PN EN 535 ISO 2431 wyszczególnia trzy kubki wypływowe o podobnych wymiarach, ale mające różne otwory: 3, 4 i 6 mm (w dótychczaso wej normie krajowej PN-S1/C-S150S — 2, 4 i 6 mm). Metodę tę stosujemy jedynie' w przypadku produktów, dla których przerwanie się strumienia wypływowego z otworu kubka może być określane jednoznacznie.

Czas wypływu to czas, jaki upływa od momentu; gdy badany produkt zaczyna wypływać z otworu pełnego kubka, do momentu, gdy wypływający strumień produktów przestaje być ciągły przy otworze.

Wpływ temperatury na czas wypływu jest bardzo ważny i zależy od typu produktu. Do celów arbitrażu międzynarodowego ważne jest znormalizowanie temperatury próby (23±0,5°C). Dopuszcza się przeprowadzanie w innej, lecz uzgodnionej temperaturze (przy zapewnieniu wahań temperatury nie większych niż 0,5°C w czasie badania).

Wymiary kubków wypływowych podano na rys. 1    , Norma PN EN 535

ISO 2431 precyzuje szereg wymagań co do np. kształtu kubków, materiału z którego są wykonane (np. dysze kubka — ze stali nierdzewnej lub węglików spiekanych), stopnia wykończenia wewnętrznych powierzchni kubka (maks. chropowatość 0,5 pm), procedury dotyczącej wzorcowania, cechowania, konserwacji i sprawdzania kubków. W celu uzyskania żądanej dokładności pomiarów, należy dla badanego produkuj wybrać taki kubek wypływowy, z którego czas wypływu byłby większy od 20 s.

Wstąpi\a sprawdzanie wykonuje się w celu określenia zdolności produktu do przeprowadzania badania, tzn. czy zachowuje się on jak ciecz newtonowska lub prawie newtonowska. W tym celu należy dobrze ujćdnorodnić produkt, napełnić nim kubek i po upływie 5 s od napełnienia kubka usunąć palec z otworu zatykającego. Następnie należy powtórzyć pomiar pozostawiając produkt w kubku przez 60 s przed usunięciem palca. Jeśli drugi wynik różni sic od pierwszego o więcej niż 10% produkt ten powinien być uznany za nic newtonowski, a więc nieodpowiedni do kontroli konsystencji przez pomiar 30