393

III. Zakres i formy działania Rzecznika 393

III. Zakres i formy działania Rzecznika 393

owanie

niewie-

.iszenia ust. 3 - może nie zo-tywdy. ;entru-wkra-

1 for-

iprzez

praw

llność ynno-;zenia o jest owej, orga-e jest iteres vanie obec zcze-musi tórej

t na

nia.

iki>-

4ve

vi.t

3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części (jak łatwo się domyślić, może to nastąpić tylko w sytuacji wyjątkowej).

Jeżeli Rzecznik postanowi samodzielnie przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, to przysługują mu w tym zakresie szerokie uprawnienia (art. 13 uRPO), a w szczególności:

1)    prawo badania - nawet bez uprzedzenia - każdej sprawy na miejscu,

2)    prawo żądania składania wyjaśnień.

3)    prawo żądania przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej nie tylko przez organy administracji rządowej i samorządowej, ale także przez organy organizacji społecznych i zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych mających

_v osobowość prawną - widzimy jednak, że jeśli chodzi o organy państwowe, pra-i wo to dotyczy tylko organów administracji,

4)    prawo żądania przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, z uwzględnieniem zasady niezawisłości sędziowskiej, a także przez prokuraturę i inne organy ścigania,

5)    prawo zlecania sporządzania ekspertyz i opinii.

Po zbadaniu sprawy rzecznik może podjąć interwencję dla załatwienia sprawy (art. 14 pkt 2 uRPO). Następuje to w formie wystąpienia, które jest kierowane do organu, organizacji lub instytucji, które w swej działalności naruszyły prawa i wolności, z tym /e wystąpienie to nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej. Rzecznik może też zwrócić się do organu nadrzędnego nad owym organem, organizacją lub instytucją z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa, a więc na przykład środków nadzoru. W wystąpieniu Rzecznik formułuje opinie i wnioski co do sposobu załatwienia sprawy, może też żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. Adresat wystąpienia ma obowiązek poinformować Rzecznika, w terminie nie dłuższym niż trzydzieści dni, o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. Jeżeli nie zadowoli to Rzecznika, może się zwrócić do właściwej icdnostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań (art. 15 uRPO).

Rzecznikowi nie przysługują natomiast żadne kompetencje, które pozwalałyby mu na zmianę, uchylenie czy zawieszenie wykonania kwestionowanego aktu czy też na nakazanie załatwienia danej sprawy w określony sposób. Rzecznik może jedynie sugerować, zwracać uwagę, występować, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy pozostaje poza jego gestią. Może. oczywiście, zwracać się do organów nadrzędnych, może nawet przedkładać Sejmowi i Senatowi określone kwestie wynikające z jego działalności (art. 19 ust. 3 uRPO). są to już jednak środki nadzwyczajne. Dlatego siła oddziaływania Rzecznika musi wynikać przede wszystkim z jego autorytetu. Nie jest ni rzeczą prostą, ale po ponad dwudziestu latach istnienia tego organu udało się to s znacznej mierze osiągnąć, tym bardziej ze Rzecznik zwykle cieszył się poparciem prasy, radia i telewizji.

Poza wystąpieniami, których adresatami są przede wszystkim organy admini-uracji. Rzecznikowi przysługują tez inne środki oddziaływania, zwłaszcza te, które są związane z postępowaniem sądowym. Może on: