447

(1)    Odwytworowe nazwy środków czynności INSTR (RES)

Nazywają urządzenia, narzędzia i inne środki służące do wytwarzania przedmiotów wskazanych przez podstawę. Specjalizują się w tej funkcji formanty -ak przy nazwach prostych narzędzi (rowiak, szczeliniak ‘dłuto do żłobienia rowków, szczelin’, kąciak ‘dłuto do formowania kątów’, kliniak ‘młotek do wykuwania otworów na kliny’), -acz (dziurkacz) oraz formant -ownica przy nazwach bardziej skomplikowanych urządzeń, np. bruzdownica, deszczownica, falownica ‘urządzenie wytwarzające deszcz, fale’, formant -ówka przy nazwach maszyn (swetrówka ‘maszyna do wytwarzania swetrów’).

(2)    Odobiektowe nazwy środków czynności INSTR (OB)

Są to nazwy przedmiotów (urządzeń) służących do wykonywania czynności na obiektach wskazanych przez podstawę. Wyróżnia się tu klasa nazw gwoździ służących do przybijania tego, na co wskazuje podstawa (np. gonciak, łaciak, podkowiak), oraz nazwy urządzeń ochronnych zabezpieczających przed tym, co jest nazwane podstawą, np. błotnik, deszczowiec.

4.2.4.    Nazwy materiałowe OB,,,,,, (RES)

Są to derywaty oznaczające materiały, z których wytwarzane są przedmioty nazwane podstawą. Wyodrębniają się tu nazwy drewna ze względu na przeznaczenie, np. papierówka ‘drewno przeznaczone na papier’, belkowina, drągowina, masztowina, tyczkowina, ierdziowina ‘drewno przeznaczone na belki, drągi, maszty, tyczki, żerdzie’, zapalczanka ‘drewno przeznaczone na zapałki’.

Drugą grupę stanowią nazwy tkanin przeznaczonych na wyrób określonych ubrań lub ich części, np. koszulówka, ubraniówka, rękaw ówka, kolanówka. Jest to typ bardzo produktywny, szerzący się w potocznym języku środowisk handlowych.

4.2.5.    Nazwy miejsc LOC (SUB || OB || RES)

Nazywają miejsca ze względu na przedmiot jakiejś czynności (kwiaciarnia, owocarnia ‘pomieszczenie (sklep), w którym sprzedaje się kwiaty, owoce’) lub osoby, rzeczy, rośliny, które w danym miejscu (pomieszczeniu) znajdują się, przebywają, pracują, rosną itp. (np. tapicernia, introligatornia ‘miejsce pracy tapicera, introligatora’, kotłownia ‘miejsce, w którym znajduje się kocioł’, wrzosowisko ‘miejsce, na którym rosną wrzosy’). W wielu wypadkach możliwe są obie interpretacje: odobiektowa i odsubiektowa, zależnie od parafrazy: kurnik ‘pomieszczenie, w którym trzymane są kury’ lub ‘pomieszczenie, w którym znajdują się (przebywają) kury’, kartoflisko ‘miejsce, na którym rosną (rosły) kartofle’ i ‘miejsce, na którym są (były) posadzone kartofle’.

Typ pierwszy odobiektowy jest znacznie liczniej poświadczony. Specjalizuje się w tej funkcji formant -arnia (ok. 130 derywatów w SJPD), który derywuje masowo nazwy wytwórni (działów wytwórni), produkujących przedmioty nazwane podstawą, np. bekoniarnia, betoniarnia, cholewkarnia, gwoździarnia, kilimkarnia, koszykamia, perukarnia, zapałczarnia. Inna grupa semantyczna to

447