4

Podstawowe znaki literowe, które występują w polskim alfabecie zostały przejęte z alfabetu łacińskiego. Genezę łacińską ma proparoksytoniczny akcent w wyrazach pochodzenia obcego (niekoniecznie bezpośrednio zapożyczonych z łac. ale genetycznie łacińskich), zakończonych przyrostkami -ika//-yka ( w M.lp.i innych przypadkach, która majź z nim równą liczbę sylab) np. akustyka,bot/anika,gram/atykaj/izyka,kl/inika,matem/atyka,pedag/ogika,pr/aktyka a także w wyrazach zakończonych na -ik//-yk ( w D.lp.i innych przypadkach które mają z nim równą liczbę sylab) np. chemik-ch/emika, muzyk- m/uzyka, polityk- pol/ityka

Z łaciny zostało zapożyczonych szereg rzeczownikowych formantów sufiksalnych np.

-acja (korporacja, rabacja),

-ada//-iada//-inada//-onada( burszonada, dziecinada, iakinada),

-uncja (okpiwancja),

-an t(umizgant).

-ariusz(ubccadariusz),

-ita(Lechita),

-izm//-yzm (wszystkoizm,zamordyzm),

-ia(luteria),

-jusz(utracjusz),

-us(opijus),

W słowotwórstwie przymiotników wiele formatów sufiksalnych ma genezę łacińską , ale występują one w polszczyźnie w postaci morfologicznie zaadaptowanej np. -al-ny(lac.-alis->generalny jadalny), icz-ny(iac. -icus-> fan tas tyczny, polityczny, usta wiczny), -yl-ny(lac. -ilis->infanlylny,gnilny),-ij-ny//-yj-my(lac.-ia,-io->apelac}jny,melodyjny),    iń-ski//-yń-ski(lac.-inu$-

>florentyńskijtarościński).

Sufiksem czasownikowym , zwierający łaciński genetycznie morfem jest -izować. Powstał z zaadaptowanych rzeczowników zakońcoznyeh na -izm/7-yzm. np. polonizm-polonizować.

Istotny jest też strukturalny wpływ w zakresie słowotórstwa jest model złożeń grccko-łacińskich. upowszechniony    przez    Jana    Kochanowskiego    np.    bialogrzywy,

bialoskrzydty, chlapo byk, dobro rzecyćjra szk opis,pis orym.szeroko wladny, wiatronogi, wodolejca, zl otoczynny.

FLEKSJA

Trwałym zapożyczeniem z łaciny jest końcówka -a w M. i B. łm.rzeczowników męskich n^.absurda,adresa,afekta,akta,amfiteatra,anonsa.chcraktera,dcj'ekta,dogmata,dokumenta,.noktur an a,organ a, organ iztna.procesa.produkta, rekwizyta.sakram en ta, ta ten (a, wolumenu. Na początku łączyła się z rzeczownikami pochodzenia obcego, ale jej aktywność była tak duża. że zaczęła występować    także    z    rzecz.    pochodzenia    rodzimego

T\p.cltrosta,cienia,ciosa,rękopisa,dziesiątka,golenia,kę'saliścia,okresa,podwórca,pomysła,pułka,rze mienia,umysłu,urzęda,zakątka,zwierza,iurawia,iy wolu.

OKRES NOWOPOLSKI( XIX-XX w)

W miarę upływu czasu, końcówka -a - w miarę zanikania połsko-łacińskicj polifonii stawała się archaizmem i współcześnie występuje tylko w odniesieniu do jednego rzeczownika w parze leksemów, w któych dystrybucja końcówek -a:-y różnicuje znaczenie: akt=akta"zbiór dokumentów": akt-akty'części utworu dramatycznego".

SKŁADNIA

Zapożyczenia funkcjonowały przede wszystkim w tekstach pisanych w XYI-XVIII wieku, chociaż pojawiają się już. w tekstach staropolskich, a definitywnie wychodzą z użycia dopiero w w^rieku XIX. Należy wymienić nast.konstrukcjc:

a)    accusativus cum infinitivo : widzicmy pszczoły miód robić,

b) dativus tivus aucioris (celownik pożytku)- Bogu rodzica, Matka dzieciom.