683

Metamodel

Metamodel

Osiemdziesiąt siedem lat temu nasi ^tur- tj- strukturę głęboką i strukturę ojcowie powołali na tym kontynencie powierzchniową. Pierwsza obejmuje do żyda nowy naród, który narodził wszystko, co mówisz, druga — się w Wolność i poświęcił realizacji idei, wszystko, co wiesz na ten temat.

Tę wypowiedź cechuje wyraźnie [ większa precyzja. Załóżmy jednak, że ie jest to przemowa, ale referat na mat prawa konstytucyjnego. Wówczas np. słowo „wolność" domagałoby się znacznie obszerniejszego wyjaśnienia. Czym dokładnie jest wolność? Dla kogo? W jakich okolicznościach? Nie trzeba dodawać, że

Obecnie każdy walczy z każdym i wszystko być może pójdzie na marne*.

Zdania te są trochę niejasne. Kto założył państwo? „Wolny", ale w jakim sensie? O jakiej walce mowa? Co pójdzie na marne i co to właściwie oznacza? Oto ta sama myśl przekazana przez Abrahama Lincolna: że wszyscy ludzie zostali stworzeni równymi. Obecna wielka wojna domowa pokaże, czy ten bądź jakikolwiek inny naród, który zrodził się w takich oko-licznośdach i poświęcił takiej idei, może przetrwać¹.

każdego roku na całym świecie niezliczone procesy sądowe, dokumenty państwowe czy materiały tworzone przez działaczy na rzecz praw człowieka rozszerzają znaczenie słowa .wolność”.

Metamodel pomaga analizować wypowiedzi, ponieważ wskazuje na różnicę, jaka dzieli dwa rodzaje struk-

Na przykład jeżeli powiem, że nigdzie w tym mieście nie mogę zjeść przyzwoitej sałatki, mogę mieć na myśli choćby to, że wszystkie są zbyt kaloryczne; a może zajrzałem tylko do trzech restauracji w najbliższej okolicy i na tej podstawie wydałem opinię. Będzie to część mojej struktury głębokiej. Jeżeli nie znasz mojej struktury głębokiej, możesz wykorzystać własną.

Załóżmy, że mój przyjaciel lubi sałatki z dużą ilością grzanek, żółtego sera i boczku, ociekające tłustym sosem. On poleciłby mi zapewne restaurację, w której podaje się tego rodzaju dania. Tymczasem ja przeraziłbym się ich kalorycznością i zacząłbym się zastanawiać, co mój przyjaciel miał na myśli. Cóż. gdybyśmy obaj odwołali się do metamodelu. od razu zrozumielibyśmy się nawzajem, a cala

1

Fragment orędzia gettysburskiego Abrahama Lincolna cytuję za: A. Pratkanis. E Aronson, Wiek propagandy. Używanie inadużywanie perswazji na co dzień, dum. J. Radzicki, M. Szuster, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, t. 62