Wg. Stefana Szu mana
1. stadium bazgrania (2.5-6r.ż.) - kształtowanie się schematu:
a) bazgroty linearne (różne linie, w różnych kierunkach);
b) bazgroty figuralne (koło);
c) stadium uproszczonego i prymitywnego schematu (schematu ubogiego) - przedmioty i postaci mają formę uproszczoną, zgeometryzowaną są sztywne, kanciaste lub nadmiernie zaokrąglone. Przyczyną tego jest niedokładność spostrzeżeń dziecięcych, brak wystarczających wiadomości o strukturze przedmiotów oraz mała sprawność ruchów ręki. W rysunkach brak proporcji między częściami - sprawia to, że rysunek nie zawsze jest czytelny. Stopniowo w rysunku utrwalają się formy najlepiej znanych i najczęściej używanych przez dziecko przedmiotów. W prymitywny i właściwy dla siebie sposób dziecko zaczyna rysować człowieka, domek, samochód, pieska, ptaszka i inne obiekty.
Stadium to u niektórych dzieci pojawia się pod koniec okresu poniemowlęcego, u większości natomiast przypada na pierwsze lata wieku przedszkolnego;
2. stadium ideoplastyki (6-12r.ź.) - rozwój schematu udoskonalonego.
3. stadium fizjoplastyki (od 12r.ź.) - okres poschematyczny, w którym dziecko próbuje kopiować naturę i modele zewnętrzne.
Szuman w swoich badaniach wykazał, że dziecko l' rysunkach odtwarza nie tyle, co widzi, ile to, co wie o
świecie.
WIEK PONIEMOWLĘCY
Prawidłowo wychowane dziecko potrafi już w 2r.ż. posługiwać się ołówkiem. Zarówno jednak sposób trzymania ołówka, jak i to, co dziecko rysuje i jak rysuje, sprawia, że rysunek małego dziecka jest zupełnie niepodobny do wytworów rysunkowych przedstawiających podobizny realnych przedmiotów i istot.
Młodsze dziecko przeważnie nie kojarzy jeszcze ołówka z papierem, niekiedy zaś, postukując zaostrzonym końcem ołówka o papier, pozostawia na nim ślady w postaci kropek (punktów), które są następnie punktem wyjścia do kreślenia krótkich, urywanych linii, rzucanych silnie na papier. Przypadkowo małe dziecko może pozostawić na papierze ślady przypominające linie niezdecydowane, „drżące", faliste lub zygzaki i pętle.
2 rok życia - początkowo ołówek trzymany jest „w garści”, a ręka porusza się przede wszystkim w stawie łokciowym i ramieniowym. Dziecko nie jest w stanie do wyodrębnienia istotnych cech przedmiotów i nie potrafi odtworzyć nawet uproszczonych ich kształtów. Dlatego też dziecko w tym okresie bazgrze, tzn. kreśli zwoje chaotycznych linii, które nić jeszcze nie przedstawiają stanowią jednak doskonałe ćwiczenie zarówno dla ruchów dziecka, jak i jego spostrzeżeń.
W 2.7 roku życia - pojawiają się mikrobazgroty (szereg malutkich spiralek, zygzaków, plam). Dziecko uczy się naśladować kierunek prostych linii kreślonych przez dorosłych.
3 rok życia - dziecko uczy się prawidłowo trzymać ołówek i coraz lepiej opanowuje drobne ruchy swych palców i dłoni. Z chaosu kreślonych linii zaczynają się wyodrębniać proste kreski, łuki oraz pojedyncze punkty. 3-letnie normalnie rozwijające się dziecko umie już narysować kółeczko.
Kółka, proste kreski i punkty stanowią już elementy przyszłego rysunku. Drobne mięśnie dłoni i palców podporządkowują się coraz bardziej woli dziecka i stają się posłuszne jego życzeniom. Z łatwością dziecko zaczyna rysować „słoneczko”, drabinę, płotek, a nawet proste schematy postaci ludzkiej i zwierzęcej. Jedną z najprostszych i najwcześniej pojawiających się form są „głowonogi” - twory składające się z kółka i kilku kresek. Wśród narysowanych części ciała znajduje się: głowa oraz wyrastające z niej ręce i nogi, przedstawione w postaci pojedynczych, ukośnych kresek.
Niektóre dzieci rysując „głowonoga” przedstawiają go „do góry nogami”, inne rysują elementy twarzy (oczy, usta) poza kołem, które stanowi jej kontur.
Oczy w rysunku człowieka pojawiają się po raz pierwszy w wieku 2 lata i 10 miesięcy w formie kół. Zanikają w wieku 2 lata i 11 miesięcy, a 3r.ż., aby pojawić się ponownie w wieku 3 lata i 2 miesiące. W wieku 3 lata i 5 miesięcy oczy są prezentowane przez zwyczajny kontur o owalnym kształcie, a później będą przedstawiane za pomocą punktów.
3