cera sucha012

okolicach dotkniętych dolegliwością. Zmiany chorobowe, w których dochodzi do zaburzeń rogowacenia i suchości skóry to najczęściej wrodzone choroby atopowe skóry (świerzbiączka), ichtiozy i łuszczyca.

Wszystko sprowadza się do ilości wody w naskórku

. Niezależnie od wymienionych wyżej pierwotnych przyczyn, bezpośrednim powodem tego, có określamy jako suchość cery, jest zawsze obniżenie prawidłowego, poziomu nawilżenia naskórka. Dlatego mówiąc o cerze suchej mamy zawsze na myśli suchość wierzchnich warstw naskórka.

Nawodnienie skóry właściwej,, która jest magazynem wody dla organizmu, może natomiast w sposób naturalny ulegać dość dużym wahaniom nie doprowadzając ha początku do widocznych różnic. U młodych osób różnice w poziomie nawilżenia głębszych warstw skóry objawiają się lekkim obrzękiem powiek w przypadku przewodnienia i zmęczonym wyrazem twarzy,' podkrążonymi oczami itp. przy niedomiarze wody. Dopiero przedłużający się stan obniżenia poziomu wody w skórze właściwej, wywołany chorobą, lekami, lub długotrwałymi zmianami w skórze (starzenie), doprowadza do wtórnej suchości naskórka i w efekcie powstania cery suchej.

Prawidłowo nawilżony naskórek zawiera 10 do 13% wódy i ; nawet niewiekie obniżenie tych wartości powoduje wyraźnie widoczne zmiany. Woda jest plastyfikatorem naskórka, a ściślej -keratyny występującej w jego warstwie rogowej. O elastyczności i ■sprężystości naskórka, decyduje , tzw. alfa-keratyna, która w . warunkach niedoboru wody przechodzi w beta-keratynę, nieelastyczną, twardą i kruchą!. Wody .w. naskórku nie może być również zbyt dużo - przewodnienie hamuje proces złuszczania się ‘ wartwy zrogowaciąłej co z kolei narusza funkcjonowanie bariery ochronnej.

Gospodarka wodna naskórka

Woda zawarta w naskórku pochodzi ze skóry właściwej, a pewien jej procent zależy też od wilgotności środowiska. Najwięcej wody, bo aż 80% (podobnie jak w skórze właściwej) jest w najniżej położonej tzw. warstwie podstawnej. W leżącej , nad nią warstwie kolczystej jest już 70% wody, w kolejnych warstwach, w miarę zliżania się do powierzchni skóry, wilgotność gwałtownie spada (warstwa ziarnista - do 30%, rogowa około 10%) Woda przenika z-warstw głębszych na powierzchnię ,ną zasadzie różnicy stężeń osmotycznych!

Z.powierzchni skóry woda w ciągły sposób odparowuje,, szybkość-parowania zależy od sprawności działania skórnych mechanizmów hamujących parowanie i od warunków zewnętrznych. ' Ilość odparowywanej wody w jednostce czasu określana jest jako ' tzw. naskórkowa utrata wody (Transepidermal Water Loss, TEWL). Około 5% wody'jest trwale związane z naskórkiem, jej zawartość . nie ulega zmianom ani przy wahaniach ilości -wody w skórze właściwej,' ani przy zmianach wilgotności środowiska. Pozostała ■ część wody nie jest w naskórku wiązana trwale, w sprzyjających Warunkach może wysychać, jej ilość zależy jedynie od sprawności • działania mechanizmów hamujących parowanie. .

Czynniki hamujące naskórkową utratę wódy . (TEWL)

Występujące tu mechanizmy są dwojakiego rodzaju - funkcjonują albo na- zasadzie przytrzymywania wody, czyli. higrosko-pijności, albo przez tworzenie barier nieprzenikliwych dla wody i pary wodnej. Według mechanizmu higrpskopijności działa tzw.. naturalny czynnik nawilżający NMF, Natural Moisturisig Factor),

•    barierę tworzą natomiast występujące w naskórku i na jego powierzchni lipidy. Niedobór tych składników lub zaburzenia wywołane

. zmianą składu chemicznego albo zniszczeniem subtelnej struktury prowadzą do bardzo szybkiego ubytku wody i odwodnienia naskórka.

Naturalny czynnik nawilżający (NMF)

Naturalny czynnik nawilżający powstaje w naskórku podczas procesu rogowacenia, czyli dojrzewania komórek naskórka. Podstawowym składnikiem odpowiedzialnym za jego syntezę jest filagryna powstająca w ziarnach keratohialiny znajdujących się .' wewnątrz komórek warstwy ziarnistej. Na poziomie warstwy rogowej naskórka! filagryna rozpada się na rozpuszczalne w wodzie składniki, których mieszanina tworzy właściwy naturalny czynnik nawilżający.

W skład NMF wchodzi cały szereg substancji chemicznych - do najważniejszych należą aminokwasy, przede wszystkim kwas piroglutaminowy (PCA), oraz mocznik, kwas moczowy, kreatynina, sole kwasu mlekowego, mikroelementy, fosforany i szereg innych. Wiele składników NMF występujących w niewielkich ilościach do tej pory nie zostało zidentyfikowane.

Naturalny czynnik nawilżający ma bardzo silne własności higroskopijne - przyciąga i wchłania Wodę z otoczenia i hamuje jej parowanie. NMF, jak wspomnieliśmy wyżej, powstaje w wyniku zmian w komórkach następujących w wyniku ich dojrzewania, prowadzącego do tworzenia-warstwy rogowej. Dlatego dla syntezy i wydzielania NMF niesłychanie, ważny jest prawidłowy przebieg procesów rogowacenia naskórka. Na przykład w chorobach przebiegających z zaburzeniami rogowacenia, takich jak łuszczyca, poziom . NMF w naskórku jest bardzo niski i jest to głównym czynnikiem powodującym w tym schorzeniu bardzo silne odwodnienie skóry. Zaburzenia syntezy NMF mogą być wywoływane także przez nieprawidłowy przebieg zmian w komórkach, powodujący zahamowanie uwalniania substancji nawilżających z ich wnętrza.

Bariera lipidowa

Lipidy wchodzące w skład bariery ochronnej naskórka można

•    podzielić na lipidy płaszcza lipidowo-wodnego pokrywającego skórę (sebum) i lipidy tzw. cementu międzykomórkowego, wypełniającego przestrzenie pomiędzy komórkami na poziomie warstwy rogowej. .

Rola sebum jako czynnika hamującego utratę wody jest dość kontrowersyjna. Jak wiadomo, skóra małych dzieci jest pokryta bardzo cienką warstwą ochronną, ponieważ gruczoły .łojowe są mało aktywne. Pomimo tego, jest z reguły doskonale nawilżona. Z drugiej strony silnie przetłuszczająca się na powierzchni tłusta cera nastolatków może być silnie odwodniona, Mimo wszystko, wydaje się, że lipidy sebum pełnią istotne funkcje zabezpieczające skórę przed utratą wody, nie mają jednak' kluczowego znaczenia dla całości gospodarki wodnej naskórka.

‘ Znacznie ważniejszą' role ■ odgrywają lipidy substancji międzykomórkowej nazywane też międzykomórkowym cementem. . W jego skład wchodzą trzy podstawowe grupy substancji: ceramidy, kwasy 'tłuszczowe oraz cholesterol i jego siarczany. Lipidy te powstają w specjalnych strukturach nazywanych ciałkami Odlanda w komórkach warstwy ziarnistej- i początkowo pozostają w ich wnętrzu. W warstwie rogowej, gdy komórki ulegają dezintegracji i przekształceniu w martwe keratynoćyty, lipidy te wydostają się na zewnątrz i przenikają do substancji międzykomórkowej. Układają się w bardzo uporządkowany sposób tworząc wielowarstwowe struktury (błony) hamujące przenikanie wody na zewnątrz naskórka i regulujące przedostawanie się w jego głąb rozmaitych substancji chemicznych, Ponieważ synteza substancji- międzykomórkowej ■ przebiega tylko podczas prawidłowego procesu rogowacenia,

12    WIADOMOŚCI DROGISTOWSKIE 3/1995