DSC09745

6

dem charakteryzuje. ,,Listy” są pamiętnikiem miłości więc zachowano wszystko, co jest w nich słownym wyrazem uczuć. Poprzez najrozmaitsze zabiegi komentatorskie usiłowano do minimum zmniejszyć dystans, jaki współczesnego czytelnika dzieli od tekstu, powstałego przed laty trzystu.

Wspomniany dystans stwarzają okoliczności różnego rodzaju: korespondencja Sobieskiego z Marysieńką toczy się wśród burzliwych wydarzeń współczesnego życia politycznego i raz po raz o nie potrąca; kto się w tych wydarzeniach bliżej nie orientuje, co chwila natrafia na przeszkody uniemożliwiające rozumienie tekstu. Przez karty ,.Listów” przewijają się ludzie, z którymi Sobies-cy pozostają w związkach pokrewieństwa, powinowactwa czy przyjaźni, z którymi łączy ich znajomość albo stosunki dziś zwane służbowymi. Konieczna jest prezentacja tych ludzi, by wszystkie twarze nie wydawały się jednakowo obce. Codzienne sprawy, proza życia, na tle której rozgrywa się romans osobliwej pary, złożona jest z elementów odmiennych od tych, jakie tworzą współczesny nam układ ustrojowo-obyczajowy. Trzeba wiedzieć, jak za czasów Sobieskiego wyglądała hierarchia godności urzędniczych, jak przedstawiały się formy organizacyjne sił zbrojnych kraju, jaki obowiązywał system monetarny. Nie ostatnią okolicznością jest język listów z jego francuszczyzną, coraz to wciskającą się w główny tok polskiej narracji, język naszpikowany zarazem elementami szyfrowymi. Pewne trudności wynikają też z kształtu, w jakim listy Sobieskiego dotrwały do naszych dni: znamy je przecież nie wszystkie, a z zachowanych tylko część w całości, resztę w mniejszych lub większych urywkach.

Układ listów. Komentarz historyczny. „Listy do Marysieńki” układają się w kilka zespołów różnej objętości, zależnej od czasu trwania rozłąki, zespołów rozmieszczonych na przestrzeni lat 1665—1683. Pierwszy z nich zamyka się w latach 1665—1666; wielokrotne rozstania związane są wówczas z rokoszem Lubo-

mirskiego. Dwa następne zespoły obejmują dłuższe okresy rozłąki spowodowane wyjazdami Marysieńki do Paryża w latach 1667—1668 i 1670—1671, To wszystko listy pisane przez Sobieskiego — marszałka i hetmana; listy V króla Jana pochodzą z kampanii wojennych lat 1675 i 1676, z wyjazdów na polowania (1681—1682) oraz z wyprawy wiedeńskiej 1683 roku.

Każdy odcinek korespondencji wprowadza in mediaa res szeregu spraw, zarówno publicznych, jak prywatnych. Początek tych spraw ginie w czasie poprzedzają-, cym rozłąkę, af koniec przeciąga się poza okres rozdzie-. lenia kochanków. Luki między zespołami listów trzeba dopełniać przy pomocy wiadomości zaczerpniętych skądinąd, ażeby całość korespondencji nie stanowiła zlepku nie powiązanych ze sobą fragmentów.

Temu celowi służą w niniejszym wydaniu notatki in-;

[ formacyjne. Zasadniczo figurują w przerwach między i zespołami listów, wyjątkowo tylko pojawiają się w środ-[ ku zespołu, gdy Sobieski z nowym rokiem zaczyna listy [ numerować od początku. Każda ze wspomnianych nota-. | tek streszcza najważniejsze wydarzenia życia polityczne-.

► go kraju i życia prywatnego Sobieskich, poczynając od 1 daty ostatniego listu zespołu poprzedniego ąż do daty ostatniego listu zespołu następującego. Notatki starają się nie wychodzić poza sprawy poruszane w listach; je-i dynie niekiedy, dla zachowania proporcji i dla przyczy-. r nowego powiązania wydarzeń, uwzględniono w nich oko-, liczności uboczne.

Informacje zawarte w notatkach zaczerpnięte zostały z istniejących opracowań historycznych. W pierwszym . rzędzie wymienić tu należy dzieło Tadeusza Korzona ; „Dola i niedola Jana Sobieskiego. 1629—1674” Kraków. 1898, i tegoż autora „Dzieje wojen i wojskowości w Pol-; sce” Lwów 1923, dalej monografię Forst-Battagli „Jan Sobieski” Zurych 1946, książkę Jana Wimmera „Wyprawa wiedeńska 1683 r.” Warszawa 1957, wreszcie „Dzieje Polski nowożytnej” Władysława Konopczyńskiego, Warszawa 1936. To byłyby źródła najważniejsze; wspomnieć