DSCN0359

12

1 na małą wytrzymałość.

Używane aą natomiast jego połączenia z węglem i innymi pierwiastkami, znane pod nazwą stali i żeliwa. Domieszka węgla w odpowiednia procencie czyni żelazo użytecznym, zwiększa jego twardość i wytrzymałość, obniża temperaturę topnienia. Czyste chemicznie żelazo ma masę właściwą 7»87 g/cm^, temperaturę top nienia 1528°C, twardość wg Brinella 60 kG na 1 mm².

Żelazo zawierające domieszkę węgla poniżej 2% nosi nazwę stali. Ilość węgla w stalach waha się w granicach od 0,03 do 1,7%.

Stal jest to stop żelaza z węglem i innymi domieszkami,przj datny na obróbkę plastyczną jak walcowanie, kucie, tłoczenie.

Odlewy wykonane ze stali nazywane są staliwem.

Im większa jest zawartość węgla w stali, tym bardziej rośnie jej twardość i zarazem zwiększa się kruchość. Stopy zawierające powyżej 2% węgla są niekowalne, nie jest to stal, leci surówka.

Surówka zawiera wg PS 3-4,5% węgla. Otrzymywana jest w tzw, wielkich piecach. Wskutek dużej zawartości węgla surówka jest krucha 1 można ją jedynie odlewać. Jeżeli surówkę powtórnie przetopić i wlać do form, to otrzyma się tzw* żeliwo. Surówka otrzymywana jest z rud.

Budy żelaza zawierają związek chemiczny żelaza z tlenem i innymi pierwiastkami oraz domieszkę skały płonnej.

Do najważniejszych rud żelaza należą:

1.    Żelaziak czarny, czyli magnetyczny, zawiera do 72% żela* za, występu je w dużych ilościach w ZSHR i Szwecji. W Pol* sce małe ilości magnetytu występują w Kowarach koło Jel« niej Góry.

2.    żelaziak czerwony, czyli hematyt, zawiera do 60% żelaza występuje w ZSHB. W Polsce znajdują się jedynie nie wie > kie jego ilości na Dolnym Śląsku*

3.    Syderyt i limonit, etyli żelaziak brunatny, są to rudy uboższe, zawierające do 40% żelaza. W Polsce znajdują si przeważnie rudy około 35-procentowe. Występują one w ok gu częstochowsko-wieluńsklm, kielecko-radomskim i sudeo* kia. Poza tym w wielu okolicach znajduje się tzw.ruda d ni owa występująca na powierzchni ziemi*

13

W związku z wielkim wzrostem produkcji stali i żeliwa w okresie uprzemysłowienia kraju nastąpiło poważne zwiększenie wydobycia rud żelaza. W celu zwiększenia wydajności wielkich pieców i podwyższenia produkcji surówki hutnictwo polskie sprowadza rudę magnetyczną z ZSBB i Szwecji* Budę tę miesza się z naszą rudą uprzednio wzbogaconą przez sortowanie, rozdrabnianie, szlamowanie, spiekanie, czyli tzw. aglomerację itp.

W ten sposób przygotowana ruda nadaje się do przeróbki na surówkę w piecach hutniczych, zwanych wielkimi piecami.

WTKTKI PIEC

Urządzenia służące do wytwarzania surówki żelaza noszą nazwę wielkich pieców* nowoczesny wielki piec jest to skomplikowana konstrukcja przypominająca wieżę, której wysokość dochodzi do 30 m i więcej, a średnica w najszerszym miejscu do 7 m*

Ze względu na wysokie temperatury proeesów w nim zachodzących jest on zbudowany z cegieł ogniotrwałych, wzmocnionych konstrukcją stalową* -Górna część wielkiego pieca ma kształt stożka

ściętego, rozszerzającego się ku dołowi, natomiast dolna, krótsza - odwrotnie - zwęża się u dołu. Poniżej znajduje się część cylindryczna, tzw. gar. Ładowanie pieca odbywa się z góry,skąd przez podwójne zamknięcie wrzuca się tzw. nabój składający się z rudy, koksu i topników. Do otworów garu wchodzą dysze w ilości 6-10 sztuk, przez które doprowadza się do wielkiego pieca sprężone, podgrzane powietrze /gorący dmuch/. Gar ma dwa rodzaje otworów spustowych - dolne do surówki i górne do żużla. 7 górnej części wielkiego pieca znajdują się otwory do odprowadzania gazu