DSC96

mnirjua. woda la wystąpi z opóźnieniem T* względem momentu kulminacji Kilę/yw Po kwadratur* zjawisk" będzie przebiegało podobnie, i tym Iw taras będzie się obserwować opóźnienie pływu względem momentu kulminacji Księżyca Odstęp księżycowy w momencie syzygii I kwadratury ma wartość bliską średniej, a w okresach przejściowych Jego zmiany osiągają wartość ±\ h. przy czym pomiędzy nowiem a pierwszą kwadrą i pomiędzy pełnią a trzecią kwadrą obserwuje się przyspieszenie pływu, natomiast między pierwszą kwadrą a pełnią 1 trzecią kwadrą a nowiem — opóźnienie.

W niektórych zagadnieniach praktycznych stosuje się pojęcie czasu portowego, który Jest związany z odstępem księżycowym.

Czasem portowym nazywa się średni odstęp księżycowy określony dla danego punktu. Wartość tę wyznacza się z obserwacji. W miarę wydłużania się okresu obserwacji wartość praktyczna czasu portowego zbliża się do wartości teoretycznej, która odpowiada średniej z odstępów księżycowych w dni syzygii przy położeniu Księżyca i Słońca w płaszczyźnie równika i na średniej odległości od Ziemi.

Rys. 6.7. Nierówność paralaktyczna pływu pływ podcui •postura. —— pływ podesw ptrtstum

Nierówność paralaktyczna. Wynika ona ze zmian odległości między Ziemią a Księżycem i Słońcem (rys. 6.7). Księżyc powraca do punktu pe-rigeum co 27,55 doby średniej. Ziemia zaś znajduje się w pcrihcllum co 365.26 dób średnich. Skok pływu księżycowego w momencie perigeum Jest prawie o 4Q*/i większy od skoku pływu, gdy Księżyc znajduje się w apogeum. Skok pływu słonecznego w podobnych okolicznościach zmienia się o MWt. Największe skoki pływów występują oczywiście wtedy, gdy odległości między ciałami niebieskimi są najmniejsze i jednocześnie przypadają na moment syzygii.

Nierówność dobowa. Deklinacja Księżyca może się zmieniać w granicach ±28*35' w ciągu miesiąca. W dniach, w których deklinacja Księżyca Jest różna od 0°, duża półoś elipsoidy pływu jest nachylona względem płaszczyzny równika (rys. 6.8), a wysokości dwóch kolejnych wód wysokich i kolejne skoki pływu są sobie nierówne. Zjawisko to określa się jako nierówność dobową w wysokości. Wiąże się z nią nierówność dobowa w czasie, która polega na tym. że jedna woda niska pojawia się po okresie dłuższym niż 8 h 12 min po wodzie wysokiej, druga zaś woda pfca po okresie krótszym. Wartość nierówności dobowe] zależy od dekli* jpji Księżyca i śmienie się wraz s nią.

j Wpływ imion deklinacji Słońca można rozpatrywać podobnie. Jest on jednak nieporównywalnie mniejszy od wpływu zmian deklinacji Księżyca

p

Rys. 6.8. Nierówność dobowa pływu

8.2.5. PŁYWY W STREFIE PRZYBRZE2NEJ I W ZWĘŻENIACH

AKWENÓW

Na otwartym oceanie i u wybrzeży oddzielnych wysp oceanicznych skoki pływów rzadko przekraczają wartość 2 m. W strefie przybrzeżnej na skoki i charakter rozkładu pływów silnie wpływają małe głębokości oraz ukształtowanie linii brzegowej. U wybrzeży o silnie rozwiniętej linii brzegowej skoki pływów osiągają wartości 2—6 m.

Według badań N. N. Zubown przy zmniejszeniu się głębokości morza o 50% wzdłuż drogi fali pływu długość fali i prędkość jej rozchodzenia się maleją o 29%, wysokość zaś wzrasta o 20%. Jeżeli fala pływu wchodzi w stopniowo zwężającą się zatokę, w której głębokości maleją w kierunku wierzchołka, to przy zmniejszaniu się głębokości i jednoczesnym zmniejszaniu się szerokości zatoki o połowę wysokość fali pływu wzrasta o 70%.

W niektórych wydłużonych i wąskich zatokach obserwuje się anormalnie duże skoki pływów. Na przykład w Zatoce Penżyńskiej na Morzu Ochockim skok pływu osiąga 12 m, w Kanale Brisłolskim u zachodnich wybrzeży południowej Anglii — 15 m. w Zatoce Fundy na atlantyckim wybrzeżu Kanady — 18 m. Tak wielkie wahania poziomu morza w tych akwenach są związane ze zjawiskiem tzw. pływów rezonansowych. W każ-

119