finanse3

⁴³ d0 P°"^nC;^alnJ^th "'e«r*nycla *d««ń. W praktyce motiiwoić zastosowania sku-^,ee"" ^{takich ins,rumtntów}    ryzykiem nie jest możliwa, gdyż istnieje

szereg ograniczeń prawnych, jak chociażby przepisy podatkowe, zniechęcających to tego rodzaju dznlan. Decydując się na transfer ryzyka na zewnątrz, jednostka zawiera omowe ubezpieczeniową, w której zaktad ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie Zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpiecza-l^cy zobowiązuje się zapłacić składkę.

Z prawnego punktu widzenia czynności ubezpieczeniowe, do których należy między innymi zawieranie umów ubezpieczenia oraz wypłacanie ustalonych odszkodowań i innych należnych uprawnionym/'wiadczeń z tytułu tych umów, jest zastrzeżone dla zakładów ubezpieczeń, które mogą być zorganizowane tylko w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Istotą działania zakładu ubezpieczeń jest to. że ze składek zebranych na bieżąco będzie w przyszłości dokonywać wypłaty świadczeń i odszkodowań. Dla zapewnienia bezpieczeństwa gospodarki finansowej zakładu ubezpieczeń konieczna ji'it właściwa kalkulacji składki « ..odłożenie" jej części w postaci tworzonych rezerw techniczno-•ubezpieczeniowych. tak by zagwarantować zaspokojenie bieżących i przyszłych zobowiązań. Kalkulacja składki i rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dokonywana lest na podstawie zebranych danych, doświadczeń i modeli konstruowanych przy zastosowaniu statystyki matematycznej i aktuarialnej.

Konieczność zapewnienia właściwej ochrony ubezpieczonym znalazła odzwierciedlenie w przepisach ustawy o działalności ubezpieczeniowej, która nakłada na zakład ubezpieczeń restrykcyjne wymogi w odniesieniu do kapitałów, bezpieczeństwa lokat i pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Realizacja tych wymogów kontrolowana jest przez organ nadzoru, czyli Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych.

Podstawowym podziałem ubezpieczeń jest podział na:

•    ubezpieczenia osobowe

•    ubezpieczenia majątkowe.

Kodeks cywilny definiuje ubezpieczenie osobowe jako ubezpieczenie, które może w szczególności dotyczyć śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku, albo uszkodzenia ciała, uszczerbku na zdrowiu lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku, natomiast ubezpieczenie majątkowe jako ubezpieczenie, które może dotyczyć mienia albo odpowiedzialności cywilnej.

Do podstawowych rodzajów ubezpieczeń osobowych należą.

•    ubezpieczenia życiowe (zarówno na życie jak i na dożycie)

•    ubezpieczenia zdrowotne

•    ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków'.

Ubezpieczenia te mogą również występować łącznie.

Ubezpieczenia na życie mogą mieć charakter ubezpieczeń terminowych lub ubezpieczeń na cale życie. Celem ubezpieczeń terminowych jest zabezpieczenie uposażonych (zazwyczaj rodziny) w przypadku śmierci ubezpieczonego (najczęściej jedynego lub głównego żywiciela rodziny) w czasie, gdy konieczne są istotne stałe wydatki (na przykład spłata kredytu mieszkaniowego lub opłaty za wykształcenie dzieci). W przypadku ubezpieczenia na całe życie składkę opłaca się przez cały okres ubezpieczenia lub do określonego wieku, a wypłata na rzecz uprawnionego lub kilku osób uprawnionych następuje po śmierci ubezpieczonego. Innym rodzajem ubezpieczeń życiowych są ubezpieczenia na dożycie. Ten rodzaj ubezpieczenia związany jest z wypłata określonej sumy ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczony dożyje określonego w umowie wieku. W przypadku wcześniejszej śmierci ubezpieczonego opłacone przez niego składki przepadają -z tego względu grono osób ewentualnie zainteresowanych tego rodzaju ubezpieczeniem jako jedyną formą ubezpieczenia ogranicza się do osób, które nie są zainteresowane zabezpieczeniem bytu najbliższych. Natomiast kombinacja obu ubezpieczeń nazwana ubezpieczeniem na wypadek śmierci i dożycie tąćzy cechy ubezpieczenia okresowego na życie i ubezpieczenia na dożycie. W przypadku śmierci ubezpieczonego przed osiągnięciem określonego wieku świadczenie wypłacone jest uposażonym (rodzinie), jeżeli natomiast ubezpieczony dożyje tego wieku, otrzymuje świadczenie.

^ Odmianą ubezpieczeń na życie są również ubezpieczeniu pougow* i rentowe, których celem jest zaopatrzenie dzieci w środki finunsow* w Ulotnych dla nich mo mentach życia. Wypłata może nastąpić jednorazowo na przykład w przypadku do życia określonego wieku lub w momencie ziszczenia się określonego zdarzenia (za warcie związku małżeńskiego). Wyplata może być równiej dokonywam w much na przykład przez czas trwania studiów. Ubezpieczenie rentowe < r. luiją stale wypłaty dokonywane od pewnego momentu (na przykład po przekroi rrniu pewnego wieku lub od rnzu po uiszczeniu składki), na podstawie składki opla.-one) jednorazowo lub wpłacanej przez pewien czas. Ubezpieczenia rentowe i tęsto stanowią uzupełnieni* pozostałych rodzajów ubezpieczeń.

Ubezpieczenia chorobowe zazwyczaj zawierane tą na rok • mogą wymagać przeprowadzenia wstępnych badań lekarskich określający h stan zdrowia uhezpieczone-go. W ramach świadczeń z tytułu tego rodzaju ube/.pir<, mi wyińznia się następujące elementy:

•    pokrycie całkowite lub częściowe kosztów leczenia

•    pomoc materialna w przypadku ciężki h (nieuleczalnych) < hnrńh

•    rekompensata strat spowodowanych niemożliwością wyłamywania pracy zawodowej z powodu choroby.

W zależności od umowy zakład ubezpieczeń pokrywa pełne koszty leczenia łącznie z kosztami leków lub tylko koszty, które nie są pokrywane w tnmai h ubezpieczenia społecznego. Ubezpieczyciel może rńwmci pokrywać kosiły zabiegów operacyjnych, kosztów pobytu w szpitalu lub dodatkowej opieki pielęgniarskie) czy leż wypłacać ryczałtowe świadczenie zależne od liczby dni choroby.

Dodatkowo do ubezpieczeń chorobowych zalicza się tibezpiei z.enla, których celem jest opłacenie kosztów leczenia w wyniku wypadku lub nagłe) choroby za granicą. Ubezpieczenia te zawierane są tylko na czas wyjazdu.

Ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków obejmują zdarzenia, które wystąpiły w sposób nagły, wbrew woli poszkodowanego i spowodowały trwały uszczerbek na zdrowiu bądź śm erć osoby ubezpieczone). W zależność i od skutków wypadku, którymi może być częściowa lub całkowita niezdolność do pracy, a nawet niezdolność do samodzielnej egzystencji zakład ubezpieczeń wypłnea świadczenie uzależnione od stopnia (ustalonego procentowo przez lekarza orzekającego) uszczerbku na zdrowiu, a dodatkowo może wypłacić również zwrot kosztów leczenia powypadkowego lub rentę przez określony czas lub do końca życia poszkodowanego.

Do podstawowych rodzajów ubezpieczeń majątkowych należą

•    ubezpieczenia majątku

•    ubezpieczenia wartości majątkowych.

Do ubezpieczeń majątku należą: ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami. obejmujące szkody rzeczowe spowodowane przez ogień, eksplozję, burzę, inne żywioły, energię jądrową, obsunięcia ziemi lub tąpnięcia lub szkody wywołane przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież). Do te) grupy ubezpieczeń należą w szczególności ubezpieczenie casco pojazdów lądowych, statków powietrznych, żeglugi morskiej oraz śródlądowej, ubezpi :C2enie przedmiotów w traniporcie.

Zadaniem ubezpieczeń tego rodzaju jest ochrona majątku ubezpieczonego w przypadku zaistnienia szkody. Ochrona ubezpirczenIowa w tego rodzaju,ubezpieczeniach przysługuje niezależnie od tego, kto pono.O odpowiedzialność cywilną za zaistniałą szkodę, czyli zarówno w sytuacjach, gdy szkoda jest wynikiem zdarzenia losowego, jak i wtedy, gdy spowodował ją sam posiadacz lub nieustalona osoba trzecia.

Wysokość odszkodowania ustalana jest na podstawie założeń przyjętych w ogólnych warunkach ubezpieczenia I skorelowana jest z wartością rynkową przedmiotu ubezpieczenia.

Do ubezpieczeń wartości majątkowych zalicza się ubezpieczenia finansowe, w tym dotyczące wierzytelności (na przykład ubrtpieczenie kredytu), Jak również ubezpieczenia dotyczące wartości, które potencjalnie mogą pomniejszyć majątek osoby objętej ubezpieczeniem (dużą grupę ubezpieczeń tego typu stanowią ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej).

YZ Do ubezpieczeń finansowych zalicza się ubezpieczenie kredytu, gwarancję ubezpieczeniową oraz ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych.

W przypadku ubezpieczenia kredytu przedmiotem ubezpieczenia jest sptata przez kredytobiorcę kredytu zgodnie z harmonogramem spłat wynikającym z umowy kredytowej. Zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność za całkowitą lub częściową utratę zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przedmiotem ubezpieczenia mogą być również należności handlowe, laką umowę ubezpieczeniową może zawrzeć dostawca w odniesieniu do wszystkich, bądź tylko do wybranych kontrahen-. tów. Zakład ubezpieczeń przed zawarciem i w trakcie trwania tego rodzaju umowy dokonuje analizy sytuacji finansowej wierzyciela i dłużnika. Wypłata odszkodowania następuje w przypadku upadłości dłużnika, wszczęcia postępowania układowego lub zwłoki w zapłacie należności powyżej określonego w umowie ubezpieczeniowej terminu.

Ochroną ubezpieczeniową wynikającą z gwarancji ubezpieczeniowej objęte są straty wynikające z niespełnienia w terminie zobowiązania przez wygrywającego przetarg (gwarancja zapłaty wadium), niewywiązania się z zawartego kontraktu w określonym terminie lub według określone; jakości (gwarancja dobrego wykonania kontraktu lub usunięcia wad i usterek). Do ubezpieczeń finansowych zalicza się również ubezpieczenia, które mają na celu rekompensatę strat wynikających ze zdarzeń, które wpływają na sytuację finansową jednostki gospodarczej. Zaliczyć do nich można na przykład ubezpieczenia ryzyka zatrudnienia, niewystarczającego dochodu, złych warunków atmosferycznych, utraty zysków, stałych wydatków ogólnych, nieprzewidzianych wydatków handlowych, utraty wartości rynkowej, utraty stałego źródła dochodu

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej to ubezpieczenia wszelkiego rodzaju odpowiedzialności cywilnej, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych, powietrznych i statków żeglugi śródlądowej i statków morskich oraz inne rodzaje odpowiedzialności cywilnej (na przykład z tytułu wykonywania określonego zawodu).

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spełniają podwójną rolę. Z jednej strony chronią Interes majątkowy ubezpieczonego, który bez uszczerbku własnego majątku może uregulować zobowiązania, które powstały z jego winy wobec poszkodowanego. Z drugiej strony daje poszkodowanym gwarancję uzyskania tpgo odszkodowania. Cechą charakterystyczną ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej jest nieograniczona odpowiedzialność majątkowa, wiążąca się z nieograniczoną wysokością zaistniałych szkód. Jednak odszkodowanie wypłaca się Jedynie do wysokości ustalone; w umowie ubezpieczeniowej sumy gwarancyjnej.

Innym podziałem ubezpieczeń jest podział na ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne.

Ubezpieczenia obowiązkowe to ubezpieczenia, które zawierane są obligatoryjnie, a obowiązek ich zawarcia wynika z przepisów prawa.

Zgodnie z zapisami ustawy ubezpieczeniowej ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

•    ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych 2a szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów

•    ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych

•    ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

•    inne ubezpieczenia przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych.

Wśród ubezpieczeń, których obowiązek wynika z innych ustaw, należy wymienić między Innymi ubezpieczenie OC doradców podatkowych, adwokatów, radców prawnych, notariuszy, rzeczników patentowych, brokerów, organizatorów Imprez masowych brąz organizatorów turystyki. Istotne jest, że w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych obowiązek zawarcia umowy ciąży nie tylko na ubezpieczającym, lecz również na zakładzie ubezpieczeń, który nie może odmówić zawarcia takiej umowy Niedopełnienie obowiązku zawarcia ubezpieczenia wiąże się z sankcjami, najczęściej w postaci opłat karnych ustalonych jako wielokrotność rocznej składki.

Do pozostałych ubezpieczeń, których zawarcie nie Jest obligatoryjne, czyli do ubezpieczeń dobrowolnych, zalicza się ubezpieczenia osobowe, większość rodzajów ubezpieczeń mienia oraz tylko niektóre ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.