geolog lab05

składem chemicznym i strukturą wewnętrzną. Zawierają one w swym składzie zasadniczym pierwiastki, dające związki kolorowe np. żelazo, miedź, mangan, chrom, tytan, nikiel.

•    minerały bezbarwne nie mają charakterystycznej dla siebie barwy, a w idealnym przypadku żadnej barwy.

•    minerały zabarwione (allochromatyczne) to minerały bezbarwne, które uzyskały zabarwienie dzięki domieszkom obcego związku chemicznego, lub defektom struktury kryształu, (np. kwarc może być bezbarwnym kryształem górskim, lub w zależności od domieszek - fioletowym ametystem, żółtym cytrynem, czarnym morionem). Najczęstszymi związkami barwiącymi są tlenki i wodorotlenki żelaza. Żwiązki żelaza trójwartościowego dają zabarwienie żółte, brunatne i czerwone, związki żelaza dwuwartościowego dają barwy niebieskie zielone oraz czarne. Związki organiczne dają zabarwienia szare lub brunatne.

Rysa jest to barwa sproszkowanego minerału. Rysę uzyskujemy rozcierając minerał na białej, niepolerowanej płytce porcelanowej lub pocierając dwa takie same minerały nad białym papierem. Minerały barwne dają rysę barwną, choć nie zawsze tej samej barwy co minerał, np. mosiężnożółty piryt - czarną, stalowoszary hematyt - brunatnoczerwoną. Minerały bezbarwne i zabarwione dają rysę białą.

Przezroczystość jest to zdolność minerałów do przepuszczania promieni świetlnych. Minerały bezbarwne zwykle są przeźroczyste. Minerały mogą być:

•    przezroczyste (kryształ górski, halit, kalcyt, gips),

•    półprzezroczyste i przeświecające - przepuszczają światło zwłaszcza w pobliżu krawędzi kryształu (szmaragd),

•    nieprzezroczyste (magnetyt, piryt, grafit).

Połysk to zjawisko wywołane odbiciem fal świetlnych od powierzchni minerałów. Połysk może być różny na powierzchni przełamu i na ścianie kryształu. Wyróżnia się następujące rodzaje połysku:

•    szklisty (ściany kwarcu, pow. łupliwości halitu)

•    tłusty (siarka rodzima, przełam kwarcu, bursztyn)

•    perłowy (serycyt)

•    jedwabisty (azbest, gips włóknisty)

•    metaliczny (metale rodzime, siarczki metali - piryt, galena)

•    diamentowy (diament, cyrkon, kruszce o niemetalicznym wyglądzie np. sfaleryt)

Inne własności

Przy makroskopowym oznaczaniu minerałów warto jest niekiedy zwrócić uwagę również na inne cechy, które mogą pozwolić na szybką identyfikację minerału. Może to być:

•    smak (halit),

•    magnetyzm (magnetyt),

•    znaczny ciężar właściwy (magnetyt, galena),

•    zapach (siarka, galena),

•    iryzacja (niektóre skalenie),

•    własności elektryczne,

•    luminescencja (emitowanie zaabsorbowanej przez kryształ energii w postaci „świecenia"). Klasyfikacja

Istnieje szereg klasyfikacji służących różnym potrzebom. W dydaktyce stosuje się z reguły klasyfikację opartą na pokrewieństwie chemicznym minerałów (opracował ją Berzelius)

>    Pierwiastki rodzime (grafit C, diament C, siarka S)

>    Siarczki (piryt FeS2, galena PbS, sfaleryt ZnS)

>    Tlenki i wodorotlenki (kwarc Si02, magnetyt Fe30₄, hematyt Fe20₃)

>    Halogenki (halit NaCI, sylwin KCI, fluoryt CaF₂)

>    Sole kwasów tlenowych:

-    węglany (kalcyt CaC0₃, aragonit CaC0₃, magnezyt MgC0₃, syderyt FeC0₃) siarczany (gips CaS0₄*2H₂0, anhydryt CaS0₄, baryt BaS0₄)

-    fosforany (apatyt Ca₅F(P0₄)₃

-    krzemiany (skalenie, skaleniowce, łyszczki, amfibole, pirokseny, oliwiny)

>    Związki organiczne (bursztyn)

Badania składu mineralnego skorupy ziemskiej do głębokości 16 km wykazały następujące zawartości poszczególnych minerałów:

>    plagioklazy 40,2%

>    ortoklaz i mikroklin 17,7%

>    pirokseny i amfibole 15,6 %

5