geolog lab10

Minerały skał osadowych

Wśród minerałów skał osadowych wyodrębnia się dwie grupy, różne pod względem genezy. Są to:

•    minerały allogeniczne - powstałe poza środowiskiem tworzenia się skały. Pochodzą ze zniszczenia skał magmowych, metamorficznych lub starszych skał osadowych i znajdują się obecnie w formie okruchów na złożu wtórnym (poza środowiskiem swego powstania). Zostały one przetransportowane i powtórnie osadzone.

•    minerały autogeniczne - utworzone w miejscu sedymentacji skały, w skład której wchodzą. Znajdują się więc na złożu pierwotnym.

Liczne minerały skał osadowych mogą być zarówno allogeniczne, jak i autogeniczne np. kwarc może być w postaci allogenicznych okruchów skał starszych jak i autogenicznego spoiwa powstałego w wyniku krystalizacji krzemionki na miejscu tworzenia skały (np. kwarcyty, piaskowce kwarcytowe).

Minerały allogeniczne to te, które wykazują dużą odporność na wietrzenie chemiczne, a więc przede wszystkim kwarc oraz muskowit. Trochę rzadziej spotykane są skalenie, głównie ortoklaz i kwaśny plagioklaz. Biotyt, amfibole i pirokseny spotyka się jedynie sporadycznie i są wtedy silnie zmienione. Odporne na wietrzenie są również minerały akcesoryczne i poboczne skał magmowych i metamorficznych. Wymienić tu należy cyrkon, rutyl, granaty, magnetyt. Występują one dość często w skałach osadowych w formie mikroskopijnych ziaren, tworząc frakcję minerałów ciężkich.

Minerały autogeniczne:

1.    minerały grupy krzemionki (chalcedon, opal, kwarc),

2.    minerały ilaste (kaolinit, montmorillonit, illit),

3.    glaukonit,

4.    tlenki i wodorotlenki glinu (diaspor, hydrargilit),

5.    tlenki i wodorotlenki żelaza (limonit),

6.    siarczki żelaza (piryt, markasyt),

7.    węglany (kalcyt, dolomit, aragonit, syderyt),

8.    fosforany (apatyt, wiwianit),

9.    siarczany (gips, anhydryt),

10.    chlorki (halit, sylwin),

11.    siarka.

Przegląd minerałów autoaenicznych

>    Grupa krzemionki

Chalcedon

-    Należy do tlenków, wzór chemiczny Si02 (skrytokrystaliczna odmiana kwarcu)

-    budowa skrytokrystaliczna

-    łupliwość: brak

-    przełam: muszlowy

-    twardość: 6-6,5

-    barwa: bezbarwny lub zabarwiony np. zielony chryzopraz, czerwony jaspis, ciemnozielony z czerwonymi plamkami heliotrop. Mogą być wstęgowo ułożone różne barwy - agat.

-    rvsa: biała

-    połysk: brak lub słaby

-    przezroczystość: przeświecający, lub nieprzezroczysty

Powstaje w wyniku przekrystalizowania krzemionki bezpostaciowej - opalu.

Ozdobne odmiany chalcedonu (pochodzące z utworów pomagmowych) to np. agat - zbudowany z różnobarwnych koncentrycznych wstęg, chryzopraz - zabarwiony na zielono krzemianami niklu.

Opal

Należy do tlenków, wzór chemiczny SiC>₂* nH₂0. Makroskopowo nie do odróżnienia od chalcedonu, bezpostaciowy, o zmiennej zawartości wody adsorbcyjnej, bezbarwny lub rozmaicie zabarwiony: żółto, brunatno - menilit, czerwono, zielono, niebiesko (opal szlachetny), przeźroczysty - hialit.

>    Minerały ilaste

Duża grupa minerałów o bardzo podobnych cechach makroskopowych. Są uwodnionymi związkami glinokrzemowymi. Wszystkie minerały iłowe są drobnołuseezkowymi lub ziemistymi agregatami. Twardość

10