img002 (3)

do związków seksualnych"⁵; dla Martina Albrowa globalizacja oznacza z kolei „rozprzestrzenianie się w skali globalnej praktyk, wartości i technologii zmieniających zasadniczo sposób postrzegania świata”⁴; w opinii Mauro Guillcna mamy natomiast do czynienia z „procesem prowadzącym do coraz większej wzajemnej zależności w skali całego świata między jednostkami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi. a także do coraz bardziej wzrastającej świadomości tego zjawiska wśród aktorów życia politycznego, społecznego i gospodarczego”*.

Niezwykle wymowne i bodaj bardziej popularne od powyższych są formuły skrótowe, usiłujące w sposób lapidarny, niemalże hasłowy oddać istotę zachodzących współcześnie przemian. W ich świetle globalizacja to „druga nowoczesność” (Beck i Lash), „płynna nowoczesność" (Bauman) albo „proces, w trakcie którego populacja ludzka rozrosła się w jedno społeczeństwo" (Albrow); próbujący uchwycić sedno zmian w życiu zbiorowym mówią o „społeczeństwie sieci" (Castells), „społeczeństwie komunikacji" (Yattimo) i „transnarodowych połączeniach" (Hannera); często szermuje się też pojęciami w rodzaju „kompresji świata", „świata będącego jednym miejscem", „globalnej ekumeny", „transnarodowej sceny", „informacyjnej supciautostrady", „kulturowej krcolizacji" czy wreszcie „globalnego, kulturowego melting-pot".

Jak widać, poetyka definiowania tego, co globalizacja niesie zc sobą dla kultur, społeczeństw i jednostek, jest bardzo różna. Nawet jednak dość pobieżna lektura przytoczonych przed momentem ujęć definicyjnych i skrótów myślowych pozw ala na wskazanie zbioru cech im wspólnych. Wśród nich znajdują się na pewno: totalny, wszcchziemski zasięg wpływów i zmian; powszechna, a przy tym nieuchronna, współzależność rozmaitych elementów i wymiarów życia społecznego; ważkość

*    T. McGrrr, A Global Soccty w. S. Hall l) l łe!d. T McGrra cdv). Mr*ł™r, and ki Futurei, Cambridge 1992, *. 67.

*    M. Albrow. The Irnpact of Globalizałion on SociologKiI Conccpis: Community, Culmrc and Mtlicu. w.). Eadc (cd.), La róg The Glob*! Ctty dobilizitoor ti Ljocś! Proceu, London Nor Ybck 1997, %. 25.

⁵ M. Guillen, li Globaliiation Cwilizing, Dritniclit<e or Feeble? A Cniitjue of Five Key Dckitn in the Socut Science Literatom, „Annual Rcvicw of Scciology". 2()0l, *. 2)6.

76 PREFABRYKACJA TRADYCII, PROMOCJA DZIEDZICTWA

technologicznego poziomu zjawisk i skorelowana r. nim kardynalna rola komunikacji oraz przepływu informacji. To są te minimalne idee, które wspólnie tworzy platformę dla podejmowania jakichkolwiek poważnych dyskusji na temat globalizacji - bez względu na to, w jakim kierunku dyskusje owe miałyby potem zmierzać. Na pewno bowiem inaczej precyzowaliby swoją perspektywę ekonomiści 2 międzynarodowych funduszy, a inaczej mcdioznawcy zgłębiający specyfikę publiczności telewizyjnej; odmienne kwestie byłyby ważne dla przywódców organizacji pozarządowych i socjologów badających rozmiary teraźniejszych migracji. Cuius regiu, eiits religio, bez dwóch zdań. Dla mnie sprawą pierwszoplanową jest w tym kontekście pytanie o pryncypia antropologów.

Instruktażowo nieomal brzmią tutaj słowa Johna Tomlinsona, dlatego warto zacytować je w dłuższym wyborze. Powiada on, co następuje:

Globalizacja leży w samym centrum nowoczesnej kultury, praktyki kulturowe leżą w samym centrum globalizacji (...). Nic jest to sąd pochopny: nie jest to też stwierdzenie, że globalizacja jest po prostu zdeterminowana doświadczeniem kultury nowoczesnej ani że kultura sama w sobie jest konceptualnym kluczem, który rozszyfruje wewnętrzną dynamikę globalizacji. To nie jest także stwierdzenie, wedle którego globalizacja polityczna i ekonomiczna ustępuje sprawom kultury, które zyskują konceptualne pierwszeństwo. Jest to jednak przyznanie, że olbrzymie procesy transformacyjne naszych czasów, które opisuje się jako globalizację, nic mogą być należycie zrozumiane, zanim nic uchwyci się ich za pośrednictwem konceptualnego słownika kultury; transformacje te zmieniają ponadto tworzywo doświadczeń kulturowych oraz poczucie naszego sensu lego, czym w rzeczywistości jest kultura we współczesnym śwnccie*.

Z przemyśleń tych wynika niezbicie, że bez „uchwycenia” tego, co Tomlinson nazwa! „słownikiem kultury", zrozumienie globalizacji nie jest możliwe. Trop wskazany został zatem wcale jednoznacznie, wyjaśnienia wymaga wszelako ów „słownik" jakie składają się nań terminy, co wchodzi w jego skład, czy można wskazać na jakieś pewniki?

⁶ J. Tomlinson, (llobjlizjlion and Cul turę, Chicago 1999, v 1.

PREFABRYKACJA TRADYCJI. PROMOCJA DZIEDZICTWA 77

f