Obrazek19

lnu. n

ku miesięcy. Często mija po 6 miesiącach lub nabiera charakteru przewlekłego, przechodząc w trwałą zmianę osobowości.

ypologia zdarzeń traumatycznych

Źródło: opracowanie własne.

Objawy grupują się albo wokół powtarzającego się przeżywania urazu na nowo w natrętnych wspomnieniach czy snach (tzw. reminiscencje! albo lekowego unikania wszelkich sytuacji i ludzi, którzy w jakikolwiek sposób mogliby wywołać skojarzenia i -przy nomu i en i e wydarzenia oraz związanych z nim przeżyć. fJporczywie utrzymuje się stan „odrętwienia”, otępienia uczuciowego, an-hedonii, izolowania sie od otoczenia i braku kontaktu z innymi ludźmi. Stan ten przerywany bywa nagłymi wybuchami silnych emocji, takich iak: lęk, rozpacz czy zgroza. - .

Występuje nadmierne pobudzenie układu autonomicznego, ze wzmożona czuj -nościa, odruchem orientacyjnym i bezsennością. Pojawiają się mniej lub bardziej intensywne myśli samobójcze i występuje tendencja do nadużywania alkoholu i/Iub leków.

Poniżej przedstawiono charakterystykę przejawów zespołu ostrego stresu (acute stress disorder - ASD) i stresu pourazowego (PTSD) według DSM-IV, które różnią się nie tylko nasileniem symptomów i czasem ich trwania, lecz także obrazem klinicznym. Otóż w zespole ostrego stresu występują zaburzenia, które nie_S4j)becne w PTSD, tj. zaburzenia dysocjacyjne w postaci depersonalizacii 378 _czy derealizacjj,.

Tabela 11.4. Kryteria diagnostyczne dla zespołu ostrego stresu (ASD) i zespołu stresu pourazowego (PTSD) wg DSM-W

Przejawy	ASD	PTSD
Stresor • O	wydarzenie zagrażające • bycie ofiarą lub świadkiem strach, bezradność, • przerażenie l *	ekstremalne wydarzenie zagrażające bycie ofiarą lub świadkiem 1. zgroza, bezradność, 1 przerażenie
Uporczywe przeżywanie	powracanie myśli/obrazów/ • wrażeń percepcyjnych • dystres w konsekwencji « wydarzenia niewymagany	powracanie myśli/obrazów/ | wrażeń percepcyjnych epizody typu Jlashback dystres w konsekwencji wydarzenia wymagany » intruzywność myśli/obrazów/ snów
Uporczywe unikanie	* unikanie myśli/uczuć/miejsc	•    unikanie myśli/uczuć/rozmów 1 •    unikanie miejsc i ludzi •    poczucie wyobcowania •    amnezja dotycząca różnych 1 aspektów zdarzenia •    zmniejszenie zainteresowań 1 •    pesymistyczna ocena przyszłości i perspektyw życiowych
Utrzymywanie | się pobudzenia	•    niepokój i nadmierna czujność •    rozdrażnienie •    bezsenność •    trudności w koncentracji	•    bezsenność lub sen płytki •    dysforia 1 • trudności z koncentracją 1 0    wzmożona czujność \ 1    • wzmożony odruch orientacyjny 1
Zaburzenia dysocjacyjne	•    odrętwienie « zawężenie świadomości s depresonalizacja •    derealizacja
Czas trwania	• co najmniej 2 dni i nie mnie niż 1 miesiąc	• co najmniej 1 miesiąc po urazie

Źródło: na podstawie APA 1994, s. 209-211.

Zespół stresu pourazowego występuje nie tylko u dorosłych, ale także u dzie-ci. Zamiast uporczywego powtarzania myśli czy obrazów u dzieci pojawiają siŁ. uporczywie powtarzane zabawy czy gry, w których odgrywają pewne aspekty wydarzeń lub przeżyć związanych z traumą.

Jeśli w sytuacji -doniosłych zmian zachodzących    czy to

w postaci stresujących wydarzeń związanych ze zmianą miejsca zamieszkania, utrata społecznego oparcia, systemu wartości, czy też ciezkieTchoroby fizycznej,,