Obraz
8

wpływ pestycydów na większość organizmów żywych. Narażenie na pes-tycydy występuje nie tylko przy ich produkcji, ale także wit|że się z powszechnym Musowaniem tych związków zarówno w rolnictwie wielkoprodukcyjnym.l jak ■ w małych gospodarstwach domowych. Dlatego potrzebny jest stały nad/ór i kontrola stosowania pestycydów, ciągle informowanie o ich działaniu, a także utrzymywanie ośrodków toksykologii klinicznej nastawionych na pełną diagnostykę oraz leczenie.

10.2. Klasyfikacja pestycydów

Istnieje kilka klasyfikacji |iestycydów opartych na zróżnicowanych kryteriach. Najczęściej jednak jest to podział w zależności od kierunku zastosowania i sposobu działaniu.

litocyilowc właściwości wykazuje wicie związków chemicznych wchodzących do różnych grup, przy czym substancja bardzo efektywna w zwalczaniu jednego gatunku szkodników może być mało skuteczna dla innego gatunku. Stąd klasyfikacja użytkowa pestycydów opiera się głównie na ich skuteczności gatunkowej. Kozróżnia się następujące grupy pestycydów:

1)    zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych, w tym:

1 insektycydy (środki owadobójcze),

-    rodentycydy (środki przeciw gryzoniom),

-    owicydy (.środki do niszczeniu jaj owadów i roztoczy),

-    uficydy (środki mszycohójczc),

-    ukurycydy (środki roztoczobójczu),

-    larwicydy (środki lurwohójczc),

-    moluskoćydy (środki mięczakohójczc), ■

•- iteinuiocydy (środki iiicieniohójcze);

2)    licrhicydy - środki chwastobójcze, w tym także regulatory wzrostu:

-- defolianiy (środki do odlistniania roślin),

-    dcsykanly (środki do wysuszania roślin),

-    dcllorumy (środki do usuwaniu nudmiernej ilości kwiatów); dt fungicydy - środki grzybobójcze i grzybostalyczne;

4)    utrakluuty - środki zwabiające;

5)    repelenty - środki odstraszające;

Inny podział pestycydów uwzględnia budowę chemiczną związków; wyróżnia się tu dwie grupy:    -

I) pestycydy nieorganiczne, np.:

-    insektycydy aisenowc: zieleń paryska Cu(CHjCOO)₂-Cuj(AsOj), ar.scuian ołowiu l'hliAs(h;

-    insektycydy fluorkowe: kryolit NujAIF,,, lluorck sodu NaF, fluorokrzemian sodu Nu₂.Silv,

-    herbicydy nieorganiczne: amidosulfonian amonu, boraks, chloran sodu;

-    fungicydy nieorganiczne: zasadowy chlorek miedzil,ll), ciecz bordoska. siarka;

2) pestycydy orguniczne, np.:

-    polichlorowane pochodne związków cyklicznych (DDT, HCH, meiok-sychlor) oraz polichlorowane cyklodieny (heptachlor, aldryna);

-    pestycydy fosforoorganiczne (TEPP, malation, paralion, feniirotiim);

-    karbaminiany (karbaryl, chlorprofam), pochodne mocznika (diuron, linuron), pochodne kwasu ditiokarbaminowego (tiuram, zineb, maneh);

-    chlorofenole i pochodne kwasu chlorofenoksyoctowego, np. 2,-ł-D, 2,4,5-T, a także pestycydy z innych grup chemicznych na przykład: dinilroalkilofenole (dinitrofenol), heterocykliczne związki azotu (pro-metryna, pyrazon, parakwat, dikwat) czy związki metaloorganiczne.

Powyższa klasyfikacja jest niepełna, bowiem związki o działaniu bio-cydowym znajdują się także w wielu innych grupach naturalnych (roślinnych) i syntetycznych związków chemicznych.

Wszystkie rośliny wytwarzają własne związki (toksyny) do obrony przed grzybami, owadami czy drapieżnikami. Związki takie, które wykazują właściwości biocydowe, nazwano umownie pestycydami naturalnymi. Znanych jest ok. 27 pestycydów naturalnych wyizolowanych z produktów roślinnych, które w badaniach na gryzoniach wykazały działanie mutagenne i kancerogenne.

W celu przestrzegania bezpiecznych warunków pmdukcji, transportu, dystrybucji i stosowania ustalono odpowiednią klasyfikację toksykologiczną pestycydów. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 12.03.1996 r. w Polsce obowiązuje podział pestycydów zgodnie z czterostopniową skalą toksyczności (tab. 10.1). Klasyfikacja la opiera się nu toksyczności ostrej doustnej i ostrej skórnej (LD*,) oraz ostrej inhalacyjnej (LCjo).

Tabela 10.1. Klasyfikacja toksykologiczna pestycydów

Kłosa toksyczności i jej oznakowanie	Toksyczność ostra doustna LD*» mg/kg m.c.	Toksyczność ostra skórna l.l)*, mg/kg m.c.	Toksyczność ostra inhalacyjna l.(‘«» ntg/l/4 li*
L Bardzo toksyczne T+	<25	<50	<    0,25 aerozole <    0.50 gazy i pary
II. Toksyczne T	25 < LD» < 200	50 < LDU < 40O	0,25 < LCn < 1 aerozole 0.50 < LC* 12 gazy i pary
111. Szkodliwe Xn	200 < LDju < 2000	400 < LDm 12000	1    < LCW < 5 aerozole 2    < LG» 120 gazy i pary
IV. Mato szkodliwe	> 2000	> 2000	^ S ucru/olc > 20 gazy i pary

• Stężenie w mg/I przy ekspozycji trwającej 4 godziny.

10.2. KLASYFIKACJA PESTYCYDÓW 321