P4030015

■ _praNV0 Japonii do udoskonalania jej armii i floty i do prowadze-"^ia^ojny mającej na celu zmianę niesprawiedliwych granic. W imieniu ^:1,a \ijjJ socjaldemokracji, Japonia domaga się panowania nad Aus-ją i Wschodnią Syberią.”³³

pozostaje tylko dodać, że w miarę ekspansji Japonii po roku 1900, japonifikacja” d la Macaulay stała się świadomą polityką państwa.

latach międzywojennych wobec Koreańczyków, Tajwańczyków j Mandżurów, a w okresie drugiej wojny światowej wobec Birmańczy-ków, Indonezyjczyków i Filipińczyków prowadzono politykę, której praktycznym wzorcem był model europejski.' I podobnie jak w Imperium Brytyjskim, dla „zjaponizowanych” Koreańczyków, Tajwańczyków czy Birmańczyków, droga do awansu w metropolii była absolutnie niedostępna. Mogli wyśmienicie władać japońskim w mowie i w piśmie, ale niedostępne im były prefektury na Honshu, a nawet stanowiska poza ojczystym krajem.

Po rozpatrzeniu tych trzech różnych przypadków „urzędowego nacjonalizmu” należy podkreślić, iż wzorcem tym kierować się mogą świadomie państwa nie pretendujące do mocarstwowości, o ile rządzące w nich klasy czują się zagrożone przez rozpowszechnione w świecie wyobrażone wspólnoty narodowe. Porównanie takich dwóch państw, a mianowicie Węgier w ramach monarchii austro-węgierskiej i Syjamu -może się okazać pouczające.

Współczesny Meiji, długo panujący Chulalongkom (1868-1910), bronił swego królestwa przed zachodnią ekspansją w sposób zasadniczo odmienny niż jego japoński odpowiednik.³* Otoczony przez brytyjską Birmę i Malaje oraz francuskie Indochiny, zamiast budowania maszyny wojennej wybrał sztukę dyplomacji. (Ministerstwo Wojny powołane zostało dopiero w 1894.) Mniej więcej tak jak w XVIII-wiecznej Europie, jego armia składa się z najemnych Wietnamczyków, Khmerów, Laotań-czyków, Malajów i Chińczyków. Nie uczynił też niczego, by poprzez system oświatowy narzucać urzędowy nacjonalizm. Obowiązek szkolny wprowadzony został dopiero dziesięć lat po jego śmierci, a pierwszy uniwersytet stworzono w 1917 roku, czterdzieści lat po tym, jak w Tokio

^M Cyt. za tłumaczeniem Richarda Storry w: The Double Patriotę, Chatto and Win-dus, London 1957, s. 38.

^M Niniejszy podrozdział jest streszczeniem mojej pracy Studies of the Thai State:

We State ofThai Studies, w: The State ofThai Studies, Eliezer B. AyaJ (ed.), Ohio |mlversity, Athens, Ohio 1979.