pz6

termogenezy, czyli produkcji ciepła. Człowiek zaliczany do organizmów stałocieplnych zmuszony jest utrzymywać stalli temperaturę ciała. Najłatwiej osiągnąć to w tzw. strefie lermoncutralncj, w której temperatura otoczenia wynosi dla osoby dorosłej 22-23°C. Przebywanie w zakresie tych temperatur nie pociąga za sobą zmian w tempie metabolizmu i produkcji ciepła. W niższych temperaturach organizm zmuszony jest uruchomić proces dodatkowej produkcji ciepła, zwany termogenezą. W fizjologii wyróżnia się pojęcie: termogenezy drżeniowej oraz termogenezy bezdrżeniowej (shivering and non-shwering thermogenesis). Termogenezą drżeniowa jest z reguły reakcją ustroju na obniżoną temperaturę otoczenia i zwiększone straty ciepła na skutek wzmożonego ruchu powietrza i niewystarczającej izolacji (odzieży). Wyraża się ona spontanicznym drżeniem mięśni, które nasila w nich procesy kata-boliczne i zwiększa produkcję ciepła przez ustrój. Drugi rodzaj termogenezy termogenezę bezdrżeniową wywołują nie tylko zmiany w temperaturze otoczenia, ale również i sam fakt spożycia pokarmu.

Efekt ten określany mianem ciepłotwórczego działania pożywienia (znany również pod pojęciami: swoiście dynamicznego działania pokarmu, termogenezy poposiłkowej lub postprandialnych wydatków energetycznych) oznacza okresowy wzrost natężenia przemiany materii i wydatków energetycznych ustroju, związany głównie z trawieniem, wchłanianiem i transportem składników odżywczych.

Termogenezą poposiłkowa jest zależna od składu j ilości przyjętego pożywienia. Spożycie białek zwiększa przemianę materii o 25% dostarczonych kalorii netto, a tłuszczów około 5-10% i węglowodanów około 6%. W diecie mieszanej ciepłotwórcze działanie pożywienia szacuje się na około 10% dostarczonej energii netto, z tym że w praktyce z konieczności przy obliczaniu całkowitej przemiany materii przyjmuje się, niezbyt słusznie, że wydatki związane z ciepłotwórczym działaniem pożywienia sięgają 10% przemiany podstawowej.

3.1.3. Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna jest kolejnym elementem składowym całkowitej przemiany materii, w istotny sposób rzutującym na wysokość całodobowych wydatków energetycznych człowieka. Znaczne wahania poziomu tych wydatków, sięgające kilkudziesięciu procent w stosunku do PPM, wynikają właśnie ze zróżnicowania aktywności fizycznej w ciągu dnia. U ludzi pracujących zawodowo wydatki energetyczne uzależnione są od rodzaju pracy i warunków jej wykonywania, jednak decydujące znaczenie ma nakład pracy mięśniowej (wysiłek fizyczny). Szczególnie wysokie wydatki energetyczne są notowane w niektórych dyscyplinach sportu, jak: pływanie, kolarstwo, sporty siłowe, biegi długodystansowe, zwłaszcza uprawiane wyczynowo. W tabeli 3.1.2 przedstawiono wydalki energetyczne w czasie różnych form aktywności