R9

8.7. Przebieg ćwiczenia

Ćwiczenie obejmuje:

1.    Zapoznanie się z kartami materiałowymi wybranych stali narzędziowych.

2.    Określenie parametrów obróbki cieplnej wskazanych stali narzędziowych z wykorzystaniem kart materiałowych.

3.    Makroskopową ocenę narzędzi ze stali szybkotnących i węglików spiekanych.

4.    Obserwację mikrostruktur stali narzędziowych i węglików spiekanych po obróbce cieplnej.

Zgłady do obserwacji mikroskopowej:

-    stale narzędziowe niestopowe (w stanie wyżarzonym, hartowane i odpuszczane),

-    stale narzędziowe stopowe do pracy na zimno (po obróbce cieplnej),

-    stale narzędziowe do pracy na gorąco (po obróbce cieplnej),

-    stale szybkotnące (po obróbce cieplnej),

-    węgliki spiekane.

Podczas obserwacji należy określić fazy i składniki strukturalne, podać ich rodzaj i kształt oraz wzajemne rozmieszczenie. Narysować obserwowane mikrostruktury i zaznaczyć strzałkami składniki strukturalne. Zwrócić uwagę na rzeczywistą wielkość ziarna stali obserwowanych próbek.

Sprawozdanie powinno zawierać:

-    krótki zarys podstawowych wiadomości o stalach narzędziowych,

-    rysunki mikrostruktur próbek stali narzędziowych,

-    informację o powiększeniu i odczynniku, którym trawiono zgłady, występujące fazy zaznaczyć i opisać,

-    określenie parametrów obróbki cieplnej wskazanych stali na podstawie kart materiałowych,

-    omówienie otrzymanych wyników.

Literatura

[l| Blicharski M.: Inżynieria materiałowa. Stal. WNT, Warszawa 2004.

[2]    Dobrzański L.A.: Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo. Materiały inżynierskie z podstawami projektowania materiałowego. WNT, Gliwice-Warszawa 2002.

[3]    Kaczorowski M. Krzyńska A.: Konstrukcyjne materiały metalowe, ceramiczne i kompozytowe. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 2008.

[4]    www.pronar.com.pl

[51 www.sandvikab.com.pl [6] www.tanar.pl

Ćwiczenie 9

BADANIA MIKROSKOPOWE ŻELIWA

9.1. Cel i zakres ćwiczenia

Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z typowymi strukturami Żeliwa oraz ukazanie możliwości wpływania na strukturę i na właściwości przez zmianę składu chemicznego.

9.2. Wprowadzenie

Żeliwem nazywamy odlewniczy stop żelaza z węglem oraz innymi pierwiastkami, krzepnący z przemianą eutektyczną, w którym ilość węgla przekracza zwykle zawartość 2% wag. Obecność innych pierwiastków w żeliwie powoduje znaczne przesunięcie punktów charakterystycznych na wykresie równowagi Fe-C (rys. 3.1 patrz ćwiczenie 3). Zależnie od tego czy węgiel występuje w postaci tylko związanej (Fe_;C), czy też w postaci wolnej (grafitu), żeliwo dzielimy odpowiednio na żeliwo białe, szare i połowiczne (pstre).

Zgodnie z PN-EN 1560 żeliwo dzielimy na

-    żeliwo węglowe,

-    żeliwo stopowe.

W grupie żeliwa węglowego wyróżniamy;

-    żeliwo białe - w którym cały węgiel występuje w postaci związanej jako Fe₅C, krzepnące zgodnie z metastabilną równowagą Fe- Fe,C,

-    żeliwo szare - w którym maksymalnie 0,8% węgla występuje w postaci cementytu, a reszta w postaci grafitu, krzepnące zgodnie z równowagą stabilną Fe-C,

-    żeliwo sfcroidaine - które ze względu na specyficzną geometrię wydzieleń grafitu odznacza się znacznie lepszymi od żeliwa szarego właściwościami wytrzymałościowymi oraz całkiem niezłą plastycznością,

-    żeliwo wermikularne - w którym grafit ma postać pośrednią między grafitem kulkowym a płatkowym,

-    żeliwo ciągliwe (białe i czarne) - będące produktem wyżarzania żeliwa białego.

91