S5006931

VI    LATA isrs—isw — POWSTANIE ..BALLADYNY"

#ię dziś w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, autograf dramatu, niemal Identyczny z pierwodrukiem. Autograf nie był Jednak oczekiwaną pierwszą redakcją, lecz czystopisową kopią, powstałą w nieustalonym czasie. Pytanie o istnienie lub nieistnienie dwóch redakcji pozostało formalnie nadal otwartym.

W rzeczywistości można jednak mówić dziś o pośrednim przynajmniej rozstrzygnięciu problemu. Argumenty zwolenników tezy o dwóch redakcjach opierały się na wskazywaniu faktów historycznych, które wpłynęły na kształt dramatu, a które ich zdaniem zaistniały po r. 1831. Badania nad genezą tych faktów, w szczególności zaś badania nad źródłami motywu korony Lecha, dowiodły jednak niezbicie, że kształt literacki i sceniczny znanego nam dziś tekstu dramatu mieścił się całkowicie w politycznym i kulturowym kontekście lat 1833—1834, co pośrednio zostało uznane za dowód powstania ostatecznej redakcji w tym właśnie okresie⁴.

D. „BALLADYNA" W KONTEKŚCIE POGLĄDÓW ESTETYCZNYCH

1. Dylematy romantycznych teoretyków dramatu

Między dramatem „realistycznym” a „fantastycznym". Słowacki pisał Balladyną w okresie bujnego rozwoju dra matu romantycznego i gorących polemik wokół stosunku sztuki dramatycznej do rzeczywistości. Ówcześni teoretycy stawiali sobie wówczas ra. in. istotne pytanie: czy drama-„ * ^p,^or- E. Sawry mowicz. Wstąp do: J. Słowacki. Balladyna. Nasza Biblioteka, Wrocław 11172. s. 33.

toplaarz ma przekazywać w swoim dziele jakąś prawdę o święcie, czy skupić się wyłącznie na artyzmie przedstawienia, przy programowym nieliczeniu się z postulatem wierności wobec żyda?

U źródeł tego dylematu tkwiły m. In. poglądy Fryderyka Schillera. Schiller obserwował we współczesnym sobie dra-made niemieckim tendencję do wiernego kopiowania rzeczywistości 1 przedwstawne Jej dążenie do kreowania nieistniejącego świata. Kreator utworów tego typu „Igrał materią świata 1 starał się zaskoczyć fantastycznymi I dziwacznymi kombinacjami”. Występujące w takich dramatach „dowolne szeregowanie fantastycznych utworów” mogło wprawdzie zabawić publiczność, ale nie spełniało ważnego warunku wielkiej sztuki: nie mogło wpoić widzom wartościowych Idei¹.

Sztuka I prawda w dramaturgii Wiktora Hugo. Do idei romantycznego dramatu fantastycznego nawiązywał w swoich poglądach teoretycznych i praktyce twórczej najwybitniejszy dramaturg lat trzydziestych XIX w„ Wiktor Hugo. Pisarz ten uważał, iż zadanie twórców dramatu miało polegać przede wszystkim na ukazaniu współbrzmienia różnych, często przedwstawnych nastrojów 1 tonacji estetycznych. Artyzm tak wyglądającej polifonii mógł być dodatkowo urozmaicany przez odwoływanie się do stylizacji drogą swobodnego igrania elementami konwencji literackiej, dobieranej z różnych epok i z różnych, historycznie rzecz biorąc, poetyk. W rezultacie współcześni mu krytycy posądzili go o artystyczne efekciarstwo.

1...1 ten wielki poza teatrem poeta, który Jeden ze swych dramatów napisał umyślnie po to, aby wystawić dwanaście trumien

1

Por. F. Schiller, O zastosowaniu chóru tc tragedii [w ] Goethe i Schiller o dramacie i teatrze, oprać. O. Dobllanha. Wrocław 1959.