Samobojstwa

a podmiotem myślącym istnieją wyłącznie różnice stopnia. Dla człowieku charakterystyczne jest to, żc jego hamulce są nie fizyczne, lecz moralne, tzn. społeczne. Otrzymuje on swoje prawo nie od środowiska materialnego, które mu się brutalnie narzuca, lecz od świadomości wyższej od jego własnej świadomości, przy czym z wyższości tej zdaje on sobie sprawę. Ponieważ największa i najlepsza część jego życja wykracza poza dało, wymyka się on spod jarzma ciała, ale dźwiga na sobie jarzmo społeczeństwa.

Kiedy jednak społeczeństwo jest wstrząsane czy to przez bolesny kryzys, czy to przez szczęśliwe, ale zbyt nagłe przeobrażenia, staje się ono przejściowo niezdolne do tego rodzaju oddziaływania. Stąd właśnie biorą się te gwałtowne wzniesienia krzywej samobójstw, których istnienie stwierdziliśmy,

W wypadkach klęsk gospodarczych wytwarza się jak gdyby deklasacja, która nagle spycha pewne jednostki do położenia niższego niż to, jakie miały one do tej pory. Jednostki te muszą Jffięc obniżać swe wymaga-, nia, ograniczać potrzeby, uczyć się wzmożonej po-i wśoiągliwośei. W stosunku do nich zmarnowane zostają wszystkie owoce wpływu społecznego: ich wychowanie moralne rozpoczynać się musi od początku. A społeczeństwo nie może w jednej chwili nagiąć tych. jednostek do ich nowego' żyda i nauczyć owej zwiększonej samodyscypliny, do jakiej nie są przyzwyczajone. w rezultacie nie są one przystosowane do narzuconego sobie położenia, a i sama perspektywa takiego przystosowania wydaje się im nieznośna. Stąd derpienia, odrywające je od tego pogorszonego życia, zanim jeszcze zdążyły go one doświadczyć.

Ale .nie inaczej jest wtedy, gdy u podłoża kryzysu jest nagły wzrost władzy i bogactwa. VJ tym ■ bowiem przypadku zmiana warunków żyda nie może pozostawić nio zmienioną skali, według której dokonuje się regulacja potrzeb, zmienia się ona bowiem wrta ze społecznymi środkami, określając z grubsza, jaką ich część winna otrzymywać każda kategoria wytwórców. Ustopniowanie zostaje naruszone, ustopniowanie zaś nowe nie daje się improwizować. Potrzeba czasu

a to, aby publiczna świadomość mogła przeprawa-o ‘nową klasyfikację ludzi l rzeczy. Jak długo sUy społeczne, obdarzone w ten sposób wolnością, nie . >gą odzyskać równowagi, tak długo ich względna rtośó pozostaje nieokreślona, a epoce brakuje jaki tjkolwiek reglamentacji. Ludzie przestaje, wiedzieć, qo jest możliwe, a co niemożliwe; co sprawiedliwe, a co^: niesprawiedliwe; jakie .rewindykacje i nadzieje s_ęą uprawnione, jakie zaś idą zbyt daleko. W rezultacie nie ma rzeczy, do której by nie pretendowano, ^eili. ów zamęt jest głęboki, dotyka on nawet zasad rjo działu obywateli pomiędzy poszczególne rodzaje za rudnień. Kiedy nieuchronną staje się zmiana stosu łków między różnymi częściami społeczeństwa, nie-ucironna jest także modyfikacja idei, będących wy-ra:;em tych stosunków. Klasa, dla której taki kryzys okizał się szczególnie korzystny, nie jest już teraz sk onna do rezygnacji, a widok -rosnącej zamożności ijp budzą Wszelkiego rodzaju pożądania. Tak więc p.o )Qdy, nie powściągane już przez zdezorientowaną <jp nię, nie znają granic, przed którymi powinny się zarzymać. W takich chwilach są one zresztą w sta-’ ^Ł naturalnego erotyzmu z powodu zwiększenia się ;flnej żywotności. Kiedy tradycyjne zasady' tracą >j autorytet, bogatsza zdobycz pobudza tylko podania, czyni je coraz bardziej wymagającymi i opor-' ni na^- każde wędzidło. Stan rozprężenia, czyli ano-zostaje więc dodatkowo wzmożony przez to, że : aiętnośei są mniej zdyscyplinowane właśnie wtedy, jp;' najbardziej potrzebują dyscypliny, sli w'tych warunkach sam charakter wymagań unie-ńc|żliwia ich zaspokojenie. Wybujałe ambicje sięgaj'ą iawsze dalej, niż osiągnięcia, jakiekolwiek by nie &■ V te ostatnie ponieważ ambicjom tym nic nie %s cazuje kresu^Nic zatem ich nie powściąga i wszel-ćjj ego rodzaju niepokój nieustannie podtrzymuje sam y.e')ie, nie dochodząc nigdy do uśmierzenia. Przede -■jjs ystkim, -skoro ów bieg do nieuchwytnego celu nie ^cłe dawać żadnej radości poza samym biegiem w ogóle jakąś radość daje), z chwilą gdy zo-powstrzymany, jego uczestnicy odnajdują się