SDC13946

156 Teoria wartości

ża) zagraża ludzkiemu życiu. Gdyż wzgląd na wartość dobra cielesnego bez wątpienia przeważa ostatecznie w odniesieniu do jakiejkolwiek wartości starożytniczej'’ **.

„Przyjmijmy jednak, że byłoby rzeczą możliwą stworzenie nowoczesnych namiastek dla wszystkich zdatnych do użytku zabytków tak. by stare oryginały nie restaurowane i w wyniku tego nie nadające się do praktycznej użyteczności mogły istnieć, czy wówczas spełniłoby się żądanie wartości starożytniczej w zupełności? Pytaniu takiemu trzeba[...J natychmiast zaprzeczyć, gdyż znaczna część działających sił przyrody, których postrzeganie stwarza wartość starożytniczą, zniknęłaby z wykluczeniem użytkowania zabytku przez ludzi i to w sposób nie do zastąpienia. Któż zrezygnowałby na przykład przy oglądaniu bazyliki św. Piotra w Rzymie z żywego sztafażu nowoczesnych turystów, a także z kultowego wyposażenia? Najzagorzalszy zwolennik wartości starożytniczej musiałby uznać za bardziej rażące niż nastrojowe zgorzeliska domu zburzonego przez piorun, choćby jego resztki wskazywały na powstanie tego budynku przed wielu stuleciami, albo też ruiny kościoła przy ożywionej ulicy: gdyż chodzi tu o dzieła w pełni wykorzystane przez ludzi, do czego jesteśmy przyzwyczajeni i które nas rażą, gdy stwierdzamy, żc nie są zwyczajnie użytkowane i sprawiają wrażenie gwałtownie zburzonych, co jest nieznośne dla wartości starożytniczej. Natomiast pełny urok wartości starożytniczej roztaczają resztki zabytków, które już dla nas nie mogą mieć znaczenia praktycznego i dlutego zabiegów człowieka wobec nich nie odczuwamy jaka Jednej z czynnych sił przyrody — przykładem takim są na przykład ruiny średniowiecznego zamku no stromej dzikiej górze, albo rzymskiej świątyni stojącej nawet na ruchliwych ulicach miasto. Nie doszliśmy więc Jeszcze do tego, by czystą miarę wartości starożytniczej bez wyboru przykładać w jednakowej mierze do zabytków, ale rozróżni o my wciąż jeszcze dzieła stare i nowe. dzieła zdolne do użytku 1 niezdolne — i dlatego uwzględniamy, jak poprzednio historyczną, tak teraz użytkową wartość obok starożytniczej. Tylko dzieła nie nadające się do użytku możemy

Poglądy Ringi*    _ 157

rozpatrywać i smakować z punktu widzenia czystej wartości starożytniczej jako niezależne od Ich wartości użytkowej — podczas gdy przy nadających się jeszcze do użytkowania napotykamy na mniej lub bardziej wyraźne zakłócenia i przeszkody, gdy dzieła te nie objawiają zwykłej w takich wypadkach wartości nowości. Jest to ton sam prąd współczesny, z którego wyszła agitacja przeciw prisons d*art, gdyż wartość s ta róży tnicza musi jeszcze energiczniej niż wartość historyczna zwracać się przeciw wydzieraniu zabytku z jego dotychczasowego, niejako organicznego podłoża i zamykaniu w muzeach. Jakkolwiek tom właśnie byłby uwolniony najpewniej od konieczności restauracji’’ ^nt.

„Jeżeli wleć trwające, praktyczne użytkowanie zabytku posiada także dla wartości starożytniczej duże i często wręcz konieczno znaczenie — możliwość konfliktu między wartościami użytkowymi i wartością sturożytniczą, jaki przed chwilą zdawał się nam zgoła nieunikniony, staje się znowu bardziej ograniczona. Przy względnie rzadkich u nas zabytkach antycznych i wczesnośredniowiecznych — konflikt taki w ogóle nio może łatwo się rozpalić, bo dzieła te, poza nielicznymi wyjątkami, od dawna pozbawione są praktycznej użytkowości. Odwrotnie, w dziełach nowszych czasów kult wartości starożytniczej łatwo dopuści do koncesji na rzecz ich utrzymaniu, bo umożliwią one właśnie utrzymanie ludzkiej cyrkulacji i manipulacji jako pożądanych także z punktu widzenia wartości starożytniczej. Możliwość konfliktu między wartością użytkową i starożytniczą może najłatwiej powstać przy takich zabytkach, które znajdują się na granicy między użytkowością I bczużytecznością, między średniowieczem a nowożytnośclą i w tych wypadkach zwycięstwo odniesie to wartość, której żądania będą wspierane przez wartości równoległe” ».

War to W artystyczna

..Każdy zabytek, zgodnie z nowoczesnym rozumieniem, posiada ., dla nas wartość artystyczną tylko o tyle. o He odpowiada ona i

» Ibto.. m, jm i m.

* IłM.i a. ITT.