skanuj0007

Utylitaryzm, tendencyjność¹

Pod wpływem myśli pozytywnej w zasadniczy sposób zmienił się pogląd na rolę pisarza, a także uległa zmianie koncepcja społecznej funkcji literatury. [...]

W rezultacie fascynacji naukami ścisłymi rodzi się więc ideał pisarza-uc/oncgo, a dzieło literackie znajduje uzasadnienie swej egzystencji i społecznej rangi w przekazywaniu czy tclnikowi wiedzy takiej samej, jak w dziele naukowym, tylko podanej w innej, łatwiejsze, i hardziej przystępnej formie. Ta przystępna forma [...J jest. I...J w stanie trafiać do o wiek szerszego kręgu odbiorców niż produkcja naukowa, ma zatem do spełnienia wielką rolę popularyzacji autentycznej wiedzy.

Tomas/ Wfeiss (-

Użyteczność, utylitaryzm opiera się na zasadzie moralnej, która wymaga, ażeby wszystkie czynności nasze zmierzały do jednego celu: do rozwoju i udoskonalenia, a w rezultacie do uszczęśliwienia najprzód danego społeczeństwa, a następnie i całej ludzkości. Utylitaryzm każe myśleć i działać dla dobra tej całości, lak pojmujemy utylitaryzm [...] w zastosowaniu do literatury. (...]

Nam potrzeba wyrażenia potrzeb społecznych, nam potrzeba gwaru życia [...). Dość już spaliśmy; teraz musimy się przebudzić i... działać. A jakże dopomóc temu może sztuka. jeśli zerwie z życiem, nauką, / przemysłem, z teoriami społecznymi, jeżeli zamknie się szczelnie w obrębie fantazji I...J. Artysta powinien przed wykonaniem swego dzida

Gustaw Caillcbotłc Ulica paryska « deszczu. IS77

i    <xi-roSińnvni iru-nmku latżcmvśl. kica (IC/ai. wyrażona poprzez treść d/icla.

powziąć cel jakiś społeczny: ulwór jego powinien mieć tendencję. Bez tendencji nie ma dobrego dzielą sztuki I...1.

Precz [...] z bezświadomym natchnieniem! I...J Dzisiaj powiadamy sobie: albo literatura pójdzie ręka w rękę z najdroższymi naszymi interesami I...I. albo leż pozostanie w tyle. odśpiewując litanie nieutulonego żalu i bezmyślnego majaczenia.

Alek>an;ler Ś\vięiocl>crASki 1231

Honorc D.uimia Wngou Irycciej klasy. 1860 1863

Zasada ta [utyhiaryzmuj szczególnie ciążyła na powieści L...J. Dwojako tę zasadę interpretowano - jako tendencyjność f...l albo też jako realizm, tj. wartość poznawczą wynikłą z wiernego odtworzenia rzeczywistości. (...|

„Tendencyjność |...] - pisał już w r. IS73 anonimowy sprawozdawca »Wai‘szaw^,skiego Rocznika Lilerackiego« - I... I polega na tym. żc powieść wyraża pewną ideę twórczą dla społecznego życia, zw iązaną silnie z interesami jego I...J. Rozumie się. że najgłów niejsza trudność polega na tym. by autor potralil umiejętnie wybrać z rzeczywistego życia Takty, które by istotnie mogły same przez się przemawiać na korzyść takiej zasady".

Henryk Markiewicz 1241

W jaki sposób literatura realistyczna miała być użyteczna? Dlaczego właśnie realizm zyskał aprobatę pozytywistów?

Postaraj się własnymi słowami wyjaśnić pojęcie tendencyjności (wykorzystaj przypis, s. 180). Co to znaczy, że jakaś wypowiedź jest tendencyjna?

1 I.tUo uA/m.io:ini:i stawiano wÓWCZUS tworcom literaturv rn 7nar7vln- h\/Z nicar/om?