34261 skanuj0181 (6)

•    samoczynnie (np. pod wpływem różnicy ciśnień lub temperatury czynnika przed i za zaworem).

Sterowanie przymusowe może odbywać się ręcznie (siłą ręki) lub za pomocą siłownika (serwomotoru) o napędzie elektrycznym, hydraulicznym itd.

Klasyfikacja i zastosowanie zaworów. Najczęściej stosuje się podziały zaworów w zależności od ich przeznaczenia lub w zależności od kształtu i ruchów zawieradła. Do najczęściej stosowanych zaworów należą:

•    zawory regulacyjne, służące do regulacji ilości przepływającego czynnika, przeprowadzanej przez zmianę przekroju otworu przepływowego; zawory te mogą służyć do dławienia (tzn. obniżenia ciśnienia czynnika), jako zawory przelewowe odprowadzające nadmiar cieczy itp.;

•    zawory zamykające (zaporowe), przeznaczone do pracy przy skrajnych położeniach zawieradła, zapewniające całkowite otwarcie lub szczelne zamknięcie otworu przepływowego;

•    zawory rozdzielcze (wielodrogowe), służące do zmiany drogi przepływającego czynnika, stosowane np. w rozgałęzieniach przewodów;

•    zawory bezpieczeństwa, służące do zabezpieczenia zbiornika lub przewodu przed nadmiernym wzrostem ciśnienia;

•    zawory zwrotne, służące do zapewnienia przepływu czynnika tylko w jednym kierunku (zamykające się przy zmianie kierunku przepływu).

Zawory bezpieczeństwa i zwrotne są zaworami samoczynnymi.

Konstrukcja zaworu zależy od rodzaju ruchu zawieradła i sposobu zmiany przekroju otworu przepływowego. Rozróżnia się więc:

•    zawory przykrywające, w których zawieradło przesuwa się w kierunku prostopadłym do powierzchni uszczelniającej gniazda;

•    zawory zasłaniające, w których zawieradło przesuwa się stycznie do powierzchni uszczelniającej gniazda.

Do zaworów przykrywających należą:

•    zawory wzniosowe: grzybkowe z zawieradłem talerzowym (rys. 8.8) lub stożkowym (rys. 8.9u), kulowe (rys. 8.9ó) i iglicowe (rys. 8.9c);

•    klapy (rys. 8.9d) o wychylnym ruchu zawieradła;

•    zawory membranowe (przeponowe), w których zawieradłem jest membrana (rys. 8.9e), wykonana najczęściej z gumy.

Do zaworów zasłaniających zalicza się:

•    zasuwy (rys. 8.9/) oraz suwaki (rys. 8.9g) o prostoliniowym ruchu zawieradła;

•    kurki (rys. 8.9h, i, j), w których zawieradło wykonuje ruch obrotowy dookoła własnej osi;

•    zawory motylkowe, tzw. przepustnice (rys. 8.9k), w których zawieradłem jest okrągła tarcza, obracająca się dookoła własnej osi; powierzchnią uszczelniającą gniazda jest w tym przypadku powierzchnia przewodu rurowego.

181