571 2

mu płynie pod wpływem różnicy ciśnień 90 mm Hg. Prawa komora tłoczy, pozba-wioną tlenu i wzbogaconą w dwutlenek węgla, krew do krążenia płucnego. Cienienie w tętnicy płucnej waha się od 8 min Hg w czasie rozkurczu do około 22 mm Hg w czasie skurczu (średnia wartość ciśnienia wynosi około 15 mm Hg). W żyle płucnej. doprowadzającej natlcnowaną krew do lewego przedsionka, ciśnienie krwi nieznacznie waha się wokół wartości 7 mm Hg. W krążeniu płucnym krew płynie pod wpływem średniej różnicy ciśnień około 8 mm Hg.

Ze względu na to. że układ naczyń krwionośnych znajduje się w polu sił ciężkości. ciśnienie krwi wywołane pracą serca sumuje się z ciśnieniem hydrostatycznym krwi. W pozycji stojącej prowadzi to do wzrostu całkowitego ciśnienia w naczyniach położonych poniżej serca o p ■ pg/i

iJ/k: h - odkgkrfC m*d/> poziomem ktca i cfcrrOoocgo miejwa w eUnl/ic krążenia p - fftfoić imi. f -    mimiir

Z kolei ciśnienie w naczyniach położonych powyżej poziomu serca zmniejsza %ię proporcjonalnie do ich odległości od serca. W przypadku spokojnie stojących osób efekt hydrostatyczny jest znaczny. Na poziomie stóp następuje wzrost zarówno ciśnienia tętniczego, jak i żylnego w przybliżeniu o 100 mm Hg (dla osób średniego wzrostu), czyli o dwukrotną wartość normalnego ciśnienia tętniczego i wielokrotność normalnego ciśnienia żylnego (ryc. 18.3). W obszarach ciała znajdujących się nad sercem ciśnienie tętnicze i źylnc spada, w żyłach nawet poniżej ciśnienia atmosferycznego. co prowadzi do zapadania ścian żył. Ujemne ciśnienie w zatokach żytnych czaszki ujawnia się przy uszkodzeniu ich ścian. Dochodzi wdwczas do za-s> sania powietrza, co prowadzi do groźnych dla życia zatorów powietrznych.

Efekt hydrostatyczny wpływa tylko nieznacznie na przepływ krwi w tkankach, ponieważ, zarówno ciśnienie tętnicze, jak i żylnc zmieniają się o tę samą wartość, tak że różnica między średnim ciśnieniem tętniczym i źylnym nie ulega zmianie. Jednak w naczyniach leżących poniżej serca rośnie ciśnienie transmuralne (różnica pomiędzy ciśnieniem krwi i ciśnieniem w otaczających tkankach). Prowadzi to rozciągnięcia w głównej mierze cienkich i podatnych na odkształcenie żył (porównaj rozdział 18.5). W wyniku zmiany pozycji z leżącej (tutaj efekt hydrostatyczny jest nieznaczny) na stojącą do żył nóg napływa dodatkowo około 500 ml krwi. Efekt jest jeszcze większy w stanic nieważkości - bezpośrednie pomiary objętości nóg astronautów wykazały, że w pierwszym dniu lotu każda z nich traci około litra płynu.

Efekt hydrostatyczny zmienia rozkład płynów ustrojowych w organizmie przez wzrost ilości płynu, który przenika z naczyń włosowatych do przestrzeni śród tkankowej (porównaj rozdział 18.3). Podczas zmiany pozycji z leżącej na stojącą płyny przemieszczają się do dolnych partii ciała i zmniejsza się ilość krwi powracającej do serca. Jeżeli nie nastąpi aktywacja mechanizmów kompensacyjnych układu krążenia. stanic bez ruchu może spowodować omdlenie. Zdarza się. że żołnierze stojący przez dłuższy czas na baczność mdleją. Do innych efektów* hydrostatycznych należą żylaki, czyli trwale zniekształcenie żył powstające w wyniku zalegania w nich nadmiaru krw i. oraz obrzęk stóp pojawiający się po długim okresie siedze-

571