skanuj0017 3

Mgr inż. Wacław Łucyk

WYBRANE ELEMENTY SYSTEMU PRAWA

I. Terminy prawne i prawnicze.

1 Przepisy prawa są ustanawiane mocą tzw. generalnych aktów prawnych ( konstytucji, ustaw, rozporządzeń) w formie wypowiedzi językowych „zdaniokształtnych” (nie posiadających wartości logicznej zdania oznajmującego ) wskazujące lub narzucające sposób postępowania. Równolegle do terminu akt prawny używa się terminu akt normatywny. Przepis prawa jest wypowiedzią stanowiącą gramatyczną całość zawartą w tekście aktu normatywnego i formalnie wyodrębnioną jako artykuł, paragraf, ustęp, lub ich część.

2.    Norma prawna to reguła postępowania (wzór zachowania) skonstruowana na podstawie przepisów prawa; jest zbudowana z elementów znaczeniowych zawartych w przepisach prawa. Normy wyrażają treść prawa a przepisy prawa są formą zdaniową w którą ta treść jest ujęta. Normy prawne są wyprowadzane z przepisów, m.in. w trakcie ich wykładni. „To, co prawnicy otrzymują z rąk prawodawcy, to nie gotowy produkt, lecz materiał, z którego buduje się reguły postępowania. To, jaka reguła postępowania (norma) zostanie zbudowana w wyniku wyprowadzania jej z przepisów, zależy od wielu czynników i nie jest ostatecznie przesądzone” [2], Norma prawna daje odpowiedź na pytania:

•    kto,

•    w j akich warunkach,

„hipoteza normy”

•    jak powinien postąpić;

co jest mu nakazane, zakazane lub dozwolone czynić „dyspozycja normy”.

Hipoteza jest często bardzo rozbudowana i rozproszona w tekstach, nawet różnych, aktów normatywnych. Funkcjonalnie z hipotezą i dyspozycją normy jest związana sankcją normy prawnej. Określa ona sposób reakcji konkretnego organu państwa w przypadku zachowania sprzecznego z dyspozycją. Rozróżniamy trzy rodzaje sankcji prawnych: egzekucyjna (przymus wykonania obowiązku lub przymus unicestwienia tego, co zostało uzyskane wbrew zakazowi), nieważności (bezskuteczności czynności konwencjonalnych) i karna (represyjną). Sankcja represyjna to pozbawienie cennych dóbr (wolności, życia, dobrego imienia, wartości majątkowych, praw obywatelskich czy rodzicielskich, prawa do wykonywania zawodu itp.)

3.    Skutki prawne to wszystkie następstwa prawne jakie powinny, lub mogą, nastąpić gdy zaistnieje fakt prawny. Skutki prawne sprowadzają się do zachowań będących obowiązkami bądź uprawnieniami podmiotów (stron) prawa.

4.    Faktem prawnym nazywamy

zdarzenie (wydarzenie niezależne od woli ludzkiej; np. śmierć, powódź), lub zachowanie (wydarzenie zależne od woli ludzkiej), które dzielimy na:

*    czyny

*    czynności konwencjonalne a w tym: czynności prawne (wymagające oświadczenia woli), czynności władcze organów władzy państwowej związane ze stosowaniem prawa łącznie z tzw. konstytutywnym orzeczeniem sądowym (decyzją administracyjną), czynności władcze organów władzy państwowej związane ze stanowieniem prawa.

5.    Prawo pozytywne jest zespołem norm prawnych ustanowionych i chronionych przez państwo posługujące się środkami przymusu. Normy prawne dotyczą jedynie zachowania się ludzi względem siebie. Prawo jest genetycznie i funkcjonalnie związane z państwem.

W szczególności:

•    prawo określa kompetencje, strukturę i tryb działania organów państwa; legitymizuje prawnie władzę państwa,

•    prawo określa status obywateli, ich uprawnienia i obowiązki, zwłaszcza w stosunkach z państwem.

6.    Prawo materialne reguluje treść stosunków prawnych, czyli obowiązki i uprawnienia podmiotów (stron) tych stosunków oraz sankcje za nieprzestrzeganie, niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie granic uprawnień, np. Kodeks kamy,

7.    Prawo formalne określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej (państwowej) związany z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym, np. Kodeks postępowania karnego.

16